RESEARCH PROPOSAL

Educ 200- Educational Research

KNOWLEDGE AND ATTITUDE OF SANGGUNIANG KABATAAN OFFICIALS

TOWARDS R.A. 7877 OF ZAMBOANGA CITY

A Research Study

Presented to the faculty of Global Technical School of Zamboanga, Inc.

In Partial Fulfillment of the Requirements in Inquiries. Investigations, and
Immersion

By:

Araneta, Aprilyn
Canete, Neriza
Espartero, Geisha Mae
Lim, Sheevah T.
Manalo, Reyna E.
Perocho, Melody
Saavedra, Dominic
Santos, Annie Jean
Tiong, Janice A.
Torino, Ivy
Villaflor, Ezeckiel Mae S.
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

FINAL APPROVAL SHEET

This Research Proposal entitled “PAGSASALIN SA FILIPINO NG MGA

PILING TULA SA WIKANG CHABACANO AT PAG-AANALISANG
KULTURAL” of John Harold O. Francisco from the Zamboanga State
College of Marine Sciences and Technology was successfully defended
and approved by the Course Professor on 28 of May, 2020 at the College of
Teacher Education Graduate School, Western Mindanao State University in
Zamboanga City.

APPROVED BY

MARIO R. OBRA, JR., Ed.D.

Professor IV
College of Teacher Education- Graduate School
Western Mindanao State University
00 May 2020
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

ACKNOWLEDGEMENT

This study was made successful through the aid of significant persons
who guided and helped the researchers throughout the completion of this
study.Their utmost gratitude is given to the following individuals who helped
broaden their perspectives as they went through would like to thank the
following people for their help during the conduct of the study:

First of all, to the Almighty God, for providing His wisdom, strength, patience,
and understanding that greatly helped the researchers in keeping their
composure and formoving on with the study;

To Mrs. Ma. Rita f. Villareal, Principal IV of Capiz National High School, for
giving the researcher, the opportunity and support in conducting the study;

To Mrs. Judy B. Dunton, SSHT V - Science DepartmentHead and STE

Coordinator, for allowing the researcher toconduct the study;

To Mr. Ronnel C. Bialen, Research Adviser, for hisutmost patience,

willingness to share ideas, suggestions,and techniques, and for is undying
love for research whichhelped the researchers to further develop the study;

To Mr. Engr. Eduardo L. Moises, Jr, Class Adviser, forhis undying support and
guidance for the sake of theresearchers; Effect of FPJ 4

To the parents of the researchers, for their never-ending Love, support, and
comforting ways which helped theresearchers in this study;

To the friends and/or peers of the researchers, fortheir utmost support, and for
the bond which developedthrough the project, and comforting ways which
helped theresearchers in this study;

Thank you very much, To God Be the Glory.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

TABLE OF CONTENTS

Page
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

TITLE PAGE
APPROVAL SHEET …………… 01
ACKNOWLEDGEMENT …………… 02
TABLE OF CONTENTS …………… 04
LIST OF FIGURES …………… 05
LIST OF TABLES …………… 05
LIST OF APPENDICES …………… 05
I. THE PROBLEM AND ITS SETTING …………… 06
Introduction …………… 06
Research Locale …………… 10
Theoretical Framework …………… 10
Statement of the Problem …………… 11
Hypothesis …………… 11
Significance of the Study …………… 12
Scope and Limitation …………… 13
II. REVIEW OF RELATED LITERATURE
…………… 14
AND STUDIES
Related Literature …………… 14
Related Studies …………… 18
III. RESEARCH METHODOLOGY …………… 25
Research Method …………… 25
Respondents/Participants …………… 26
Instrument …………… 26
Validation of Instrument …………… 27
Data Gathering Procedure …………… 29
Treatment of Data …………… 30
BIBLIOGRAPHY …………… 32
APPENDICES …………… 35
BIOGRAPHICAL SKETCH …………… 51
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

LIST OF FIGURES
FIGURE 1: ……………………. 10
FIGURE 2: ……………………. 00
FIGURE 3: ……………………. 00

LIST OF TABLES
TABLE 1: ……………………. 00
TABLE 2: ……………………. 00
TABLE 3: ……………………. 00

LIST OF APPENDICES
A. ……………………. 35
B. ……………………. 46
C. ……………………. 48
D. ……………………. 49
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

CHAPTER I
THE PROBLEM AND ITS SETTING

Introduction

Research Locale
The research locale of the study is in District I of Zamboanga City which is,

Barangay Camino Nuevo, Barangay Zone I, and Barangay Boalan, Barangay

Culianan, Barangay Divisoria, Barangay Guiwan, Barangay Lumbangan, Barangay

Lunzuran, Barangay Tetuan in District II of Zamboanga City, Zamboanga del Sur,

Region IX, Mindanao, Philippines.

Theoretical Framework

Tulang Salin sa Pagtukoy ng:

Chabacano Filipino
*Kaugalian

*Paniniwala

*Halagang
Pangkatauhan

Kahalagahan sa Pagtuturo ng Panitikan

Figure 1.
Ang konseptong ay hango sa paniniwala ni Lumbera (1982) na ang

pagsasalin ng panitikang katutubo at ang pag-aaral ng kulturang napapaloob

rito ay pagpapalawak ng ating panitikan at makatutulong sa pag-unawa ng

ating mga nakaraan.

Inilarawan sa iskemang ito ang pagsasalin ng mga tulang Chabacano

sa wikang Filipino at pagtukoy ng kaugalian, paniniwala at halagang

pangkatauhang napapaloob rito nang maituro ito sa paaralan.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Statement of the Problem or Aim of the Study

This study aims to determine the knowledge and attitudes of the

Sangguniang Kabataan Officials toward R.A. 7877. This research will be conducted

at 10 Barangays’ of Zamboanga City. The respondents will be the present

Sangguniang Kabataan Officials of the said Barangay.

It aims to specifically answer the following questions:

1. What is the Knowledge & Attitude of the Sangguniang Kabataan officials

towards R.A. 7877?

1.1 Scope of knowledge of the policy

1.2 Attitude toward the policy based on existing knowledge.

2. What are the factors affecting the attitudes and knowledge of the Sangguniang

Kabataan officials towards R.A. 7877?

2.1 Reliable sources of information

2.2 Social Factors

Hypothesis (No Need)

Body Discussion Body Discussion Body Discussion Body Discussion
Body Discussion Body Discussion Body Discussion Body Discussion Body
Discussion Body Discussion Body Discussion Body Discussion Body
Discussion Body Discussion Body Discussion Body Discussion Body
Discussion Body Discussion.

Significance of the Study

The results of the study and specific recommendations can be

beneficial to the following departments:

Youth. This will give the students’ knowledge of how important the attitude of

Sangguniang Kabataan Officials towards R.A 7877 is in addressing the

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

imperatives brought about by sexual harassment and how it can better

environmentally set for the youth.

