Τετάρτη, Αυγούστου 30, 2006
Οφθαλμαπάτες - Οφθαλμοβγάλτες
Τα λατρεύω κάτι τέτοια... ;-)
Θα έβαζα και M.C. Escher αλλά είναι copyrighted. Ή μάλλον copywronged. :-(
Όσοι θέλετε να καταστρέψετε κι άλλο τα μάτια σας, δείτε αυτήν την σελίδα.
Tero
Θα έβαζα και M.C. Escher αλλά είναι copyrighted. Ή μάλλον copywronged. :-(
Όσοι θέλετε να καταστρέψετε κι άλλο τα μάτια σας, δείτε αυτήν την σελίδα.
Tero
|
6 μποφώρ ( |
Τρίτη, Αυγούστου 29, 2006
Quote tweaking
Ερχόμαστε απο μία σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μία σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ εξίσου σκοτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.
Τero
Τero
|
1 μποφώρ ( |
Παρασκευή, Αυγούστου 25, 2006
19
«Τουλάχιστον είναι πρώτος αριθμός... Είναι μια παρηγοριά κι αυτή...»
(Μαλακίες, δεν με παρηγορεί καθόλου. Η τρίτη δεκαετία πλησιάζει...)
Σαν σήμερα, πριν από ένα χρόνο...
Tero
(Μαλακίες, δεν με παρηγορεί καθόλου. Η τρίτη δεκαετία πλησιάζει...)
Σαν σήμερα, πριν από ένα χρόνο...
Tero
|
11 μποφώρ ( |
Δευτέρα, Αυγούστου 21, 2006
Όμορφο που είναι το σύμπαν...
Είτε έχει είτε δεν έχει δημιουργό αυτό το σύμπαν, σημασία έχει ότι είναι πανέμορφο.
Δεν ξέρω αν με έχετε πάρει χαμπάρι από διάφορες σπόντες (η φράση "σαν άστρα στον ουρανό" στον υπότιτλο, η εμμονή μου με το Celestia κ.ά.) αλλά τρελαίνομαι να κοιτάω τα αστέρια...
Δεν είναι υπέροχα;
(Και μία απορία - Τί βρίσκουν όλοι οι ρομαντικοί της Γης στο "ολόγιομο φεγγάρι"; Ίσα-ίσα, που φωτίζει υπερβολικά και κρύβει τ' αστέρια... Για μένα τα αστέρια είναι πολύ πιο ρομαντικά...)
Tero
Δεν ξέρω αν με έχετε πάρει χαμπάρι από διάφορες σπόντες (η φράση "σαν άστρα στον ουρανό" στον υπότιτλο, η εμμονή μου με το Celestia κ.ά.) αλλά τρελαίνομαι να κοιτάω τα αστέρια...
Δεν είναι υπέροχα;
(Και μία απορία - Τί βρίσκουν όλοι οι ρομαντικοί της Γης στο "ολόγιομο φεγγάρι"; Ίσα-ίσα, που φωτίζει υπερβολικά και κρύβει τ' αστέρια... Για μένα τα αστέρια είναι πολύ πιο ρομαντικά...)
Tero
|
6 μποφώρ ( |
Κυριακή, Αυγούστου 20, 2006
P(A:∃G)=?
Υπάρχει θεός ή δεν υπάρχει (επιτέλους);
Για το πιο βασικό μεταφυσικό ερώτημα έχουν γραφτεί αμέτρητες σελίδες, και έχουν διατυπωθεί εξίσου αμέτρητα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα (ενίοτε και δόγματα) από φιλοσόφους, θεολόγους, επιστήμονες και μη... Οπότε, μια ακόμα μάταιη προσπάθεια να απαντηθεί αυτό το ερώτημα από έναν ασήμαντο ιδιοκτήτη πληκτρολογίου δεν κοστίζει και τίποτα [Hint: Αυτά τώρα είναι χαριτωμένα λογάκια με τα οποία διαλέγω να προλογίσω το κείμενο αντί να γράψω απλά ότι βαριέμαι του θανατά, και είπα να στύψω λίγο το μυαλό μου μπροστά στην οθόνη του pc με ένα banal ερώτημα για να περάσει η ώρα. Επίσης, αυτή η εισαγωγή θυμίζει έκθεση 3ης Λυκείου – screw it.].
Καταρχήν, και μόνο με την διατύπωση της ερώτησης, έχουμε κάνει μια αυθαίρετη παραδοχή: ότι ο θεός μόνο αρσενικός μπορεί να είναι, (αν υπάρχει, τελοσπάντων). Δεν είναι φαινόμενο της ελληνικής γλώσσας μόνο. Και στα γερμανικά, για παράδειγμα, η λέξη Gott, που σημαίνει «θεός», είναι αρσενικού γένους (der Gott). Και στα γαλλικά το ίδιο ισχύει, νομίζω (είπαμε, δεν ξέρω γρυ γαλλικά). Ακόμα και στα αγγλικά, που σαν γλώσσα δεν έχει χωρισμό των ουσιαστικών σε γένη, όποτε, αντί του “God” χρησιμοποιείται μια αναφορική αντωνυμία, αυτή είναι πάντα, πάντα η “he”. Όταν συζητάμε για το αν υπάρχει θεός, πώς μπορούμε να προοικονομούμε το φύλο του; Ή, εδώ που τα λέμε, το ότι έχει καν φύλο;
Θεωρώ ότι είναι μια άχρηστη προϋπόθεση, οπότε επαναδιατυπώνω το ερώτημα, έτσι ώστε να είναι αδιάφορο το φύλο:
Υπάρχει θεϊκό ον;
Τώρα, κάποιοι ακόμα πιο μυγιάγγιχτοι από μένα θα είχαν αντίρρηση και στο πλήθος: Γιατί «θεϊκό όν» και όχι «θεϊκά όντα»; Η αλήθεια είναι ότι λόγω της αναπόφευκτης ασάφειας της ανθρώπινης γλώσσας (που δεν είναι ακριβώς... η γλώσσα των μαθηματικών), η ερώτηση «Υπάρχει θεϊκό ον;» δεν φαίνεται αν καθορίζει συγκεκριμένο πλήθος (1 και μόνο 1) ή όχι (κάποιο ν>0). Οπότε ξανα-μανα-διατυπώνω το ερώτημα:
Υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον;
Κι έτσι καθαρίζω το ερώτημα από μερικές «πολιτισμικές βρωμίτσες» που έχουν κολλήσει πάνω του παραλλάσσουν το νόημά του, δηλαδή τον μονοθεϊσμό και τον ανθρωπομορφισμό, με ολίγη από φαλλοκρατία.
