یک سال پس از سقوط اسد، چهره‌های کلیدی سوریه چه کسانی هستند؟

یک سال پس از سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، بیشتر وزیرانی که از طرف احمد شرع، رئیس‌جمهور کنونی، در دولت انتقالی منصوب شدند، نه‌تنها اعضای گروه اسلام‌گرای او یعنی هیئت تحریر شام بودند، بلکه بر اساس گزارش‌ها از حلقه نزدیکان او انتخاب شده‌اند.

دولت موقت همچنان در برخی مناطق سوریه، که در دست گروه‌های مختلف باقی مانده، با مخالفت و خصومت روبه‌رو است؛ از جمله نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها در شمال شرق و همچنین گروه‌هایی در جنوب که تحت فرمان حکمت هجری، رهبر دروزی مخالف احمد شرع در استان سویدا هستند.

اما در صحنه بین‌المللی، مقام‌های جدید دمشق تلاش‌های پردامنه‌ای را برای برقراری آشتی و بازگرداندن سوریه به عنوان کشوری یکپارچه و دارای حاکمیت، پس از سال‌ها انزوا، آغاز کرده‌اند.

در ادامه، چهره‌های تعیین‌کننده را مرور می‌کنیم که در یک سال گذشته تصویر بین‌المللی از سوریه را شکل داده‌اند.

احمد شرع

از زمان به دست گرفتن قدرت در هشتم دسامبر ۲۰۲۴، احمد شرع به شکلی حساب‌شده حضور رسانه‌ای خود را تقویت کرده و این حضور را به‌سرعت به خارج از مرزهای سوریه گسترش داده است. از مصاحبه‌های پرسروصدا، از جمله با برنامه ۶۰ دقیقه شبکه سی‌بی‌اس و شبکه سی‌ان‌ان آمریکا، تا زمانی که در ماه مه ۲۰۲۵ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، او را «مردی جوان، جذاب و سرسخت» توصیف کرد، شرع توجه مخاطبان سراسر جهان را به خود جلب کرده است.

افزایش دیده‌شدن او، برند شخصی‌اش را دگرگون کرده و به او کمک کرده تا خود را از گذشته جهادی‌اش جدا کند. او همچنین بازسازی تصویر سیاسی سوریه را نیز آغاز کرده است.

شرع، در نخستین مصاحبه‌اش با تلویزیون دولتی در سپتامبر ۲۰۲۵، گفت که سوریه «به‌سرعت روابط خود را» با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بازسازی کرده است، از جمله با آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه، ترکیه، کشورهای خلیج فارس و دیگران، و در عین حال باز گذاشتن راه برای احتمال نزدیکی دوباره به ایران.

تلاش‌های شرع برای معرفی خود به عنوان رهبری مدرن و قابل ارتباط، از طریق ویدیوهای پربازدید آشکارتر شده است. جدیدترین نمونه آن در نوامبر ۲۰۲۵ بود که او در حال بازی بسکتبال با مقام‌های آمریکایی، در کنار اسعد شیبانی، وزیر خارجه سوریه، دیده شد. این ویدیوها با انتقاد محافل جهادی و اسلام‌گرا روبه‌رو شده که او را به پذیرش ارزش‌های لیبرال متهم می‌کنند.

اسعد شیبانی

نقش اسعد شیبانی به عنوان وزیر خارجه هرگز تا این اندازه پررنگ نبوده است. از مذاکره برای لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه - به ویژه قانون سزار آمریکا - تا ایجاد رابطه با یکی از قدرتمندترین متحدان اسد، یعنی روسیه، شیبانی پیشتاز تلاش‌ها برای ترمیم روابط دیپلماتیک سوریه با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. به نوشته الثوره، روزنامه طرفدار دولت، او از زمان تصدی این سمت تاکنون ۵۵ سفر دیپلماتیک انجام داده که به شکلی قابل‌توجه به پایان یافتن انزوای منطقه‌ای و بین‌المللی سوریه منجر شده است.

سفر اخیر شیبانی به چین نیز عزم او را برای جلب مشارکت خارجی در تلاش‌های بازسازی سوریه برجسته کرد.

او در گفت‌وگو با نشریه المجله در نوامبر ۲۰۲۵ گفت: «کشور ما ویران شده است. ما روابط سازنده با همه کشورها می‌خواهیم تا بتوانند در این مرحله (بازسازی) به ما کمک کنند.»

شیبانی از بنیان‌گذاران دولت نجات هیئت تحریر شام در ادلب بود و بر اساس گزارش‌ها سمت وزیر خارجه و رئیس اداره امور سیاسی را برعهده داشت.

مرهف ابوقصره

از زمان تسلط شورشیان، مرهف ابوقصره به عنوان وزیر دفاع سوریه مسئولیت حساس ادغام گروه‌های مسلح در یک ارتش واحد را برعهده داشته است. او همچنین روند همکاری‌های امنیتی و نظامی با قدرت‌های همسایه و بین‌المللی را هدایت می‌کند.

او در ماه مه ۲۰۲۵ اعلام کرد گروه‌های مسلحی که پیش‌تر علیه بشار اسد جنگیده بودند «در یک چارچوب سازمانی واحد» زیر نظر وزارت دفاع ادغام شده‌اند، هرچند مذاکره با نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها درباره پیوستن آنها به ساختار اداری دمشق همچنان ادامه دارد.

ابوقصره پیش‌تر از فرماندهان هیئت تحریر شام بود. همچنین به گزارش اسکای‌نیوز عربی، در جنگ داخلی در مناطق تحت کنترل مخالفان به عنوان مهندس توسعه توانمندی‌های نظامی فعالیت می‌کرد.

انس خطاب

تلویزیون دولتی سوریه انس خطاب، وزیر کشور، را از نزدیک‌ترین متحدان احمد شرع توصیف کرده است. او در هیئت تحریر شام معاون اول شرع بود و مسئولیت امور امنیتی را برعهده داشت. سپس در آغاز کار دولت انتقالی سوریه، ریاست دستگاه اطلاعاتی را بر عهده گرفت و پیش از انتصاب به عنوان وزیر کشور در این سمت خدمت می‌کرد.

یکی از نخستین فرمان‌هایی که در دوره مسئولیت او صادر شد، لغو محدودیت‌های مربوط به ممنوعیت سفر شهروندان سوریه بود که در زمان حکومت اسد اعمال شده بود. تا نوامبر ۲۰۲۵ این محدودیت‌ها برای پنج میلیون نفر برداشته شده است.

خطاب همچنین با تنش‌های فرقه‌ای در بخش‌های مختلف سوریه روبه‌رو است. این در حالی است که رسانه‌های کردی او را متهم کرده‌اند که مولف کتابی است که به گفته آنها سندی بر حمایت دولت کنونی از «جهاد و تروریسم» علیه مسیحیان و دیگر گروه‌های اقلیت محسوب می‌شود.

حمزه مصطفى

حمزه مصطفى از مارس ۲۰۲۵ به عنوان وزیر اطلاع‌رسانی خدمت می‌کند. پیش از این، مدیر شبکه تلویزیون سوریه مستقر در استانبول بود و قبل از آن هم در شبکه قطری العربی‌ تی‌وی و یک موسسه پژوهشی در دوحه فعالیت کرده بود.

مصطفی از زمان ورود به وزارتخانه، تلاش‌های گسترده‌ای برای تغییر چشم‌انداز رسانه‌ای سوریه آغاز کرده است. او با مقام‌هایی از کشورهای منطقه، از جمله عربستان و قطر، دیدار کرده تا همکاری‌های رسانه‌ای و تقویت تبادل تجربه‌های روزنامه‌نگاری را دنبال کند.

او اخیرا با کاردار هیئت نمایندگی اتحادیه اروپا در سوریه دیدار کرد تا درباره راه‌های تقویت ارتباطات رسانه‌ای سوریه با کشورهای اتحادیه اروپا گفت‌وگو کند. این موارد شامل فراهم‌کردن امکان فعالیت «آزادانه و حرفه‌ای» رسانه‌های عربی و بین‌المللی در داخل کشور است.

مظهر ویس

مظهر ویس در مارس ۲۰۲۵ از طرف احمد شرع به عنوان وزیر دادگستری و عضو نهاد تازه‌تاسیس «شورای عالی فتوا»سوریه منصوب شد.

او در اکتبر ۲۰۲۵ در نخستین مصاحبه خود پس از آغاز به کار، که با شبکه قطری الجزیره انجام داد، «فداکاری‌های» مردم سوریه را «انگیزه‌ای بزرگ» برای این دولت خواند تا عدالت و حاکمیت قانون را دنبال و اجرا کند.

او در اظهار نظرهای اخیر خود گفت که اسد «در برابر دادگاه سوری محاکمه خواهد شد و باید قوانینی جدید برای رسیدگی مشخص به جنایات جنگی وضع شود». از دیگر مسائلی که او مورد توجه قرار داد، موضوع بازداشت‌شدگان سوری در لبنان و محاکمه «تحریک‌کنندگان فرقه‌گرایی» در کشور بود.

ویس نیز مانند دیگر وزیران، از رهبران پیشین هیئت تحریر شام است. بنا بر نقل قولی که رسانه سوری «عنب بلدی» در مارس ۲۰۲۵ از یک پژوهشگر منتشر کرد، حضور او در دولت برای کسانی که بر «ماهیت اسلامی» یک «دولت مدرن» تاکید دارند نوعی «ضمانت» تلقی می‌شود.

او در هیئت تحریر شام مدیر اداره کل ارشاد دینی بود.

ماهر شرع

در ژانویه ۲۰۲۵، زمانی که احمد شرع برادرش، ماهر شرع، را به عنوان وزیر بهداشت در دولت انتقالی منصوب کرد، جنجالی به‌ پا شد. اما چند ماه بعد، ماهر به عنوان دبیرکل نهاد ریاست‌جمهوری منصوب شد؛ سمتی که در آن بر امور اداری و سازمانی نظارت دارد.

رسانه تحقیقی روسی آگنتستوو اندکی پس از این انتصاب گزارش داد که همسر ماهر، یک شهروند سوری-روسی به نام تاتیانا زاکیروا است. این رسانه افزود که خواهر زن او، که با نام یوگنیا ژربتسوا شناسایی شده، مالک شرکتی است که در شهر وورونژ در روسیه قراردادهای دولتی دریافت می‌کند.

به گزارش وب‌سایت روسی پرو‌دکتوروف، ماهر پیش از نقل مکان به ازمیر ترکیه در سال ۲۰۲۲، در روسیه زندگی می‌کرد و به عنوان مشاور حوزه سلامت فعالیت داشت.

آگنتستوو نوشت که مسکو می‌تواند از این روابط خانوادگی برای اعمال نفوذ بر دمشق بهره بگیرد، به ویژه اکنون که می‌کوشد روابط خود با دولت شرع را بازسازی کند و حضور نظامی‌اش را در سوریه ادامه دهد.

حازم شرع

یک تحقیق رویترز در اوت ۲۰۲۵ نشان داد که حازم شرع، برادر دیگر رئیس‌جمهور سوریه، «به صورت پنهانی» بر بازسازی اقتصاد سوریه نظارت می‌کند. بر اساس این گزارش او این کار را از طریق کمیته‌ای انجام می‌دهد که ریاست آن را فردی استرالیایی با تبار لبنانی بر عهده دارد و به اتهام تامین مالی تروریسم نامش در فهرست تحریم‌های استرالیا قرار دارد. این فرد با نام ابراهیم سکاریه یا ابومریم الاسترالی شناسایی شده بود.

بر اساس تحقیق رویترز این کمیته در حال انجام معاملات تجاری با بازرگانانی از دوره اسد بوده که همچنان تحت تحریم‌های بین‌المللی هستند.

حازم در سفرهای احمد شرع به عربستان و ترکیه همراه او بود، در حالی که سمتی در دولت نداشت. این مسئله توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد و باعث طرح پرسش‌هایی درباره جایگاه رسمی او شد.

عنب بلدی، رسانه سوری، در فوریه ۲۰۲۵ گزارشی درباره او منتشر کرد که در آن به صفحه‌ای در لینکدین با نام حازم اشاره شده و گفته شده بود که او بیش از ۲۴ سال تجربه در مدیریت عمومی، توسعه کسب‌وکار، فروش و بازاریابی و مدیریت عملیات دارد.

