Σπάνια η αγάπη για τα γράμματα, προπαντός για την αρχαία Ελληνική γραμματεία βρήκε πιο πρόσφορο έδαφος από ότι στο "σκοταδιστικό Βυζάντιο" την εποχή των Κομνηνών.Ειναί η εποχή που ένας Τζέτζης,με την απαράμιλλη λογιοσύνη του σχολίαζει τα ποιήματα του Ησιόδου και του Ομήρου ,κι ένας Ιωάννης Ιταλός καταπιάνεται μετά τον Ψελλό με την μελέτη των πλατωνικών δογμάτων και οι καλύτεροι συγγραφείς του
καιρού εκείνου, όλοι τους διαποτισμένοι από αρχαία πρότυπα, επαίρονται μιμούμενοι τους πιο διάσημους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς στα έργα τους, όπου μέχρι και η γλώσσα τους με την υπερβολική καθαρολογία που φτάνει στα όρια του μανιερισμού προσπαθεί να αναπαράγει την λιτή χάρη του αττικισμού.Μέσα σε αυτή την αληθινή αναγέννηση της κλασικής κουλτούρας(που πάνω της βασίζεται και η μετέπειτα "ξακουστή" ευρωπαϊκή αναγέννηση)μια αυτοκρατορική πριγκίπισσα, όταν μάλιστα ήταν ιδιαίτερα έξυπνη όπως η Άννα η Κομνηνή, δεν γινόταν να περιοριστεί στην παιδεία που επιφύλασσαν τα παλαιότερα χρόνια στις γυναίκες του "Βυζαντίου".
Είχε τους καλύτερους δασκάλους και επωφελήθηκε τα μέγιστα από τα μαθήματα τους.Διδάχθηκε όλα όσα έπρεπε να μαθαίνει κανείς στην εποχή της, ρητορική και φιλοσοφία, ιστορία και λογοτεχνία, γεωγραφία και μυθολογία, ιατρική και επιστήμες.Διαβασέ τους μεγάλους ποιητές της αρχαιότητας,τον Όμηρο και τους λυρικούς, τους τραγικούς και τον Αριστοφάνη, τους ιστορικούς όπως ο Θουκυδίδης και ο Πολύβιος, τους ρήτορες όπως ο Ισοκράτης και ο Δημοσθένης.Μελέτησε επίσης τις πραγματείες του Αριστοτέλη και τους διαλόγους του Πλάτωνα και χάρη στην επαφή της με αυτούς τους περίφημους συγγραφείς έμαθε την τέχνη της ευγλωττίας και το άριστον του Ελληνισμού.Ήταν σε θέση να απαγγείλει με ευχέρεια Ορφέα και Τιμόθεο, Σαπφώ και Πίνδαρο, Πορφύριο και Πρόκλο, τους Στωικούς και τους Πλατωνικούς.Οι ελευθέριες τέχνες δεν είχαν μυστικά για εκείνη.Γνώριζε γεωμετρία, μαθηματικά,μουσική και αστρονομία.
Οι μεγάλοι θεοί της ειδωλολατρίας,οι όμορφοι αρχέγονοι Ελληνικοί μύθοι της ήταν οικείοι.Ο Ηρακλής και η Αθήνα,ο Κάδμος και η Νιόβη ζωντάνευαν εντελώς φυσικά κάτω από την πένα της.Γνωριζέ την ιστορία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και γεωγραφία, έδειχνε δε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αρχαία μνημεία.Επιπλέον κατείχε τα πολεμικά θέματα, ενώ συζητούσε με τους γιατρούς για την καταλληλότερη συνταγή για κάθε αρρώστια, Τέλος γνώριζε ακόμη και λατινικά πράγμα σπάνιο εκείνη την εποχή για την Ανατολή.
Δεν επρόκειτο μόνο για μια μορφωμένη γυναίκα αλλά για μια πραγματικά λόγια.Οι σύγχρονοι της εκθειάζουν το αττικό της ύφος,την δύναμη και την ικανότητα του πνεύματος της να αντιμετωπίζει με διαύγεια τα πιο σκοτεινά προβλήματα, την ανωτερότητα της έμφυτης ευφυίας της και την ευσυνειδησία με την οποία καλλιεργούσε τα χαρίσματα της,την κλίση της στα βιβλία και τις λόγιες συζητήσεις της και εν γένει την καθολικότητα των γνώσεων της.
Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στην Αλεξιάδα,το επικό αυτό έργο της για να διαπιστώσουμε τις υψηλές αρετές της.Παρα το τεχνητό ύφος της,τον ηθελημένο μανιερισμό,την καθαρογλωσσία της, παρά τον οποίο βερμπαλισμο και την επιτήδευση αντιλαμβανόμαστε αμέσως την ξεχωριστή προσωπικότητα που υπήρξε το δίχως άλλο η Άννα Κομνηνή. Όσο και αν υπήρξε ευσεβής λίγο την ενδιέφεραν οι σχοινοτενεις και δυσνόητες θεολογικές συζητήσεις.Ανάμεσα στα φύλλα της Αλεξιάδας αναπνέει ολόκληρος ο Αυτοκρατορικός Ελληνισμός, ο οποίος δεν ήταν σκότος, αλλά φως θαμμένο κάτω από τους λίθους της προκατάληψης. Εκεί,στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Ρώμη, άνθιζε η παιδεία των Ελλήνων, η φιλοσοφία του Πλάτωνα, η ιστορική συνείδηση του Θουκυδίδη, η τέχνη του λόγου και η ελευθερία της σκέψης.