Θα μου πείτε τώρα μερικοί «Ρε μαλάκα Tero, τόση ώρα ασχολείσαι με τα τυπικά και τα επουσιώδη. Μπες στο ψητό!» Και ξέρετε τί; Έχετε δίκιο. Πάμε λοιπόν στα σημαντικά. Και ιδού ο πρώτος ύφαλος στον οποίο προσκρούουν όλοι - όλοι όμως:
Και πως το ορίζεις εσύ το «θεϊκό ον», ρε μπάρμπα;
We’re in deep shit now. Κυκλοφορούν διάφορες απόψεις περί του τι είναι το «θεϊκό ον». Για κάποιους, είναι το πάνσοφο ον. Για άλλους είναι το πανάγαθο ον. Για μερικούς είναι το παντοδύναμο ον. Για πολλούς παράφρονες (ονόματα δεν λέμε, θρησκείες δεν θίγουμε) είναι όλα τα προηγούμενα, ταυτόχρονα. Ευτυχώς, μπορώ να αγνοήσω προς το παρόν όλες τις alleged «θεϊκές ιδιότητες», με τις οποίες θα ασχοληθώ αργότερα, για να εστιάσω στην μια ιδιότητα στην οποία όλες οι περιγραφές δείχνουν να συμπίπτουν:
Για την δημιουργία του σύμπαντος ευθύνεται κάποιο θεϊκό ον.
Τα επιχειρήματα που έχουν επιστρατεύσει οι θεϊστές* για να στηρίξουν αυτήν την άποψη ποικίλουν, το κακό όμως (για τους θεϊστές) είναι ότι όλα τους καταρρέουν αν εξεταστούν υπό το πρίσμα της λογικής [Πλεονασμός - υπό ποιο άλλο πρίσμα θα μπορούσε κανείς να εξετάζει τα πράγματα; Aw, well, this is a strange world, mind you...].
Το κοσμολογικό επιχείρημα (που μου αρέσει να το αποκαλώ «όλως-τυχαίως-αιτιοκρατικό επιχείρημα») είναι το εξής: «Υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον, διότι το σύμπαν έχει χρονική αρχή, οπότε κάποιος/κάτι θα πρέπει να προϋπήρχε του σύμπαντος, ώστε να το δημιουργήσει, σύμφωνα με τη σχέση αιτίου-αιτιατού.».
Major bummer, dudes, διότι χρησιμοποιείτε την αιτιοκρατία με τέτοιον τρόπο που στρέφεται κατά του εαυτού της. «ιεραρχική (χρονολογική) διαφορά μεταξύ δημιουργού-δημιουργήματος» και «δημιουργός των πάντων» δεν συνδυάζονται, γιατί τότε προκύπτει το ερώτημα: «Και ποιος δημιούργησε τον δημιουργό;». Οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν ότι το θεϊκό ον είναι αυτοδημιούργητο, άποψη γελοία, διότι για να μπορεί το x να δημιουργήσει το y, θα πρέπει το x να προηγείται χρονικά του y. Αν αντικαταστήσουμε το y με x έχουμε αντινομία - δεν μπορεί το x να προηγείται χρονικά του εαυτού του (κακοδιατυπωμένο αλλά κατανοητό, πιστεύω). Μια πιο ευσταθής άποψη (μια απόπειρα να μπαλωθεί η τρύπα, αν θέλετε) είναι ότι ακόμα και ο δημιουργός των πάντων χρειάστηκε τον δικό του δημιουργό, έναν μέτα-δημιουργό. Μα αμέσως μετά μπορεί κανείς ευθαρσώς να ρωτήσει: «Και ποιος δημιούργησε τον μέτα-δημιουργό;». Πολύ γρήγορα καταλαβαίνει κανείς ότι δεν υπάρχει σωτηρία με αυτή τη μέθοδο. Καταλήγει σε infinite regress.
Το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι θεϊστές προσπαθούν να βρουν την άκρη του νήματος (το ον-δημιουργό «από το οποίο ξεκίνησαν όλα») χρησιμοποιώντας την σχέση αιτίου-αποτελέσματος, η οποία πάντα τους οδηγεί ένα χρονικό επίπεδο πίσω. Κι έτσι καταλήγουν να... τραβάνε ένα σχοινί απείρου μήκους. Βέβαια, δεν χρειάζεται να φτάσουμε τόσο μακριά. Αν είμαστε αμείλικτα αυστηροί στην σημασία των λέξεων, τότε θα πρέπει να επισημάνουμε στους θεϊστές ότι, από την στιγμή που το θεϊκό ον δεν μπορεί να δημιουργήσει τον εαυτό του, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «δημιουργός των πάντων». Επαγωγικά, κανένα ν*μέτα-ον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί δημιουργός των πάντων, αφού χρειάζεται ένα (ν+1)*μέτα-ον. QED, bitches.
Ο λόγος που αποκαλώ αυτό το επιχείρημα «όλως-τυχαίως-αιτιοκρατικό» είναι ότι οι θεϊστές, που το επικαλούνται, σπάνια εκτιμούν (πόσο μάλλον χρησιμοποιούν) την αιτιοκρατική σκέψη (ντετερμινισμός). Μόνο όταν τους ζητείται να τεκμηριώσουν την πίστη τους σε θεϊκό ον, καταφεύγουν όπως-όπως σε ένα (ο-θεός-τους-να-το-κάνει-)αιτιοκρατικό επιχείρημα.
