Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Vaderlandsche Karakterkunde; of Karakterschetsen van tijdperken en personen uit de Nederlandsche Geschiedenis, van de vroegste tijden af, tot op de Omwenteling van 1795. Door N.G. van Kampen. Iste Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1826. In gr. 8vo. VI, 501 Bl. f 4-20.

Wij kondigen hier weder een werk des arbeidzamen van kampen aan, belangrijk van inhoud en rijk van zaken, geschreven in eenen aan die zaken passenden stijl, met het betamelijkst doel, een juist oordeel, eene edele gezindheid, en overeenkomstig de behoefte des zóó veel ter lezing ontvangenden publieks, dat dit onderstreepte woord hier waarlijk zeer veel zegt. Voor het overige, de Schrijver is bekend.

Het is zoo, men kan dit werk op zichzelve beschouwen (Voorb. bl. V); doch wij gelooven, dat men er dan niet half zoo veel aan zal hebben, als wanneer men het aanmerkt als een geheel met de verkorte Geschiedenis der Nederlanden, voor zeven en zes jaren door den Schrijver gegeven. Dit laatstgenoemde werk (het moge niet anders hebben kunnen wezen) was toch te kort, om er ontwikkeling van karakters in te hebben. Door het thans verschijnend werk wordt die verkorte Geschiedenis, wat elk historisch geschrift belangrijk maakt, pragmatisch. Daarenboven, gelijk deze Karakterkunde tot opheldering dier Geschiedenis strekt, wordt zij wederkeerig, en vooral niet minder, door laatstgenoemde opgehelderd. Het spreekt van zelve, dat hier toch niet medegedeeld, maar voorondersteld wordt kennis dier gedeelten uit de geschiedenis, die tot karakterkundige aanmerkingen aanleiding geven, welke zonder die kennis niet verstaanbaar zijn. Zoo dan meenen wij, dat het een en het ander werk des Schrijvers te zamen een geheel, een schoon geheel uitmaakt. Er bestond tot nog toe

geen volledig werk over de vaderlandsche karakterkunde. Des te meer verheugen we ons nu; en al ware nog meer plaats, dan twee deelen, (waarmede dit werk compleet zijn zal) besteed aan karakterkundige waarnemingen, wij zouden ons noch het publiek beklaagd hebben. Van kampen zegt ook zelf, meer te vreezen te weinig, dan te veel gedaan te hebben. De letterkundige Nederlanders zullen onvermeld gelaten worden, dewijl zij reeds in des Schrijvers Geschiedenis der Letteren ezv. voorkomen. Het is wel spijtend; want - wie kan alles koopen, wat hij gaarne lezen zoude? De redenen, waarom het werk zich niet verder dan tot 1795 uitstrekt, en waarom in dit eerste deel karakterschetsen zijn van personen, die zoo wel in en na, als vóór het twaalfjarig bestand geleefd hebben, van waar het tweede deel aanvangen zal, acht elk geldend; waarom er van kampen ook niets meer van behoefde te zeggen.

Om, eenigermate althans, den rijkdom van hier voorkomende zaken te doen kennen, zeggen wij, dat in dit deel, uit zeven Hoofdstukken bestaande, gehandeld wordt over onze Heidensche Voorouders; over de worstelingen des Heiden- en Christendoms, en onze Christelijke Voorouders tot de Kruistogten; over de tijden der Kruistogten ('t spreekt van zelve, met betrekking tot Nederlanders); over het krachtbetoon der opkomende Burgerijen tot op de Bourgondische tijden; over de toenemende magt der Vorsten, het einde der burgergeschillen, en de vereeniging der Nederlanden onder één hoofd; over den opstand tegen Spanje, tot den dood van willem I, en over de gebeurtenissen van leicester tot op het bestand.

Wij hadden uit elk Hoofdstuk het een en ander belangrijks opgeteekend, waarop wij onze lezers opmerkzaam wilden maken; het overzigt dier aanteekeningen overtuigt ons, dat wij, bij de strengst-naauwkeurige onderscheiding van het min en meer gewigtige, en bij eene, zelfs aan gierigheid grenzende, spraarzaamheid, geen uittreksel geven kunnen, dat niet te ruim is voor de plaats, die wij in dit Tijdschrift kunnen vergen. Dus, wij zien er van af. Wij hopen, dat achter het tweede Deel een register zal verschijnen, dat niet te naauw zij genomen, en den lezer den weg wijst naar elke bijzonderheid, die anders, onder de groote menigte, niet altijd even gemakkelijk is weêr te vinden. Men zal toch van kampen's oordeel over personen en zaken nog wel eens gaarne raadplegen; het is het oordeel, ja, des verdedigers van het goede in

onze eeuw, des Protestants, en des ijveraars voor de waarheid der geschiedenis, den roem des vaderlands, en de vrijheid en regten der menschen en volken; maar ook het oordeel van een' kenner en beoefenaar, die het niet minder weet dan een ander, die, waar hij verschilt van anderen, redenen en gronden geeft, en met echte liberaliteit eene vrijmoedigheid vereenigt, die alleen het eigendom zijn kan van vaste overtuiging en gemoedelijke belangstelling in de zaak, geheel overstaande tegen de brutaliteit, (want hoe moet het anders heeten, als men redeloos handelt?) die hare axiomata uitraast, en elk verdoemt, die ze de strijdigste paradoxen bevindt. 's Mans edele vrijmoedigheid is bekend, en wij houden, om dezelve, ook voornamelijk dit geschrift voor bijzonder belangrijk, met opzigt tot de behoeften onzes tijds, en het misbruik, dat er gemaakt wordt, door lasteraars en twistzaaijers, van het voorregt, dat men zeggen en schrijven mag, wat men wil. Als in de volgende eeuw eens zal gelezen worden, wat bilderdijk en dacosta c.s. zoo al hebben gelieven te zeggen van maurits en oldenbarneveld, en Gomaristen en Arminianen, ezv. en wat een van kampen toen van een en ander schreef, dan zal men den dienst zegenen, dien de logen aan de waarheid gedaan heeft. Maar van kampen's tijdgenoot ziet ook dien dienst, zoo als wij meenen, niet ondankbaar voorbij.

En hiermede nu maar - manum de tabula! en het boekwerk, dat ons zoo aangenaam bezig hield en een zoo nuttig onderhoud verschafte, afgescheept met eene simpele recommandatie? Ja, lezer! het kan niet anders. Doch zijt gerust - wetens heeft Recensent u nooit misleid - ‘de helft had ik mij niet voorgesteld,’ zult gij, bij het gebruik dezes werks, zeggen, of het ziet er niet wel uit met uwe waarheids- en vaderlandsliefde.