Sol SR Ayaklanması
| Sol SR ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar | |||||||
5. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi'nin yapıldığı binanın önünde Bolşevik Letonyalı muhafızlar | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Sol SR'lar | Bolşevikler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
D.I.Popov M.A.Muravyov Yakov Blumkin |
Vladimir Lenin Feliks Dzerjinski Jukums Vācietis Yakov Peters | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
| Sol SR yanlısı Çeka birlikleri |
Letonyalı muhafızlar Bolşevik Çeka birlikleri | ||||||
Sol SR ayaklanması, Ekim Devrimi ile Rus İmparatorluğunda iktidarı alan Bolşeviklere karşı 1918 yılı Temmuz ayında Sol SRlar tarafından başlatılan silahlı ayaklanmadır. 6 Temmuz 1918 günü başlatılan ayaklanmanın amacı Brest Litovsk Antlaşması ile barış yapılan Almanya İmparatorluğu ile savaşın yeniden başlatılmasıydı. Ayaklanma Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere karşı sol ayaklanmaların en önemlilerindendir. Ayaklanma bastırılmış ve ülkede Sol SR faaliyetleri yasaklanmıştır ancak yıkıcı faaliyetlerin şiddetine rağmen yaptırımlar görece hafifletilmiş şekilde uygulanmıştır.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayaklanma Moskova'daki Sol SR örgütü tarafından başlatılır. Sol SR'lar 1917 Şubat Devriminin ardından başa geçen Geçici Hükümetin I. Dünya Savaşına devam etme kararına destek vermiştir. Rusya'da çarlık rejimine karşı başkaldıran emekçi sınıfların barış ve toprak taleplerini yerine getirmek üzere hareket eden Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı almış ve ilk icraat olarak Barış Kararnamesi ve Toprak Kararnamesini ilan etmişlerdir. Bolşevikler Sol SR'ları ve Martov liderliğindeki Menşevik Mejrayontsi grubunu hükûmete katılmaya davet etmiştir. Sol SR'lar asıl Sosyalist Devrimci Partiden koparak bolşeviklere destek vermişlerdir. Sol SR'lara dört önemli halk komiserliği[1] ve Çeka örgütünde önemli mevkiler verilmiştir. Ancak bu gelişmelere rağmen Sol SR'lar hala I. Dünya Savaşından çıkılmaması gerektiğini savunup Almanya İmparatorluğu ile yapılan Brest-Litovsk Antlaşmasına karşı çıkıyorlardı. Antlaşmanın imzalanmasının ardından 1918 yılı Mart ayında parti üyesi halk komiserleri antlaşmayı protesto etmek için görevlerinden istifa etmişlerdir.
14 Haziran 1918 günü Bolşevikler yıkıcı faaliyetlerinden dolayı Sağ SR'ları ve Menşevikleri merkezi karar organlarından[2] ve tüm Sovyet organlarından uzaklaştırma kararı almıştır.
4 Temmuz 1918 günü toplanan 5. Tüm Rusya Sovyetler Kongresindeki toplam 1132 delegenin 352'si Sol SR buna karşılık 745'i ise Bolşevik delegesiydi. Kongrede Sol SR'lar diğer sol partilerin kapatılması ve Brest-Litovsk Antlaşmasındaki uzlaşmaz tutumlarını gündeme getirdiler.
Mirbach'ın öldürülmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]6 Temmuz 1918 günü saat 14:15 sularında Sol SR üyesi iki Çeka görevlisi Yakov Blumkin ve N.A. Andreev Moskova'daki Almanya Elçilik binasına gelirler. Sözde Çeka lideri Feliks Dzerjinski tarafından imzalanmış bir mektubu Alman elçisine vermek istediklerini iletirler. Yaklaşık 14:50 sularında başlayan görüşme sırasında Blumkin silahını çıkartarak orada bulunan Alman Elçi Kont Wilhelm von Mirbach, Dr. Riezler ve çevirmen Teğmen Müller'e yakın mesafeden ateş eder ancak hiçbir atışı hedefini bulmaz. Riezler ve Müller kendilerini masanın altına atabilirken kaçamayan elçi Andreev tarafından vurulur. Suikastçiler derhal arabalarına binerek elçilikten uzaklaşırlar.
Mirbach'ın öldürülme kararı Sol SR Merkez Komitesinde alınmıştır. Sol SR liderliği hatalı bir öngörüyle suikastin ardından halkın ayaklanarak onların siyasi hattını destekleyeceğini düşünmüştür. Bolşevik ve Sovyet iktidarını hedef almadıklarını, sadece Almanya ile yapılan barışa karşı cephe aldıklarını belirtseler de eylemleri Bolşevik iktidarına karşı silahlı ayaklanma olarak algılanır.
