κείμενο του Μάνου Λαμπράκη
Υπάρχει μια απαράμιλλη γελοιότητα στο να στολίζεις χριστουγεννιάτικο δέντρο από τις αρχές Νοεμβρίου. Μια γελοιότητα που δεν κρύβεται ούτε από τα LED, ούτε από τα φιλτραρισμένα Instagram reels που παριστάνουν ότι ζουν σε μόνιμη κατάσταση χιονισμένου Hallmark.
Όσο πιο νωρίς ανάβουν τα φωτάκια, τόσο πιο γρήγορα υπογράφεται η πολιτισμική παραίτηση μιας κοινωνίας που δεν έχει πια υπομονή για κανέναν χρόνο, για κανένα νόημα, για καμία ιστορία. Ο στολισμός γίνεται πλέον ένα αντανακλαστικό πανικού. Όχι χαράς. Πανικού μήπως και δεν προλάβουν τα καταστήματα, οι βιτρίνες, οι πολυεθνικές, να σε κατασπαράξουν εγκαίρως σε μια εποχική φρενίτιδα αγορών. Το πιο τραγικό όμως δεν είναι η βιασύνη. Είναι η αποστείρωση. Γιατί ο στολισμός του δέντρου έχει πλέον αποκοπεί συστηματικά από οποιαδήποτε αναφορά στη φάτνη, στη γέννηση, στον Χριστό. Όχι επειδή κάποιοι θίγονται – αυτό είναι το παραμύθι των εταιρικών δελτίων τύπου. Αλλά επειδή πρέπει, πάση θυσία, να πιαστούν όλα τα κοινά: και οι πιστοί και οι αδιάφοροι και οι άθεοι και οι «πνευματικώς ουδέτεροι» και οι υπερευαίσθητοι απέναντι σε οτιδήποτε έχει θεολογικό βάρος.
Το αποτέλεσμα; Ένα δέντρο με φωτάκια. Μόνο. Μια γιορτή χωρίς εορτάζοντα. Ένα σκηνικό που επιδέχεται κάθε πιθανή ερμηνεία, αρκεί να μην απαιτεί καμία.
Η φάτνη είναι πλέον ανεπιθύμητη γιατί δεν μπορεί να καταναλωθεί από όλους το ίδιο. Δεν είναι «universal content». Έχει σώμα, έχει ιστορική αλήθεια, έχει Θεό που γεννιέται. Και αυτό το υπαρξιακό βάρος δεν χωρά στο Excel των εταιρικών «holiday campaigns». Το δέντρο όμως; Το δέντρο χωρά παντού. Είναι τέλειο: καμία δέσμευση, κανένα μήνυμα, κανένα νόημα. Μόνο αισθητικό glitter. Ένας κενός καμβάς έτοιμος να πουλήσει τα πάντα ― εκτός από αυτό που γιορτάζουμε πραγματικά.
Κι έτσι φτάσαμε στο σημείο η Ελλάδα –η χώρα όπου τα σπίτια στόλιζαν την παραμονή, εκείνη τη μία νύχτα που ο χρόνος έσκυβε προς το άγιο γεγονός– να μετατρέπεται σε διαφημιστικό παρακλάδι των πολυεθνικών. Οι παλιές τελετουργίες χρόνου και νοήματος καταπατούνται στο όνομα μιας νέας θρησκείας: της εμπορικής ουδετερότητας.
Να μην προσβάλλουμε κανέναν. Άρα να μην λέμε τίποτα.
Να μην θυμίζουμε σε κανέναν τι γιορτάζουμε.
Άρα να γιορτάζουμε το τίποτα.
Έτσι, η παράδοση που ήξερε να περιμένει, να συγκεντρώνεται, να φωτίζεται μόνο όταν έφτανε η ώρα, αντικαθίσταται από έναν ατέρμονο μήνα ψεύτικης λαμπρότητας.
Το πιο ειρωνικό; Ότι όλο αυτό βαφτίζεται «πνεύμα Χριστουγέννων». Λες και το πνεύμα Χριστουγέννων είναι μια corporate αισθητική που πρέπει να αρχίζει από τον Οκτώβριο για να αποδώσουν τα νούμερα.
Λες και ο σταύλος της Βηθλεέμ έχει ανάγκη τα settings των malls.
Λες και η γέννηση του Θεού μπορεί να αντικατασταθεί από μια διακόσμηση που να μην ενοχλεί κανέναν και να συγκινεί κανέναν.
Αν υπάρχει κάτι πραγματικά ψυχρό σήμερα, δεν είναι ο Δεκέμβριος. Είναι αυτή η τρομοκρατική εμμονή με την καθολική ουδετερότητα.
Και κάπως έτσι, το χριστουγεννιάτικο δέντρο –ένα όμορφο, συμβολικό αντικείμενο όταν συνοδεύει τη φάτνη– έχει μετατραπεί στο τέλειο μνημείο της εποχής μας: φωτεινό, υπερφωτισμένο, εντελώς κενό.
Ένα αντικείμενο που μπορεί να αγαπηθεί από όλους επειδή δεν τολμά να πει τίποτα.
Κι όσο η φάτνη διώχνεται στην άκρη, τόσο το δέντρο φωτίζει μια αλήθεια που κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί: ότι γιορτάζουμε πια χωρίς να ξέρουμε τι γιορτάζουμε. Ότι στολίζουμε χωρίς να ξέρουμε γιατί στολίζουμε. Και ότι η πρόωρη λάμψη είναι απλώς η πρόωρη ομολογία του πολιτισμικού μας σκοταδισμού.