Community. the community will understand the importance of sexual

harassment, R.A 7877, and the perception and knowledge of Sangguniang

Kabataan Officials towards the policy. And realize the condition of

implementation and practice suffrage as a way of recalibrating the brand of

politics experienced by the youth council of their respective barangays when

electing future SK officials.

Sangguniang Kabataan Officials. The findings in this research will help the

SK officials realize the importance of the said policy, the factors that can help

develop their attitudes and knowledge towards it, and how it can aid in the

condition of implementation in the community youth in their barangay and

being equipped with this knowledge allows them to communicate better with

the youth especially those victims of sexual harassment

Future SK Candidates will give them an idea about one of the plausible

issues such as the issue discussed under R.A. 7877 and the responsibilities

they are obliged to address when they get elected.

Future researcher. This study will provide baseline data to future researchers

about the attitude and knowledge of the Sangguniang Kabataan Officials.

Future studies can also add ways to formulate a more comprehensive picture

of present circumstances.

Scope and Limitation of the Study

This research will only cover and seek out the Attitude and Knowledge

of the Sangguniang Kabataan officials toward R.A. 7877 in Zamboanga City.

This study will be conducted at Barangay Divisoria, , Putik, Guiwan, Zone 1,

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Zone II, Zone III, Lunzuran, Tetuan, baliwasan, San Jose Gusu, Camino

Nuevo Zamboanga City. The respondents will be the present Sangguniang

Kabataan Officials of the Barangay

CHAPTER II
REVIEW OF RELATED LITERATURE AND STUDIES

This chapter reviews the information gathered through present sexual harassment

research. It provides a common framework for discussing these issues from the

research literature and the law.

Related Literature
Inilahad ni Tyler (1792) ang tatlong panuntunan sa pagkilatis ng salin

isang salin: Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad sa orihinal, at

ang isinalin ay kailangan maging maluwag at magaang basahin tulad ng sa

orihinal.

Ang pahayag na ito ay mahirap gampanan ng isang tagasalin dahil

hindi mapaparisan ng tagasalin ng 100% ang istilo ng may-akda. Ang

kanyang salin ay makukulayan ng kanyang sariling istilo at maaaring

maiaayon niya sa kanyang panahong kinabibilangan at sa target na

mambabasa ng kanyang salin.

Samantalang, ayon naman kay C. Rabin (1958), ang pagsasaliling-

wika ay isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita man o pasulat,

ay nagaganap sa isang wika at ipinapalagay na may katulad ding kahulugan

sa isang dati nang umiiral na pahayag sa ibang wika.

Ayon naman sa perspektibo ni E. Nida (1956), ang pagsasaling-wika

ay muling paglalahad sa pinagsalinang wika ng pinakamalapit na natural na

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

katumbas ng orihinal ang mensaheng isinasaad ng wika, una’y batay sa

kahulugan at ikalawa’y batay sa istilo.

Si Medina Jr. (1986) ang nagsabing mahusay ang isang salin kung

kinakatawan nito ang orihinal at hindi nilalapastangan ng wikang

pinagsasalinan. Sa ganitong paniniwala naihahatid sa mambabasa ang

mensahe ng orihinal na katha. Idinagdag pa niya (1996) na magaan at

mahirap ang magsalin ng natitipong kuwento.

Ayon naman kay Almario (2015) may mga iminungkahe siyang “Gabay

sa Pagsasalin” mula sa kanyang aklat na “Introduksiyon sa Pagsasalin: Mga

Panimulang Babasahin Hinggil sa Teorya at Praktika ng Pagsasalin”. Sinabi

niyang mahalaga samakatuwid na balikan at isaloob ang mga simulain sa

likod ng bawat tuntunin ng gabay sa pagsasalin na pinalaganap noong 1994.

May apat na panukalang hakbang ang proseso ng pagsasalin, alinsunod sa

gabay:

1. Pagtumbas: (a) mula Tagalog/ Filipino, (b) mula sa ibang wikang katutubo

2. Paghiram sa Español 3. Paghiram sa ingles: (a) pananatili ng baybay, (b)

pagbago ng baybay 4. Paglikha

Hinggil naman sa pagsasalin ayon kay John Dryden (1680), lahat ng

pagsasalin, sa tingin ko, ay maaaring ipaloob sa tatlong pangalang

sumusunod.

Ang una ay ang metaphrase, o ang pag-uulit sa isang awtor nang

salita sa salita, at linya sa linya, mula sa isang wika tungo sa isa pa. Ang

ikalawang paraan ay ang paraphrase, o pagsasalin nang may pagluluwag. At

ang ikatlo paraan naman ay imitasyon o pagpapaikli ng salin at kukunin

lamang ang pinakadiwa.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Pinaliwanag ni Almario (2015) sa kanyang sanaysay na pinamagatang

“Muling-Tula bilang Hamon sa Pagsasalin ng Tula” na sa pagsasalin ng tula,

ang paglilipat ng mga pangunahing katangian ng tula ang tinawag niyang

“muling-tula.” Nagsisimula ito sa masusing pag-aaral sa masalimuot na

katangian ng isasaling tula, sa panloob na mekanika nito bilang talinghaga,

tayutay, sayusay, at anyong tradisyonal/makabago gayundin sa katangian

nito bilang halimbawa ng paraan ng pahayag ng sumulat na makata at sa

kabuluhan nito sa kasaysayan at lipunang kinalathalaan. Mula dito,

naiplaplano ng tagasalin ang isasagawang muling pagsasatula ng tula upang

maging muling-tula.

Ayon kay Virgilio (1981), ang kultura ay ang pagkilala ng “atin” ay isang

karangalan na nabubuo ng National Creativity ng bansa. Ito ay kapangyarihan

dahil nakapagsisimula ito ng Pride-pride country at of self-at. Ito ang panimula

ng National Creativity. Ang sagisag kultura ay pagbuo ng kaisipang Filipino.

Ipinahayag ni Lumbera (1982) na ang pagsusuri ng mga akdang

Filipino kung saan inaalagaan ang kultura ng ating mga ninuno ay

makakatulong sa pag-unawa natin sa ating nakaraan at ang malalim na

pagpapahalaga sa mga halagang pangkatauhan dala nito. Ang halagang

pangkatauhan ay hindi kinaliligtaan sa pagtuturo ng panitikan, kaya mahalaga

itong matukoy sa anumang uri ng panitikan.

Si Balan (1995) ang nagsabing ang Filipinas ay binubuo ng maraming

pangkat-etniko na may iba’t ibang kaligirang pangkasaysayang kultural. Ang

pagkakaibang ito ang nagpapahirap sa pamahalaan sa mithiing pag-isahin

ang mga Filipino sa hangarin ng pambansang kaunlaran. Ang pag-aaral at

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

pag-unawa sa kultura ng iba’t ibang etniko ay mahalaga sa pagkamit ng

kapayapaan at pagkakaisa ng bayan.