Κατά τ’ άλλα, δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την αιτιοκρατία, υπάρχει πρόβλημα μόνο με τις προσδοκίες των θεϊστών ως προς το τι μπορεί να αποδείξει. [For the record, έχει πάψει εδώ και καιρό να θεωρείται η αιτιοκρατία αδιάσειστο δόγμα της επιστήμης, λόγω των κβαντικών φαινομένων, που περιέγραψε ο Heisenberg. (Κι έτσι, η über-ντετερμινιστική φαντασίωση του Laplace τον ήπιε, μια χαριτωμένη ιστορία που περιγράφει ο Hawking – άσχετο, απλώς ήθελα να το γράψω.)]
Μετά υπάρχει το τελολογικό επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο: «Το σύμπαν είναι εξαιρετικά πολύπλοκο για να προέκυψε από μόνο του. Οπότε, σίγουρα υπάρχει χάρη σε κάποιο θεϊκό ον.».
Ουσιαστικά, αυτό το επιχείρημα είναι η καρδιά της θεοσοφικής θεωρίας του «έξυπνου σχεδιασμού». Καταρρέει όμως πολύ, πολύ εύκολα. Το γεγονός ότι το μικρό μας μυαλουδάκι δεν μπορεί να συλλάβει την πολυπλοκότητα του σύμπαντος, καλοί μου θεϊστές, δεν σημαίνει ακριβώς ότι η ύπαρξή του απαιτεί την ύπαρξη κάποιου ultra-hyper-πάνσοφου δημιουργού. Άλλωστε το σύμπαν, στα πρώτα χρόνια της ζωής του, δεν ήταν καθόλου πολύπλοκο. Ήταν μια σούπα από στοιχειώδη σωματίδια και ενέργεια. Για να φτάσει στην σημερινή του πολυπλοκότητα πέρασαν δισεκατομμύρια χρόνια. See? Δεν έσκασε μούρη ξαφνικά. Παρομοίως για τα έμβια όντα. Αρχικά δεν ήταν τίποτα παραπάνω από αυτοαναπαραγόμενα μακρομόρια. Στην σημερινή τους πολυπλοκότητα έφτασαν έπειτα από χιλιάδες χρόνια γεμάτα με δοκιμές και λάθη. Με άλλα λόγια, αυτή η πολυπλοκότητα δεν εμφανίστηκε «από το πουθενά» αλλά προέκυψε λόγω της εξέλιξης των ειδών (ωχ, τι είπα τώρα, το «αγκάθι»).
Υπάρχει όμως και χειρότερη παραλλαγή αυτού του επιχειρήματος, η εξής: «Τα πάντα στο σύμπαν εξυπηρετούν κάποιο σκοπό. Οπότε, και η ίδια η ύπαρξη του σύμπαντος εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, κάτι το οποίο υποδηλώνει την ύπαρξη θεϊκού όντος-δημιουργού.».
Αυτό κι αν είναι μοιρολατρία σε βαθμό παροξυσμού! Με άλλα λόγια, λένε: «Αφού υπάρχει δημιουργός, και αφού δημιούργησε το σύμπαν με κάποιο σκοπό, τα πάντα είναι προκαθορισμένα και υπολογισμένα, μέχρι την πιο γελοία λεπτομέρεια.» Λυπάμαι, χάσατε. Διότι τότε πώς γίνεται να έχουν τα έμβια όντα ελεύθερη βούληση (κάτι το οποίο αποκλείει την προβλεψιμότητα των πάντων); Ή μήπως υποστηρίζετε επίσης ότι είμαστε προκαθορισμένοι να νιώθουμε ότι έχουμε ελεύθερη βούληση;
Επίσης, μάθετε, καλοί μου θεϊστές, ότι η έννοια «σκοπός» εφαρμόζεται μόνο σε οντότητες που έχουν συνείδηση του εαυτού τους. Όλα τα έμβια όντα ικανοποιούν αυτή τη συνθήκη. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα άψυχα. Τί συνείδηση έχει για παράδειγμα ένας αστέρας νετρονίων που ρουφάει ύλη από γειτονικά άστρα; Κι αυτός επηρεάζει την πορεία του σύμπαντος, αλλά δεν μπορείς να πεις ότι αυτός ο αστέρας λειτουργεί με κάποιο σκοπό! Απλώς συμβαίνει και υπάρχει. Οπότε η άποψη «τα πάντα στο σύμπαν εξυπηρετούν κάποιο σκοπό» είναι, το λιγότερο, υπερβολική γενίκευση.
Πάμε τώρα σε ένα από τα αγαπημένα μου «επιχειρήματα» - αυτό του θεολόγου Άνσελμου, γνωστό ως «οντολογικό επιχείρημα» (παραλλαγή του οποίου είναι η ντεμέκ «απόδειξη» του Gödel περί ύπαρξης θεϊκού όντος, “a load of dingo’s kidneys”, που θα ‘λεγε κι ο Adams). Δεν μπορώ να μη γελάω κάθε φορά που το διαβάζω. Λέει το εξής απλό: «Το θεϊκό ον, τέλειο καθότι είναι, δεν μπορεί παρά να υπάρχει.».
Λήψη ζητούμενου. Δεν μπορείς να αποκαλείς το θεϊκό ον «τέλειο», (ή οτιδήποτε άλλο), αν δεν αποδείξεις πρώτα-πρώτα ότι υπάρχει. Διότι μπορώ πολύ απλά να υποθέσω ότι δεν υπάρχει, οπότε ότι σ’ αυτήν την περίπτωση σίγουρα δεν είναι «τέλειο» (χα χα).
