Xem mã nguồn của Alabama

{{bài cùng tên}}
{{Tóm tắt về tiểu bang Hoa Kỳ |
 Tên chính = Tiểu bang Alabama<br />State of Alabama |
 Tên thường = Alabama |
 Tên hiệu = Camellia State (Tiểu bang [[Chi Trà|Hoa trà]]), The Heart of Dixie (Tâm [[Dixie]]), Yellowhammer State (Tiểu bang [[Chim cổ vàng]]), và The Cotton State (Tiểu bang [[Bông]]) |
 Cờ = Flag of Alabama.svg |
 Huy hiệu = Seal of Alabama.svg |
 Bản đồ = Alabama in United States.svg |
 Ngôn ngữ chính thức = [[Tiếng Anh]] |
 Thủ phủ = [[Montgomery, Alabama|Montgomery]] |
 Thành phố lớn nhất = [[Birmingham, Alabama|Birmingham]] |
 Diện tích = 135.775 |
 Diện tích xếp thứ = 30 |
 Diện tích đất = 131.442 |
 Diện tích nước = 4.333 |
 PTNước = 3,19 |
 Ngang = 306 |
 Dài = 531 |
 Ngôn ngữ = <small>tính đến 2010<ref>{{chú thích báo|last1=Stephens|first1=Challen|title=A look at the languages spoken in Alabama and the drop in the Spanish speaking population|url=http://www.al.com/news/index.ssf/2015/10/a_look_at_the_drop_in_foreign.html|access-date =ngày 21 tháng 9 năm 2016|work=AL.com|date=ngày 19 tháng 10 năm 2015}}</ref></small>
*Tiếng Anh 95,1%
*Tiếng Tây Ban Nha 3,1%|
 Năm đếm dân số = 2018|
 Dân số = 4.887.871|
 Dân số xếp thứ = 24 |
 Mật độ dân số = 36,5 (ước tính 2011)|
 Mật độ xếp thứ = 27 |
 Cao nhất = [[Núi Cheaha]], 734 |
 Trung bình = 152 |
 Thấp nhất = 0 |
 Ngày gia nhập = [[14 tháng 12]] năm [[1819]] |
 Thứ tự gia nhập = 22 |
 Thống đốc = [[Kay Ivey]] ([[Đảng Cộng hòa (Hoa Kỳ)|Cộng hòa]]) |
 Thượng nghị sĩ = [[Tommy Tuberville]] (CH)<br />[[Katie Britt]] (CH) |
 Múi giờ = [[Giờ chuẩn Trung Mỹ|CST]] |
 UTC = −6 |
 Múi giờ DST = [[Giờ hè Trung Mỹ|CDT]] |
 UTC DST = −5 |
 Vĩ độ = 30°13′N – 35°N |
 Kinh độ = 84°51′W – 88°28′W |
 Viết tắt bưu điện = AL |
 Viết tắt cũ = Ala. |
 Mã ISO = US-AL |
 Website = www.alabama.gov
}}
{{Infobox U.S. state symbols
 |Name= Alabama
|Flag = Flag of Alabama.svg
|Flaglink = [[Flag of Alabama|Flag]]
|Seal = Seal of Alabama.svg
|Seallink = [[Seal of Alabama|Seal]]
 |Amphibian= ''[[Phaeognathus hubrichti]]''
 |Bird= ''[[Colaptes auratus]]'', [[gà tây hoang]]<!-- State game bird -->
 |Butterfly= ''[[Papilio glaucus]]''
 |Fish= ''[[Micropterus salmoides]]'', ''[[Megalops atlanticus]]''
 |Flower= [[Chi Trà|Trà]], ''[[Hydrangea quercifolia]]''
 |Insect= [[Bướm vua]]
 |Mammal= [[Gấu đen Bắc Mỹ]]
 |Reptile= ''[[Pseudemys alabamensis]]''
 |Tree= ''[[Pinus palustris]]''
 |Beverage= [[Whiskey rặng Conecuh]]
 |Colors= Đỏ, trắng
 |Dance= [[Square dance]]
 |Food= [[Bồ nông]], [[Mâm xôi]], [[đào]]
 |Fossil= ''[[Basilosaurus]]''
 |Gemstone= [[Thạch anh|Thạch anh xanh]]
 |Mineral= [[Hematit]]
 |Rock= [[Đá hpa]]
 |Shell= Vỏ ''[[Scaphella junonia]]''
 |Slogan= ''Share The Wonder'',<br />''Alabama the beautiful'',<br />''Where America finds its voice'',<br />''[[Sweet Home Alabama]]'',<br />"[[Heart of Dixie]]"
 |Soil= [[Bama (đất)|Bama]]
 |Song= "[[Alabama (bang ca)|Alabama]]"
 |Other= [[Racking horse]]<!-- State horse -->
 |Route Marker= Alabama 3.svg
 |Quarter= 2003 AL Proof.png
 |QuarterReleaseDate= 2003
}}
'''Alabama''' ({{IPAc-en|audio=en-us-Alabama.ogg|ˌ|æ|l|ə|ˈ|b|æ|m|ə}}, phiên âm tiếng Việt: '''A-la-ba-ma''') là một [[tiểu bang Hoa Kỳ|tiểu bang]] nằm ở [[Nam Hoa Kỳ|vùng đông nam]] [[Hoa Kỳ]], giáp với [[Tennessee]] về phía bắc, [[Georgia]] về phía đông, [[Florida]] và [[vịnh Mexico]] về phía nam, và [[Mississippi]] về phía tây. Alabama là bang [[Danh sách tiểu bang Hoa Kỳ theo diện tích|rộng thứ 30]] và [[Danh sách tiểu bang Hoa Kỳ theo dân số|đông dân thứ 24]] (2010) của Hoa Kỳ. Ở đây có một trong những thủy lộ nội địa dài nhất đất nước (dài {{convert|1500|mi|km}}).<ref>{{Chú thích web|tiêu đề=Alabama Transportation Overview|url=https://www.edpa.org/wp-content/uploads/Alabama-Transportation-Overview-1.pdf|nhà xuất bản=Economic Development Partnership of Alabama|ngày truy cập=ngày 21 tháng 1 năm 2017}}</ref>

