And geyiği
| And geyiği | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Güney And geyiği
| ||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
|
And geyiği (Hippocamelus), geyikgiller (Cervidae) familyasının Güney Amerika'da Andlar'da yaşayan bir cinsidir. Huemuls (tekil: Huemul) olarak da bilinir. İki alt türü vardır.
- Kuzey And geyiği, Peru Huemul geyiği (Hippocamelus antisensis), Peru, Batı Bolivya ve Kuzey Şili'de yaşar
- Güney And geyiği, Şili Huemul geyiği (Hippocamelus bisulcus) Şili'nin orta ve güney bölgeleri ile Arjantin ana vatanıdır.
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Her iki türde aynı büyüklüktedir ve birbirlerine çok benzer. Vücut uzunlukları 1,4 ile 1,65 metre kadar tutar. Omuz yüksekliği 78 ile 90 cm, ağırlığı 45 ile 65 kilogramdır. Post bej-kahverengidir. Erkeğin boynuzları kısadır ve basit bir çatal oluşturur. Kısa bacaklar ve görece tombul olan vücut yapısı muhtemelen engebeli yüksek dağlara uyumunu sağlar.
Türler kendi içinde yaşar, birbirlerinin dağılım bölgeleri kesişmez. Böylelikle ayrım yapmak, bölgesellik vasıtasıyla garanti edilir. Tabii ki Güney And geyiğinin biraz daha açık renk alt kısmı ve koyu renk kuyruk altı sayılmazsa. Burası Kuzey And geyiğinde beyazdır.
Yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Huemuls yüksek dağların hayvanlarıdırlar. En başta Kuzey And geyiği yazın 5000 metrenin üstüne çıkar. Yüksek konumda diğer birçok memeli hayvandan daha uzun yaşayabilir. Kışın 2500 metrenin altına, düşük seviyeye çekilir. Buna karşın güney türü, yıl boyunca 1300 ile 1700 metre aralığında yaşar. Geyiklere, sıklıkla uçurumlu dağ yamaçlarında rastlanır. Ayrıca dağ çayırlarında ve ormanlarda da görülür.
Yaşam tarzı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey And geyikleri gündüz faaldir. Ortalama 8 ferdi olan gruplar halinde habitatlarında gezerler. Bu gruplar rahat bir beraberlik gösterirler. Her iki cinsden de genç ve yaşlı hayvanlar bir araya gelerek grup kurarlar ve tekrar ayrılırlar. Buna karşın güney türü tipik geyik davranışları gösterir. Burada, birçok yalnız dolaşarak yaşayan hayvan mevcuttur. Erkekler çevrelerinde dişilerden kurulu bir grup toplamaya çalışırlar ve diğer erkeklere karşı onları agresif bir şekilde savunurlar.
Tehdit ve koruma
[değiştir | kaynağı değiştir]Her iki türde tehdit altında olup CITES Sözleşmesi Ek. I'de listelenmiştir. IUCN Güney And geyiğini tehdit altında (Endangered) olarak belirtirken, Kuzey And geyiğini yetersiz veri (Data deficient) statüsüne yerleştirir. Kuzey And geyiği görece geniş dağılım gösterse de hiçbir yerde sık rastlanmaz. Avlar yüzünden mevcut rakamları gerilemeye devam eder.
Güney And geyiği en başta, Şili'de insanlar tarafından doğaya sürülen kızıl geyiğin rekabeti yüzünden tehdit altındadır. Bunun dışında genç hayvanlar vahşileştirilmiş köpekler tarafından öldürülür ve az sayıda ot, evcil koyunlar tarafından mera olarak kullanılır.
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir huemul Şili Devlet Arması'nda resmedilmiştir. Şuphesiz burada bir boynuz yerine taç bulunur. Güney And geyiği, And kondoru'nun yanında Şili'nin ulusal sembolüdür.
Huemulun geyiklere olan aidiyeti bilinmezken önceleri bu hayvan at ve devenin karışımı olarak tarif edilmiştir. Bu hatalı tahminden kalarak bugün hala bilimsel adı Hippocamelus 'dur, zira ICZN13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kuralına göre verilen bir ad bir daha değiştirilemez.
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9