Μερικοί μετασχηματίζουν το επιχείρημα, προσπαθώντας να το σώσουν, καταλήγοντας όμως σε wishful thinking: «Θα μπορούσε να μην υπάρχει το τέλειο; Και αφού υπάρχει, δεν θα ήταν λογικό να το θεωρήσουμε θεϊκή οντότητα;». Well, πολλά πράγματα δεν υπάρχουν, όπως γουρούνια που πετάνε κ.ά.. Γι’ αυτό δεν μου κάνει εντύπωση η υποψία ότι δεν υπάρχει ούτε μία τέλεια, αψεγάδιαστη οντότητα στο σύμπαν.
Τέλος, υπάρχει ένα επιχείρημα, γνωστό ως «η ζυγός του Pascal» (που μου αρέσει να το αποκαλώ «παρολίγον-πραγματολογικό»). Διαφέρει από τα υπόλοιπα διότι δεν αποσκοπεί στο να αποδείξει ότι υπάρχει θεϊκό ον, αλλά προσπαθεί να σε πείσει να πιστέψεις στην ύπαρξη θεϊκού όντος nonetheless (εξ ου «πραγματολογικό»). Το επιχείρημα έχει ως εξής: «Αν πιστεύεις στον θεό, και δεν υπάρχει, δεν έχασες και τίποτα, ενώ αν υπάρχει, ωφελείσαι πηγαίνοντας στον Παράδεισο. Αν όμως δεν πιστεύεις κινδυνεύεις, γιατί, ναι μεν αν δεν υπάρχει δεν παθαίνεις τίποτα, αν υπάρχει όμως, τιμωρείσαι πηγαίνοντας στην κόλαση. Οπότε σε συμφέρει να πιστεύεις.».
Επίκληση στην άγνοια, επίκληση στην τιμωρία και πλήθος άλλων λογικών σφαλμάτων. Ο Pascal υποστηρίζει αυθαίρετα ότι ο θεός είναι μανιχαϊστής και εκδικητικός (false dichotomy). Εξίσου αυθαίρετα υποστηρίζει ότι αρκεί η πίστη στο θεό για την ανταμοιβή, όπως αρκεί η μη-πίστη στο θεό για την τιμωρία, χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλους παράγοντες, όπως η ενάρετη ή μη ζωή. Επίσης, ο Pascal προοικονομεί ότι ο θεός, αν υπάρχει, δεν θα μπορεί παρά να είναι αυτός στον οποίο πιστεύει και ο ίδιος (ο χριστιανικός). Δεν λαμβάνει υπόψη το ενδεχόμενο να υπάρχει θεός και να είναι κάποιος άλλος. Έχοντας και αυτήν την περίπτωση κατά νου, το επιχείρημά του Pascal αχρηστεύεται τελείως, διότι όσο δεν ξέρεις αν υπάρχει κάποιο θεϊκό ον, άλλο τόσο δεν ξέρεις ποιο απ' όλα τα πιθανολογούμενα θα μπορούσε να είναι, οπότε δεν ξέρεις σε ποια θρησκεία να πιστέψεις για να σώσεις το τομάρι σου.
[Ok, υπάρχουν και μερικά ακόμα επιχειρήματα, όπως το ιστορικό επιχείρημα που λέει ότι «οι άνθρωποι ανέκαθεν πίστευαν σε θεούς, άρα όλο και κάποιος θεός θα υπάρχει», κ.ά., αλλά πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά γελοία και λιακουροειδή για να ασχοληθώ μαζί τους.]
Μια μικρή νύξη σε ό,τι αφορά τους αθεϊστές (με τους οποίους επίσης δεν συμφωνώ): όλα τα επιχειρήματά τους έχουν την δομή: Παίρνουμε ένα επιχείρημα των θεϊστών. - Το αναλύουμε. - Καταλήγουμε σε άτοπο. - Συμπεραίνουμε: Δεν υπάρχει θεός.
Κι εδώ είναι που παραθέτω την προσωπική μου, αγνωστικιστική γνώμη. Αν υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον ή όχι, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, και το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα μάθουμε ποτέ. Από κει και πέρα, μιλώντας με ενδεχόμενα:
> Αν δεν υπάρχει, δεν υπάρχει. Τελεία.
> Αν υπάρχει, το πιο πιθανό είναι να μην ασχολείται με εμάς. What the heck, τόσο μεγάλο είναι το σύμπαν, γιατί να σκοτίζεται με έναν μικροσκοπικο κόκκο σκόνης χαμένο κάπου μέσα στο σύμπαν;
> Εξίσου πιθανό είναι να υπάρχει και να μην έχει ιδέα ότι υπάρχουμε.
Τώρα που ξαναδιαβάζω αυτά που έγραψα, τα βρίσκω πολύ κακογραμμένα. Συγχωρήστε μου τις προχειρότητες στην έκφραση, αλλά δεν έχω αρκετό χρόνο για καθαρογράψιμο. Όσοι ξέρετε αγγλικά, dig this blog from start to finish. Ασχολείται με θεολογικά ζητήματα, από την οπτική γωνία ενός πρώην φανατικού χριστιανού, νυν αγνωστικιστή! Just the job! Με καλύπτει άψογα.
Θα τελειώσω αυτό το κακογραμμένο κείμενο όπως του αξίζει: με μια κακοδιατυπωμένη άποψη, δια στόματος «Αγίου» Αυγουστίνου**, που την ξεφούρνισε εκνευρισμένος όταν κάποιος περίεργος του έθεσε την ερώτηση: «Τί δημιούργησε ο Θεός προτού δημιουργήσει τον ουρανό και τη Γη;»
«Πιο πριν δημιούργησε την Κόλαση, για να στέλνει εκεί όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις!»
Tero
* Κάνω κατάχρηση της λέξης «θεϊστές». Κανονικά, αυτοί που πιστεύουν σε ύπαρξη θεϊκού όντος χωρίζονται στους θεϊστές (που πιστεύουν ότι το θεϊκό ον επεμβαίνει στα εγκόσμια) και στους ντεϊστές (που πιστεύουν ότι το θεϊκό όν αφήνει τον κόσμο στην ησυχία του). Anyway, πείτε το «ποιητική άδεια».