Alabama có biệt danh là ''Yellowhammer State'' (Tiểu bang [[Colaptes auratus|Chim cổ vàng]]), theo loài biểu tượng của bang. Alabama còn được gọi là "Heart of [[Dixie]]" (Tâm Dixie) và ''[[Cotton]] State'' (Tiểu bang Bông). Loài cây tượng trưng là [[Pinus palustris|thông lá dài]] (''Pinus palustris''), và loài hoa tượng trưng là [[Chi Trà|hoa trà]]. Thủ phủ của Alabama là [[Montgomery, Alabama|Montgomery]]. Thành phố lớn nhất theo dân số là [[Birmingham, Alabama|Birmingham]],<ref name="quickcensus">{{Chú thích web |url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/01000.html |tiêu đề=Alabama |work=QuickFacts |nhà xuất bản=United States Census Bureau |ngày truy cập=ngày 22 tháng 9 năm 2012 |archive-date = ngày 10 tháng 9 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120910132303/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/01000.html |url-status=dead }}</ref> mà từ lâu đã là thành phố được công nghiệp hóa mạnh mẽ nhất; thành phố lớn nhất theo diện tích là [[Huntsville, Alabama|Huntsville]]. Thành phố cổ nhất là [[Mobile, Alabama|Mobile]], thành lập bởi [[thực dân]] [[Pháp]] năm 1702 như thủ phủ của [[Louisiane thuộc Pháp]].<ref name="pelican">{{chú thích sách|last=Thomason|first=Michael|title=Mobile: The New History of Alabama's First City|year=2001|publisher=University of Alabama Press|location=Tuscaloosa|isbn=0-8173-1065-7|pages=2–21}}</ref>

Từ cuộc [[Nội chiến Hoa Kỳ]] đến [[Chiến tranh thế giới thứ hai]], Alabama, như nhiều bang ở [[Nam Hoa Kỳ]], phải đối mặt với khó khăn kinh tế, một phần bởi vì sự phụ thuộc vào nông nghiệp. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Alabama phát triển nhờ sự chuyển hướng kinh tế từ chủ yếu dựa trên nông nghiệp sang một nền kinh tế đa dạng hơn. Nền kinh tế thế kỷ 21 của Alabama dựa trên quản lý, sản xuất ô tô, tài chính, chế tạo, hàng không vũ trụ, khai thác quặng, y tế, giáo dục, bán lẻ, và công nghệ.<ref name="alaindustrial">{{Chú thích web |url=http://www2.dir.alabama.gov/projections/Occupational/Proj2018/Statewide/alabama2008_2018.pdf |tiêu đề=Alabama Occupational Projections 2008-2018 |work=Alabama Department of Industrial Relations |nhà xuất bản=State of Alabama |ngày truy cập=ngày 22 tháng 9 năm 2012 |archive-date = ngày 17 tháng 1 năm 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053325/http://www2.dir.alabama.gov/projections/Occupational/Proj2018/Statewide/alabama2008_2018.pdf |url-status=dead }}</ref>
==Từ nguyên==
[[Tập tin:Russell Cave Entrance RUCA9323.jpg|thumb|top|Một trong các lối vào [[Tượng đài quốc gia hang Russell|hang Russell]] tại hạt Jackson. Than từ lửa trại của những người bản địa trong hang có niên đại từ 6550 tới 6145 TCN.]]
Những người Âu-Mỹ đặt tên [[sông Alabama]] và bang Alabama theo [[người Alabama]], một [[hệ ngôn ngữ Muskogee|tộc người nói ngôn ngữ Muskogee]] sinh sống ngay cạnh nơi hợp lưu của [[sông Coosa]] và [[sông Tallapoosa]].<ref name="Read">{{chú thích sách|last=Read |first=William A. |title=Indian Place Names in Alabama |url=https://archive.org/details/indianplacenames0000read |year=1984 |publisher=University of Alabama Press |isbn=0-8173-0231-X |oclc=10724679 }}</ref> Trong [[tiếng Alabama]], từ dành cho người thuộc dòng dõi Alabama là ''Albaamo'' (hoặc ''Albaama'' hoặc ''Albàamo'', tùy theo phương ngữ; dạng số nhiều ''Albaamaha'').<ref>{{chú thích sách |authors=Sylestine, Cora; Hardy; Heather; and [[Timothy Montler|Montler, Timothy]] |title=Dictionary of the Alabama Language |publisher=University of Texas Press |location=Austin |year=1993 |isbn=0-292-73077-2 |url=http://www.ling.unt.edu/~montler/Alabama/ |oclc=26590560 |access-date = ngày 22 tháng 5 năm 2017 |archive-date = ngày 24 tháng 10 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081024054330/http://www.ling.unt.edu/~montler/Alabama/ |url-status=dead }}</ref>

Từ ''Alabama'' do vậy nhiều khả năng đến từ [[tiếng Alabama]], giả thuyết rằng nó được mượn từ [[tiếng Choctaw]] khó mà chính xác.<ref>"Alabama, n. and adj.". [[Oxford English Dictionary|OED]] Online. March 2016. Oxford University Press. http://www.oed.com/view/Entry/248152?redirectedFrom=alabama& (accessed ngày 22 tháng 4 năm 2016)</ref><ref name="ADAH1">{{Chú thích web|url=http://www.archives.alabama.gov/statenam.html |tiêu đề=Alabama: The State Name |ngày truy cập=ngày 2 tháng 8 năm 2007 |work=All About Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Archives and History |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070628215841/http://www.archives.alabama.gov/statenam.html |archive-date=ngày 28 tháng 6 năm 2007 |url-status=live |df=mdy }}</ref> Cách viết của từ "Alabama" biến thiên đáng kể trong các tài liệu lịch sử.<ref name="ADAH1"/> Từ năm 1702, người Pháp gọi người Alabama là ''Alibamon'', còn con sông là ''Rivière des Alibamons''.<ref name="Read"/> Những biến thể của cái tên này gồm ''Alibamu'', ''Alabamo'', ''Albama'', ''Alebamon'', ''Alibama'', ''Alibamou'', ''Alabamu'', ''Allibamou''.<ref name="ADAH1"/><ref name="Wills">{{chú thích sách|last=Wills |first=Charles A. |title=A Historical Album of Alabama |url=https://archive.org/details/historicalalbumo0000will_y2e2 |year=1995 |publisher=The Millbrook Press |isbn=1-56294-591-2 |oclc=32242468 }}</ref><ref name="Griffith">{{chú thích sách|last=Griffith |first=Lucille |title=Alabama: A Documentary History to 1900|url=https://archive.org/details/alabamadocumenta0000grif |year=1972 |publisher=University of Alabama Press|isbn=0-8173-0371-5 |oclc=17530914 }}</ref><ref name="Weiss">and possibly ''Alabahmu''.{{citation needed|date=December 2014}}<!-- source might be in print only--> The use of state names derived from [[Indigenous languages of the Americas|Native American languages]] is common in the US; an estimated 27&nbsp;states have names of Native American origin. {{chú thích sách|last=Weiss |first=Sonia |title= The Complete Idiot's Guide to Baby Names |url=https://archive.org/details/completeidiotsgu00weis_0 |year=1999 |publisher=Mcmillan USA |isbn=0-02-863367-9 |oclc=222611214 }}</ref>

Một số học giả đề xuất rằng nó xuất phát từ tiếng Choctaw: ''alba'' ("cây" hay "cỏ") và ''amo'' ("cắt", "xém", hay "thu lượm").<ref name="ADAH1"/><ref name="Rogers">{{chú thích sách|last=Rogers |first=William W.|author2=Robert D. Ward|author3=Leah R. Atkins|author4=Wayne Flynt |title=Alabama: the History of a Deep South State |year=1994 |publisher=University of Alabama Press |isbn=0-8173-0712-5 |oclc=28634588 }}</ref><ref name="Swanton1">{{Chú thích tạp chí|last=Swanton |first=John R. |authorlink=John R. Swanton |year=1953 |title=The Indian Tribes of North America |journal=Bureau of American Ethnology Bulletin |volume=145 |pages=153–174 |url=http://www.hiddenhistory.com/PAGE3/swsts/alabam-1.htm |access-date =ngày 2 tháng 8 năm 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070804025900/http://www.hiddenhistory.com/PAGE3/swsts/alabam-1.htm |archive-date=ngày 4 tháng 8 năm 2007 |url-status=live |df=mdy |hdl=2027/mdp.39015005395804 }}</ref> Ý nghĩa có thể là "người dọn sạch bụi cây"<ref name="Rogers"/> hay "người thu lượm thảo dược",<ref name="Swanton1"/><ref name="Swanton2">{{Chú thích tạp chí|last=Swanton |first=John R. |authorlink=John R. Swanton |year=1937 |title=Review of Read, Indian Place Names of Alabama|journal=American Speech|pages=212–215|issue=12 |doi=10.2307/452431 |volume=12 |jstor=452431}}</ref> chỉ việc dọn đất để trồng trọt<ref name="Wills"/> hay thu thập cây thuốc.<ref name="Swanton2"/> Tại bang cũng có nhiều địa danh bắt nguồn từ ngôn ngữ bản địa.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.archives.alabama.gov/tours/Previsit_Indian.pdf |tiêu đề=Southeastern Indian Place Names in what is now Alabama |year=1994 |work=Indian Place Names in Alabama |author=William A. Read |nhà xuất bản=Alabama Department of Archives and History |ngày truy cập=ngày 3 tháng 10 năm 2011}}</ref><ref>{{chú thích sách |title=Native American placenames of the United States |last=Bright |first=William |year=2004 |publisher=University of Oklahoma Press |location= |isbn=0-8061-3576-X |pages=29–559 |url=https://books.google.com/books?id=5XfxzCm1qa4C&pg}}</ref> 
==Địa lý==
[[Tập tin:Map of Alabama terrain NA.jpg|thumb|Một bản đồ tổng quát Alabama]]
{{Main article|Địa lý Alabama}}
{{See also|Danh sách hạt tại Alabama|Địa chất Alabama}}

Alabama là bang lớn thứ 30 tại Hoa Kỳ với tổng diện tích {{convert|52419|sqmi|km²|abbr=out|sp=us}}: 3,2% diện tích là nước, khiến Alabama trở thành bang có diện tích mặt nước lớn thứ 23. Đây cũng là nơi có hệ thống thủy lộ nội địa lớn thứ nhì Hoa Kỳ.<ref>{{Chú thích web |url= http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=n&_lang=en&mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US9S&format=US-9S&_box_head_nbr=GCT-PH1-R&ds_name=DEC_2000_SF1_U&geo_id=01000US |tiêu đề= GCT-PH1-R. Population, Housing Units, Area, and Density (areas ranked by population): 2000 |year= 2000 |ngày truy cập= ngày 23 tháng 9 năm 2006 |work= Geographic Comparison Table |nhà xuất bản= U.S.Census Bureau |archive-date = ngày 3 tháng 4 năm 2009 |archive-url= http://webarchive.loc.gov/all/20090403062125/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=n&_lang=en&mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US9S&format=US-9S&_box_head_nbr=GCT-PH1-R&ds_name=DEC_2000_SF1_U&geo_id=01000US |url-status=dead }}</ref> Khoảng ba phần năm diện tích là đồng bằng thoai thoải với xu hướng thấp xuống khi về gần [[sông Mississippi]] và [[vịnh Mexico]]. Vùng [[Bắc Alabama]] nhiều núi non hơn, với [[sông Tennessee]] chảy qua một thung lũng lớn và tạo ra nhiều lạch, suối, sông, hẽm núi, và hồ.<ref name="NetState">{{Chú thích web|url=http://www.netstate.com/states/geography/al_geography.htm |tiêu đề=The Geography of Alabama |work=Geography of the States |nhà xuất bản=NetState.com |ngày=ngày 11 tháng 8 năm 2006 |ngày truy cập=ngày 23 tháng 9 năm 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060917172224/http://www.netstate.com/states/geography/al_geography.htm |archive-date=ngày 17 tháng 9 năm 2006 |url-status=live |df=mdy }}</ref>

Alabama giáp với [[Tennessee]] về phía bắc, [[Georgia]] về phía đông, [[Florida]] về phía nam, và [[Mississippi]] về phía tây. Alabama có một đường bờ biển, ở góc tây nam của bang.<ref name="NetState"/> Độ cao biến thiên từ ngang mực nước biển<ref name="usgs">{{Chú thích web|ngày=ngày 29 tháng 4 năm 2005 |url=http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |tiêu đề=Elevations and Distances in the United States |nhà xuất bản=U.S Geological Survey |ngày truy cập=ngày 3 tháng 11 năm 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080116113632/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |archive-date=ngày 16 tháng 1 năm 2008 |url-status=dead |df=mdy-all }}</ref> tại [[vịnh Mobile]] tới hơn 1.800&nbsp;feet (550&nbsp;m) tại [[dãy Appalachia]] miền đông bắc.

Điểm cao nhất là đỉnh [[núi Cheaha]],<ref name="NetState"/> đạt {{convert|2413|ft|0|abbr=on}}.<ref name=ngs>{{Chú thích web |url=http://www.ngs.noaa.gov/cgi-bin/ds_mark.prl?PidBox=DG3595 |tiêu đề=NGS Data Sheet for Cheaha Mountain |nhà xuất bản=U.S. National Geodetic Survey |ngày truy cập=ngày 8 tháng 6 năm 2011}}</ref> Alabama có {{convert|22|e6acre|km²}} đất rừng (tức 67% tổng diện tích).<ref>[http://www.alabamaforests.org/Introduction/index.html Alabama Forest Owner's Guide to Information Resources, Introduction], Alabamaforests.org {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150427181510/http://www.alabamaforests.org/Introduction/index.html |date=ngày 27 tháng 4 năm 2015 }}</ref> [[quận Baldwin, Alabama|Quận Baldwin]], dọc theo [[Duyên hải Vịnh México của Hoa Kỳ|duyên hải Vịnh]], là quận lớn nhất của bang về cả diện tích đất liền và diện tích mặt nước.<ref>{{Chú thích web|url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_ST2S&-CONTEXT=gct&-tree_id=4001&-redoLog=true&-geo_id=04000US01&-format=ST-2 |tiêu đề=Alabama County (geographies ranked by total population): 2000 |ngày=2000 |work=Geographic Comparison Table |nhà xuất bản=U.S. Census Bureau |ngày truy cập=ngày 14 tháng 5 năm 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081011232646/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_ST2S&-CONTEXT=gct&-tree_id=4001&-redoLog=true&-geo_id=04000US01&-format=ST-2|archive-date=ngày 11 tháng 10 năm 2008|url-status=dead}}</ref>

