Τι συμβολίζουν τα εμβλήματα των ελληνικών ομάδων;

 

ΠΑΟ
Απλό συμβολισμό αλλά σημαντικό, έχει το τριφύλλι του Παναθηναϊκού… Εκφράζει τη φύση, ενώ εμπνευστής του ήταν ο αθλητής και διοικητικό στέλεχος αργότερα του Συλλόγου. Το τριφύλλι αποτελεί ένα πανάρχαιο πνευματικό σύμβολο, ευρύτατα διαδεδομένο σε πολλούς λαούς του κόσμου. Συμβολίζει -μεταξύ άλλων- την….
ισορροπία ανάμεσα στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα, την καλοτυχία.
Ο Παναθηναϊκός υιοθέτησε το πράσινο τριφύλλι ως σύμβολό του το 1918, λίγα χρόνια μετά την καθιέρωση του πράσινου χρώματος στην φανέλα. Τα χρώματα του συλλόγου, το πράσινο, συμβολίζει την ελπίδα και το λευκό την ηθική και την τιμιότητα.

ΑΕΚ
Σημαντικό σύμβολο – έμβλημα για τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Ο δικέφαλος αετός της ΑΕΚ, είναι παρόμοιος με αυτόν της βυζαντινής αυτοκρατορίας με τα δύο να κεφάλια αντιπροσωπεύουν τη διπλή εξουσία του αυτοκράτορα. Η αριστερή κεφαλή (που είναι στραμμένη προς την δύση) συμβολίζει τη Ρώμη, ενώ η δεξιά (ανατολή) συμβολίζει την Κωνσταντινούπολη. Ο σταυρός και η σφαίρα στα νύχια συμβολίζουν την πνευματική και κοσμική εξουσία αντίστοιχα. Ο αετός στέκει επάνω σε δάφνινο στεφάνι. Ανάγλυφο στο οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

Όσον αφορά το δικέφαλο της Ένωσης, πρόκειται για τον δικέφαλο Αετό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μαύρος σε κίτρινο φόντο με τα σύμβολα της αυτοκρατορικής εξουσίας (το ξίφος και την υδρόγειο σφαίρα), σύμβολο της Αθλητικής Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως, του συλλόγου που ιδρύθηκε το 1924 από Έλληνες της Πόλης.

Πάντως όπως αναφέρεται σε παλαιότερα έγγραφα, η πρώτη σφραγίδα του συλλόγου, έχει ως έμβλημα τον Φοίνικα που αναγεννάται από την τέφρα του. Ο συμβολισμός προφανής για ένα σωματείο που απευθυνόταν στους πρόσφυγες.

Σημαντική πληροφορία, στη βυζαντινή εποχή, ο δικέφαλος αετός σχεδόν πάντα έφερε τα χρώματα της αυτοκρατορικής εξουσίας, που ήταν το χρυσό και το πορφυρό. Ένας μαύρος αετός σε χρυσό υπόβαθρο χρησιμοποιήθηκε σε κύκλους εκτός της αυτοκρατορικής οικογένειας, δείχνοντας την κατώτερη θέση αυτών που το χρησιμοποιούσαν, αφού ο μαύρος αετός ήταν «η σκιά» του χρυσού αετού του αυτοκράτορα.

ΠΑΟΚ 

Το έμβλημα του ΠΑΟΚ είναι παρόμοιο με αυτό της ΑΕΚ αλλά με διαφορετικό συμβολισμό. Ο δικέφαλος αετός με τα κλειστά φτερά που συμβολίζει το πένθος και την προέλευση του συλλόγου και την επάνοδο της μνήμης στις ρίζες και την κληρονομιά των προσφύγων (Βυζάντιο και Κωνσταντινούπολη).
Ο Αετός κρατούσε ένα σπαθί και μία κορώνα, με τα δύο κεφάλια να ατενίζουν την Ανατολή και τη Δύση. Η διαφορά του εμβλήματος από αυτό της ΑΕΚ – που είναι και το σύμβολο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – είναι πως του ΠΑΟΚ έχει τα φτερά του κλειστά, σε ένδειξη του μακροχρόνιου πένθους, λόγω του ξεριζωμού από την πατρίδα. Κατά μία εκδοχή «ο αετός θα φτερουγίσει ξανά όταν έρθει η ανάκαμψη του Ελληνισμού», δεν φορά κορόνα, δεν κρατά σπαθί, κρύβει όμως μέσα του την καρδιά των προσφύγων.

ΟΣΦΠ 
Λίγοι δεν ξέρουν τον δαφνοστεφανωμένο έφηβο, το έμβλημα του Ολυμπιακού. Το όνομά του ήταν έμπνευση του πρώτου αντιπροέδρου του, Νότη Καμπέρου, και συμβόλιζε την ευγενή άμιλλα και το αθλητικό ιδεώδες. Για τον ίδιο λόγο, έμβλημα της ομάδας έγινε ο δαφνοστεφανωμένος έφηβος.
Το κόκκινο, το χρώμα της φωτιάς και της γενναιότητας, και το άσπρο, της αγνότητας και της ηθικής, ήταν πρόταση του Γιάννη Ανδριανόπουλου, εκ των ιδρυτών και μεγαλύτερου αδερφού της θρυλικής πεντάδας, που αποτέλεσε τον βασικό κορμό της ομάδας.

ΑΡΗΣ 
Η ιστορία για το έμβλημα του Άρη προέρχεται μέσα από την κόντρα Θεών και ημίθεων. Ο “Θεός του πολέμου”, ο οποίος βρέθηκε αμέσως απέναντι σε έναν «ημίθεο», ιδρύθηκε για συμβολικούς λόγους ανήμερα της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Στόχος η δημιουργία ενός δυνατού και δίκαιου σωματείου. Για τον λόγο αυτό και στο έμβλημα ο Άρης εικονίζεται με την ασπίδα του όμως δεν φέρει δόρυ και περικεφαλαία.
Στα 1914, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, η πόλη είχε μια ελληνική ομάδα: τον Ηρακλή. Ο Ηρακλής ήταν ένας ημίθεος και η πόλη είχε ανάγκη από ένα ΘΕΟ. Τον ημίθεο μόνο ο θεός του πολέμου μπορούσε να τον δαμάσει.

ΑΕΛ 
Σίγουρα όλοι γνωρίζουμε ότι σήμα της Λάρισας είναι το άλογο που έχει σηκωμένα τα δύο μπροστινά του πόδια και είναι έτοιμο για να καλπάσει. Υπάρχουν δύο εκδοχές για την έμπνευση του σήματος. Στην πρώτη εκδοχή, το σήμα της Λάρισας προήλθε από δραχμή του 395-343 π.Χ. που αποδίδεται στους Μυρμιδόνες που κατοικούσαν κατά την αρχαιότητα στην Θεσσαλία στην περιοχή της Φθίας. Σύμφωνα με τη δεύτερη, πρόκειται για το γνώρισμα της πόλης, από τα περίφημα ιπποφορβεία της στην εποχή του χαλκού.

ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ 
Το έμβλημα του Ατρόμητου προέρχεται από τον Νέο Αστέρα, ομάδα από την οποία ιδρύθηκε. Ο Ατρόμητος μετακινήθηκε το 1933 στο Περιστέρι που εκείνα τα χρόνια ήταν ένας απέραντος περιστερώνας και το αποκούμπι χιλιάδων προσφύγων μετά την καταστροφή της Σμύρνης. Πράγματι συγχωνεύτηκε με τον Νέο Αστέρα που διαλύθηκε και έδωσε το σύμβολο του(το αστέρι) στη φανέλα της νέας ομάδας.
Ο νέος σύλλογος, για ιστορικούς και δεοντολογικούς λόγους, δεν ήταν δυνατόν να διαγράψει το παρελθόν του και να κόψει τις ρίζες του. Συμφωνήθηκε, λοιπόν, να διατηρηθεί το όνομα του Ατρόμητου, ο Αστέρας να γίνει το έμβλημα του σωματείου, αλλά και τα χρώματά του, το άσπρο και το μπλε, χρώματα της νέας ομάδας του Περιστερίου, με πρώτο πρόεδρό της τον αδελφό του γιατρού, Ανδρέα Τσουρτσόγλου.

ΑΣΤΕΡΑΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ 
Το έμβλημα του Αστέρα Τρίπολης είναι το αστέρι χωρίς να υπάρχει κάπου ο συμβολισμός του. Το μόνο που υπάρχει ως αναφορά είναι ότι τον ονόμασαν έτσι γιατί ήταν ο Αστέρας της περιοχής και το καμάρι του Μοριά.

ΕΡΓΟΤΕΛΗΣ 
Στο έμβλημα του Εργοτέλη βλέπουμε έναν ποδοσφαιριστή και γύρω από αυτόν είναι ένα δάφνινο στεφάνι που δίνανε στους νικητές στα Ολυμπιακά αγωνίσματα. Για ποιο λόγο;
Ο Εργοτέλης ήταν αθλητής που κατάγονταν από την Κνωσό και ο οποίος ενώ βρισκόταν σε εξορία στην Ιμέρα της Σικελίας από τους πολιτικούς του αντιπάλους, έλαβε μέρος και νίκησε ως Ιμεραίος αθλητής στα Ολύμπια το 472 π.χ. καθώς και στα Πύθια, τα Νέμεα και τα Ίσθμια.

ΗΡΑΚΛΗΣ 
Δεν χρειάζεται κάποια εξήγηση για την ομάδα του Ηρακλή. Το γράμμα Ήτα που βρίσκεται στο έμβλημα, συμβολίζει τον ημίθεο και αποτελείται από δύο συνθετικά: «Ήρα» και «κλέος» (= δόξα, φήμη, υστεροφημία). Έμελλε, λοιπόν, ο ΗΡΑΚΛΗΣ να αποτελέσει το δίαυλο δια μέσω του οποίου θα παρέμενε αιώνια η λατρεία της Ήρας.

