Lütercilik
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ağustos 2020) |
Bu maddenin çeşitli fikir, olay ve tartışmalara yersiz önem verdiği düşünülmektedir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Lütercilik[1], Lutheryanlık[2], Luteryenlik ya da Lutheranizm[3] eski bir Augustinuscu keşiş olan Martin Luther'in, Katolik kilisesinin kilise babalarına dayalı elçisel binlerce yıllık öğretisini reddederek kendi yaptığı yorumlar ile kilise otoritesini ve geleneğini yok sayması sonucu ortaya çıkmış bir mezheptir. Protestan hareketinin çıkışına ve kilisenin bölünerek binlerce kola ayrılmasına sebebiyet vermiştir. Luteryenlik, Avrupa'da Almanya başta olmak üzere, özellikle Kuzey Avrupa ve İskandinav ülkelerinde yandaş bulmuştur. Bugün günümüzde Episkopal mezhebi ile birlikte en liberal ve açık görüşlü mezhep olarak bilinir.[4]
Doktrin
Kadim Ortodoks ve Katolik kiliselerinden farklı olarak sadece iki sakrament kabul edilir ve sadece imanla, iyi işlerden bağımsız olarak kurtuluşun geldiğine inanılır. "Sola Scriptura" yani sadece Kutsal Kitap kavramı da ilk Luteryen düşünce ile birlikte ortaya çıkmıştır.[5] Binlerce yıllık havarilerden günümüze gelerek korunmuş sözlü kilise geleneği bırakılarak sadece Kutsal Kitap esas alınmalıdır denmiştir. Kalvinist Reform Kiliseleri'nden farklı olarak kiliselerinde resim ve heykel bulundurulur ve ayinler daha gelenekseldir. Kutsal Kitap'ta batırarak vaftiz gerekirken Luteryen kilisede vaftizin belirli bir şekli bulunmaz. Bir damla su ile bile insanlarvaftiz edilebilir. Luteryen Kiliseler, ekümenik ilişkilere ve Hristiyan birliğine verdikleri destek çerçevesinde, diğer Protestan Mezhep ve Kiliseleri ile beraber, Anglikan, Katolik ve Ortodoks kiliseleri ile diyalog içindedirler. Amerika'da Episkopal Kilise ile komünyon birliği içindedirler.
Teolojik anlamda her ne kadar birbirleri ile uyum içinde oldukları söylense de birçok ritüeller yerden yere değişmektedir. Nitekim ritüellerin kurtuluş getirmediğine olan inançtan dolayı Katolik ve Ortodoks kiliselerdeki gibi bir kilise disiplininden söz etmek mümkün değildir. Bazı kiliseler daha litürjik ibadette bulunurken bazıları ise geleneği tamamen terk etmiştir. Stabil ve merkezi bir yapısı bulunmamaktadır. Amerika Luteryen Kilise'sinin baş episkoposu Elizabeth Eaton hanımefendidir.[6] İsveç Luteryen Kilisesi Başepiskoposu ise Antje Jackelén hanımefendidir.[7]
Luteryen Kiliseler iç işlerinde bağımsızdır, ama hemen hemen tüm cemaatler, merkezi İsviçre, Cenevre'de bulunan Dünya Lutheran Kiliseler Federasyonu'na ve Dünya Kiliseler Konseyi'ne üyedirler.
Luteryenlik, diğer kiliselere kıyasla daha açık görüşlü ve liberal bir mezhep olmakla beraber kadınların din adamı olabilmelerine[8], eşcinsellerin de evlilik yapıp kilisede ibadet edebilmelerine olanak tanımıştır.[9] Elizabeth Platz, 22 Kasım 1970'de Amerika Luteryen Kilisesi'nin atanmış ilk kadın rahibi olmuştur.
San Fransisko Luteryen Kilisesinde papaz olan Travesti Kökenli Trans Erkek Megan Rohrer,[10] ABD'de Evanjelik Luteryen Kilisesinin Sierra Pasifik Konsiline piskopos olarak seçildi. Amerika Hristiyan Topluluğu'nda ilk Trans-Travesti Piskopos olarak damga vurdu.