Sinabi ni Mendez (1974) na angkin natin ang kultura dahil para sa

kanya ang ating kaugalian, paraan ng pamumuhay, damdamin, paniniwala,

pag-iisip, at reaksyon sa mga pangyayari ay nasasalamin sa ating panitikan.

At ayon naman kay Regalado (1943), ang pagkagiliw sa ganda at ang

pagkahilig sa tula ay katutubo lamang sa isang bayang may sariling malig o

kultura.
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Related Studies

Mga Lokal Na Pag-aaral

Ayon sa pag-aaral ni Mangaser (2016) sa kanyang salaysay na “The

Chabacano Orthography” mula sa aklat na “REQUEZAS: Chabacano Essays

and Studies”, ang Zamboanga Chabacano ay isang Spanish-based creole

language na laganap na ginagamit sa buong lungsod Zamboanga. Maaari rin

itong maipagmamalaki sapagkat ito ang “Oldest Creole” sa buong Asya na

tinatayang tumagal na ng 400 taon. Ito ay ginagamit bilang oral language sa

lungsod Zamboanga, mga probinsya ng Basilan, ilang bahagi ng Sulu at mga

probinsya sa Tawi-Tawi na hindi naman kalayuan sa Zamboanga Peninsula.

Ayon rin sa kaniya, ito raw noon ay itinuring na isa sa mga endangered

language na pinagangambahang sumunod sa tuluyang pagkamatay ng ilang

baryasyon ng Chabacano tulad ng Chabacano sa Ermita at Ternate at

Chabacano ng Cavite at Davao. Sa ngayon, ang Zamboanga Chabacano ay

maunlad na ginagamit sa larangan ng broadcasting at media printing,

telebisyon, sa mga simbahan at popular na mga awiting local ng lungsod. Ito

ay resulta ng agresibong pagsusumikap ng lokal na pamahalaan at mga

Zamboangueños na panatilihing buhay ang kanilang katangi-tanging wika sa

lungsod.
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Sa ginawang pag-aaral ni Pantaleta (2016) na pinamagatang “El

Poesa Romantico: The Challenges of Translating John Keats to Chabacano”

ng Mindanao State University- Iligan Institute of Technology na naglalayong

matukoy ang mga hamong kinakaharap sa proseso ng pagsasalin ng mga

tulang ingles ni John Keat patungong Chabacano bago, habang at

pagkatapos maisagawa ang proseso ng pagsasalin. Sa kongklusyon ng

kanyang pag-aaral, maraming salik ang dapat na isaalang-alang at napatanto

rin niyang makilatis na proseso ng paglilipat-wika upang maging epektibo ang

pagsasalin ng mga tulang banyaga, gaya nalang ng paghahanap na angkop

na panumbas sa mga tayutay at mga salita. May gap sa pagitan ng dalawang

kultura (Ingles at Chabacano) na maaaring maunawaan sa pamamagitan ng

Linguistic untranslatability at Cultural untranslatability na mga katawagang

binuo ni J.C. Catford.

Ang gagawing pagsasalin sa pag-aaral na ito ay kabaliktaran sa

nabanggit na pag-aaral ni Pantaleta noong 2016, sa kanyang pag-aaral ang

ingles ang nagsilbing unang wika o SL at Chabacano naman ikalawang wika

o TL, ang unang wika o Source Language (SL) sa pag-aaral na ito ay

Chabacano at Filipino naman para sa ikalawang wika o Target Language

(TL), isasaalang-alang pa rin ng mananaliksik ang mga salik na banggit

(Linguistic untranslatability at Cultural untranslatability) ni J.C. Catford tungo

sa epektibong pagsasalin.

Sa antolohiyang binuo ni Romanillos (2005) na pinamagatang “A

Hispanic Legacy of Chabacano Poems”, kung saan ang pangunahing layunin

niya ay maisalin sa Ingles ang malaking bilang ng kasabihan at awiting bayan

na nasusulat sa wikang Chabacano, Zarzuela Chabacana, “Mi Ultimo Adios”

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

ni Dr. Jose Rizal, tulang Chabacano nina Eliodoro Ballasteros, Roberto

Reynoso at Jesus Balmori mula Cavite at Zamboanga.

Ayon rin sa kanya, maraming pang mga berso, tula at mga awit ang

hindi pa nailalathala, kailangan itong pangalagaan at panatilihin habang

buhay sa anyo ng pagsasaaklat ng mga ito dahil ang mga akdang

pampanitikan partikular na ang mga tula sa wikang Chabacano ay

“Sumasalamin sa pang-indibidwal na mga emosyon at ang mga natatagong

kuwento at kaligirang pangkasaysayan ng ating bayan”, sa pamamagitan rin

nito ay napapanatili nating buhay ang Hispanic Linguistic Legacy ng Filipinas.

Ayon naman kay Padre Arcillas (2000), sa kanyang aklat na “Jesuit

Missionary Letters from Mindanao (2000)” nang makarating sa Zamboanga

ang mga kastila ay sinimulan agad nilang kumbinsihin ang mga netibo ng

lupain na magpasakop sa relihiyong Kristiyanismo. Kalauna’y nakapagtayo na

rin sila ng mga simbahan at napasailalim sa kanila ang pangangasiwa sa mga

ito. Ang mga simbahan sa Zamboanga ay napasailalim sa Bishophric ng

Cebu at sa kasamaang palad ay maraming pari noon ang binawian ng buhay

dahil sa panganib na dala ng pagtatayo ng mga simbahan. Ngunit ang

Espanya ay patuloy na nagpadala nang maraming pari sa mga dakong ito

para maipagpatuloy ang nasimulang adhika na maipalaganap ang

kristiyanismo. Sa ganoong kaparaana’y nagtagumpay nga sila.

Ipinaliwanag naman ni Potenciano (2016) ng Western Mindanao State

University sa kanyang sanaysay na pinamagatang “Miticos Y Rituales

Zamboangueño”, sa mga nagdaang taon, ang Chabacano ay hindi na lamang

matutukoy bilang wika kundi bilang isang umuusbong na kultura. Ang isyu ay
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

kung ang Chabacano ba ay ang mismong kultura o tumutukoy lamang sa

mga taong gumagamit ng wikang ito.

Ipinaliwanag rin ni Potenciano na bago pa man dumating ang mga

kastila at itayo ang unang Spaniard Settlement na “La Caldera” noong 1800

na sa mga araw na ito ay ang barangay ng Recodo ay pinaniniwalaang wala

pang gumamit ng noong pahahong iyon ng wikang Chabacano. Ang mga

nasa kapatagan o lowlanders ay naimpluwensyahan ng mga kultura at wika

ng mga Filipino Muslims o Islamic Settlements at mga paganong Lutaos.