ΚΑΒΑΛΑ 

Ο Χρήστος Μπάτσης που ήταν αρχιτέκτων μηχανικός στο επάγγελμα ήταν αυτός που σχεδίασε το καραβάκι του ΑΟΚ και αποτελεί από την ίδρυση του συλλόγου, το επίσημο έμβλημα της ομάδας. Σύμφωνα με τον εμπνευστή του εμβλήματος του ΑΟΚ, το καραβάκι είναι τριήρης, όπου τα κουπιά είναι οι ποδοσφαιριστές, το πανί η διοίκηση και ο άνεμος ο φίλαθλος κόσμος της ομάδας.
Τα τρία αυτά στοιχεία μαζί, οδηγούν το καραβάκι του ΑΟΚ στα λιμάνια που αποτελούν τους στόχους που βάζει κάθε φορά η ομάδα. Όλα αυτά ασφαλώς έχουν να κάνουν και με το γεγονός ότι η ΚΑΒΑΛΑ είναι μια παραθαλάσσια πόλη και ο κόσμος της στενά συνδεδεμένος με το υγρό στοιχείο. Το πρωτότυπο στοιχείο του εμβλήματος του ΑΟΚ υπήρχε αναρτημένο στην πόρτα του σχεδιαστηρίου του αείμνηστου ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΠΑΤΣΗ μέχρι που απεβίωσε.

ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ 
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 όταν η ομάδα άνηκε στον δήμο Ν. Σμύρνης καθιερώθηκε ένα νέο έμβλημα, επηρεασμένο από το σήμα της Μπαρτσελόνα. Σε αυτό η ασπίδα είχε ριγέ κυανέρυθρα χρώματα και στην κορυφή είχε αριστερά την ελληνική σημαία της ξηράς και δεξιά ένα κιονόκρανο ιωνικού ρυθμού σε κόκκινο φόντο, παραπέμποντας στην ελληνικότητα του σωματείου και στις ιωνικές ρίζες του. Παρόμοιο σήμα έχει ο Πανιώνιος Καλαμάτας. Επί προεδρίας Τσακίρη, η ΠΑΕ Πανιώνιος επανέφερε το κλασικό έμβλημα. Έτσι ο σύλλογος έχει ενιαίο έμβλημα σε όλα τα τμήματά του.
Το έμβλημα είναι αυτό που χρησιμοποιεί η ομάδα τώρα μια ασπίδα με τα χρώματα της ομάδας(το κυανό και το ερυθρό), που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ποικίλες εκδηλώσεις (π.χ. στην ελληνοθωμανική ναυτική σημαία). Πάντως μετά την καταστροφή της Σμύρνης τα χρώματα για κάποιους πήρανε και διαφορετική ερμηνεία. Το ερυθρό είναι το αίμα των Ελλήνων που χύθηκε στο διωγμό και το κυανό, το χρώμα της Ελλάδας.

ΞΑΝΘΗ 
Όλη η φιλοσοφία του συλλόγου και το απόσταγμα της αθλητικής σκέψης των ιδρυτών του αποτυπώνονται στο έμβλημα της Ξάνθης, με τη μορφή του Θρακιώτη φιλοσόφου, Δημόκριτου του Αβδηρίτη (460-370 π.Χ.). Οι «φρουροί των συνόρων» επηρεασμένοι, προφανώς από το καθολικό μυαλό του Αβδηρίτη φιλοσόφου, έκαναν πράξη την θεωρία του για τον άνθρωπο, ότι “η κινητήρια δύναμη της δραστηριότητας του, με την οποία τόσα και τόσα πέτυχε στην ζωή, ήταν η ανάγκη. Αυτή που τον οδήγησε στη σύσφιξη των σχέσεων του με τους άλλους ανθρώπους, ώστε να γίνει κοινωνικός και με την δημιουργία της γλώσσας, να συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της Τέχνης και του Πολιτισμού”.
Ο Δημόκριτος γεννήθηκε και έζησε στα Άβδηρα της Θράκης από το 460 έως το 370 π.Χ. και θεωρείται πατέρας της σύγχρονης ατομικής θεωρίας. Η ζωή του ήταν γεμάτη ταξίδια για την αναζήτηση της γνώσης. O Δημόκριτος, πέρα από τις αμέτρητες θεωρίες του, ήταν και θεμελιωτής της ηθικής αντίληψης για τη ζωή. Πίστευε πως ο σκοπός του ανθρώπου ήταν η ευτυχία, όχι μέσω των υλικών αγαθών όσο με τη γνώση του καλού, για την εσωτερική αρμονία και τη γαλήνη του. Αυτή η ανάγκη για επικοινωνία και δράση, έγινε λάβαρο της αθλητικής διαπαιδαγώγησης των Ακριτών.
Το έμβλημα της Ξάνθης που διατηρείται μέχρι και σήμερα είναι επηρεασμένο και από την εταιρεία του κ. Πανόπουλου (ΒΙΑΜΑΡ Α Ε.) Στο έμβλημα της ομάδας, διατηρήθηκαν τα στοιχεία του παλιού εμβλήματος και προστέθηκε το σήμα της αυτοκινητοβιομηχανίας Scoda.

Πηγη www.ntaksi.blogspot.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Τι συμβολίζουν τα εμβλήματα των ελληνικών ομάδων;"

Τα μυστικά των ονομάτων των αθηναϊκών πολεμικών πλοίων

 Αποκαλύφθηκαν τα μυστικά των ονομάτων των αθηναϊκών πολεμικών πλοίων: Ψυχολογική στρατηγική

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας αρχαίας αθηναϊκής τριήρους. [Credit: Google Gemini / labrujulaverde.com] Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο J...

