Kâzım Orbay
| Kâzım Orbay | |
|---|---|
| Temsilciler Meclisi Başkanı | |
| Görev süresi 9 Ocak 1961 - 26 Ekim 1961 | |
| 3. TSK Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 12 Ocak 1944 - 30 Temmuz 1946 | |
| Yerine geldiği | Fevzi Çakmak |
| Yerine gelen | Salih Omurtak |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Mehmet Kâzım 11 Mart 1886 İzmir, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 3 Haziran 1964 (78 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Evlilik(ler) | Mediha Orbay (1895-1983) |
| Çocuk(lar) | Haşmet Orbay |
| Bitirdiği okul | Kara Harp Okulu Harp Akademisi |
| Mesleği | Asker |
| Dini | İslam |
| Ödülleri | |
| İmzası | |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | |
| Hizmet yılları | 1904-1950 |
| Rütbesi | |
| Komutası | 3. Kafkas Tümeni, Genelkurmay II. Başkanlığı, 4. Kolordu, Jandarma Genel Komutanlığı, 3. Ordu, Yüksek Askerî Şûra üyesi, Genelkurmay II. Başkanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Yüksek Askerî Şûra üyesi |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
Mehmet Kâzım Orbay (11 Mart 1886,[1] İzmir - 3 Haziran 1964, Ankara), Türk asker ve siyasetçi. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 3. Genelkurmay Başkanı.[2]
Askeri hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1904 yılında topçu teğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitirdikten sonra, aynı yıl girdiği Harp Akademisi'ni 1907 yılında bitirerek Kurmay oldu. 1922 yılına kadar çeşitli birlik ve karargâh görevlerinde bulundu. Hareket Ordusu ile 31 Mart İsyanı'nın bastırılmasına, Karadağ Hudut Olaylarına Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dersim Harekâtı'na katıldı. Yine 31 Ağustos 1922 tarihinde Mirliva rütbesine terfi etti. Mirliva rütbesi ile 3. Kafkas Tümeni Komutanlığı ve Genelkurmay 2. Başkanlığı görevlerini yürüttü. 30 Ağustos 1926 Ferîk rütbesine terfi etti. Aynı göreve devam ederek bilahare Afganistan Askeri Heyet Reisliği ve 4. Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulundu. 30 Temmuz 1930 tarihinde Jandarma Genel Komutanlığı'na, 24 Ağustos 1935 tarihinde 3. Ordu Müfettişliğine atandı. 30 Ağustos 1935 tarihinde Ferîk-i evvel rütbesine terfi etti. 15 Şubat 1943 tarihinde Yüksek Askerî Şura Üyesi olarak atandı. 1 Aralık 1943 tarihinde Genelkurmay 2. Başkanlığı görevine atandı.
Genelkurmay Başkanlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Ocak 1944 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı olarak atandı. Ankara Cinayeti olayı sonrası 23 Temmuz 1946 tarihinde görevinden istifa etti. Hala gizemini koruyan bu cinayette Kazım Orbay'ın oğlu Haşmet Orbay, Doktor Neşet Naci Arzan'ın öldürülmesinde azmettiren olarak yargılandı. Doktor Arzan aynı zamanda Sovyetler Birliği elçiliğinde çalışmakta idi. Orbay, 29 Temmuz 1946 tarihinde Yüksek Askerî Şura üyesi olarak atandı. 6 Temmuz 1950 tarihinde Yüksek Askerî Şûra üyeliği görevinden emekli oldu. Görevde bulunduğu sürece gösterdiği başarılardan dolayı 4. rütbeden Osmani, Gümüş, Altın, Liyakat, 4. rütbeden Mecidi, 1. Rütbeden Demir Salip, Kılıçlı Krom Şövalye, Alman Kırmızı Kartal ve Kırmızı şeritli İstiklal Madalyası gibi nişanlar aldı.
Siyasi hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]9 Ocak 1961 ile 26 Ekim 1961 tarihleri arasında Kurucu Meclis Devlet Başkanı Temsilcisi olarak katıldı ve bu meclisin başkanlığını yaptı. Temsilciler Meclisi Başkanlığı görevinden sonra 1961'de Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından kontenjan senatörü olarak seçildi. 1963 Aralık ayında mide ameliyatı geçirdi ancak bu rahatsızlığını atlatamayarak 3 Haziran 1964 tarihinde Ankara'da öldü.[3]
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Enver Paşa'nın kızkardeşi Mediha Orbay (1895-1983) ile evli Kâzım Orbay bir çocuk babasıydı. Fransızca, Almanca, İngilizce ve İtalyanca biliyordu.
Aldığı ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]| Kurdele | Ödül | Ülke | Tarih | Şehir | Veriliş Nedeni |
|---|---|---|---|---|---|
| İstiklâl Madalyası | 1923 | Ankara | Türk Kurtuluş Savaşı sırasında cephede ve cephe gerisinde gösterdiği yararlılık |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Genelkurmay Başkanı Kazım Orbay ile ilgili arşiv dökümanları 1980-1990". Milliyet. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2010.
- ^ 3. TSK Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kazım ORBAY 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 12 Ocak 1944 - 30 Temmuz 1946, TSK.tr
- ^ "Kâzım Orbay Ankara'da kanserden vefat etti". Milliyet. 4 Haziran 1964. s. 1.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Refik Koraltan |
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı 9 Ocak 1961 - 26 Ekim 1961 |
Sonra gelen: Fuat Sirmen |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Fevzi Çakmak |
TSK Genelkurmay Başkanı 12 Ocak 1944 - 30 Temmuz 1946 |
Sonra gelen: Salih Omurtak |
| Önce gelen: Asım Gündüz |
TSK Genelkurmay II. Başkanı 1 Aralık 1943 - 12 Ocak 1944 |
Sonra gelen: Salih Omurtak |
| Önce gelen: Ali Sait Akbaytogan |
3. Ordu Komutanı 24 Ağustos 1935 - 1 Aralık 1943 |
Sonra gelen: Mustafa Muğlalı |
| Önce gelen: Ahmet Zeki Soydemir |
Türk Jandarma Genel Komutanı 30 Temmuz 1930 - 24 Ağustos 1935 |
Sonra gelen: Naci Tınaz |
| Önce gelen: Asım Gündüz |
TSK Genelkurmay II. Başkanı 11 Mayıs 1924 - 18 Aralık 1928 |
Sonra gelen: Asım Gündüz |
- Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanları
- Türk Silahlı Kuvvetleri genelkurmay başkanları
- 3. Ordu (Türkiye) komutanları
- Jandarma genel komutanları
- Türk Silahlı Kuvvetleri genelkurmay II. başkanları
- 1886 doğumlular
- I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı askerleri
- Kurtuluş Savaşı'ndaki Türk askerler
- İzmir doğumlu askerler
- İzmir Atatürk Lisesinde öğrenim görenler
- Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri
- Mecidiye Nişanı sahipleri
- TBMM 1961 Kurucu Meclis Devlet Başkanı temsilcisi
- TBMM Cemal Gürsel tarafından seçilen Cumhuriyet Senatörleri
- Dersim İsyanı'nda kişiler
- Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'da öğrenim görenler
- Osmanlı karacı subayları
- Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'de öğrenim görenler
- 1964 yılında ölenler
- Ankara ilinde kanserden ölenler
- Mide kanserinden ölenler
- Devlet Mezarlığı'na defnedilenler
- Topçu subaylar
- Yüksek Askerî Şûra üyeleri