** Στον «Άγιο» Αυγουστίνο, και τις μαλακισμένες απόψεις του, πρέπει να αφιερώσω ολόκληρο post-ξεχεστήριο κάποια στιγμή. Such crap will not go unpunished.
Καταρχήν, και μόνο με την διατύπωση της ερώτησης, έχουμε κάνει μια αυθαίρετη παραδοχή: ότι ο θεός μόνο αρσενικός μπορεί να είναι, (αν υπάρχει, τελοσπάντων). Δεν είναι φαινόμενο της ελληνικής γλώσσας μόνο. Και στα γερμανικά, για παράδειγμα, η λέξη Gott, που σημαίνει «θεός», είναι αρσενικού γένους (der Gott). Και στα γαλλικά το ίδιο ισχύει, νομίζω (είπαμε, δεν ξέρω γρυ γαλλικά). Ακόμα και στα αγγλικά, που σαν γλώσσα δεν έχει χωρισμό των ουσιαστικών σε γένη, όποτε, αντί του “God” χρησιμοποιείται μια αναφορική αντωνυμία, αυτή είναι πάντα, πάντα η “he”. Όταν συζητάμε για το αν υπάρχει θεός, πώς μπορούμε να προοικονομούμε το φύλο του; Ή, εδώ που τα λέμε, το ότι έχει καν φύλο;
Θεωρώ ότι είναι μια άχρηστη προϋπόθεση, οπότε επαναδιατυπώνω το ερώτημα, έτσι ώστε να είναι αδιάφορο το φύλο:
Υπάρχει θεϊκό ον;
Τώρα, κάποιοι ακόμα πιο μυγιάγγιχτοι από μένα θα είχαν αντίρρηση και στο πλήθος: Γιατί «θεϊκό όν» και όχι «θεϊκά όντα»; Η αλήθεια είναι ότι λόγω της αναπόφευκτης ασάφειας της ανθρώπινης γλώσσας (που δεν είναι ακριβώς... η γλώσσα των μαθηματικών), η ερώτηση «Υπάρχει θεϊκό ον;» δεν φαίνεται αν καθορίζει συγκεκριμένο πλήθος (1 και μόνο 1) ή όχι (κάποιο ν>0). Οπότε ξανα-μανα-διατυπώνω το ερώτημα:
Υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον;
Κι έτσι καθαρίζω το ερώτημα από μερικές «πολιτισμικές βρωμίτσες» που έχουν κολλήσει πάνω του παραλλάσσουν το νόημά του, δηλαδή τον μονοθεϊσμό και τον ανθρωπομορφισμό, με ολίγη από φαλλοκρατία.
Θα μου πείτε τώρα μερικοί «Ρε μαλάκα Tero, τόση ώρα ασχολείσαι με τα τυπικά και τα επουσιώδη. Μπες στο ψητό!» Και ξέρετε τί; Έχετε δίκιο. Πάμε λοιπόν στα σημαντικά. Και ιδού ο πρώτος ύφαλος στον οποίο προσκρούουν όλοι - όλοι όμως:
Και πως το ορίζεις εσύ το «θεϊκό ον», ρε μπάρμπα;
We’re in deep shit now. Κυκλοφορούν διάφορες απόψεις περί του τι είναι το «θεϊκό ον». Για κάποιους, είναι το πάνσοφο ον. Για άλλους είναι το πανάγαθο ον. Για μερικούς είναι το παντοδύναμο ον. Για πολλούς παράφρονες (ονόματα δεν λέμε, θρησκείες δεν θίγουμε) είναι όλα τα προηγούμενα, ταυτόχρονα. Ευτυχώς, μπορώ να αγνοήσω προς το παρόν όλες τις alleged «θεϊκές ιδιότητες», με τις οποίες θα ασχοληθώ αργότερα, για να εστιάσω στην μια ιδιότητα στην οποία όλες οι περιγραφές δείχνουν να συμπίπτουν:
Για την δημιουργία του σύμπαντος ευθύνεται κάποιο θεϊκό ον.
Τα επιχειρήματα που έχουν επιστρατεύσει οι θεϊστές* για να στηρίξουν αυτήν την άποψη ποικίλουν, το κακό όμως (για τους θεϊστές) είναι ότι όλα τους καταρρέουν αν εξεταστούν υπό το πρίσμα της λογικής [Πλεονασμός - υπό ποιο άλλο πρίσμα θα μπορούσε κανείς να εξετάζει τα πράγματα; Aw, well, this is a strange world, mind you...].
Το κοσμολογικό επιχείρημα (που μου αρέσει να το αποκαλώ «όλως-τυχαίως-αιτιοκρατικό επιχείρημα») είναι το εξής: «Υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον, διότι το σύμπαν έχει χρονική αρχή, οπότε κάποιος/κάτι θα πρέπει να προϋπήρχε του σύμπαντος, ώστε να το δημιουργήσει, σύμφωνα με τη σχέση αιτίου-αιτιατού.».
Major bummer, dudes, διότι χρησιμοποιείτε την αιτιοκρατία με τέτοιον τρόπο που στρέφεται κατά του εαυτού της. «ιεραρχική (χρονολογική) διαφορά μεταξύ δημιουργού-δημιουργήματος» και «δημιουργός των πάντων» δεν συνδυάζονται, γιατί τότε προκύπτει το ερώτημα: «Και ποιος δημιούργησε τον δημιουργό;». Οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν ότι το θεϊκό ον είναι αυτοδημιούργητο, άποψη γελοία, διότι για να μπορεί το x να δημιουργήσει το y, θα πρέπει το x να προηγείται χρονικά του y. Αν αντικαταστήσουμε το y με x έχουμε αντινομία - δεν μπορεί το x να προηγείται χρονικά του εαυτού του (κακοδιατυπωμένο αλλά κατανοητό, πιστεύω). Μια πιο ευσταθής άποψη (μια απόπειρα να μπαλωθεί η τρύπα, αν θέλετε) είναι ότι ακόμα και ο δημιουργός των πάντων χρειάστηκε τον δικό του δημιουργό, έναν μέτα-δημιουργό. Μα αμέσως μετά μπορεί κανείς ευθαρσώς να ρωτήσει: «Και ποιος δημιούργησε τον μέτα-δημιουργό;». Πολύ γρήγορα καταλαβαίνει κανείς ότι δεν υπάρχει σωτηρία με αυτή τη μέθοδο. Καταλήγει σε infinite regress.