Αλλά πάνω απ’ όλα, η Άννα ήταν η πρώτη γυναίκα ιστορικός στην παγκόσμια ιστορία . Σε έναν κόσμο όπου η γυναικεία φωνή σπανίως ακουγόταν, εκείνη ύψωσε λόγο επιστημονικό, λογικό, ελεύθερο. Εξιστορεί με πάθος αλλά και με κρίση. Επιθυμεί την αλήθεια, αλλά γνωρίζει και την τέχνη του λόγου και μέσα στην ψυχή της η Ελλάδα ξαναγεννιέται, όχι ως μύθος αλλά ως συνείδηση.
Η Άννα Κομνηνή ήταν η ζωντανή απόδειξη ότι στο λεγόμενο «σκοταδιστικό Βυζάντιο» έλαμπε ακόμη το αρχαίο φως,ότι οι Έλληνες της Ρωμανίας ήταν οι φύλακες ενός πολιτισμού που αργότερα η Δύση θα ονομάσει Αναγέννηση.
Έαν σήμερα έχουμε ιστορική σκέψη, φιλοσοφία, λόγο εν ελευθερία, ας μνημονεύσουμε ότι στα παλάτια των Κομνηνών, όταν η Ευρώπη έβραζε στον Μεσαίωνα, μια γυναίκα έγραφε ιστορία κυριολεκτικά.Η Άννα Κομνηνή, η κόρη του Αλεξίου Ά, η βασίλισσα της γνώσης, η πρώτη γυναίκα ιστορικός του κόσμου, αποδεικνύει ότι ο Αυτοκρατορικός Ελληνισμός δεν ήταν οπισθοδρόμηση, αλλά προανάκρουσμα του μέλλοντος,ότι στα τέλη του 11ου και στις απαρχές του 12ου αιώνα η Κωνσταντινούπολη ήδη ζούσε ένα πνευματικό φως που θα χρειάζονταν τέσσερις αιώνες για να ξημερώσει στη Δύση.
Κλείνω με ένα ποίημα από τον μεγαλύτερο Έλληνα ποιητή και παρολίγον συνεπίθετο Κωνσταντίνο Καβάφη αφιερωμένο σε αυτήν..
Άννα Κομνηνή
Στον πρόλογο της Αλεξιάδος της θρηνεί,
για την χηρεία της η Άννα Κομνηνή.
Εις ίλλιγον είν’ η ψυχή της. «Καὶ
ῥείθροις δακρύων» μας λέγει «περιτέγγω
τοὺς ὀφθαλμούς..... Φεῦ τῶν κυμάτων» της ζωής της,
«φεῦ τῶν ἐπαναστάσεων». Την καίει η οδύνη
«μέχρις ὀστέων καὶ μυελῶν καὶ μερισμοῦ ψυχῆς».
Όμως η αλήθεια μοιάζει που μια λύπη μόνην
καιρίαν εγνώρισεν η φίλαρχη γυναίκα·
έναν καημό βαθύ μονάχα είχε
(κι ας μην τ’ ομολογεί) η αγέρωχη αυτή Γραικιά,
που δεν κατάφερε, μ’ όλην την δεξιότητά της,
την Βασιλείαν ν’ αποκτήσει· μα την πήρε
σχεδόν μέσ’ απ’ τα χέρια της ο προπετής Ιωάννης.
Υ.Γ Σε όσους επιμένουν να επαναλαμβάνουν το φθαρμένο αφήγημα περί «σκοταδιστικού Βυζαντίου» παραβλέποντας την καθαρή ιστορική πραγματικότητα, λίγο μετά την εποχή εκείνη αλλά και για πολλούς αιώνες μετά οπου στη Δύση οι γυναίκες που ξεχώριζαν σύρονταν στην πυρά, (μέχρι και η απελευθέρωτρια ηρωίδα Ιωάννα της Λωραίνης παραδόθηκε στην 
), στη Ρωμανία οι γυναίκες δεν φοβόντουσαν το φως του νου αλλά το διεκδικούσαν.
Γιατί βέβαια δεν ήταν μόνο η Άννα Κομνηνή που κυριολεκτικά έγραψε ιστορία.Ήταν και η Ειρήνη η Αθηναία, η πρώτη γυναίκα αυτοκράτωρ, που κυβέρνησε μια αυτοκρατορία όταν αλλού δεν επέτρεπαν ούτε καν στις γυναίκες να μορφωθούν. Ήταν οι μορφωμένες αυγούστες, οι λόγιες μοναχές, οι αντιγραφείς χειρογράφων, οι ποιήτριες, οι φιλόσοφοι, εκείνες που διαμόρφωσαν μια παράδοση όπου η γυναικεία παιδεία δεν ήταν απειλή, αλλά κεφάλαιο πολιτισμού.
Στη Δύση η διαφορετική γυναίκα κινδύνευε
στη Νέα Ρώμη η χαρισματική γυναίκα ανέβαινε τα σκαλιά της εξουσίας, της γνώσης, της γραφής.
Γι’ αυτό και εμείς δεν χρειαστήκαμε «Διαφωτισμό» για να βρούμε το φως.
Το δικό μας φως έκαιγε αιώνες πριν στις βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης, στα έργα των λογίων, στις σελίδες της Αλεξιάδας, στον θρόνο μιας γυναίκας αυτοκράτειρας.
Αν υπήρξε σκοτάδι κάπου, δεν ήταν στο Βυζάντιο αλλά στα μάτια όσων δεν είδαν το φως που έλαμπε εδώ από παλιά.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου