Concept of Vajikarana
Dr. Santhosh B
A study in the British Medical Journal :
Grand father – “X” sperm
At same age
Grand son – “X/2” sperm
Conclusion
– 42% decrease in average sperm count
– 20% decrease in the average volume of semen
- Carlson E, Giwercman A, Keiding N et al. Evidence for decreasing quality of semen during
the past 50 years. BMJ 1992; 305: 609-13.
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 2
The New England Journal of Medicine :
• The proportion of motile sperm declined at the rate
of 0.6% per year
• The proportion of normal shaped sperm declined at
the rate of 0.5% per year
• Both the quantity and quality of sperm are declining
Jacques A, et al. "Decline in Semen Quality Among Fertile Men in Paris During the Past 20
Years,“ New England Journal of Medicine, Vol 332, No. 5, February 2, 1995,
pgs 281-285
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 3
• 31% of men
18 - 59 years
• 43% of women
• Have significant sexual concerns or problems
- Laumann EO, Paik A, Rosen RC. Sexual dysfunction in the United States: prevalence and
predictors. JAMA 1999;281:537–44.
• ED essentially matches the age at each decade
• 40% among persons aged 40 years and 70% among
those aged 70 years.
- Feldman HA, Goldstein L, Hatzichristou DG. Impotence and its medical and psychosocial
correlates: results of the Massachusetts Male Aging Study. J Urol 1994;151:54–61.
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 4
• Significant number of men with ED report
mild-to-moderate symptoms of depression
• Depression scale remain elevated when ED is
unresponsive to treatment
- Seidman SN, Roose SP, Menza MA, Shabsigh R, Rosen RC. Treatment of erectile
dysfunction in men with depressive symptoms: results of a placebo-controlled trial
with sildenafil citrate. Am J Psychiatry 2001;158:1623–30.
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 5
• The World Health Organization and The Office
of the Surgeon General of the United States
have declared that sex is a basic human right
and an integral part of life.
- World Health Organization draft working definition, October 2002. Available:
www.who.int/reproductive-health/gender/glossary.html
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 6
Dharma Artha Kāma Mokshānām
Ārogyam Moolam uttamam…||
Charaka
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 7
Vajikarana
rÉålÉ lÉÉUÏwÉÑ xÉÉqÉjrÉïÇ uÉÉÎeÉuÉssÉpÉiÉå lÉUÈ |
uÉëeÉåŠÉprÉÍkÉMÇü rÉålÉ uÉÉeÉÏMüUhÉqÉåuÉ iÉiÉç ||
Ch. Chi. 2/4/51
On average, a normal stallion
produces 35,000 spermatozoa
per second
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 8
Charaka
AcNûÉrɶɿMüzÉÉZÉ¶É ÌlÉwTüsÉ¶É rÉjÉÉ SìÓqÉÈ |
AÌlɹaÉlkɶɿMü¶É ÌlÉUmÉirÉxiÉjÉÉ lÉUÈ ||
ÍcɧÉSÏmÉÈ
xÉUÈ zÉÑwMü
iÉ×hÉmÉÔsÉ mÉÑÂwÉÉM×üÌiÉ
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 9
• Infertile man - Nindya
• Give birth, to a get rid of
Pitruruna
• Attain Parlokeshna
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 10
Sushruta
AÉmrÉÉrÉlÉ ÌlÉÍqÉ¨É – AsmÉ UåiÉxÉ
mÉëxÉÉS ÌlÉÍqÉ¨É - SÒ¹ UåiÉxÉ
EmÉcÉrÉ ÌlÉÍqÉ¨É - ¤ÉÏhÉ UåiÉxÉ
eÉlÉlÉ ÌlÉÍqÉ¨É - ÌuÉzÉÑwMü UåiÉxÉ Su. Su. 1/ 16
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 11
Dalhana
uÉÉeÉÏMüUhÉpÉåSÉx§ÉrÉÇ
zÉÑ¢ü xÉëÑÌiÉMüU zÉÑ¢üuÉ×ήMüU xÉëÑÌiÉuÉëÑήMüU
x§ÉÏ xmÉzÉÉïÌS ¤ÉÏUÉÌS qÉÉwÉÉÌS
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 12
Sexual characterization
o Bruhat shareera bhalina - narisu durbala
o Alpashaya - streesu balavanto
o Prakrutya abala
o Amaya durbala
o Chatakavat vrajanthi bahushaha streeyam
o Gajavat cha prasinchanti na bahu gaminaha
o Kala yoga bala
o Abhyasana druva
o Prayatnaihi vrusha
o Swabhavataha vrusha (Ch. Chi. 2/4/4-7)
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 13
Clinical characterization
• Early approach : Failure of normal coitus
• Late approach : In spite of normal coitus no conception
Under 35 yr - No conception after one year of