Mirbach suikastinden birkaç hafta sonra 30 Temmuz 1918 günü Sol SR suikastçiler Kiev'de Ukrayna askeri valisi Alman Mareşal Hermann von Eichhorn'u öldürürler.[3]
Ayaklanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirbach'ın öldürülmesinden kısa bir süre sonra Lenin Yakov Peters'e verdiği talimatla 5. Tüm Rusya Sovyetler Kongresindeki tüm Sol SR delegelerin tutuklanmasını ister. Kongrenin yapıldığı Bolşoy Tiyatrosu binası Çeka üyeleri ve Letonyalı muhafızlar tarafından kuşatılır. Kongredeki Bolşevik delegeler binadan tahliye edilirken Sol SR delegeler tutuklanır.
Blumkin ve Andreev suikastin ardından Çeka komutanı D. I. Popov'a[4] bağlı bölge binasına giderler. Binada Sol SR Merkez Komitesi toplantı halindedir. Akşamüstü 17:00 sularında cinayeti araştıran ve sorumluları takip eden Çeka lideri Dzerjinski, Blumkin'i tutuklamak için binaya girer. Ancak binada Dzerjinski'nin kendisi Popov tarafından tutuklanır.
Ayaklanmacıların esas silahlı kuvveti Popov komutasındaki Çeka birliğiydi. Popov'a bağlı birlikler Fin askerler ve bahriyelilerden oluşuyordu. Troçki'ye göre bu birliklerin gücü 800 ila 2000 arasındaydı, birliklerde çok sayıda top, makinalı tüfek ve zırhlı araç mevcuttu. Bu aşamada Popov birliklerinden Moskova sokaklarında keşif yapmalarını ister.
Sol SR üyeleri kısa süreliğine de olsa telefon ve postane binalarını ele geçirir. Bu süre zarfında çok sayıda manifesto, haber bülteni ve telgraf yayınlanır. Tamamı Sol SR Merkez Komite imzalı belgelerde iktidarın Sol SR'lar tarafından alındığı ve halkın bu durumdan memnun olduğu ilan edilir.
Akşam saatlerinde Lenin Letonyalı birliklerin kumandanı Jukums Vācietis'e[5] Sol SR'lara karşı saldırıya geçilmesini emreder. Gece boyunca toparlanan Letonyalı birlikler 7 Temmuz sabahı saldırı için hazırlıklara başlar. 10:00 sularında Popov'un karargâhına 200 metre uzakta topçu birlikleri konuşlanır. Başarısız uzlaşma görüşmelerinden sonra bombardıman başlar. Binada olan Sol SR Merkez Komitesi binayı tahliye ederek kaçar, saat 14:00 sularında ayaklanma tamamen bastırılmış durumdadır.[6]
Sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayaklanmanın ardından Sol SR'lar bastırılmış ve tasfiye edilmiş, böylelikle Bolşeviklerin haricinde bir siyasi özne Rusya'da kalmamıştır. Sol SR'lar Sosyalist Devrimci Parti'den koparak Bolşevik iktidarını destekleyen bir gruptu. Ayaklanmanın ardından yerel sovyetlerdeki SR unsurlardan ayaklanmaya katılmamış olanlar Bolşevik Partiye davet edildi ve kapsandı. Sol SR'lar 1922 itibarıyla artık bir parti olarak faal konumda değillerdi.
Mirbach'ı öldüren Blumkin[7] ve Andreev kaçmayı başardılar. Bolşeviklere 1919 yılında teslim olarak af dileyen Blumkin bağışlanarak yeniden Çeka'ya dahil olmuştur.
1937 yılındaki Moskova Duruşmaları sırasında ayaklanma planlarına Troçki, Kamenev ve Zinovyev'in de dahil olduğu belirtilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bakanlık eşdeğeri görevdir
- ^ Tüm Rusya Merkezi Yönetim Komitesi
- ^ Yine Sol SR Merkez Komitesi tarafından alınan suikast kararını Boris Donskoy (1894-1918) yerine getirir. Mareşalle birlikte yaveri von Dressler'i bombayla öldüren Donskoy Almanlar tarafından yakalanır. 10 Ağustos 1918 günü Kiev'de halka açık şekilde asılarak infaz edilir.
- ^ Dmitri İvanoviç Popov (1892-1921)
- ^ Jukums Vācietis (1873-1938)
- ^ Doğu Cephesinde komutan olan Sol SR Mihail Artemyeviç Muravyov (1880-1918) Almanlara saldırı görünümünde birlikleri teyakkuza geçirerek Bolşeviklere karşı Simbirsk'de denetimi sağlayarak Moskova üzerine yürümeye kalksa da askerleri tarafından durdurulur ve öldürülür.
- ^ Yakov Grigoryeviç Blumkin (1898-1929) Affedilmesinin ardından Ukrayna, İran, Kafkaslar, Hindistan, Moğolistan, Afganistan'da istihbarat faaliyetlerinde bulunmuştur. Türkiye'deki faaliyetleri sırasında o dönemde orada sürgünde bulunan Troçki ile tanışarak onun hizmetine girer. Ülkeye döndüğünde tutuklanarak idam edilir.