Những khu vực tại Alabama được quản lý bởi [[Dịch vụ Vườn Quốc gia]] gồm [[vườn quân sự quốc gia Horseshoe Bend]] gần [[Thành phố Alexander, Alabama|thành phố Alexander]]; [[khu bảo tồn quốc gia Little River Canyon]] gần [[Fort Payne, Alabama|Fort Payne]]; [[tượng đài quốc gia hang Russell]] tại [[Bridgeport, Alabama|Bridgeport]]; [[khu lịch sử quốc gia Tuskegee Airmen]] tại [[Tuskegee, Alabama|Tuskegee]]; và [[khu lịch sử quốc gia học viện Tuskegeee]] gần Tuskegee.<ref>{{Chú thích web |url=http://home.nps.gov/applications/parksearch/state.cfm?st=al |tiêu đề=National Park Guide |ngày truy cập=ngày 23 tháng 9 năm 2006 |work=Geographic Search |nhà xuất bản=National Park Service – U.S. Department of the Interior |location=Washington, D.C |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060930090713/http://home.nps.gov/applications/parksearch/state.cfm?st=al |archive-date = ngày 30 tháng 9 năm 2006 |url-status=dead }}</ref>

Thêm vào đó, Alabama sở hữu bốn [[rừng quốc gia (Hoa Kỳ)|rừng quốc gia]]: [[rừng quốc gia Conecuh|Conecuh]], [[rừng quốc gia Talladega|Talladega]], [[rừng quốc gia Tuskegee|Tuskegee]], và [[rừng quốc gia William B. Bankhead|William B. Bankhead]].<ref>{{Chú thích web|url=http://www.fs.fed.us/r8/alabama/forests/ |tiêu đề=National Forests in Alabama |ngày truy cập=ngày 5 tháng 10 năm 2008 |work=USDA Forest Service |nhà xuất bản=United States Department of Agriculture |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081007051917/http://www.fs.fed.us/r8/alabama/forests/ |archive-date=ngày 7 tháng 10 năm 2008 |url-status=live |df=mdy }}</ref> Alabama còn có [[đại lộ Natchez Trace]], [[đường lịch sử quốc gia Selma To Montgomery]], và [[Trail of Tears|đường lịch sử quốc gia Trail Of Tears]]. Một thắng cảnh tự nhiên nổi bật ở Alabama là cầu đá [[Natural Bridge, Alabama|"Natural Bridge"]], chiếc cầu tự nhiên dài nhất, ở phía đông của [[dãy Rocky]], ngay phía nam của [[Haleyville, Alabama|Haleyville]].

===Khí hậu===
{{Main article|Khí hậu Alabama}}
[[Tập tin:Autumn_tree_in_Birmingham_Nov_2011.jpg|thumb|upright|Cây vào mùa thu ở Birmingham]]

Khí hậu của Alabama là [[khí hậu cận nhiệt đới âm]] (''Cfa'') theo [[phân loại khí hậu Köppen]].<ref>{{Chú thích web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1283 |tiêu đề=Encyclopedia of Alabama: Climate |ngày=ngày 17 tháng 8 năm 2007 |nhà xuất bản=University of Alabama |ngày truy cập=2017-05-22 |archive-date = ngày 21 tháng 6 năm 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621180731/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1283 }}</ref> Nhiệt độ trung bình hằng năm là 64&nbsp;°F (18&nbsp;°C). Miền nam thường ấm hơn do sự lân cận với vịnh Mexico, còn miền bắc, nhất là ở dãy Appalachia mạn đông bắc, thường lạnh hơn.<ref name="cprgsw">{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/eb/article-78303/Alabama |tiêu đề=Alabama Climate |work=Encyclopædia Britannica |ngày truy cập=ngày 24 tháng 10 năm 2010}}</ref> Thường, Alabama có mùa hè nóng và mùa đông dịu và mưa nhiều gần như quanh năm. Alabama nhận lượng mưa trung bình {{convert|56|in|mm}} mỗi năm và mùa trồng trọt kéo dài đến 300&nbsp;ngày ở miền nam.<ref name="cprgsw"/>

Mùa hè Alabama thuộc loại nóng nhất đất nước, với nhiệt độ đạt mức {{convert|90|°F}} suốt mùa hè ở một vài phần của bang. Alabama cũng hứng chịu [[bão nhiệt đới]]. Những nơi cách xa biển cũng không thoát khỏi tác động của bão, và thường phải tiếp nhận mưa lớn khi bão đi vào đất liền và suy yếu.