 

Καλλιτεχνική απεικόνιση μιας αρχαίας αθηναϊκής τριήρους.
[Credit: Google Gemini / labrujulaverde.com]

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Maritime Archaeology ανέλυσε 279 ονόματα τριήρων που καταγράφηκαν σε επιγραφές του 4ου αιώνα π.Χ. και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αρχαίοι Αθηναίοι επέλεγαν προσεκτικά τα ονόματα των πολεμικών τους πλοίων ως ψυχολογικό εργαλείο για να ενώσουν και να εμπνεύσουν τα πληρώματα και να ενισχύσουν το ηθικό και την απόδοσή τους στη μάχη.

Οι τριήρεις ήταν γρήγορα και θανατηφόρα πλοία που κινούνταν από 170 κωπηλάτες και ήταν εξοπλισμένα με έναν χάλκινο έμβολο ικανό να βυθίζει εχθρικά πλοία.

Οι τριήρεις που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής του αθηναϊκού ναυτικού δεν ήταν μόνο πολύπλοκες μηχανές, αλλά και μια απόδειξη αιώνων ναυτικής τεχνολογικής προόδου. Δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς τις δημοκρατικές διαδικασίες που επέτρεπαν στους πλούσιους να χρηματοδοτούν ετησίως το ναυτικό και έδιναν τη δυνατότητα σε ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές τάξεις να συμμετέχουν - από την κοπή των ξύλων μέχρι τη ναυπήγηση των πλοίων και τη διεξαγωγή πολέμου πάνω σε αυτά. Οι αθηναϊκές τριήρεις ήταν το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης κοινωνίας, ενός καλά οργανωμένου πολιτικού συστήματος και της οικονομικής ή φυσικής συμβολής μεγάλου μέρους του πληθυσμού, λένε οι ερευνητές.

Μια τριήρης σε εικονογράφηση του E. Keble Chatterton (1911).
 [Credit: Internet Archive Book Images / Wikimedia Commons]

Η Αθήνα βασιζόταν στον ισχυρό στόλο της για να διατηρήσει την υπεροχή της στο Αιγαίο και η ήττα στη μάχη μπορούσε να σημάνει ακόμη και την καταστροφή της πόλης. Κάθε λεπτομέρεια ήταν ζωτικής σημασίας - συμπεριλαμβανομένου του ονόματος κάθε πλοίου.

Οι Αθηναίοι ενθαρρύνονταν ακόμη και να ζουν τη ζωή τους σαν να ήταν νησιώτες, γιατί εκεί βρισκόταν τόσο η ταυτότητά τους όσο και η δύναμή τους, εξηγεί η μελέτη.

Τι είδους ονόματα επέλεγαν οι Αθηναίοι για τα πλοία τους;

Η μελέτη, με επικεφαλής τον Γεώργιο Απείτο του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, διαπίστωσε ότι τα ονόματα δεν ήταν τυχαία, αλλά μάλλον εμπίπτουν σε τέσσερις κατηγορίες που σχετίζονται με αξίες, μύθους και άλλα επιθυμητά χαρακτηριστικά της αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής.

Μοντέλο ελληνικής τριήρους. Στη μάχη θα μπορούσε να απαλλαγεί από τα κατάρτια και τα πανιά. [Credit: MatthiasKabel / Wikimedia Commons]

Το 24% των ονομάτων ήταν ονόματα θεών και ηρώων, όπως η Αθηνά, η Άρτεμις ή ο Αχιλλέας, συνδέοντας το πλοίο με θεϊκή προστασία ή θρυλικό θάρρος. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Ποσειδώνας, ο θεός της θάλασσας, δεν εμφανίζεται ποτέ -ίσως επειδή θεωρούνταν ήδη προστάτης όλων των πλοίων.

Το 19% αναφερόταν σε αφηρημένες ιδιότητες που σχετίζονται με τα αθηναϊκά ιδεώδη, όπως η Δημοκρατία, η Ελευθερία ή η Δικαιοσύνη. Η Δημοκρατία ήταν το πιο συνηθισμένο όνομα, το οποίο αποδόθηκε σε 14 πλοία σε διάστημα άνω των 50 ετών.

Άλλο ένα 12% αναφερόταν σε έννοιες που σχετίζονται με το φως και τη δύναμη, όπως η Αυγή, το Φως ή Νίκη, προκαλώντας δύναμη και επιτυχία. Το όνομα Νίκη ήταν τόσο δημοφιλές που υπήρχαν δύο πλοία που το έφεραν ταυτόχρονα.

Και το υπόλοιπο 4% έφερε ονόματα ζώων, όπως Λέαινα ή Φίδι, που συμβόλιζαν την αγριότητα και την πονηριά.

Μια στρατηγική ψυχολογικού πολέμου

Αλλά γιατί να ξοδέψετε χρόνο για να επιλέξετε εκατοντάδες διαφορετικά ονόματα; Η έρευνα δείχνει ότι αυτό ήταν μια στρατιωτική τακτική. Οι ναύτες, που συχνά βρίσκονταν μακριά από την πατρίδα τους και αντιμετώπιζαν θανάσιμες μάχες, είχαν ανάγκη να νιώθουν μέρος κάποιου μεγαλύτερου πράγματος. Το όνομα του πλοίου τους έδινε ταυτότητα και υπερηφάνεια.