Dahil wala pang litaw at dominanteng relihiyon noon, ang tanging anyo ng

Social Control ay ang ipinapakitang relasyon ng tao sa kalikasan, ang

pagsamba sa mga bagay na nakikita sa kapaligiran at mga elementong

pinaniniwalaang nananahan sa kalikasan, tinawag ng anyong ito ng

pananampalataya na Animismo o Animism. Ang pagsilang ng relihiyon,

lalong-lalo na ang naging introduksiyon ng Roman Catholicism, ay nagsilbing

banta sa mga ethnic at indigenous cultural life na lumaganap at nakaugat sa

mga supernatural na mga paniniwala sa loob ng ilang daang taon. Ang

mahigpit na pagtuturo ng doktrinang kristiyanismo ang pumalit sa mga

“napatunayan” ng relasyon sa pagitan ng tao at kalikasan, at nagsilbi ring

banta sa tuluyang pagkawala ng mga sinaunang anyo ng “paniniwala”. Ang

relihiyong Roman Catholicism ay para sa mga pagan natives, upang maging

gabay sa pang-araw-araw na pamumuhay at maging pundasyon at

pamantayan sa kanyang mga aksiyon. Hindi man tuluyang nasakop ng

Katolisismo ang ganap na pagbabagong bihis ng paniniwala, naging litaw

naman ito sa huling bahagi ng kolonyalismong kastila at hanggang sa

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

kasalukuyan. Ngunit hindi maitatangging ang Animismo at relihiyon ay

nagkaroon ng perfect blending sa kasalukuyang wika at kultura.

Sa pangkabuuang perspektibo ng sanaysay ni Potenciano, ang

paniniwala at kultura ng mga Zamboangueños ay nakaangkla sa katuruan ng

kristiyanismo na pinalaganap ng mga kastila ngunit nababahiran pa rin ito ng

mga bakas ng sinaunang kultura ng Animismo. Nariyan pa rin at patuloy na

inuusal ang mga tradisyunal na doktrina (pabasa ng pasyon, Apostles Creed,

Sapung-utos, Pitong Sakramento ng simbahang katolika, at ilang pang-

alituntunin sa pagsasagawa ng misa). Nananatili pa ring buhay ang mga

paniniwala sa mga anghel, mga nilalang na hindi nakikita, mga lamang-lupa

at parusa nila, ang mga hindi mabilang na pamahiin sa iba’t ibang aspekto ng

buhay, mga kasiyahan tulad ng mga pista, Fonda sa mga barangay at

pagtitipon para sa mga patron, pananampalataya sa mga santo, mga tao ng

Diyos, sa Diyos mismo na manlilikha at kay Nuestra Senora del Pilar na

patron ng lungsod na matatagpuan sa Fort Pilar.

Mga Banyagang Pag-aaral

Si Depres (1991) ang nagsagawa ng pag-aaral sa mga ginawang

pagsalin ni William Caxton sa wikang Ingles ang mga kuwentong romantiko

na nasulat sa wikang Pranses. Sa ginawang pag-aaral, napatunayan ng

mananaliksik na ang unang pagsasaling ginawa ni Caxton ang magkatulad sa

istilo ng orihinal na tektong Pranses. Ang iklawa niyang pagsasalin ay puno

ng kamaliang gramatikal dahil ang istilo ng pagsusulat sa panahon niya ay

nababahiran ng paggamit ng mga ekspresyong idyomatiko na taliwas naman

sa orihinal nitong teksto. Ang ikatlo niyang pagsasalin ay hindi lamang

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

kamalian sa grammar ang kapansin-pansin kundi pati na ang istilong

pagsasaling literal. Dahil sa ginawang pagbibigay-puna sa kanyang mga

kamalian ng ilang mga kritiko at mananaliksik, nagkaroon na rin ng

pagbabago sa kanyang ginawang pagsasalin bagamat hindi pa niya

maiiwasan ang kinagawian niyang istilo ng pagsasalin na puno ng

ekspresyong idyomatiko.

Maiiwasan ng mananaliksik ang mga nabanggit na kahinaan sa

pamamagitan ng pagpapabalideyt ng kanyang salin sa mga dalubhasa sa

wikang Chabacano na dalubhasa rin sa wikang Filipino.

Si Zhang (1991), isang Instik ang nagsagaw ng pagsasalin sa wikang

Intsik ng nobela ni David Copperfield. Sa bansang Tsina lang, sa taong 1907,

may limang Intsik na nangahas isalin sa wika nila ang nobela ni Copperfield.

Ang nagawang pagsasalin na isinagawa ni Lin Shu sa tulong ng iba pang

tagasalin ay nagpaiba sa dating ng nobela dahil maraming pagbabago ang

naganap. Upang magawang Instsik ang dating ng kanyang nasaling nobela at

hindi isang pagsasalin, gumamit siya ng mga salitang pamilyar at mga

katangiang taglay ng pangunahing ay isinagawa ni Xu Tianhong (1943) na

nangakong panatilihin ang “totoong mukha” ni Dickens na tumulong sa kanya

para mapanatiling tapat sa teksto. Ang pag-aaral na ito ay nakapagpapaalala

sa mananaliksik na mag-ingat sa gamit ng literal na salin upang maging

maayos ang daloy ng kuwento sa diwang orihinal.

Ayon naman sa pag-aaral ni J. Cohen (2015) na pinamagatang

“Neruda in English: The Controversy Over Translation Poetic”, bagamat

lumaganap ang Spanish Poetry ni Pablo Neruda noong mid-thirties, sa

ngayon ay isa na ang kanyang mga akda sa malawakang isinalin sa buong

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

mundo at napasama pa sa hilera ng mga Modern Poets. Ang kontrobersiya

ay umiikot sa mali-maling pagkakasalin ng kanyang mga akda, sa kabila ng

mga napansing kamalian ay nailathala pa rin ito sa masa. Dulot ng

natamasang popularidad, nagresulta rin ito ng napakaraming nagsalin ng

kanyang mga obra, iba-iba ang naging interpretasyon ng mga ito na kalauna’y

nagresulta ng kalituhan sa kapakanan ng mga mambabasa. Sinabi pang ang

mga tagasalin ni Neruda noong 1930s hanggang 1940s ay mas interesado sa

orihinal nitong bersiyon na nasusulat sa Spanish keysa sa mga naisalin na sa

wikang Ingles. Ayon sa isa sa mga nagsalin na si G. Dundas noong 1934 sa

kanyang pambungad na salaysay “Sa pagsasagawa ng pagsasalin, sinikap

kong unawain at isalin ang mga akda sa dalawang pamamaraan, una ay sa

literal prose translation at ang pangalawa ay poetic paraphrase. Walang duda

na ang pamamaraan ay prose translation ay nagresulta sa mas parehong

diwa sa orihinal.”

Binigyang pagpapakahulugan naman M. Lesho (2013) ng Ohio State

University sa kanyang pag-aaral na pinamagatang “The Sociolinguistic

Situation of the Manila Bay Chabacano-Speaking Communities” ang wikang

Chabacano bilang barayti ng iba’t ibang Philippines Creole Spanish. Sa kabila

nito ay may pagkakaiba pa rin sa aspektong substantial grammatical at lexical

difference sa pagitan ng mga ito. Matatagpuan ang Chabacano sa Cavite at

Ternate sa isla ng Luzon. Zamboanga, Davao at Cotabato naman sa

Mindanao.

