Müsta'lî fıkhı
| Makale serilerinden |
| Makale serilerinden |
Mustâ'li fıkhı ya da Tâyyîb'îyye; Mustâ‘lî[1] Mezhebi'nin fıkıh sistematiğidir. İmâmet Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım ile sona ermiştir. Bu görev "Dâ'î el-Mutlaklar" aracılığıyla icra edilmektedir. Tâyyîb, Davudî İsmailîlik, Süleymânî, Kutbî ve Alavî Buhralarca "Gizlenen son imâm" olarak bilinir. İsnâ‘aşer’îyye'deki Muhammed Mehdi'nin rôlünü üstlenen İmâmdır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]- On beşinci yüzyılda, "Câ‘fer" adındaki bir şahsın önderliğinde çok sayıda Mustâ‘lî fıkhı takipçisinin Hanefi Sünnî fıkhına dönüşmesi hadisesi yaşandı. Bu yeni grup Câferî Buhra olarak adlandırıldı.
- 1538 yılında "Syed Câ‘fer Ahmed Şirazi" Patani Buhraları İsmâ‘îlîler ile olan ilişkilerini tamamen kesmeğe ikna etti. Böylece bir milyona yakın buhra Mustâ‘lî fıkhından Hanefi Sünnî fıkhına döndü.[2][3]
- Süleyman bin Hassan, Hindistan'daki 27nci Dâ'î el-Mutlak olan Seyyidnâ Davûd Bin Kutub Şah'ı tanımayarak, Yemen'de "Ehl-i Hakk" olarak da bilinen Süleymânî Buhra'yı 1592 yılında oluşturdu.
- Ali bin İbrahim, Hindistan'daki 29uncu Dâ'î el-Mutlak olan Seyyidnâ Abd'ût-Tâyyib Zeki'ûd-Dîn'i tanımayarak, Hicrî 1034 / M. 1634 tarihinde Alavî Buhra'yı oluşturdu.
- 46ncı Dâ'î el-Mutlak olan Seyyidnâ Muhammed Badr'ûd-Dîn ibn Syedna Mufaddal Seyf'ûd-Dîn'in ölümü üzerine Abd’ûl-Hüseyin Civacı" önderliğinde 1840 yılında "Etbe-i Melek Buhra" oluşumunu tamamlayarak bağımsız hale dönüştü.
- Elli yıldır ruhânî hiyerarşide ikinci sıra olan Me’zûn el-Mutlak görevini sürdüren 51. Syedna Tahir Seyf'ûd-Dîn Sahib'in oğlu ve 52. Syedna Muhammed Burhan'ûd-Dîn Sahib'in farklı anneden olma kardeşi Hûzeyme Kutb'ûd-Dîn'in kendisinin Hicrî: 17 Şaban 1385 / Milâdî: 10 Aralık 1965 tarihinde Mumbai Saify Mescidi'nde 52. Syedna Muhammed Burhan'ûd-Dîn Sahib tarafından alenen "Me’zûn-û Dâvah" olarak atandığını belgelemesi üzerine, Hindistan Yargıtay Başkanlığının kararı ile Syedna Mufaddal Seyf'ûd-Dîn'in 53. Dâ'î el-Mutlak unvanı askıya alınmış bulunmaktadır.[4][5][6][7][8]
- Şu andaki mevcut duruma göre, Davudî İsmailîlik'in Dâ'î el-Mutlak makâmı "Syedna Mufaddal Seyf’ûd-Dîn" tarafından temsil edilmekte olduğundan, Hûzeyme Kutb'ûd-Dîn önderliğinde "Kutbî Buhra" adında yeni ve ayrı bir kol oluşturulmuş bulunmaktadır.
Mustâ‘lî-Tâyyibî fıkhına göre İmâm silsilesi
[değiştir | kaynağı değiştir]0. Ali bin Ebâ Tâlib Merkedî (İmâm olarak sıralandırılır fakat Peygamber Muhammed'in Vâsi/Sâmit ya da Esâsı olarak kabul edildiğinden dolayı numaralandırmaz.)
1. Hasan el-Mûctebâ
2. Hüseyin ibn Ali
3. Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn
4. Muhammed el-Bakır
5. Cafer-i Sâdık
6. İsmâil bin Câ'fer el-Mûbarek
7. Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir
8. Vâfî ʿAhmed (ʿAbd Allâh bin Muhammed)
9. Takî Muhammed (ʿAhmed bin ʿAbd Allâh)
10. Razî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed)
11. Birinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Muhammed ‘Ubayd Allâh ibn el-Huseyn el-Medhî
12. İkinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Kaim (Muhammed el-Kaim bi-Emri’l-Lâh)
13. Üçüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mansur (İsmail Mansur bi-Nasri’l-Lâh)
14. Dördüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mu‘izz (Ebu Tamim el-Mu‘izz Li-Dîn’il-Lâh)
15. Beşinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebu Mansur Nizar el-Aziz Billah
16. Altıncı Fâtımî Hâlife/İmâmı EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh (Dürzîler'in ortaya çıkışı)
17. Yedinci Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAli ez-Zâhir Li-İʿzâz Dîn’il-Lâh
18. Sekizinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh
19. Dokuzuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAhmed el-Mustâ‘lî
20. Onuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh (Hâfızîlik)
21. Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım (Davudî İsmailîlik, Süleymânî, Kutbî, ve Alavî Buhralarda "Gizlenen son imâm" olarak bilinir. İsnâaşerîyye'deki Muhammed Mehdi'nin rôlünü üstlenen İmâmdır.)
