а

Ruscha (ru)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

а

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

а I союз
1 противит. qiyoslash, qarama-qarshi qoʻyish maʼnosidagi gaplarni yoki gap boʻlaklarini bogʻlash uchun xizmat qiladi; maʼno va qoʻllanilish jihatidan: esa, boʻlsa; biroq, ammo, lekin kabi bogʻlovchilarga mos keladi; baʼzan, oʻzbek tiliga tarjima qilinganda tushirib qoldiriladi; мы ушли, а он остался biz ketdik, u (esa) qoldi; Он шутил, а я злобствовал (Pushkin) u hazil qilar, men esa achchiqlanardim;
2 противит. не inkor yuklamasi bilan kelgan zid maʼnoli yoki biri ikkinchisini inkor etadigan gaplarni bogʻlaydi, bu holda: emas, balki; esa-da, boʻlsa-da, ...ga qaramasdan; biroq, ammo, lekin kabi soʻzlarga mos keladi; не на словах, а на деле ogʻizda emas, (balki) amalda; всё готово, а ты ещё не собрался hamma narsa tayyor-u, sen esa tayyorlanib (otlanib) boʻlmabsan;
3 присоед. bosh gapga biror narsa qoʻshadigan ergash gapni yoki gap boʻlaklarini bogʻlash uchun xizmat qiladi; esa, boʻlsa, boʻlmasa; -чи, uchun kabi soʻz va qoʻshimchalarga mos keladi; на горе дом, а под горой ручей tepalikda uy, pastda esa jilgʻa; что ты сегодня делаешь? А завтра? bugun sen nima ish qilasan? Ertagachi?; он не виноват. - А кто же виноват, если не он? u aybdor emas. - U aybdor boʻlmasa, kim aybdor?;
4 soʻroq va undov gaplarning boshida, shuningdek nutqning boshlanishida kelib, fikrni ifodali, ishonarli qilish uchun xizmat etadi; bu holda koʻpincha olmoshlar, ravishlar yoki boshqa bogʻlovchilar bilan birga ishlatiladi; а как нам было бы хорошо! bizga (biz uchun) qanday yaxshi boʻlar edi, a!; а всё-таки я прав men bari bir haq(li)man; bari bir, meniki toʻgʻri; а именно chunonchi, jumladan, masalan; yaʼni; а потому shuning uchun, shu sababli; а следовательно binobarin, demak; а то 1) aks holda, boʻlmasa; спеши, а то (ili а не то) опоздаешь tezroq boʻl, aks holda ulgura olmaysan; 2) haqiqatda esa; если бы было так, а то всё наоборот qani endi, shunday boʻlsa, haqiqatda esa hammasi aksincha.

а II частица разг.
1 вопросит. a; nima; что, что? не слышу, а? nima deyapsan, a, eshitmayapman?; что там написано, а? u yerda nima deb yozilgan; a?;
2 побудит. birovni qayta-qayta chaqirish, diqqatni tortish uchun ishlatiladi; ey, hoy, hoʻ; ребята, а ребята! Идите сюда bolalar, hoy bolalar! Bu yoqqa kelinglar.

а III межд.
1 taajjub, tasdiq, shodlik kabi maʼno va his-tuygʻularni ifodalaydi; а, это вы! e, bu sizmisiz!; sizmidingiz!; а, понял! e, boʻldi, tushundim;
2 qatʼiyatni ifodalaydi; a, e; а, пойду, будь что будет e, ketdim, nima boʻlsa, boʻlar; а, была не была e, tavakkal, boʻlgancha boʻlar;
3 taassuf, doʻq-poʻpisa, gʻazab va sh. k. maʼnolarni ifodalaydi; a; а-а! струсили! a-a! qoʻrqdingizmi!;
4 dahshat, achinish, ogʻriq, va sh. k. maʼnolarni ifodalaydi; voy, voy-voy, voydod; а-а! помогите voydod! yordam bering!