Ayon sa World Library Foundation (2020), ang katangian ng mga

Zamboangueño ay may matibay na pagmamahal sa pamilya, pagmamahal sa

Cultural Heritage, mahilig sa mga ekstrabagansa, mga pista at siyesta at may

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Aristocratic behavior. Mayroon din silang religious practices tulad ng

pananampalataya sa mga patron partikular na sa patron ng lungsod si

Nuestra Senora del Pilar, mga tradisyong bantayanon, Fonda kasama na rin

bailes, regodon at paso doble. Sa mga kaugalian at kulturang ito nakalitaw

ang impluwensya ng Spanish Culture.

Kung susuriin ay hindi ito nalalayo sa mga kaugaliang nagmula sa

origin nito, ang Espanya. Nakaangkla rin ang Spanish Culture sa relihiyong

Katolisismo, pagkahilig sa pista at religious practices bilang alay sa kanilang

mga patron. Maging ang Mexican Culture at Latin-American Culture ay

nagpakita rin ng pagkakahalintulad, pagkahilig rin sa pista at kaugaliang

katolisismo.

CHAPTER III
RESEARCH METHODOLOGY

Research Method

Ang pananaliksik na ito ay nasa Kwalitatibong pananaliksik o

Qualitative Research. Ang gagamiting research method ng mananaliksik ay

Descriptive-Ethnographical Analysis. Ang Deskriptibong pananaliksik ay isang

uri ng pananaliksik kung saan ang mga impormasyon ay kinokolekta ngunit

hindi binabago ang nagsilbing environment nito. Ito ay ginagamit upang

makamit ang mga impormasyong tumutukoy sa current status ng isang upang

maisalarawan ang “Eskstistensyalismo nito” kasama ng mga salik o variables

o kondisyon ng isang sitwasyon. Nangolekta ang mananaliksik ng pitong tula

sa wikang Chabacano at susubukan itong isalin ng mananaliksik at ipapasalin

rin sa wikang Filipino sa tatlong dalubhasa na parehong magaling sa wikang

Chabacano at wikang Filipino. Maaaring gagamitin ng mananaliksik ang

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

dalawang anyo ng pagsasaling nabanggit ni Almario (2015) na metaphrase, o

ang pag-uulit sa isang awtor nang salita sa salita, at linya sa linya, mula sa

isang wika tungo sa isa pa at ang ikalawang paraan naman ay ang

paraphrase, o pagsasalin nang may pagluluwag. Ang isasagawang salin ng

mananaliksik ay ikukumpara sa nagawa ring pagsasalin ng dalawang tatlong

dalubhasa sa dalawang wika. Dito ay magkakaroon ng balidasyon sa

istandardisasyon ng salin. Susundin rin ng mananaliksik at mga balideytor

ang iminungkahe ni Almario (2015) sa kanyang sanaysay na “Muling-Tula

bilang Hamon sa Pagsasalin ng Tula”, ang proseso ng “muling-tula” sa

pagsasaling ito ng mga tulang Chabacano ay isinasagawa bilang paglilipat ng

mga pangunahing katangian ng tula sa unang wika patungo sa ikalawang

wika. Gagamit rin ng Ethnograpical Analysis na sasangguni sa pag-

aanalisang kultural na nakapaloob sa mga tula bilang pangalawang bahagi.

Respondents/Participants

The respondents of the study will be the Sangguniang Kabataan (SK)

officials of seleted barangay in Zamboanga City. The study shall only include

all SK officials of Barangay Boalan, Barangay Camino Nuevo, Barangay

Culianan, Barangay Divisoria, Barangay Guiwan, Barangay Lumbangan,

Barangay Lunzuran, Barangay Tetuan, Barangay Zone I, Barangay Zone III in

Zamboanga City. Considering the researcher’s objectives the respondents are

limited only for the Sangguniang Kabataan Officials

Data Gathering Tools/Instruments

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

The instrument used in this study to collect the necessary data is

Standardized questionnaire with Attitudinal scales. The survey questionnaire

accommodate a Likert scale for awareness level. It is a type of rating scale that

allows respondents to select responses from a variety of options to better understand

their attitudes, beliefs, or opinions present. Researchers use quantitative

questionnaire.

Separately from the survey questionnaire, the researchers also used another actual

materials in data gathering: Formal letter for data collection showing that the study is

academic puposes will be made by the researcher and will approve the research

adviser. Letter of approval to be submitted to the Sangguniang kabataan Federation

Zamboanga City or Sk president for allowing us to collect data from sk officials, a

laptop to create the research questionaires, compute, and analyze the participants’

responses, and resources need to be allocated to reach the respondents in the

chosen barangay to help construct the survey questionnaire and support the survey

results.

Validation of Instrument
Matapos maisalin ang pitong tulang Chabacano sa wikang Filipino ay

ipapabalideyt niya ang salin sa tatlong propesor sa Wikang Filipino na lahat

ay nagtapos ng Master of Arts in Education meidyor sa Filipino Language

Teaching, ang isa ay nagtapos ng digring Doctor of Philosophy in Linguistics

at may 30 taon ng nagtuturo ng panitikan at gramatika sa kolehiyo at ang

dalawa naman ay katatapos lamang sa digring Doctor of Philosophy in

Filipino na kapwa nagtapos sa Mindanao State University-Iligan Institute of

Technology, ang isa ay 20 taon ng nagtuturo sa kolehiyo at ang isa naman ay

higit 25 taon na sa parehong antas. Lahat ng tatlong propesor sa Filipino ay

parehong taal sa wikang Chabacano dahil ito ang kanilang nagsilbi nilang

Unang wika na kinalakhan.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Ipinasalin niyang muli sa wikang chabacano sa tatlong propesor ang

mga tulang isinalin niya sa Filipino bago titingnan nila ng sabay ang orihinal

na teksto. Inihambing ang saling Chabacano at ang orihinal nito. Nirebyu ng

mananaliksik at tagabalideyt ang ideya at ang pagpili ng mga salita. Titingnan

din ang daloy ng komunikasyon. Irerebyu ang konsistensi ng gamit ng salita

sa ginawang pagsasalin.

Pagkatapos ng balidasyon ng salin, ipababasa ng mananaliksik ang

salin sa tatlong unang taong mag-aaral sa mataas na paaralan upang matiyak

na ito ay kanilang nauunawaan bago ibibigay sa isang reader na tapos ng

Ph.D sa Filipino at sa kanyang tagapayo.

Ang paraang ito ay hango sa patnubay sa Pagsasalin nina Almario

(etal. 1996). Ipinahayag nina Almario na ang isa sa mabuting paraan ng

balidasyon ng salin ay ang pagsasalin muli ng isinaling teksto sa orihinal na

wika nito. Pagkatapos ng balidasyon ng salin, babasahing muli ng

mananaliksik upang matukoy ang kaugalian, paniniwala, at halagang

pangkatauhan nakapaloob sa pitong tulang Chabacano.