Η σύγχρονη τριήρης Ολυμπιάς στο λιμάνι.
[Credit: Γιώργος Ε. Κορωναίος / Wikimedia Commons]

Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι οι ομάδες με ισχυρή ταυτότητα αντέχουν καλύτερα το άγχος στη μάχη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι τριήρεις είχαν επίσης μάτια ζωγραφισμένα στην πλώρη και διακοσμήσεις που τις έκαναν να φαίνονται «ζωντανές». Η ονοματοδοσία τους ενίσχυε αυτή την ιδέα, μετατρέποντας το πλοίο σε προστατευτικό σύμβολο.

Επιπλέον, αν ένα πλοίο κέρδιζε μάχες, το όνομά του κληρονομούσαν διαδοχικά τα νέα πλοία, ώστε να διατηρείται το ηθικό των ναυτικών.

Το πλήρωμα κάθε τριήρους αντικαθίστατο κάθε χρόνο, μαζί με τον τριήραρχο. Η τοποθέτηση κάθε ναυτικού κάτω από το προστατευτικό πέπλο αυτού που αντιπροσώπευε το όνομα του πλοίου δημιουργούσε μια σταθερή και συνεκτική μονάδα μέσω κοινών αγώνων - ταχύτερα από την απλή εξοικείωση μεταξύ τους, εξηγούν οι ερευνητές.

Η ονοματοδοσία στρατιωτικών πλοίων είναι κάτι που συνέβαινε πριν και μετά την κλασική Αθήνα - ακόμη και σήμερα, καταλήγουν. Ονομάζουμε πλοία για να τιμήσουμε τους ήρωες του παρελθόντος μας με τον ίδιο τρόπο που οι Αθηναίοι τίμησαν τον Αχιλλέα και τον Αίαντα; Το να δίνουμε εμπνευσμένα ονόματα σε πολεμικά πλοία παραμένει, μέχρι σήμερα, ένας τρόπος για να ενώσουμε τους ανθρώπους κάτω από έναν κοινό σκοπό.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Apeitos, G. Names of Athenian Triremes: Investigating Group Cohesiveness and Social Identity in the Athenian Navy of the 4th Century BC. J Mari Arch 20, 179–199 (2025). doi.org/10.1007/s11457-025-09439-5

Πηγή: LBV Magazine

https://anaskafi.blogspot.com/2025/05/blog-post_62.html?fbclid=IwY2xjawKlVl1leHRuA2FlbQIxMABicmlkETBUQnZxNjl1M1c3OXpWSXJXAR7WdHHKgrKVACYQVeaP7P719PD-iQbGCoJ6fC1CAGsNmiOKn70m0d0Y-8NLkw_aem_V0AA4TxCZX6ZH2LFLduw5Q

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Τα μυστικά των ονομάτων των αθηναϊκών πολεμικών πλοίων"

ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ

 

Τα γνήσια μανιάτικα ονόματα δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη κατάληξη πριν το 1600. Ιδιαίτερα όσα είναι γνήσια επώνυμα και όχι πατρωνυμικά.

1) Γιατί τα από το βυζαντινό -άκιος προερχόμενα σε -άκης (και -άκος μεταγενέστερα) μανιάτικα ονόματα είναι πριν το 1600 πατρωνυμικά, και όχι επώνυμα. Περίπου το ίδιο συμβαίνει σε άλλες Ελληνικές «ατόφιες» περιοχές όπως η Αθήνα (τότε), το Μεσολόγγι, ο Μιστράς, το Ναύπλιο. Τελευταίοι που «κόλλησαν» το -άκης είναι οι Κρητικοί κι οι Αρβανίτες της Β. Ελλάδας (Θράκη κ.λ.π.) γι’ αυτό και το διατηρούν μιας και ενώθηκαν τελευταίοι με την Ελλάδα και το «κόλλησαν» αργότερα στα ονόματα τους ομαδικά.

Το -άκιος είναι βαφτιστικό αυτών πού λέγονταν «Ρωμιοί» δηλ. των απογόνων των κατοίκων του Ελλαδικού χώρου απ’ το 212 ως τον 10ο αιώνα μ.Χ. Από κει κι ύστερα γίνεται βαφτιστικό και πατρωνυμικό και από κει πατρωνυμικό και επώνυμο με τη μορφή του -άκης και -άκος. Το -άκος το πρόσθεσαν οι Μανιάτες μετά το ‘21 μιας και τόχαν κι αυτό σε μικρότερη κλίμακα και εναλλακτικά με το -άκης για να δείξουν ιδιαίτερη καταγωγή, αφού και το παλιό τους -άκης το είχαν ήδη από παλιά ή αντιγράψει απ’ αυτούς πολλοί άλλοι.

Έτσι πολλοί πού το όνομα τους ήταν σε -άκης το άλλαξαν σε -άκος. Αυτό συνέβαινε μέχρι και το 1960 (π.χ. ο Μιχαλιόλας έγινε μετά το 1930 Μιχαλολιάκος και «επέστρεψε» στο Μιχαλόλιας μετά το 1960. Ο Μπόφος έγινε Μποφάκος και «επέστρεψε» στο Μπόφος τώρα τελευταία. Ο Μουσούρος έγινε Μουσουράκος και ξανάγινε Μουσοϋρος ή Κάσσης (το παλιότερο του) μετά το 1970. Ο Γιατράκης τόκαμε Γιατράκος μετά το 1880 και το κρατά. Ο Λεοντακιανάκης τόκαμε Λεοντακιανάκος (δύο αδέρφια γράφονται ο ένας έτσι ο άλλος αλλιώς) . Ο Στρατογιαννάκης τόκαμε Στρατογιαννάκος και πλήθος άλλοι.