Mustâ‘li ezânı
[değiştir | kaynağı değiştir]Fâtımî/İsmâ‘îlî/Davudî Bohra'ya göre Eş-hedu enne Mevlânâ Aliyen Veli ul-Lâh ("Ali'nin Allâh-u Zülcelâl-i vel-İkrâm'ın Vekili olduğuna şahadet ederim") cümlesi ezânda söylenir ama ikâmede yer almaz ve "Eş-hedu enne Muhammeden-rasūl ul-Lâh" şeklinde ikişer defa tekrarlanır.
Ayrıca "Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul-beşer ve itrât-u- humâ Khayr-ul-itâr" (Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir.) denir. Yedinci kısımdaki "Hayya 'âla-Khayri'l-amel" ifadesinden den sonra Eimmet Fatimiyyîn'den beri "İki" kez tekrarlanır. (İkâmede ise bunun yerine yine İki defa "Kad kamatis Salât" denir).
Bundan başka, Rasūlu l-Lāh'ın ölümünden sonra Ezân-ı Muhammed‘îyye'den çıkarılan "Hayyâ 'âla-Khayri'l amel" de yüksek sesle, Muhammed Nebi'nin sünnetine uygun şekilde İki kez söylenir.
Okudukları ezân'ın tamamı aşağıdaki şekildedir:
| Kere | Arap Yazısı | Transliteration | Tercümesi[10] |
|---|---|---|---|
| 4x | الله اكبر | Allahu Ekber | Allah en yüce olandır |
| 2x | اشهد ان لا اله الا الله | Eş-hedu allā ilāhe illa l-Lāh | Allah'tan başka İlâh olmadığına tanıklık ederim |
| 2x | اشهد ان محمدا رسول الله | Eş-hedu enne Muhammeden-rasūlu l-Lāh | Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık ederim |
| 2x | اشهد ان مولانا عليا ولي الله | Eş-hedu enne Aliya Veli-ul-Lāh | Ali'nin Allah'ın vekili olduğuna şahadet ederim |
| 2x | حي على الصلاة | Hayya 'ales-salāt | Duaya acele gelin |
| 2x | حي على الفلاح | Hayya 'alel-felāh | Zafere doğru acele edin |
| 2x | حي على خير العمل | Hāyyā 'âla-Khayr el amel[11] | Her şeyin en yücesine acele edin |
| 2x | محمد و علي خير البشر و عطرة هما خير عطر | Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul- beşer ve itrât-u- huma khayr-ul-itar[12] | Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir |
| 2x | الله اكبر | Allah-u Ekber | Allah en yüce olandır |
| 2x | لا اله الا الله | Lā ilāhe illā l-Lāh | Allah'tan başka ilâh olmadığına tanıklık ederim |
Mustâlîliğin İsmaililik soy ağacındaki konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]| 2. İmâm Hüseyin | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. İmâm Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4. İmâm Muhammed el-Bakır | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| İmamet | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5. İmâm Câ'fer-i Sâdık | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Not: Mustafa Ali (Mustâ‘lî)
- ^ "Patani Bohras". 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014.
- ^ N. Hanif. Islamic concept of crime and justice: social religious and economic. Crime and justice, Volume 2 . Sarup & Sons, 1999. ISBN 81-7625-063-5, ISBN 978-81-7625-063-4. Pg 283 14 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Who is new Syedna? Trouble brews as half-brother stakes claim | The Indian Express". indianexpress.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- ^ "Succession war breaks out in Syedna Mohammed Burhanuddin's family | Latest News & Updates at DNAIndia.com". dnaindia.com. 24 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- ^ Rizwan Mawani (30 Ocak 2014). "The Intricacies of Succession: Two Claimants Emerge for Dawoodi Bohra Leadership | Rizwan Mawani". Huffingtonpost.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2014.
- ^ "A perilous transition" (Rusça). Mumbai Mirror. 24 Ocak 2014. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2014.
- ^ "Dawoodi Bohra succession issue: former chief justice pledges allegiance to Syedna's uncle". Hindustan Times. 31 Ocak 2014. 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2014.
- ^ "Hindistan Davûdî-Tâyyîbî-Mustâ'li-İsmâ'îlîleri (Vedâ Âyin-î Cemi)". 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Alıntı: Adhan and Iqamah 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Muhammed Rasūlu l-Lāh'ın vefatı sonrası atıldığı iddia edilen kısım.
- ^ Fâtımîler Hâlifeliği Devri'nde eklenen kısım.