Nam Alabama chịu nhiều [[dông]]. Vùng duyên hải Vịnh, quanh vịnh Mobile, trung bình dông được ghi nhận trong 70-80 ngày mỗi năm. Hoạt động này giảm dần khi đi về phía bắc, nhưng thậm chí ở vùng viễn bắc của bang, mỗi năm vẫn có đến 60&nbsp;ngày dông. Đôi khi, dông đi kèm với [[tia sét|sét]] và [[mưa đá]]. Alabama đứng thứ chín về số người chết cho sét và thứ mười về số người chết do sét trên bình quân dân số.<ref>[http://www.lightningsafety.noaa.gov/stats/04-13state_fatality_rates.pdf Lightning Fatalities, Injuries and Damages in the United States, 2004–2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140427010029/http://www.lightningsafety.noaa.gov/stats/04-13state_fatality_rates.pdf |date = ngày 27 tháng 4 năm 2014}}. NLSI. Truy cập ngày 26 tháng 4 năm 2014.</ref>

Nhiệt độ cao nhất từng được ghi nhận tại Alabama là {{convert|112|°F}} ngày 5 tháng 9 năm 1925, ở [[Centerville, Alabama|Centerville]]. Nhiệt độ thấp nhất được ghi nhận là {{convert|-27|°F}} ngày 30 tháng 1 năm 1966, ở [[New Market, Alabama|New Market]].<ref>{{Chú thích web |url=http://www.accuracyproject.org/recordtemps.html |tiêu đề=Record high and low temperatures for all 50 states |work=Internet Accuracy Project |nhà xuất bản=accuracyproject.org |ngày truy cập=ngày 3 tháng 11 năm 2012}}</ref>
===Hệ động-thực vật===
[[Tập tin:CahabaRiverNWR1.jpg|thumb|Một bụi ''[[Hymenocallis coronaria]]'' cạnh [[sông Cahaba]].]]
{{Main article|Danh sách động vật lưỡng cư Alabama|Danh sách động vật có vú Alabama|Danh sách động vật bò sát Alabama|Alabama Champion Tree Program|l4=Cây của Alabama}}

Alabama là nơi có một hệ động thực vật phong phú, chủ yếu là do sự đa dạng về môi trường sống, từ [[thung lũng Tennessee]], [[cao nguyên Appalachia]], và [[Ridge-and-Valley Appalachians]] của miền bắc đến [[Piedmont (Hoa Kỳ)|Piedmont]], [[Canebrake (vùng của Alabama)|Canebrake]] và [[Black Belt (vùng của Alabama)|Black Belt]] của miền trung đến [[đồng bằng duyên hải Vịnh]] và bãi biển dọc [[vịnh México]] của miền nam. Alabama thường được xếp vào tốp đầu về [[đa dạng sinh học]].<ref name="alawildlife">{{chú thích sách |title=Alabama Wildlife: Volume One |last=Mirarchi |first=Ralph E. |year=2004 |publisher=University of Alabama Press |location=Tuscaloosa, Alabama |isbn=978-0-81735-1304 |pages=1–3, 60 }}</ref><ref name="outalawildlife">{{Chú thích web |url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/ |tiêu đề=Alabama Wildlife and their Conservation Status |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |archive-date = ngày 15 tháng 10 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015045607/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/ |url-status=dead }}</ref>

Alabama nằm trong quần xã sinh vật rừng cây hạt trần cận nhiệt đới và từng hỗ trợ rừng thông trãi rộng khắp nơi, mà vẫn chiếm một phần lớn trong tổng diện tích rừng toàn bang.<ref name="alawildlife"/> Alabama được xếp thứ năm toàn quốc về sự đa dạng của thực vật. Đây là nơi có gần 4.000 loài [[thực vật không có hoa]] và [[thực vật có hạt]].<ref>{{Chú thích web |url=http://www.floraofalabama.org/ |tiêu đề=About the Atlas |work=Alabama Plant Atlas |nhà xuất bản=Alabama Herbarium Consortium and University of West Alabama |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012}}</ref>