Το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι θεϊστές προσπαθούν να βρουν την άκρη του νήματος (το ον-δημιουργό «από το οποίο ξεκίνησαν όλα») χρησιμοποιώντας την σχέση αιτίου-αποτελέσματος, η οποία πάντα τους οδηγεί ένα χρονικό επίπεδο πίσω. Κι έτσι καταλήγουν να... τραβάνε ένα σχοινί απείρου μήκους. Βέβαια, δεν χρειάζεται να φτάσουμε τόσο μακριά. Αν είμαστε αμείλικτα αυστηροί στην σημασία των λέξεων, τότε θα πρέπει να επισημάνουμε στους θεϊστές ότι, από την στιγμή που το θεϊκό ον δεν μπορεί να δημιουργήσει τον εαυτό του, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «δημιουργός των πάντων». Επαγωγικά, κανένα ν*μέτα-ον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί δημιουργός των πάντων, αφού χρειάζεται ένα (ν+1)*μέτα-ον. QED, bitches.
Ο λόγος που αποκαλώ αυτό το επιχείρημα «όλως-τυχαίως-αιτιοκρατικό» είναι ότι οι θεϊστές, που το επικαλούνται, σπάνια εκτιμούν (πόσο μάλλον χρησιμοποιούν) την αιτιοκρατική σκέψη (ντετερμινισμός). Μόνο όταν τους ζητείται να τεκμηριώσουν την πίστη τους σε θεϊκό ον, καταφεύγουν όπως-όπως σε ένα (ο-θεός-τους-να-το-κάνει-)αιτιοκρατικό επιχείρημα.
Κατά τ’ άλλα, δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την αιτιοκρατία, υπάρχει πρόβλημα μόνο με τις προσδοκίες των θεϊστών ως προς το τι μπορεί να αποδείξει. [For the record, έχει πάψει εδώ και καιρό να θεωρείται η αιτιοκρατία αδιάσειστο δόγμα της επιστήμης, λόγω των κβαντικών φαινομένων, που περιέγραψε ο Heisenberg. (Κι έτσι, η über-ντετερμινιστική φαντασίωση του Laplace τον ήπιε, μια χαριτωμένη ιστορία που περιγράφει ο Hawking – άσχετο, απλώς ήθελα να το γράψω.)]
Μετά υπάρχει το τελολογικό επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο: «Το σύμπαν είναι εξαιρετικά πολύπλοκο για να προέκυψε από μόνο του. Οπότε, σίγουρα υπάρχει χάρη σε κάποιο θεϊκό ον.».
Ουσιαστικά, αυτό το επιχείρημα είναι η καρδιά της θεοσοφικής θεωρίας του «έξυπνου σχεδιασμού». Καταρρέει όμως πολύ, πολύ εύκολα. Το γεγονός ότι το μικρό μας μυαλουδάκι δεν μπορεί να συλλάβει την πολυπλοκότητα του σύμπαντος, καλοί μου θεϊστές, δεν σημαίνει ακριβώς ότι η ύπαρξή του απαιτεί την ύπαρξη κάποιου ultra-hyper-πάνσοφου δημιουργού. Άλλωστε το σύμπαν, στα πρώτα χρόνια της ζωής του, δεν ήταν καθόλου πολύπλοκο. Ήταν μια σούπα από στοιχειώδη σωματίδια και ενέργεια. Για να φτάσει στην σημερινή του πολυπλοκότητα πέρασαν δισεκατομμύρια χρόνια. See? Δεν έσκασε μούρη ξαφνικά. Παρομοίως για τα έμβια όντα. Αρχικά δεν ήταν τίποτα παραπάνω από αυτοαναπαραγόμενα μακρομόρια. Στην σημερινή τους πολυπλοκότητα έφτασαν έπειτα από χιλιάδες χρόνια γεμάτα με δοκιμές και λάθη. Με άλλα λόγια, αυτή η πολυπλοκότητα δεν εμφανίστηκε «από το πουθενά» αλλά προέκυψε λόγω της εξέλιξης των ειδών (ωχ, τι είπα τώρα, το «αγκάθι»).
Υπάρχει όμως και χειρότερη παραλλαγή αυτού του επιχειρήματος, η εξής: «Τα πάντα στο σύμπαν εξυπηρετούν κάποιο σκοπό. Οπότε, και η ίδια η ύπαρξη του σύμπαντος εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, κάτι το οποίο υποδηλώνει την ύπαρξη θεϊκού όντος-δημιουργού.».
Αυτό κι αν είναι μοιρολατρία σε βαθμό παροξυσμού! Με άλλα λόγια, λένε: «Αφού υπάρχει δημιουργός, και αφού δημιούργησε το σύμπαν με κάποιο σκοπό, τα πάντα είναι προκαθορισμένα και υπολογισμένα, μέχρι την πιο γελοία λεπτομέρεια.» Λυπάμαι, χάσατε. Διότι τότε πώς γίνεται να έχουν τα έμβια όντα ελεύθερη βούληση (κάτι το οποίο αποκλείει την προβλεψιμότητα των πάντων); Ή μήπως υποστηρίζετε επίσης ότι είμαστε προκαθορισμένοι να νιώθουμε ότι έχουμε ελεύθερη βούληση;
Επίσης, μάθετε, καλοί μου θεϊστές, ότι η έννοια «σκοπός» εφαρμόζεται μόνο σε οντότητες που έχουν συνείδηση του εαυτού τους. Όλα τα έμβια όντα ικανοποιούν αυτή τη συνθήκη. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα άψυχα. Τί συνείδηση έχει για παράδειγμα ένας αστέρας νετρονίων που ρουφάει ύλη από γειτονικά άστρα; Κι αυτός επηρεάζει την πορεία του σύμπαντος, αλλά δεν μπορείς να πεις ότι αυτός ο αστέρας λειτουργεί με κάποιο σκοπό! Απλώς συμβαίνει και υπάρχει. Οπότε η άποψη «τα πάντα στο σύμπαν εξυπηρετούν κάποιο σκοπό» είναι, το λιγότερο, υπερβολική γενίκευση.