Επειδή όμως και οι κάτοικοι της Λακεδαίμονας είχαν από παλιά το –άκης, όπως κι οι Μανιάτες, για να μοιάσουν κι αυτοί με τους Μανιάτες, θαύμαζαν, ζήλευαν ή φοβόντουσαν τους άγριους ορεσίβιους — μην ξεχνάμε ότι οι Μανιάτες λεγόντουσαν, στην Επανάσταση του 1821 και πριν, επίσημα Σπαρτιάτες (η σημερινή Σπάρτη δεν υπήρχε) και συνοίκησαν κι αυτοί στην νέα Σπάρτη (1834 κ.ε.), μιας και η παροιμία τους αυτών των ίδιων λέει «ΟΙ Μανιάτες στη Βουλή κι οι Σπαρτιάτες; στη βοσκή», έπιασαν κι αυτοί και κάνανε τα ονόματά τους (με πιο φανατισμό απ’ τους ίδιους τους Μανιάτες) τώρα στον εικοστό αιώνα κι αυτοί σε —άκος. Ιδιαίτερα η πλευρά των Μπαρδουνοχωριών —Βόρ. Γυθείου— Β. Ταϋγέτου και Σπάρτης.

Έτσι οι σε -άκος πλήθυναν στη Λακωνία, χωρίς όμως όσοι τόχαν νάνε Μανιάτες, παρά μόνο σε πολύ μικρό ποσοστό. Αντίθετα στους Μέσα Μανιάτες (κι όσους απ’ τους Σπαρτιάτες τάχαν πριν από το 1821) διατηρήθηκε και το -άκης εξ ίσου με το -άκος. Αλλά στη Μέσα Μάνη όπως είπαμε το -άκης ήταν πατρωνυμικό και τόχαν όλοι. Τα πραγματικά ονόματά τους ήταν σε άλλες καταλήξεις που θα πούμε αμέσως μετά την επόμενη παράγραφο.

Τα οικογενειακά των Μανιατών όλων ήταν σε -ιάνος (ιταλόμορφα). Χωρίς κανείς να γράφεται στα χαρτιά έτσι, ανήκει σε μία (με στενή ή ευρεία έννοια) οικογένεια πούχει καταλήξεις σε -ιάνος (θηλ. -άνιζα) (Νικλιάνος, Τσουλιάνος. Μιχαλακιάνος. Μπαθριάνος. Ρικιάνος. Γιαννουκιάνος. Ζερβακιάνος). Το -ιάνος σημαίνει σύνολο ανθρώπων πούχουν συγγένεια εξ αίματος (άσχετο αν πολλοί «κολλούσαν» με τον καιρό, λόγω συμμαχίας ή αγχιστείας σώγαμπροι). Έτσι·. όλοι οι Μανιάτες οποιοδήποτε επώνυμο κι αν έχουν η οικογενειακή τους κατάληξη είναι -ιάνος, όσο κι αν διευρυνθεί γενεαλογικά.

Μιχαλίτσης, το μέλος της οικογένειας: Μιχαλιτσιάνος.

Δρακουλάκος, το μέλος της οικογένειας: Δρακουλιάνος.

Λεφατζής. το μέλος της οικογένειας: Λεφαγγιάνος.

Κάσσης. το μέλος της οικογένειας: Καχιάνος.

Μπράτης, το μέλος της οικογένειας: Μπραϊτιάνος.

Καγιάλες. το μέλος της οικογένειας: Καγιαλιάνος.

Αρμυράντες, το μέλος της οικογένειας: Αρμυραντιάνος.

Λιόπουλος, το μέλος της οικογένειας:Λιοπουλιάνος.

Οι συνοικισμοί πάλι πούχουν το όνομά τους από οικογένειες έχουν κατάληξη σε -ιάνικα: Κριελιάνικα. Σκαφιδιάνικα, Μερμηγκιάνικα. Νομίζω ότι όπου υπάρχουν στον Ελλαδικό χώρο τόποι ή χωριά με τέτοια κατάληξη μαρτυρούν μανιάτικη παρουσία εκεί.

2) Το —έας είναι παλαιά μανιάτικη κατάληξη (πριν το 1600 υπήρχε κι αλλού ίσως.) . Είναι αποκλειστικά σχεδόν μανιάτικη σήμερα. Όπου υπάρχει άνθρωπος σε —έας είναι Μανιάτης 99%. Συναντιέται συχνότερα μετά το 1800 στη Μεσσηνιακή Μάνη πριν ήταν εναλλακτικό με το —άκης. Στη Μέσα Μάνη σπανιότερο μετά το 1800. Το —έας προέρχεται από περιγραφικό (μεγεθυντικό σωματικών ή άλλων γνωρισμάτων) επίθετο, όπως π.χ. Αχειλαρέας (αυτός πούχει μεγάλα χείλη) , Κοιλαρέας, Παδαρέας, Μυταρέας κλπ. Έτσι έχομε το Καβλέας, Χορταρέας κλπ. και μετά, τα πατρωνυμικά Χρηστέας, Χριστοδουλέας, Σαραντέας πού γίνονται μετά και καταληκτικά επιθέτων (αν και το —έας είναι μεγεθυντικό, ενώ το -άκιος σμικρυντικό ωστόσο εναλλάσσονται) :Βαχαβιολέας, Κουρέας (από το Κούρος = κόκορας), Αρκουδέας, Κατσουλέας κλπ.

