Kanal

Aynı isimli film için Kanal (film) sayfasına bakınız.

Amsterdam'daki Prinsengracht kanalı

Canal à Zaandam, Claude Monet (1871).

Kanal veya Ark, insan eliyle yapılmış, sulama ya da ulaşım amacı ile kullanılan su yoludur. Akma hızı fazla olmayan ırmaklar geçmişten günümüze hep ulaşım için kullanılagelmiştir. Bu ırmakların birbirlerine yakınlaştığı yerlerde kanallar açılmak suretiyle ulaşım daha da kolay hâle getirilmiştir.

Tarihi

Bilinen en eski kanal milâttan önce yaklaşık 4000'li yıllarda Mezopotamya'da yapılmıştır. Eski zamanların en uzun kanalı ise Büyük Çin Kanalı'dır. 1794 km uzunluğundaki kanal İmparator Yang Guang'ı Pekin ve Hangzhou arasında taşımak için yapılmıştır. Proje resmî olarak 605 yılında başlamış olsa da ilk temelleri milâttan önce 486 yılında atılmıştır. Türk tarihinde de Sokollu Mehmed Paşa, Don-İdil ırmakları ile Kızıldeniz-Akdeniz bağlantılarını sağlamak için kanal projeleri tasarlamıştır. Fakat kendi bu işleri gerçekleştirememiştir. Daha sonra bu projelerden Süveyş'i İngilizler, Don-İdil'i Ruslar hayata geçirmişler ve ulaşımda yeni bir devir açmışlardır. Bunun yanında Amerikalıların açtığı Panama Kanalı da yeryüzündeki en önemli kanallar arasındadır.

Ulaşım amaçlı kanallar

Sète, Fransa'da bir kanal

Avrupa

Avrupa'da suyollarını geliştirmek için birçok kanal yapılmıştır. Özellikle Napolyon döneminde Fransa'da, 1760'larda da İngiltere'de kanal yapımı en üst seviyesine ulaşmış ve ülke içinde kömür ve diğer sanayi hammaddelerinin yolda kalma süreleri büyük oranda düşürülmüştür. Avrupa'daki en önemli kanallar Ren-Main-Tuna Kanalı ile Ren-Rhône Kanalı sayılabilir. Avrupa'nın en büyük kanalları, 1895'te Kuzey Denizi'nden Baltık Denizi'ne açılan Kiel Kanalı ile İjmuiden-Amsterdam artasına yer alan Kuzey Deniz Kanalı'dır.

Rusya

En çok kanala sahip ülkelerden biri de Rusya'dır. Su taşıma oranı çok yüksek olan nehirlere sahip olan Rusya yaptığı kanallarla Hazar Denizi'nden Sankt-Peterburg'a, Moskova'dan Karadeniz'e kadar ulaşır. İdil ve Don Nehri arasındaki Don-İdil Kanalı ile Ruslar, Hazar Gölü ve Karadeniz'i birbirine bağlamışlar ve Hazar, artık tamamen bir deniz hâline gelmiştir. Bugün bir gemi Hazar Denizi'nden çıktığı takdirde açık denizlere ulaşabilir.

Türkiye

Türkiye'de ulaşım yapılmasına zemin hazırlayacak potansiyele sahip herhangi bir akarsu bulunmaz. Manavgat Çayı ve Bartın Çayı haricindeki akarsularda ulaşım yapılamamasının sebebi akarsuların taşıdıkları suların az olması, derinliklerinin yetersiz olması ve hareketli akmalarıdır. Fakat buna rağmen tarım için açılmış birçok küçük ölçekli kanal bulunur. Türkiye'de kanal yapım işleri genelde DSİ tarafından yürütülür. İhtiyacı olan bölgelere küçük ölçekli kanallar ile su götürülür.

Dünya

Süveyş Kanalı'nın açılmasının ardından Ferdinand de Lesseps'de Panama kıstağını aynı yöntem ile açma girişimlerinde bulunmuş olsa da salgın hastalıklar ve teknik güçlükler nedeniyle başarılı olamadı. Daha sonra Panama Kanalı'nı Amerika Birleşik Devletleri havuz sistemi ile açtı ve 1914'te kendisi işletmeye başladı.

Ünlü kanallar

Süveyş Kanalı

• Büyük Çin Kanalı (En uzun kanal)
• Lingqu Kanalı (Yeryüzündeki en eski kanal)
• Klong Kanalı - Tayvan
• Süveyş Kanalı - Mısır
• Panama Kanalı - Panama
• Korint Kanalı - Yunanistan
• Cape Coral Kanalı - Florida
• Venedik Kanalları
• Amsterdam Kanalları
• Kiel Kanalı
• Saimaa Kanalı - (Lappeenranta, Finlandiya)
• Welland Kanalı - (Ontario, Kanada)
• Erie Kanalı - (New York)

Kanal kenarlarına kurulmuş şehirler

Venedik kanalları

Amsterdam kanalları

Kanallar tüm dünyada İtalya'nın Venedik şehri ile özdeşleşmiştir. Öyle ki kanalı olan şehirlere " ...'nın Venedik'i" unvanı verilir. Venedik aslında bataklık olan adaların üstüne kurulmuş bir şehirdir. Evler tahta destekler ile ayakta durur ve aslında kanalların oluşumunda insan pek de etkili değildir. Fakat yine de kanalların ıslahı insanlarca yapılmıştır. Venedik'in yanı sıra Hollanda'nın başkenti Amsterdam da hemen hemen aynı şekilde oluşmuştur. İlk başlarda bir köy olan Amsterdam, kanalların yapılması ile önemli bir liman hâline gelmiş ve 1300'lerde bir şehir olmuştur.