Πάμε τώρα σε ένα από τα αγαπημένα μου «επιχειρήματα» - αυτό του θεολόγου Άνσελμου, γνωστό ως «οντολογικό επιχείρημα» (παραλλαγή του οποίου είναι η ντεμέκ «απόδειξη» του Gödel περί ύπαρξης θεϊκού όντος, “a load of dingo’s kidneys”, που θα ‘λεγε κι ο Adams). Δεν μπορώ να μη γελάω κάθε φορά που το διαβάζω. Λέει το εξής απλό: «Το θεϊκό ον, τέλειο καθότι είναι, δεν μπορεί παρά να υπάρχει.».
Λήψη ζητούμενου. Δεν μπορείς να αποκαλείς το θεϊκό ον «τέλειο», (ή οτιδήποτε άλλο), αν δεν αποδείξεις πρώτα-πρώτα ότι υπάρχει. Διότι μπορώ πολύ απλά να υποθέσω ότι δεν υπάρχει, οπότε ότι σ’ αυτήν την περίπτωση σίγουρα δεν είναι «τέλειο» (χα χα).
Μερικοί μετασχηματίζουν το επιχείρημα, προσπαθώντας να το σώσουν, καταλήγοντας όμως σε wishful thinking: «Θα μπορούσε να μην υπάρχει το τέλειο; Και αφού υπάρχει, δεν θα ήταν λογικό να το θεωρήσουμε θεϊκή οντότητα;». Well, πολλά πράγματα δεν υπάρχουν, όπως γουρούνια που πετάνε κ.ά.. Γι’ αυτό δεν μου κάνει εντύπωση η υποψία ότι δεν υπάρχει ούτε μία τέλεια, αψεγάδιαστη οντότητα στο σύμπαν.
Τέλος, υπάρχει ένα επιχείρημα, γνωστό ως «η ζυγός του Pascal» (που μου αρέσει να το αποκαλώ «παρολίγον-πραγματολογικό»). Διαφέρει από τα υπόλοιπα διότι δεν αποσκοπεί στο να αποδείξει ότι υπάρχει θεϊκό ον, αλλά προσπαθεί να σε πείσει να πιστέψεις στην ύπαρξη θεϊκού όντος nonetheless (εξ ου «πραγματολογικό»). Το επιχείρημα έχει ως εξής: «Αν πιστεύεις στον θεό, και δεν υπάρχει, δεν έχασες και τίποτα, ενώ αν υπάρχει, ωφελείσαι πηγαίνοντας στον Παράδεισο. Αν όμως δεν πιστεύεις κινδυνεύεις, γιατί, ναι μεν αν δεν υπάρχει δεν παθαίνεις τίποτα, αν υπάρχει όμως, τιμωρείσαι πηγαίνοντας στην κόλαση. Οπότε σε συμφέρει να πιστεύεις.».
Επίκληση στην άγνοια, επίκληση στην τιμωρία και πλήθος άλλων λογικών σφαλμάτων. Ο Pascal υποστηρίζει αυθαίρετα ότι ο θεός είναι μανιχαϊστής και εκδικητικός (false dichotomy). Εξίσου αυθαίρετα υποστηρίζει ότι αρκεί η πίστη στο θεό για την ανταμοιβή, όπως αρκεί η μη-πίστη στο θεό για την τιμωρία, χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλους παράγοντες, όπως η ενάρετη ή μη ζωή. Επίσης, ο Pascal προοικονομεί ότι ο θεός, αν υπάρχει, δεν θα μπορεί παρά να είναι αυτός στον οποίο πιστεύει και ο ίδιος (ο χριστιανικός). Δεν λαμβάνει υπόψη το ενδεχόμενο να υπάρχει θεός και να είναι κάποιος άλλος. Έχοντας και αυτήν την περίπτωση κατά νου, το επιχείρημά του Pascal αχρηστεύεται τελείως, διότι όσο δεν ξέρεις αν υπάρχει κάποιο θεϊκό ον, άλλο τόσο δεν ξέρεις ποιο απ' όλα τα πιθανολογούμενα θα μπορούσε να είναι, οπότε δεν ξέρεις σε ποια θρησκεία να πιστέψεις για να σώσεις το τομάρι σου.
[Ok, υπάρχουν και μερικά ακόμα επιχειρήματα, όπως το ιστορικό επιχείρημα που λέει ότι «οι άνθρωποι ανέκαθεν πίστευαν σε θεούς, άρα όλο και κάποιος θεός θα υπάρχει», κ.ά., αλλά πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά γελοία και λιακουροειδή για να ασχοληθώ μαζί τους.]
Μια μικρή νύξη σε ό,τι αφορά τους αθεϊστές (με τους οποίους επίσης δεν συμφωνώ): όλα τα επιχειρήματά τους έχουν την δομή: Παίρνουμε ένα επιχείρημα των θεϊστών. - Το αναλύουμε. - Καταλήγουμε σε άτοπο. - Συμπεραίνουμε: Δεν υπάρχει θεός.