3) Τα σε —όγιαννης δείχνουν σίγουρη μεσομανιάτικη καταγωγή. Οι υπόλοιποι Ελλαδίτες έχουν την ίδια κατάληξη άλλα με άλλο τονισμό (-όγιαννης). Φραγκόγιαννης, Βαβουλόγιαννης, Βιτσιλόγιαννης, Γιωργουλόγιαννης, Λυκόγιαννης, Αγριόγιαννης, Λιόγιαννης, Ψουρόγιαννης, Κλεφτόγιαννης, Καλογερόγιαννης κλπ. (Πρβλ. τα Κεφαλογιάννης, Βαρδινογιάννης, Τσιρογιάννης, Κοντογιάννης).

4) Τα σε -όλιας δείχνουν σίγουρη μανιάτικη καταγωγή (τα μη μανιάτικα είναι σε -ολιάς). Το β’ συνθετικό είναι Λίας = Ηλίας (εκτός Μάνης είναι Λιάς). Έτσι: Μπουρόλιας. Πετρόλιας, Μιχαλόλιας κλπ. Τα σε -όκωτσος -όπετρος κλπ. γίνονται ανάλογα: Κουφόπετρος, Πηλόκωτσος κι όχι Κουφοπέτρος.

5) Τα σε -όδημας (β’ συνθ. είναι Δήμας) το ίδιο με τα προηγούμενα: Γιαννακόδημας Χουλόδημας, Παπαδόδημας κλπ. πρβλ.

εκτός Μάνης: Μπρεδήμας, Κατσαδήμας.

6) Τα σε -όγγονας είναι όλα μανιάτικα σίγουρα όσο κανένα άλλο (β’ συνθετικό: όγγονας): Παπαδόγγονας, Δημαρόγγονας, Λιακόγγονας.

7) Τα σε -έλος. Μοιάζουν με άλλα ανάλογα εκτός Μάνης π.χ. των νησιών): Ταυραντζέλος, Μπαθρέλος, Καπαρέλος, Κατσιβαρδέλος (ας σημειωθεί ότι μόνο η κατάληξη είναι ιταλόμορφη η υπόλοιπη ρίζα Ελληνική).

Τα σε -άρος είναι χαρακτηριστικά μανιάτικα: Καλονάρος (Καλονιοί), Λαουνάρος, Κατσικάρος, Τσιμπιδάρος, Καπερνάρος, Τορνάρος, Σκανταλάρος, Αντώναρος, Κουτριγάρος, Καναβάρος, Κοντράρος.

Μερικά είναι παρατσούκλια που δίνονταν λόγω ομοιότητας με διάσημους άντρες.

9) Σε -ούρος (μη έχοντας όμως σχέση ή ρίζα τους με ιταλικά) : Κουμουνδούρος, Μουσούρος, Γιαννακούρος και Φατούρος, Φερεντούρος, Πατσούρος (που έχουν ιταλική ρίζα).

10) ιταλοκατάληκτα σε -ούτσος (χωρίς ιταλική ρίζα): Μαυρούτσος, Καρλούτσος.

11) Σε -ώτσος: Κοτρώτσος, Βρώτσος.

12) Σε -άτσος: Κουβάτσος.

13) Σε –ούνος: Μπουφούνος, Τσατσαρούνος.

14) Σε -ούζος: Κωσταντούζος, Αραούζος κλπ.

15) ιταλόμορφα: Κοβορίνος, Μπαλίνης, Κάσσης( , Δεκούλος, Αλετουράνος, Μονέδας, Μαντούβαλος( , Ρίτσος( , Καντήρος( , Ρόζος, Βεντίκος( , Μπουρίκος( , Σάσσαρης, Μαγγιόρος, Μπαλιτσάρης( , Τσαπατσάρης( , Βαραμέντης, Δραγουμάνος, Ντουρέκας( , Μέντισης(=Γιατράκης).

16) Ξενικά: Νίκλος, Γαλλάκος, Γουλλιέρμος, Μόσκοβος, Ντούβας, Νέγκας, Μπράτης, Σκλαβούνος, Αρναούτης, Αρβανίτης, Καντραμπασιάνος, Σερεμετάκης, Καούρης, Μπραίμης, Κασίμης, Μπερδέσης( , Καραντάνης, Μπιράκος( , Μουσούλης, Αχριάνης, Σαλούφας( , Χασανάκος, Σμαηλιάνος, Καραμαλής, Μουσταφάς, Κιοπέης, Μπουραζάνης( , Νταϊφάς, Καραμάνης, Σαλίχος, Κατσίρης, Μορφίρης( , Μποντίλας, Μποζαγριέγος, Σιβίλιας, Κατελάνος, Αρμυράντες( , Μπουδιγάδες (μετά Βουδιγάρης), Κάρλες, Καγιάλες, Κατσαφάδος, Κατραμάδος.