unprotected intercourse
Over 35 yr - No conception after 6
months of unprotected
intercourse
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 14
Grouping of etiological characterization(Sushruta)
Su. Chi. 26
• qÉÉlÉÍxÉMü
• zÉÑ¢ü¤ÉrÉ
• AÌiÉ qÉæjÉÑlÉ
• qÉåRíû UÉåaÉ / qÉqÉï NåûSlÉ
AxÉÉkrÉ
• xÉWûeÉ
• uÉåaÉuÉUÉåkÉ concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 15
Factors
• Dhwajadhrithi
• Shukra guna
• Shukrasruthi
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 16
• Dhwajadhrithi :
Adequate erection and its retention
responsible for facilitating the deposition of semen
high up in the vagina
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 17
Shukra guna Shukra dosa
o Bahalam o Phenilam
o Madhuram o Tanu
o Ruksham
o Snigdham
o Vivarnam
o Avisram
o Pooti
o Guru o Picchilam
o Picchilam o Anya dhatoopasamsrishta
o Avasadi
o Shuklam
o Ksheena
o Bahu
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 18
Shukra sruthikara bhavas Shukra sruthi dosa
Harsha Avega
Ativega
Tarsha
Sheeghra Vimunchana
Sara
Vibandha
Paicchilya
Vyana & Apana Dusti
Gaurava
Anu pravana bhava
Maruta drutatwa
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 19
Treatment Principles
• Swasthey vajikarana
• Shukra dosha hara
• Shukra sruthi dosha hara
• Klaibya hara
• Miscellaneous - Chikitsa as said in the
Roga Adhikara
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 20
Swasthey vajikarana
LiÉå uÉÉeÉÏMüUÉ rÉÉåaÉÉÈ mÉëÏirÉmÉirÉoÉsÉmÉëSÉÈ
xÉåurÉÉ ÌuÉzÉÑ®ÉåmÉÍcÉiÉSåWæûÈ MüÉsÉɱmÉå¤ÉrÉÉ
Su. Chi. 26/39
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 21
Shukra dosahara
yatha dosha sneha swedadi kriya
+
Uttara basti
Vata – Niruha, Anuvasana
Pitta – Abhayamalaki rasayana
Kapha – Magadhi, amalaki, loha, triphala,
bhallataka rasayana
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 22
Shukra sruthi dosha hara
• Shukra gata vata
Vatahara & Vajeekarana
• Shukravruta vata
Shukra vega nirodha chikitsa
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 23
Klaibyahara
• Samanya chikitsa
• Snehana, swedana, sneha virechana
• Asthapana, anuvasana
• Vishesha chikitsa
• Beejopaghataja
• Jara sambhava Vajikarana
• Kshayaja
• Dwajopaghataja – pradeha, parisheka, raktha mokshana
etc vrana vat kriya
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 24
Factors infulencing vajeekarana
• Purusha bhava
• Stree bhava
• Kriya bhava
• Rutu bala bhava
• Mano bhava
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 25
Purusha bhava
• Nirvyadhi
• Nityaga
• Yuva
• Samkalpa
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 26
Stree bhava
• vajeekaranam agryam cha ksetram stree
• Stree ashrayo heendriyartho yah sa
preetijanano adhikam
• Suroopa, youvanastha, kalasu kushala,vashya,
sheela-shoucha samanvita….
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 27
Kriya bhava
• Ahara • Achara
Grita kshreeashana Abhyanga
Vajeekarana yogas Utsadana
Snana
Gandha malya vibhushana
Gruha shayyasana sukhah
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 28
Rutubala bhava
• Greeshma – once in 15 days
• Vasantha, sharath – once in 3 days
• Pravrit – on sunny day
• Shishira, hemantha- as per wish
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 29
Mano bhava
rÉiÉç ÌMüÎlcÉlqÉkÉÑUÇ ÎxlÉakÉÇ eÉÏuÉlÉÇ aÉÑÂ
WûwÉïhÉÇ qÉlÉxɶɿuÉ xÉuÉï iÉSè uÉ×wrÉqÉÑcrÉiÉå
Ch. Chi. 2/4/36
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 30
Discussion
• Sex education :
xÉÑÃmÉÉ rÉÉæuÉlÉxjÉ...........
........ÍzÉͤÉiÉÉ rÉ cÉ xÉÉ x§ÉÏ uÉ×wrÉiÉqÉÉ qÉiÉÉ
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 31
Nidana parivarjana
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 32
Conclusion
• Educating the mass is needed
• Proper understanding of different factors
related to vajikarana is required
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 33
concept of vajikarana - Dr. Santhosh B 34