Παράδειγμα: Οι θεϊστές υποστηρίζουν ότι ο θεός είναι παντογνώστης και παντοδύναμος. Αφού είναι έτσι, μπορεί να θέσει στον εαυτό του μια ερώτηση της οποίας να μην ξέρει την απάντηση; Αν ναι, τότε δεν είναι παντογνώστης. Αν όχι, δεν είναι παντοδύναμος. Και στα δύο ενδεχόμενα συμπεραίνουμε ότι δεν υπάρχει θεός.Χμμ. Σχεδόν τέλεια. Θα ήταν τέλεια αν το συμπέρασμα ήταν: «Δεν υπάρχει θεός, έτσι όπως τον περιγράφουν οι θεϊστές.». Υπάρχει διαφορά μεταξύ του να βρίσκεις λάθη στα επιχειρήματα των θεϊστών και του να αποδεικνύεις ότι δεν υπάρχει θεός. Και είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδείξεις ότι κάτι δεν υπάρχει, παρά το αντίθετο.
Κι εδώ είναι που παραθέτω την προσωπική μου, αγνωστικιστική γνώμη. Αν υπάρχει τουλάχιστον ένα θεϊκό ον ή όχι, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, και το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα μάθουμε ποτέ. Από κει και πέρα, μιλώντας με ενδεχόμενα:
> Αν δεν υπάρχει, δεν υπάρχει. Τελεία.
> Αν υπάρχει, το πιο πιθανό είναι να μην ασχολείται με εμάς. What the heck, τόσο μεγάλο είναι το σύμπαν, γιατί να σκοτίζεται με έναν μικροσκοπικο κόκκο σκόνης χαμένο κάπου μέσα στο σύμπαν;
> Εξίσου πιθανό είναι να υπάρχει και να μην έχει ιδέα ότι υπάρχουμε.
Τώρα που ξαναδιαβάζω αυτά που έγραψα, τα βρίσκω πολύ κακογραμμένα. Συγχωρήστε μου τις προχειρότητες στην έκφραση, αλλά δεν έχω αρκετό χρόνο για καθαρογράψιμο. Όσοι ξέρετε αγγλικά, dig this blog from start to finish. Ασχολείται με θεολογικά ζητήματα, από την οπτική γωνία ενός πρώην φανατικού χριστιανού, νυν αγνωστικιστή! Just the job! Με καλύπτει άψογα.
Θα τελειώσω αυτό το κακογραμμένο κείμενο όπως του αξίζει: με μια κακοδιατυπωμένη άποψη, δια στόματος «Αγίου» Αυγουστίνου**, που την ξεφούρνισε εκνευρισμένος όταν κάποιος περίεργος του έθεσε την ερώτηση: «Τί δημιούργησε ο Θεός προτού δημιουργήσει τον ουρανό και τη Γη;»
«Πιο πριν δημιούργησε την Κόλαση, για να στέλνει εκεί όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις!»
(Άει πνίξου, ρε Αυγουστίνε...)
Tero
* Κάνω κατάχρηση της λέξης «θεϊστές». Κανονικά, αυτοί που πιστεύουν σε ύπαρξη θεϊκού όντος χωρίζονται στους θεϊστές (που πιστεύουν ότι το θεϊκό ον επεμβαίνει στα εγκόσμια) και στους ντεϊστές (που πιστεύουν ότι το θεϊκό όν αφήνει τον κόσμο στην ησυχία του). Anyway, πείτε το «ποιητική άδεια».
** Στον «Άγιο» Αυγουστίνο, και τις μαλακισμένες απόψεις του, πρέπει να αφιερώσω ολόκληρο post-ξεχεστήριο κάποια στιγμή. Such crap will not go unpunished.
|
16 μποφώρ ( |
Σάββατο, Αυγούστου 05, 2006
Darwin meets Electrical Engineers
Ε, όχι ρε φίλε... ;-)
(τοιχογραφία σε κεντρικό διάδρομο της σχολής μου)
Η σχολή μου πρέπει να είναι μία από τις ελάχιστες που βελτιώθηκαν κατά τη διάρκεια των καταλήψεων. Πρώτον, εγκαινιάστηκε μια νησίδα 80 υπολογιστών (επιτέλους!) και δεύτερον (αυτό κι αν ήταν έκπληξη) καθαρίστηκαν πολλοί τοίχοι από συνθήματα και αφίσες, και αντικαταστάθηκαν με τοιχογραφίες και σκίτσα! :-D
Have a look:
Τα συγχαρητήριά μου στον καλλιτέχνη! Έκανε το ΤΗΜΜΥ ΑΠΘ λίγο πιο όμορφο... :-)
Tero
(τοιχογραφία σε κεντρικό διάδρομο της σχολής μου)
Η σχολή μου πρέπει να είναι μία από τις ελάχιστες που βελτιώθηκαν κατά τη διάρκεια των καταλήψεων. Πρώτον, εγκαινιάστηκε μια νησίδα 80 υπολογιστών (επιτέλους!) και δεύτερον (αυτό κι αν ήταν έκπληξη) καθαρίστηκαν πολλοί τοίχοι από συνθήματα και αφίσες, και αντικαταστάθηκαν με τοιχογραφίες και σκίτσα! :-D
Have a look:
Τα συγχαρητήριά μου στον καλλιτέχνη! Έκανε το ΤΗΜΜΥ ΑΠΘ λίγο πιο όμορφο... :-)
Tero
|
5 μποφώρ ( |
Για να καταλάβω...
Το ΚΚΕ επικροτεί την οικογενιοκρατία;
Αυτή η στάση "σοσιαλισμός να λέγεται, κι ό,τι θέλει ας είναι" μου κάνει τα νεύρα ταλιατέλες. (Όχι ότι είχα και μεγάλες προσδοκίες απ' αυτό το κόμμα...)
(Διαβάστε κι εδώ.)
Tero
Αυτή η στάση "σοσιαλισμός να λέγεται, κι ό,τι θέλει ας είναι" μου κάνει τα νεύρα ταλιατέλες. (Όχι ότι είχα και μεγάλες προσδοκίες απ' αυτό το κόμμα...)
(Διαβάστε κι εδώ.)
Tero
|
1 μποφώρ ( |