17) Βυζαντινά: Κοσμάς, Πόθος, Πάτρος (Πάτρων), Μόφορης, Δεμέστιχας, Γερακάρης, Μεσίσκλης, Λυμπέρης, Παντελέος, Καπηλωρύχος( .

18) Σε -αίος: Κουτσιλαίος, Κοτιλαίος, Γιαμπαίος.

19) Τα σε -όπουλος είναι πατρωνυμικά, αλλά σπανιότατα επίθετα: Γεωργόπουλος, Μιχαλόπουλος, Δικαιόπουλος. Θάλεγε κανείς ότι ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα τα πατρωνυμικά -όπουλος έγιναν επίθετα, στην Μάνη «δεν πρόφτασαν» να γίνουν.

Κανένα από τα ξενικά επώνυμα δεν σημαίνει ξενική καταγωγή παρά μόνο σε σπανιότατες περιπτώσεις. Έδιναν ξενικό ή Ελληνικό παρατσούκλι σε ντόπιους Μανιάτες, επειδή έμοιαζαν στο παρουσιαστικό ή ήταν οπαδοί με κάποιον διάσημο άντρα έλληνα ή ξένο της εποχής τους (π.χ. Κουμουνδούρος, Μουσούρος, Καλλέργης). Αυτό συμβαίνει ως και σήμερα.

Από το βιβλίο του Κυριάκου Δ. Κάσση «Μοιρολόγια της Μέσα Μάνης Α’» Αθήνα 1979.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ " ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ "

Τοπωνύµια από ονόµατα εξερευνητών ~

 ΣΥΝΗΘΗΣ τρόπος ονοµασίας µιας περιοχής που ανακαλυπτόταν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια των µεγάλων εξερευνήσεων ήταν να πάρει το όνοµα τού εξερευνητή-θαλασσοπόρου που την ανακάλυψε. Το όνοµα αυτό δινόταν άλλοτε απευθείας από τον εξερευνητή, άλλοτε αργότερα προς τιµήν του.

Η Αµερική (νεολατινικό America) οφείλεται στο όνοµα τού Ιταλού θαλασσοπόρου Amerigo Vespucci (1454-1512), ο οποίος πραγµατοποίησε τρία ταξίδια στην αµερικανική ήπειρο και παρέπλευσε τη δυτική ακτή τής Ν. Αµερικής το 1501.

Το όνοµα του Βερίγγειου πορθµού µεταξύ ΒΑ. Ρωσίας και Δ. Αλάσκας (από το γαλλικό détroit de Béring ή το γερµανικό Beringstraße) οφείλεται στον Δανό εξερευνητή και χαρτογράφο Vitus J. Bering (1681-1741), που ηγήθηκε δύο εξερευνητικών αποστολών στην περιοχή για λογαριασµό τού τσάρου Πέτρου τού Μεγάλου και τής Ρωσικής αυτοκρατορίας.

Το όνοµα Βερµούδες τής βρετανικής αποικίας στην Καραϊβική προέρχεται από το επώνυµο τού Ισπανού θαλασσοπόρου Χουάν δε Μπερµούδεθ (Juan de Bermúdez), ο οποίος ανακάλυψε το νησί το 1505.

Το όνοµα Κολοµβία υιοθετήθηκε από τη χώρα το 1819 προς τιµήν τού σπουδαίου εξερευνητή Χριστόφορου Κολόµβου, ο οποίος εξερεύνησε τις ακτές της στο τέταρτο ταξίδι του (1502-1504).

____

Είναι σύνηθες, επίσης, να έχουν το όνοµα θαλασσοπόρου συστάδες νησιών που ανακαλύφθηκαν κατά τις εξερευνήσεις.

Από τον πλοίαρχο Τζέιµς Κουκ (James Cook) πήραν το όνοµά τους οι Νήσοι Κουκ (Cook Islands), σύµπλεγµα από 24 ατόλες και νησιά κοντά στη Νέα Ζηλανδία.

Οµοίως, οι Νήσοι Μάρσαλ, µεταξύ τής Χαβάης και τής Παπούας-Νέας Γουινέας, πήραν το όνοµα τού Βρετανού εξερευνητή Τζον Μάρσαλ (John Marshall), ο οποίος έφτασε στη χώρα το 1788.

Η Τασµανία, µεγάλο νησί νοτίως τής Αυστραλίας, έχει το όνοµα τού Ολλανδού θαλασσοπόρου Άµπελ Τάσµαν (Abel Tasman), ο οποίος πρώτος σηµείωσε την ύπαρξη του νησιού το 1642.

Το Κιριµπάτι, νησιωτική χώρα τού Ειρηνικού Ωκεανού αποτελούµενη από 33 νησιά, οφείλει το όνοµά του σε τοπική παραφθορά τού αγγλικού Gilbert (islands), από το επώνυµο τού Άγγλου θαλασσοπόρου Τόµας Γκίλµπερτ (Thomas Gilbert), ο οποίος διέπλευσε το αρχιπέλαγος αυτών των ατολών το 1788 και στη συνέχεια τις περιέγραψε.

____________________

από το βιβλίο

Γ. Μπαμπινιώτη «Λεξικό των Κυρίων Ονομάτων»

https://pixabay.com/.../map-discovery-america-ship.../...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ " Τοπωνύµια από ονόµατα εξερευνητών ~"