در این گزارش آمده بود که حازم «در چند شرکت بزرگ سمت‌های مدیریتی بر عهده داشته و در بازارهای قطر، امارات، عربستان، عمان، عراق، کویت و الجزایر فعال بوده است.»

محمد صفوت رسلان

محمد صفوت رسلان، در ژوئیه ۲۰۲۵ به عنوان مدیرکل صندوق توسعه سوریه منصوب شد که در آن زمان تازه تاسیس شده بود.

او اخیرا در مصاحبه‌ای گفت که این صندوق هنوز در «مراحل اولیه» برای ایجاد ساختار حکمرانی و چارچوب‌های عملیاتی خود قرار دارد.

او افزود که هدف صندوق آن است که بر «نیازهای آسیب‌دیده‌ترین مناطق» تمرکز کند. پیش از او نیز رائد صالح، وزیر امور اضطراری، در سپتامبر ۲۰۲۵ بر این مسئله تاکید کرده بود.

صالح گفته بود که تمرکز صندوق بر استان‌های ادلب، حلب، دیرالزور، حمص و ریف دمشق است، «جایی که میزان ویرانی در روستاها از ۹۰ درصد فراتر می‌رود و حتی در بعضی روستاها که تنها یک یا دو خانه قابل سکونت باقی مانده، به حدود ۱۰۰ درصد می‌رسد».

بر اساس گزارش تلویزیون سوریه رسلان، که اهل حلب است، پیش از آن که به آلمان برود در بخش بانک‌داری سوریه کار کرده بود.

طلال محمود هلالی

طلال محمود هلالی به عنوان مدیرکل سازمان سرمایه‌گذاری سوریه منصوب شد، نهادی که به نظر می‌رسد بیشتر بر معاملات اقتصادی با قدرت‌های منطقه‌ای و تقویت فضای جذب سرمایه‌گذاری خارجی تمرکز دارد.

هلالی مدیرعامل شرکت «هلالی گروپ» مستقر در امارات است.

بر اساس اسناد آرشیو دیجیتال «حافظه سوریه»، او در سال ۲۰۰۱ از دانشگاه آمریکایی شارجه فارغ‌التحصیل شد و پیش از انتصاب اخیرش، تمام دوران حرفه‌ای خود را در امارات گذرانده بود.

موسی عمر

موسی عمر، روزنامه‌نگار و تاجر سوری-بریتانیایی مقیم لندن است که پیش‌تر پروژه‌هایی را در قطر مدیریت کرده بود. او حضور قابل توجهی در شبکه‌های اجتماعی دارد و از زمان روی کار آمدن دولت شرع، به شدت از آن حمایت کرده است.

دولت شرع توجه ویژه‌ای به چهره‌های تاثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی و افرادی دارد که دنبال‌کنندگان زیادی در این شبکه‌ها دارند. وزیر اطلاع‌رسانی سوریه اخیرا در یک گردهم‌آیی با حضور این افراد، گفت که آن‌ها در «آزادسازی» سوریه در دسامبر ۲۰۲۴ - زمانی که دولت اسد سرنگون شد ـ نقش داشتند.

عمر در جریان سفر اخیر اسعد شیبانی، وزیر خارجه سوریه، به لندن حضور داشت. او در مصاحبه‌ای با شبکه العربیه در نوامبر ۲۰۲۵، زمانی که مجری او را فردی «نزدیک به دولت» خواند، اعتراضی نکرد و گفت که ۱۱ سال است احمد شرع را می‌شناسد.

عمر شرع را «جادوگر» توصیف کرد.

او گفت: «وقتی صحبت می‌کند، نمی‌توان تحت تاثیرش قرار نگرفت.»

او در همان مصاحبه نپذیرفت که به عنوان «سخنگوی» دولت معرفی شود، اما گفت منتقد کسانی است که به باور او «برخلاف منافع ملی» عمل می‌کنند. منظور او نیروهای دموکراتیک سوریه و پیروان حکمت هجری، رهبر دروزی‌ها، بود.