Ginamit ng mananaliksik bilang sanggunian sa pagkilala ng halagang

pangkatauhan ang DECS Order, No. 6, s. 1988, Values Education for the

Filipinos – The DECS Values Education Pogram (7 Core Values) na

nagpapahayag ng sumunod na halagang pagkatauhan ituturo sa paaralan:

1. Pagpapahalaga sa sariling kagandahang-loob

2. Pagmamahal sa bansa

3. Pagkalinga at pagkakaisa sa kapwa

4. Katapatan sa pananagutan

5. Sariling Sikap
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

6. Disiplina at kaayusan

7. Liwanag ng katotohanang dala ng budhi ng kauwiran

Data Gathering Procedure

Hihingi ng pahintulot ang mananaliksik kay Marion B. Guerrero,

propesor sa Languages Department of the School of Liberal Arts ng Ateneo

de Zamboanga (ADZU) at siyang may-akda ng pitong tula na maisalin ang

mga tula sa wikang Filipino mula sa inilimbag nilang aklat na pinamagatang

“UBOD” na inilathala ng NCCA taong 2016. Pagsusumikapan ring makausap

ng mananaliksik si Dr. Yap-Aizon, may-akda “The English-Chabacano

Dictionary” na nailathala noong taong 2018, sa ganitong paraan ay

makatitiyak ang mananaliksik na tama at angkop ang mga gamit ng salita

bago ang isasagawang pagsasalin.

Pitong tulang Chabacano na napili ng mananaliksik na ipabalideyt sa

isang matatandang Zamboangueno sa barangay ng Salaan, isa sa barangay

ng Curuan at yung isa naman ay sa Barangay ng Vitali na may kaalaman sa

mga sinauna at katutubong kaugalian, paniniwala at halagang pangkatauhan

ng mga Zamboangueno at siyang magpapatunay na totoo at orihinal ang mga

naturang kultura sa tula. Bagama’t inaasahan na ng mananaliksik na hindi

marunong magbasa ang tatlo ay pagsusumikapang pumunta at titira ng

dalawang araw sa mga angkan ng mga Zamboangueno, dalawang beses na

babasahin ng mananaliksik ang mga tula sa harap ng ilang matanda bago

pinangunahan ang pagbalideyt at mas malalim na pagpapaliwanag ng

kulturang litaw. Matapos basahin at mabalideyt ay tutukuyin ng mga matanda

ang halagang pangkatauhan, kaugalian at paniniwala ng mga Zamboangueno

na matatagpuan sa mga tula. Itatala ng mananaliksik ang mga ito upang hindi
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

makaligtaan sa gagawing pag-aaral. Bagamat magkahiwalay ang mga

gagawing balidasyon, inaasahan ng mananaliksik na pareho ang mga

kulturang babanggitin ng mga matanda.

Treatment of Data

Habang isasagawa ng mananaliksik ang pagsasalin, matutuklasan

niyang may iba’t-ibang paraan ng pagsasalin na angkop sa ginawang pag-

aaral. Pipili siya ng ilang pahayag mula sa tula at isasalin ito sa dalawang

pamamaraan, ang una ay salita sa salita at pangalawa naman ay diwa sa

diwa. Hindi rin kakaligtaan ng mananaliksik na maglaan ng isang start para sa

mga hiram na salita na magsisilbing talasalitaan.

Hindi madaling Gawain ang pagsasalin ng mga ekspresyong

idyomatiko dahil dapat itong bigyan ng kahulugan sa orihinal na wika at sa

natural nitong anyo. Inaasahang hindi makakaranas ng kahirapan sa

pagsasalin ng ekspresyong idyomatiko ang mananaliksik dahil malapit sa isa’t

isa ang angking katangian ng dalawang wika. Sa gagawing pagsasalin ng

ekspresyong idyomatiko, isasalin ang mensahe o kahulugan ng orihinal na

hindi nakatali sa anyo, ayos at istruktura ng pinagmulang wika bago isinalin

sa diwa. Ito ay batay sa pahayag ni Santiago at maglalaan ng isang tsart ang

mananaliksik para rito.

Matapos masuri ang mga aspekto ng pagsasalin ay susuriin na naman

ng mananaliksik ang mga kaugaliang Zamboagueno na hindi nalalayo sa

pangkalahatang kaugalian ng mga Filipino sa bawat pulo at makikita sa mga

tulang napili. Isang tsart sa bawat tula ang ipapakita ng mananaliksik.

Nakapaloob dito ang tatlong kolum na naglalaman ng mga sumusunod:

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Kaugalian, Paniniwala at Halagang Pangkatauhan na nakasaad sa layunin ng

pananaliksik na ito. Matapos maipakita ng mananaliksik ang mga tsart na

naglalaman ng mga kultura, ay susundan naman ito ng mga dagdag na

paliwanag tungkol sa mga kaugalian, paniniwala at halagang pangkatauhan

ng mga Zamboangueno sa pitong tula. Sa ganitong paraan ay mas magiging

detalyado ang pagpapaliwanag ng mananaliksik sa kulturang napapaloob.

Hahanguin ng mananaliksik ang kinalabasan, konklusyon at rekomendasyong

ng pananaliksik sa mga ipapakitang interpretasyon ng mga datos matapos

maisagawa ang mga sumusunod na hakbang ng pagpapaliwanag at

kwalitatibong interpretasyon na nabalideyt at natingnan ng mga taong may

mataas na antas ng kaalaman sa larang ng kulturang Zamboangueno at

wikang Filipino bilang wikang pagsasalinan.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

BIBLIOGRAPHY

Almario, V. S. (2015). Introduksiyon sa Pagsasalin (Muling-Tula bilang

Hamon sa Pagsasalin ng Tula pg 175-176). (V. S. Armalio, Ed.) Metro

Manila: Komisyon ng Wikang Filipino.

Almario, V. S. (2016). Batayang Pagsasalin. (Ang Wika ng Pagsasalin). Metro

Manila: Komisyon sa Wikang Filipino.

Almario, V. S. (Ed.). (2015). Introduksiyon sa Pagsasalin. (Gabay sa

Pagsasalin pg xxi) . Manila: Komisyon sa Wikang Filipino.

Aquino, C. R. (2016). Ubod. The National Commission for Culture and the

Arts.

Aquino, C. R. (2016). Ubod (Poetry and Fiction from Mindanao). The National

Commission for Culture and the Arts.

Dryden, J. (2015). Introduksiyon sa Pagsasalin. (Hinggil sa Pagsasalin pg 1-

5). (V. S. Almario, Ed.) Metro Manila: Komisyon sa Wikang Filipino.

Francisco, M. F. (2016). Historia De Zamboanga: Maga Lectura. Zamboanga

City: Local Goverment of Zamboanga City.