Amerika Luteryen Kilisesi'nin Başpiskoposu Elizabeth A. Eaton, trans Rohrer'in seçilmesi kararını olumlu karşıladı.
NBC Haberlerinden aktarılan habere göre, Başpiskopos Eaton, ‘tanrının her birimize İsa'nın vücudunu inşa edecek şeyler bahşettiğine’ inandığını belirterek, “Biz 'Herkesin başımızın üstünde yeri var' (all are welcome) dediğimizde, (kelimenin tam anlamıyla) herkesin başımızın üzerinde yeri olduğunu kastediyorduk" diye konuştu.
Benzer şekilde, Courtesy Westview Luteryen Kilise'sinde ise önceden erkek olup cinsiyet değiştiren trans-travesti bir birey olan Nicole Garcia da peder olarak [11]
Luteryen Kilise'ler o kadar açık görüşlüdür ki Peder Hanımefendi Nadia Bolz-Weber örneğin bir vaazında evlilik dışı cinsel ilişkiden bahsediyor: "20 yıllık fiziksel ilişkinin pek olmadığı bir evlilik sonrası boşandım ve 6 ay sonra eski erkek arkadaşım Eric ile iletişime geçtim. İlk cinsel ilişkimiz harika geçti. Ruhumun yumuşadığını ve Tanrı'ya daha çok yaklaştığımı fark ettim. O gün ilk defa sex ve din arasındaki bağlantıyı sorguladım."
Bazı Luteryen Kiliseler ise kilisede Pagan öğeler bulundurur, putlar, tütsüleri vardır. Hayvan maskeleri, yoga kristalleri ile ibadet edip Tanrı'yı dişi Tanrıça olarak adlandırırlar. Aksi takdirde cinsiyet eşitliğine ulaşılamayacağını söylerler. Bunun en güzel örneği Ebenezer Luteryen Kilisesi'dir.
Türkiye'de ise Luteryen Kilisesi Önderliğini de bir zamanlar Peder Ursula August hanımefendi yapmaktaydı.
Ötenazi ve kürtaj konularında da diğer muhafazakar Hristiyan kiliselerine göre daha liberal bir tutumdadırlar. 2009 yılında ise eşcinsel evliliğin kilisede uygun görülmesiyle ilgili karar alınmış, ayrımcılığa karşı adım atılmıştır. Norveç Luteryen Kilisesi aynı şekilde 2016 yılında eşcinsel evliliği onaylayıcı karar almıştır.[12] Almanya'da Berlin Luteryen Kilisesi derneğinin eliyle Berlin’de tarihî Luteryen Georgen Parochial mezarlığında 400 metrekarelik bir alan lezbiyenlere ayrıldı.[13] Her sene LGBT vatandaşlar tarafından yapılan Onur Yürüyüşleri'ne Luteryen Kiliseler'in (özellikle Amerika ve Avrupa) verdiği destekler oldukça meşhurdur.[14] Birçok kilisenin "Eşcinsel Teolojisi" isimli kitapları dahil bulunur.
Kaynakça
- ^ "TDK". 24 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009.
- ^ Kışlalı, Ahmet Taner (2004). Siyaset Bilimi. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını. s. 220. ISBN 9750602935. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ "Protestan Ahlakiliği Sorunu ve Philip Melanchthon". dergipark.org.tr. 2004. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 28. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi line feed character içeriyor (yardım) - ^ https://www.haberler.com/amerikan-episkopal-kilisesi-escinsel-rahip-haberi/. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ "Sola Fide-Sadece İman". 8 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Elizabeth Eaton Başepiskopos". 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kadın Başepiskopos". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kadın Rahipliği". 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 28 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ https://tr.sputniknews.com/amp/20210512/amerika-hristiyan-toplulugunun-ilk-trans-piskoposu-oldu-herkesin-basimizin-ustunde-yeri-var-1044486540.html=. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ https://lgbtqreligiousarchives.org/profiles/nicole-garcia=. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ https://haber.sat7turk.com/norvec-luteryen-kilisesinde-escinsel-evlilik-karari/. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ "Berlin Luteryen Lezbiyen Mezarlığı". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 28 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- İstanbul Luteryen Kilisesi
- https://www.elca.org/22 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Hristiyanlık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |