Perikles
| Perikles (Περικλῆς) | |
|---|---|
| Doğum | M.Ö. 495 Atina, Yunanistan |
| Ölüm | M.Ö. 429 Yunanistan |
| Bağlılığı | |
| Rütbesi | Strategos (General) |
| Çatışma/savaşları | Samos Muharrebesi (MÖ 440–439)
İkinci Kutsal Savaş (MÖ 440) Sikyon ve Acarnania bölgelerinde yapılan savaşlar (MÖ 458) Gelibolu'nun Barbarlardan geri alınması (MÖ 447) Bizantion Kuşatması (MÖ 438) Peloponez Savaşı (MÖ 431-404) |
Perikles (Grekçe: Περικλῆς; y. MÖ 495 – 429), Atina'nın Altın Çağı sırasında yaşamış Yunan politikacı ve generaldir. Antik Atina siyasetinde, özellikle Grek-Pers Savaşları ve Peloponez Savaşı arasında, öne çıkmış ve etkili olmuştur. Dönemin tarihçisi Thukydides tarafından "Atina'nın ilk vatandaşı" olarak nitelendirilmiştir.[1] Perikles, Delos Birliği'ni bir Atina imparatorluğuna dönüştürmüş ve Peloponez Savaşı'nın ilk iki yılında vatandaşlarına liderlik etmiştir. Yaklaşık olarak MÖ 461'den 429'a kadar Atina'ya Arkhon (yönetici) olarak liderlik ettiği dönem, bazen "Perikles Çağı" olarak adlandırılmaktadır; ancak bu terim, Pers Savaşları kadar erken veya sonraki yüzyıla kadar uzanan zamanları da kapsayabilir.
Perikles, sanat ve edebiyatı ciddi oranda teşvik etti ve Atina, esasen onun çabaları sayesinde antik Yunan dünyasının eğitim ve kültür merkezi olarak ün kazandı. Akropolis'teki hayatta kalan yapıların çoğunu, özellikle Parthenon'u içeren iddialı bir projeyi başlattı. Bu proje, şehri oldukça güzelleştirdi, korudu, Atina'nın ihtişamını sergiledi ve halkına iş sağladı.[2] Bununla birlikte, Perikles Atina demokrasisini o ölçüde geliştirdi ki, eleştirmenler onu popülist olarak adlandırdı.[3][4] Perikles, annesi aracılığıyla güçlü ve tarihsel olarak etkili olan Alkmaionid ailesinden gelmektedir. O ve aile üyelerinden bazılarının, MÖ 429'da Atina Vebası'na yenik düşmesiyle, Sparta ile süregelen çatışmada şehir devleti zayıflamıştır.
Çocukluğunda Anaksagoras, Damon, Sokrates, Sofokles ve Zeno'dan ders alarak, öğretmenleri tarafından iyi bir siyasetçi olarak yetiştirildi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Perikles, yaklaşık olarak MÖ 495'da Atina, Yunanistan'da doğdu. Babası, MÖ 485–484 yıllarında sürgüne gönderilmiş olan politikacı Ksanthippos'tu; ancak Ksanthippos, yalnızca beş yılın ardından, Mykale'deki Yunan zaferinde Atina birliklerini komuta etmek üzere Atina'ya geri döndü.[5] Perikles'in annesi Agariste, güçlü ve önemli bir soylu aile olan Alkmaionid ailesinin bir üyesiydi ve bu aile bağları, Perikles'in siyasi kariyerinin başlamasında önemli bir rol oynadı. Agariste, Sicyon tiranı Kleisthenes'in torunu ve Atina'nın reformist lideri Kleisthenes'in yeğeniydi.[6] Perikles, Attika'daki Akamantis (Ἀκαμαντὶς φυλή) adlı phyle (klan) üyesiydi. İlk yılları sakin geçti; içine kapanık bir genç olan Perikles, kamuya açık etkinliklerden kaçındı ve bunun yerine zamanının neredeyse tamamını çalışmalarına ayırmayı tercih etti.[7]
Herodot ve Plutarkhos'a göre, Perikles'in doğumundan birkaç gece önce, Agariste rüyasında bir aslan doğurduğunu gördü. Buna benzer olarak efsaneler, Makedonya Kralı II. Philip'in oğlu Büyük İskender'in de doğumundan önce benzer bir rüya gördüğünü söylemektedir.[8][9] Bu rüyanın bir yorumu, aslanı geleneksel olarak büyüklük simgesi olarak ele alır, ancak hikâye aynı zamanda Perikles'in alışılmadık derecede büyük kafatasına da atıfta bulunuyor olabilir. Bu durum, dönemin komedyenleri tarafından "Squill-head" (soğan kafalı) olarak alay konusu yapılmıştır.[9][10] Plutarkhos, bu şekilin, Perikles'in sürekli miğfer takması yüzünden böyle olduğunu iddia etse de, aslında miğfer onun strategos (general) olarak resmi rütbesinin sembolünü belirtiyordu.[11]