Francisco, M. F. (Ed.). (2016). Historia de Zamboanga: Maga Lectura (The

moderation of their conduct, and the sobriety of their living pg. 57-59).

Zamboanga City: Local Government of Zamboanga City.

Jalani, S. M. (2003). Pag-aaral at Pagsasalin sa Filipino ng Kwentong-Bayan

ng Yakan. Zamboanga City: Sylvia Jalani.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Jr., C. R. ((2016)). Riquezas: Chavacano Essays and Studies. (Miticos Y

Rituales Zamboangueno) pg 159-164. Local Government of

Zamboanga City.

Lara, J. S. (2015). Translating as transculturating: a study of Dai Wangshu's

translation of Lorca's poetry from an integrated sociological-cultural

perspective".

Lesho, M. (2013). The Sociolinguistic Situation of the Manila Bay Chabacano-

Speaking Communities. Ohio State University.

Martinez, J. M. (2009). Contrasting Relevance in Poetry Translation.

Perspectives: Studies in Translatology.

Molina, G. (2011). Zamboangueno Chavacanos: Preserving a Language and

Identity. Retrieved from Ethnic Groups of the Philippines.

Osborn, J. (2016). jacqueline@bgsu.edu. Retrieved from

ScholarWorks@BGSU.

Pantaleta, F. O. (2016). El Poesia Romantico: The Challenges of Translating

John Keats to Chabacano. MSU-Illigan Institute of Technology,

Philippines.

Regalado, I. E. (2013). Mga Lektura sa Kasaysayan ng Panitikan (Ang

Panulaang Tagalog pg 178-179). (G. S. Zafra, Ed.) Metro Manila:

Komisyon sa Wikang Filipino.

Spoehr, A. (2016). Historia de Zamboanga: Maga Lectura (An Archeoligical

Approach to Ethnic Diversity in Zamboanga and Sulu pg 34-35).

Zamboanga City: Local Government of Zamboanga City.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Victoria D. Mangaser, P. (2016). Riquezas: Chavacano Essays and Studies

(The Chavacano Orthography pg 1-2). (P. Jose Genaro R. Yap-Aizon,

Ed.) Zamboanga City: Local Government of Zamboanga City.

 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

APPENDICES

1.1. Instrumento sa Pagsasalin ng Pitong Tulang Chabacano

 FIGURE 1: Ang unang instrumentong ito ay naglalayong maisalin ang
mga sumusunod na tula sa wikang Filipino, dito’y isusulat ang unang
burador ng gagawing pagsasalin.

7 Tula ni Marion B. Guerrero Salin sa Wikang Filipino

(Orihinal sa Wikang Chabacano)

1. “AGUSTIN DE FIERRO”

El joven solda ta para como un

prinsipe masquin no gota de
aristocrasia el presente na disuyu
sangre.

Ta suporta le disuyu orgullo con

su Tosco saklay y un uniforme
disbrunao y manchao de sangre
Moro.

Mintras el capellan ta recita el

maga rezos del maga difunto fieles –
diila maga cadaver na un tumba
cruel – el joven soldao ya puede
encontra el fuerza para conserva su
compostura.

Ta desea le sin embargo, na este

fuerza hay hende igual de mahina,
igual no hay nada, igual de malubog
como aquellos del maga general del
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Imperio – na diila ta oscursia ya

sueño para algo un dia hay mira sila
con el maga ardiente bandera del
Armada apuera del gelido abismo
del Canal Ingles.

Na silencio, el pecho del joven

soldao ta palpita na rabia que ni el
metal pechera o el lectura del Santa
Iglesia en contra con este hay puede
nega.

Este un rabia que ya principa na

Valdepeñas con el lagrimas del
disuyu maga mayors que ya rega
con el seco tierra del partida del diila
unico hijo.

Este rabiaya travesa con el

Atlantico y ya campaña para na
exterminacion del maga Inca na
Peru,

Ahora, este rabia no quierre

estanca na maga pantano de Patikul
masquin el neblina del perdicion di
Gallinato ta esta encima del maga
tropa cansao.

El joven soldao con su maga

mano mapali ya hace el señal del
cruz para na muerte del disuyu
maga amigo y compañeros na este
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

isla afligido con malaria.

Mañana, el joven soldao hunto

con su rabia hay viaja pa birada na
Manila.

2. “AL-AMIN”

De noche ya y el grande pono de

narra ta dale nada de Consuelo na
dimiyo miedo.

El miedo que repudia mi familia

con diila unico hijo.

Ya corre yo lejos del llamada de

Valentia y ya sumiti na agonia del
miedo, miedo que ya hace lumus
conmigo igual con el neblina na
pantano.

Cuando el primer invasor ya cae

desde el rabio lampus del kris del
dimiyo gran tio, ya sabe kame desde
aquel kay hende sila el maga
blanquisco diablo que ya imbia para
destroza el pueblo escujido di Allah.

Dimiyo maga primo ya levanta

desde’l maga liso pantano con igual
feroz del maga gaturgalla que ya
lleva el maga comerciante desde
Java
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

--dol aquel ba el maga heroe

desde diamun maga mito y maga
cuento del dimiyo abuelo ya queda
maga hombre de sangre y valentia,
con sequia que maskin cuanto
muerte na maga enemigo hay puede
sacia, maga marido, maga tata y
maga anak ya queda uno – maga
guerrero y maga victorio.

Hende you no diila – na primer

sunor del un tiro, el maga vena
donde ta corre el sangre del maga
antepasado-hero ya man luya na
panico.

Ya corre yo, ya corre yo commo

un venao destinao queda cena na
un busqueda.

Ya corre yo, buscando con el

libertad desde el trincada de
obligacion y tradicion

Y ya afirma el verguenza de un
cobaderde y un hijo indigno del
paraiso di Allah.

3. “CRISANTA MACAPILI”

Lejos na sombra del Arayat, el

maga tallo ta brilla na oro de
pagkamaduro na sol
y el viento ta dale con este un
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

halagueña movida – parece que ta

imbia un mensaje en codigo de
baile.
Na un semana o mas, el los de
mas del barrio incluido yo, hay hace
el mismo baile na ritmo de cosecha
Querido, el alegria del diila
cosecha es un mundo lejos na
tristeza del diila sembrada del Julio.
Cay na aquel mismo maulan
Domingo, un carta ta lleva el selio
del gobernadorcillo ya saca contigo
desde na diatom humilde payag
para pelea con el maga Moro na Sur
– ya saca tambien este el razon del
cada resuello dimiyo.

Hende como na cosecha, no hay

yo igual dulce esperanza para na un
carta desde contigo que llega
pronto.
Ya bene yay o acepta cay el mas
tiste noticia amo el anuncio del todo
ya tambien vandal y hende el dityu
silencio dolor.
Este noche, igual con el maga
noche que ya pasa desdeya sale tu
sin voluntad, ta hace yo contigo vivo
na maga novena como que ya
conseja el maga Agustino
y igual como que modo el dorado
cementera ta abri y ta rendi con el
maga sembrador,
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Querido marido, ta rendi yo el

promesa del dituyu birada na
voluntad del Cielo.

