Taht talibi
Taht talibi, mevcut hükûmet tarafından tanınmasa da bir ülkenin tahtına talip olan kişiyi ifade eder. Bu terim genellikle bir iddianın meşruiyetini sorgulamak amacıyla kullanılır.[1] Bu terim genellikle bir iddianın meşruiyetinin olmadığını ima etmek için kullanılır.[2][3] Bu kelime, eski bir hükümdar veya tahttan indirilmiş bir monarşinin soyundan gelen bir kişiyi ifade edebilir, ancak bu tür iddialarda bulunan kişilere "bir hanedanın başı" da denir.[4]
Kraliçe Anne, bu kelimeyi yaygınlaştırmış ve 1708'de Parlamento'ya hitaben, "Fransız filosu Dunkirk'ten ayrıldı... içindeki Taht Talibi ile birlikte" şeklinde, Katolik olan üvey kardeşi James Francis Edward Stuart, yani Jacobite varisi için kullanmıştır.[5]
1807'de Fransız İmparatoru Napolyon, devirdiği Alman prenslerinin hala Almanak de Gotha'da listelendiğinden şikayet etti.[6] Bu olay, yayını devrilen hükümdarların ve soyluların unvanları konusunda en yetkili merci olarak kabul etti ve bunların birçoğu Napolyon'un hükümdarlığının sona ermesinden sonra 1815'te geri getirildi.
Terim
[değiştir | kaynağı değiştir]"Taht talibi" isminin kökeni Fransızca "prétendre" fiilinden türetilmiştir ve bu fiil de Latincedeki "praetendere" (önünde uzatmak, bir bahane olarak sunmak, bir iddiayı öne sürmek) fiilinden türetilmiştir. "Praetendere" fiili, "tendo" (uzatmak) fiili ile "prae" (önünde, önünde) edatının birleşmesiyle oluşmuştur. İngilizce, Fransızca ve Latincede bu kelimelerin başlangıçta olumsuz bir anlam taşıma durumu yoktur. Ancak, makul bir iddia olmadan veya tamamen yanlış bir iddiayla bir pozisyonu iddia eden kişi, "yalan taht talibi" olarak ayrıştırılabilir, örneğin Perkin Warbeck gibi.[7][8][9][10][11][12]
Osmanlı İmparatorluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Fatih Sultan Mehmet'in saltanatı sırasında doğan oğulları arasında en büyük olan Cem Sultan, babasının ölümünden sonra Sultanlık iddiasında bulundu; ancak birkaç ay sonra en büyük erkek kardeşi II. Bayezid tarafından bir savaşta yenildi. Cem Sultan, önce Rodos adasına, ardından Papalık Devletleri'ne kaçtı. Torunları, 16. yüzyıla kadar hak iddiasını sürdürdü. Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan ve Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra, Osmanoğulları ailesinin bazı liderleri Osmanlı İmparatorluğu'nun tahtına talip oldular. 18 Ocak 2021 tarihi itibarıyla Osmanlı Hanedanı'nın en son taht talibi Harun Osmanoğlu'dur.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "pretender" 14 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., MacMillian Dictionary. "someone who claims to be the true king, queen, or leader of a country, when another person holds this position."
- ^ Curley Jr., Walter J. P. Monarchs-in-Waiting. New York, 1973, pp. 4, 10. 0-396-06840-5.
- ^ "pretender", Merriam-Webster, "a claimant to a throne who is held to have no just title." "pretender", Oxford English Dictionary, 2nd edition, Oxford Dictionaries, 1989. "applied to a claimant who is held to have no just title."
- ^ Almanach de Gotha uses the "head of the house" terminology. It lists Karl von Habsburg as "Head of the Imperial House of Austria". It lists many others in the form "head of the royal house of [name]". (James, John. Almanach de Gotha 2016: Volume I Parts I & II) The classic 1944 edition 21 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. uses "chef de la maison" (p. 104).
- ^ "pretender", Oxford English Dictionary, 2nd edition, Oxford Dictionaries, 1989. Stuart had earlier been referred to as "the pretended prince of Wales".
- ^ Napoleon wrote to his foreign minister, 20 October 1807: "Monsieur de Champagny, this year's Almanach de Gotha is badly done. I protest. There should be more of the French Nobility I have created and less of the German Princes who are no longer sovereign. Furthermore, the Imperial Family of Bonaparte should appear before all other royal dynasties, and let it be clear that we and not the Bourbons are the House of France. Summon the Minister of the Interior of Gotha at once so that I personally may order these changes."
- ^ Larousse, Dictionnaire de la langue francaise, "Lexis", Paris, 1979, p. 1494, prétendre à quelque chose = aspirer à l'obtenir
- ^ Cassell's Latin Dictionary, Marchant, J.R.V, & Charles, Joseph F., (Eds.), Revised Edition, 1928, p. 429
- ^ Cassell's Latin Dictionary, Marchant, J.R.V, & Charles, Joseph F., (Eds.), Revised Edition, 1928, p. 569
- ^ "prétendant 3 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Global French–English Dictionary, 2018, "personne qui cherche à épouser" (a suiter).
- ^ pretend 30 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The American Heritage Dictionary of the English Language, Fifth Edition, 2020. "[Middle English pretenden, from Old French pretendre, from Latin praetendere : prae-, pre- + tendere, to extend]."
- ^ Cassell's Latin Dictionary, Marchant, J.R.V, & Charles, Joseph F., (Eds.), Revised Edition, 1928, p. 436
- ^ Kafadar, Cemal, "Cem Sultan", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 ISBN 975-08-0072-9