tutqun
Oʻzbekcha (uz)
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
tut-qun
Aytilishi
Etimologiyasi
TUTQUN 'asir1, 'bandi'. Farzandim, yolgizim, ganimlarga t u t q u n boʻlib qolmagin ("Ravshan"). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli 'ushla—' maʼnosini anglatuvchi tut— feʼlidan —gʻun qoʻnshmchasi bilan yasalgan (Devon, I, 411); keyin — chalik gʻ undoshi q undoshiga almashgan: tut— + gʻun = tutgʻun > tutqun.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
1. Asir olingan, asirlik holatidagi shaxs; asir, bandi. ◆ Oradan yarim soat oʻtar-oʻtmas, haligi turkman.. yana tutqunlar qoshida paydo boʻldi. S. Ayniy, „Qullar.“ ◆ [Togʻamni] Tutqun qilib olganlardan biri men bilan oʻzlari orasida oʻtgan voqeani u yerdagilarga aytib berdi. S. Ayniy, „Esdaliklar.“ ◆ Farzandim, yolgʻizim, gʻanimlarga tutqun boʻlib qolmagin. "Ravshan". ◆ Bundan ortiq jazo berishdan oʻzini tiydi, sabab ustod Qavom boshqa tutqun kishilarning qahrli koʻzlaridan hayiqdi. Mirmuhsin, „Meʼmor.“
2. koʻchma Erki, huquqi oʻzida boʻlmagan, huquqi birov ixtiyorida boʻlgan. ◆ Seni koʻrdim, yodimga tushdi Yoshligimda koʻrgan bir juvon. Oʻzi suxsur kabi goʻzal edi, Faqat tutqun, bagʻri toʻla qon. Uygʻun. ◆ Biz baliq ovlovchi, tutqun qullarmiz, Ne tutsak, xon tomon darhol yoʻllarmiz. S. Abdulla. ◆ [Zumrad] Shuncha tutqun boʻlishiga qaramasdan, bu qizning qalbiga muhabbat olovi allaqachon tushgan edi. S. S. Zunnunova, „Gulxan.“
Ot
tutqun (koʻplik tutqunlar)
Antonimlari
ТУТҚУН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
Ruscha ru
tutqun
1 пленный; // пленник; узник;
2 невольник; невольница; ◆ tutqun boʻlmoq 1) быть в плену, попасть в плен (к кому-л.); 2) быть в неволе; ◆ tutqun qilmoq или ◆ tutqun qilib olmoq взять в плен.
Ozarbayjoncha (az)
Sifat
tutqun