Nerv kasalliklari

Nerv kasalliklari — nerv sistemam kasalliklari. Markaziy va periferik nerv sistemasining biror sababga koʻra umuman yoki qisman shikastlanishi natijasida kelib chikadi. Nerv kasalliklari organik va funksional boʻladi. Organik nerv kasalliklari zaminida markaziy va periferik nerv sistemasining anatomik struktur oʻzgarishlari yotadi. Bunga infeksion kasalliklar, intoksikatsiya, shikastlanishlar, oʻsmalar, tomir kasalliklari va boshqa sabab boʻladi. Bosh yoki orka miyaning turli qismlari zararlanishi bilan kechadigan organik nerv kasalliklarida periferik nerv sistemasida falaj, tirishish, giperkinezlar, reflekslar izdan chiqishi, sezuvchanlik, ogʻriq va boshqa sezgilarning buzilishi kuzatiladi. Funksional nerv kasalliklarida nerv sistemasida aytarli anatomik oʻzgarishlar boʻlmaydi, bunga nevrozlar kiradi. Nerv sistemasining irsiy kasalliklari (miopatiya, miotoniya va boshqalar) alohida guruhni tashkil etadi. Nerv kasalliklarini nevrologiya va nevropatologiya fani oʻrganadi. Nerv kasalliklaridan nevrozlar, insult, ensefalit, meningit, poliomiyelit, nevrit, radikulit, epilepsiya va boshqa uchraydi.

Kasalliklar

Nevroz — bu psixologik holat bo‘lib, uning asosida stress yoki ichki qarama-qarshiliklar yotadi. U ko‘pincha asabiy jarohatlar, ortiqcha bezovtalik, tushkunlik va muayyan muloqot qiyinchiliklari bilan ifodalanadi. Nevrozlar turli xil simptomlarga olib kelishi mumkin, masalan, uyqusizlik, asabiylashish, tamaki yoki alkogolga suqilish kabi.

Nevrit — nerv tolalarining yallig‘lanishidir. Bu holat nerv tizimining bir qismi bo‘lgan nerv tolalarining shikastlanishi va ularning normal funksiyalarining buzilishiga olib keladi. Nevrit turli sabablarga ko‘ra paydo bo‘lishi mumkin, jumladan, infektsiyalar, travmalar, immunitet tizimining buzilishi yoki toksik moddalar.

Epilepsiya – bu markaziy nerv sistemasining surunkali kasalligi bo‘lib, u nevrologik boshqarishda davom etadigan elektr faoliyatining g‘ayrioddiy o‘zgarishlari bilan namoyon bo‘ladi. Epilepsiya tutqanoq (sezilgan) yoki tutqanoq (sezilmaydigan) shakllarda ko‘rsatishi mumkin.

Radikulit – bu orqa miya nerv ildizlarining yallig‘lanishi yoki zararlanishi sababli yuzaga keladigan kasallik. U odatda bel va bo‘yin hududlarida og‘riq, og‘irlik, va ba'zan his-tuyg‘ularni yo‘qotishga olib keladi. Radikulitning sabablari arasında intervertebral disk herni, osteoxondroz, travma yoki infeksiyalar bo‘lishi mumkin.

Poliomiyelit – bu poliovirus sababli bo‘ladigan, asosan, bolalarda paydo bo‘ladigan yuqumli kasallik. U bosh miya va orqa miya nervlarini zararlantirib, og‘ir asoratlarga, jumladan, falajga olib kelishi mumkin. Kasallik oddiy gripp simptomlari bilan boshlanadi, lekin ba'zi hollarda og‘ir shakllarga o‘tishi mumkin.

Meningit – bu miya va orqa miya qoplamalarining yallig‘lanishi. Odatda viruslar, bakteriyalar yoki kamroq hollarda fungal infectsiyalar sabab bo‘ladi. Meningitning virusli shakllari bakteriyalarga nisbatan engil o'tadi va ko‘pincha o'z-o'zidan tuzaladi.

Ensefalit – bu miyaning yallig‘lanishi bo‘lib, odatda viruslar, ba'zan esa bakteriyalar yoki avtomatik immun javob natijasida kelib chiqadi. Ensefalit simptomlari orasida bosh og‘rig‘i, kuchsizlik, isitma, nutqning buzilishi, xotira muammolari va muvozanatni yo‘qotish mavjud. Qorong‘u yoki yorug‘likdan qo‘rqish, tez yurak urishi va agressivlik ham paydo bo‘lishi mumkin.

Tarixi

Nerv sistemasining tarixi asosan uning tadqiqoti va bilimlarining rivojlanishi bilan bog‘liq. Dastlabki qadamlar qadimgi misrliklar va yunonlar tomonidan qo‘yilgan bo‘lib, ular miya va nerv tizimining funksiyalariga qiziqish bildirishgan.

Gippokrat (miloddan avvalgi 460-370-yillar) nerv tizimining ahamiyatini tan olib, ruhiy kasalliklarni miya ishlari bilan bog‘lagan. Qadimgi Rimda Galen  miya va nerv tizimi bo‘yicha ko‘plab tadqiqotlar olib bordi.

O‘rta asrlar davomida nerv tizimi haqidagi bilimlar cheklangan bo‘lsa-da, Renessans davrida anatomik tadqiqotlar yordamida yangi bilimlar ishlab chiqildi. 17-19-asrlarda, asosan, Descartes va Galvani kabi olimlar nerv tizimini yanada chuqurroq o‘rganishga yordam berdi.