Các loài động vật bản địa gồm 62 loài [[động vật có vú]],<ref name="outalamam">{{Chú thích web|url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Mammals/ |tiêu đề=Mammals |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120927012032/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Mammals/ |archive-date=ngày 27 tháng 9 năm 2012 |df= }}</ref> 93 loài động vật bò sát,<ref name="outalarep">{{Chú thích web|url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/reptiles/ |tiêu đề=Reptiles |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121030151334/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Reptiles/ |archive-date=ngày 30 tháng 10 năm 2012 |df= }}</ref> 73 loài [[động vật lưỡng cư]],<ref name="outalaamphi">{{Chú thích web|url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Amphibians/ |tiêu đề=Amphibians |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121017041747/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Amphibians/ |archive-date=ngày 17 tháng 10 năm 2012 |df=mdy-all }}</ref> khoảng 307 loài [[cá nước ngọt]],<ref name="alawildlife"/> và 420 loài chim.<ref name="outalabird">{{Chú thích web |url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/birds/ |tiêu đề=Birds |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |archive-date = ngày 8 tháng 10 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121008022649/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/Birds/ |url-status=dead }}</ref> Động vật không xương sống gồm 83 loài [[tôm hùm đất]] và 383 loài [[động vật thân mềm]]. 113 trong số những loài động vật thân mềm này chưa bao giờ thu thập được ở nơi nào ngoài Alabama.<ref name="outalamollusk">{{Chú thích web|url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/inverts/mollusks/ |tiêu đề=Alabama Snails and Mussels |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120925131220/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/inverts/mollusks/ |archive-date=ngày 25 tháng 9 năm 2012 |df= }}</ref><ref name="outalacray">{{Chú thích web|url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/inverts/crayfish/ |tiêu đề=Crayfish |work=Outdoor Alabama |nhà xuất bản=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |ngày truy cập=ngày 16 tháng 10 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121017040617/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/inverts/crayfish/ |archive-date=ngày 17 tháng 10 năm 2012 |df=mdy-all }}</ref>

== Chú thích ==
{{tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Alabama}}
{{Wikisource-en|1819 Alabama Constitution|Hiến pháp Alabama năm 1819}}
{{Wikisource-en|Alabama Ordinance of Secession|Sắc lệnh Ly khai Alabama}}
{{Wikisource-en|Alabama State Constitution of 1901|Hiến pháp Tiểu bang Alabama năm 1901}}
* [http://www.alabama.gov/ Alabama.gov] – trang chủ của chính phủ (tiếng Anh)
* [http://www.alarc.org/ Liên hiệp Hội đồng miền Alabama] (tiếng Anh)
* [http://www.touralabama.org/ TourAlabama.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050707062733/http://touralabama.org/ |date = ngày 7 tháng 7 năm 2005}} – Bộ Du lịch Alabama (tiếng Anh)
* [http://www.archives.state.al.us/ Bộ Lưu trữ và Lịch sử Alabama] (tiếng Anh)
* [http://www.legislature.state.al.us/CodeofAlabama/1975/coatoc.htm Bộ luật Alabama năm 1975] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090107053602/http://www.legislature.state.al.us/CodeofAlabama/1975/coatoc.htm |date = ngày 7 tháng 1 năm 2009}} – Cơ quan lập pháp Alabama (tiếng Anh)
* [http://www.countymapsofalabama.com/ Bản đồ các quận Alabama] (tiếng Anh)
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Alabama}}
{{Hoa Kỳ}}
{{Thanh chủ đề|Hoa Kỳ}}

[[Thể loại:Alabama| ]]
[[Thể loại:Tiểu bang Hoa Kỳ]]
[[Thể loại:Các Tiểu bang Liên minh miền Nam Hoa Kỳ]]
[[Thể loại:Nam Hoa Kỳ]]
[[Thể loại:Tiểu bang Hoa Kỳ có nhiều múi giờ]]
[[Thể loại:Tiểu bang Duyên hải vịnh Mexico của Hoa Kỳ]]