Ailesinin soylu ve gönençli olması, Perikles'in eğitimini iyi bir şekilde sürdürmesine olanak tanıdı. O dönemin ustalarından müzik öğrendi (Damon ya da Pythokleides'in öğretmeni olabileceği düşünülmektedir)[12][13] ve felsefeye değer veren ilk politikacı olarak kabul edilmektedir.[7] Filozof Protagoras, Elealı Zenon ve Anaksagoras ile vakit geçirmekten keyif aldı. Özellikle Anaksagoras ile yakın arkadaş haline geldi ve Perikles üzerinde büyük bir etki bıraktı.[12][14]
Perikles'in düşünce tarzı ve hitabet yeteneği, kısmen Anaksagoras'ın zorluklara karşı sükuneti ve ilahi olaylara şüpheyle yaklaşmasının bir ürünü olabilir.[6] Bununla birlikte, Perikles'in meşhur sükuneti ve kırılmaz iradesi de sıklıkla Anaksagoras'ın ondaki etkisinin bir yansıması olarak kabul edilir.[15]
Politik kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Otuz yaşında siyasi hayata girdi. Demokratların liderinin öldürülmesiyle lider seçildi. MÖ 461 yılındaki seçimlerde Arkhon seçildi. Kendisini destekleyen parolia ve diakria sınıfının desteğiyle Atina'da demokrasi rejimi kurdu.[16]
Reformları
[değiştir | kaynağı değiştir]Perikles, Atina kent devletinin başkanı olmasının ardından, ülkede reformlar yaptı. Kendisini iktidara taşıyan topraksız kesimlere kendi kontrolündeki kolonilerden toprak verdi.
Bütün yurttaşların siyasal haklara sahip olmasını sağladı. Alt sınıflara kapalı olan memurluk işini herkese açtı. Önce zeugites sınıfına, sonra da thetes sınıfına arkhon olabilme yolunu açtı. Ardından Bule Meclisi ve Arkhon'luk dahil, uzmanlık gerektiren işler hariç tüm devlet memurluklarının seçimle değil kura ile belirlenmesi sistemini oluşturdu. Böylece her vatandaş ömründe en az bir kez memur olabiliyordu. Ayrıca kura ile atanan memurlara ücret ödeme uygulamasını başlattı. Yine her yurttaşa anayasaya aykırılık nedeniyle bir yasa önerisine karşı dava açma hakkı tanıdı.[16]
Atina'yı, Yunanistan'ın en önemli şehri haline getirdi. Atina'da sanat ve mimari eserler yaptırdı. Tiyatroyu yaygınlaştırdı. Atina'ya Yunanistan'ın en meşhur bilginlerini topladı.
Emperyalist bir siyaset takip ederek Spartalılar ve Perslerle mücadele etti ve savaşları kazandı. Perslerle Kallias Barışı'nı, Spartalılarla otuz yıllık barış antlaşmasını imzaladı. Atinalıların Spartalılarla münasebetleri 431'de tekrar bozuldu ve neticede Peloponez Savaşı başladı. Perikles, Peloponez Savaşı'nda başarılı olmasına rağmen harpteyken yakalandığı veba hastalığından öldü.
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Paralus and Xanthippus'u doğuran eşinin ismi bilinmemektedir. Bu eşiyle boşandıktan sonra Miletli Aspasia ile evlenir. Bu evliliğinden de 1 çocuğu dünyaya gelmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Thucydides, 2.65
- ^ L. de Blois, An Introduction to the Ancient World 99
- ^ S. Muhlberger, Periclean Athens 14 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ S. Ruden, Lysistrata, 80.
- ^
Caspari, Maximilian (1911). "Pericles". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 21 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 145.
- ^ a b "Pericles". Encyclopædia Britannica. 2002.
- ^ a b "Pericles". Encyclopaedia The Helios. 1952.
- ^ Herodotus, VI, 131.
- ^ a b Plutarch, Pericles, III.
- ^ V.L. Ehrenberg, From Solon to Socrates, a239.
- ^ L. Cunningham & J. Reich, Culture and Values, 73.
- ^ a b Plutarch, Pericles, IV
- ^ Plato, Alcibiades I, 118c
- ^ M. Mendelson, Many Sides, 1
- ^ Plutarch, Pericles, VI and Plato, Phaedrus, 270a
- ^ a b "Mehmet Ali Ağaoğulları, Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler, (say. 40-41)". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2015.
| Otorite kontrolü |
|
|---|