4. “FONDA 1”
Ultimo noche del fonda,
Todo jovenes apiqui el ronda
na planza que decorao de flores
echo de papel.
Tiene tambien entamblando mudao
de mantel.

Aviso di Lola, no tarda apuera,

na baile no tanto man biga.
Siendo el combo alboroto, ta hace
de nuay nada este advertencia;
hay anda siempro donde
el alegria.

Bisperas del fiesta na barrio,

El maga hombre dayao tiene plano.
El mayors del maga dalaga con
miedo,
Ojaladespues de nueve meses, el
familia hay hinde celebra un
bautismo.

Ta llama ya el maga amiga,

el baile como hay principia ya.
Antes anda, pasa na capilla y alla
Sindi candela,
Roga con Sta. Clara, patrona
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Maravillosa.

En camino, ta olescha ya el
hamonada
y maga gulusinas para na
fiesta.
Mamang, dimiyo diseo hay tu
Repuesta
na este decision de un hija
enamorada.

Hende quiere decir yo hinde ta sinti,

el maga palabra dituyu yo ta
rendi.
Pero hay hasta para cuando yo
man hibi?
Mamang, na este ultimo noche del
fonda, yo hay sigui hui.

5. “FONDA 2”

Cosa gaha yo ay escuji?

El colorao o el Amarillo?
Donde gaha na dos vaso ta esconde
el dos dado?
Donde gaha hay dobla dimiyo peso?

Que sejoda ya el regaño ta espera,

na casa bijuco di Papa.
El entero barrio ta’qui na fonda,
na maga bata tiempo ya man
kala-kala.
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Ya gole gaha si Manang kay falta el

cambio yo ya debolbe?
Dialo, si gana yo aqui iyo pa conele
man libre,
Masquin sabe quell ele donde yo,
con Mamang no hay le man
timbre.

Na este banda del plaza,

Ta’qui el feria, solamente alegria
del maga bata na baile no hay gana.

Mientras maga man novio na

oscurro ta man cuchu-cuchu,
ta’qui kame na maga juego tampa
duro.
Ta’qui kame todo con maga sando
marusing de lodo.

Ya principia kame como maga

cargador ta ajunta leña dinante aga.
Hasta el tarde ya llega,
kame ya queda
maga pillo ta man corre-corre
despues chulia
na maga viaje na novena.

Ya principia ya taya el maga tiene

puesta,
Y ojala el noche acaba con
ganancia.
El bombilla alumbra pa! Suerte.
Bene ya! Hace conmigo gana!
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Pavolvida, debe ya yo prepara na

pegada fuerte.
Siendo el verdad no puede hace de
chamba como el suerte.

6. “NICASIO MACAPILI”

Porque yo t’aqui? Este pregunta

enantes pa ta tartamuedo disuyu
pensamiento na entero sulfrimiento
del batalla y ta man oscurro ya.
El verdad ta abaja ya con estos
maga cansao hombre kay sila ay
perde.
Fuerzo servi con un Imperio que
ya pone con ele bajo con estos
maga blanquisco extranjero,
Ta pone le no hay atencion na
pensamiento sobre disuyu joven
mujer que ya deja le un tarde
maulan aquel Julio – ta consume le
cade vez ta forma maga lagrimas
disuyu maga ojos masquin hinde
ta’n ulan, ta hace este coga con el
diutay valentia ya deja con ele.
Hende valentia el ta sustene na
corrida del sangre de ste joven Indio
si no el promesa del gobernadorcillo
que hay libra disuyu famila na
vandal.
Ta confia le con este na igual
manera ta confia le que lliga el dia
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

cuando hay volve le na diila humilde

payag.
Na este pantano, este joven Indio
en busqueda con el maga Moro –
maga enemigo di Cristo y de
aquellos que ta paga indulgencia.
Hende mas este igual con el
maga pantano de Candaba; en vez
del maga pato, gente igual con ele –
para na gloria del Dios y del Imperio.

Un mahina meñada desde na

maga mangle ya imbia maga bala
de miedo na disuyu atras—este,
disuyu marron escapulario no puede
previni.
Un lancet ya aria con el miedo
paapuera del de suyu resuello.
Ta hace el señal del cruz,
el joven indio ya despedi junto
con el sol.

7. “PADRE BLAS RICAFORT DE

ZARA”

Si Padre Blas Ricafort de Zara

con orgullo ta acorda aquel Domingo
Pascua cuando el Papa Gregorio XV
ya dale con ele el disuyu plata
crucifijo Romano.

Amo quel el regalo del de Su

Santidad para con el valiente
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Agustino que ya aguanta el calor y

el enfermedad para converti con
maga pagano Indio y aseguro el
lugar del Nuevo Mundo na cielo – y
para el maga sermon del Orden hay
viaja desde el maga pulpit para na
maga corridor del Cortes y na maga
galleria del Palacio Real.

El crucifijo di Padre Blas Ricafort

de Zara manchao de sangre,

-no, hende di Cristo pero del

maga recalcitrante Indio na Nueva
España y na Hispaniola y—na este
maga dia ya pasa—el tinta del este
colorao historia mas ya hace brillo el
maga Moro de Sulu.

Na disuyu quinta misa de muerte

desde ya principia el campaña, el de
vejes fraile ya untraja con Capitan
Gallinato sobre de ste malogro
mientras le ta reza con el Salve
Regina

-no, hende para con el maga

difunto si no para na un rastro de
esperanza – un hebra necesita para
teje el otoridad eclesiastical del
Orden na enter Mindanao.

Igual na disuyu previo servicio, si

Padre Blas Ricafort de Zara ta
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

aguanta su plata crucifijo Romano,

creando que preveni ste con ele
almaria na vista del tumba.

-no, hinde para na maga mutilao

cadaver pero na impensable
mesclada del ambos Español y Indio
na un tumba.

Si Padre Blas Ricafort de Zara ta

bira pa atras, ta hace cae un gota de
lagrimas,

--no, hende para na violacion de

maga Mandamiento del Señor para
lleva gloria na ambos Iglesia y
Estado si no na perdicion del su
candidature para queda Obispo del
Nueva Caceres.

1.2. Instrumento sa Pagsusuri ng Isinagawang Salin

 FIGURE 2: Habang magsasagawa ang mananaliksik ng kanyang
pagsasalin, hindi maiwasang matuklasan niya ang iba’t ibang paraan
ng pagsasalin na angkop sa pag-aaral. Magtatala siya ng mga
pahayag mula sa tula upang mapagkumpara ang dalawang istilo ng
salin, sa kabila nito ay sisikapin pa rin ng mananliksik na makagawa ng
saling natural ang daloy ng diwa tulad ng sa orihinal. Ipapakita ng tsart
na ito ang ilang halimbawa sa proseso ng salin.

Orihinal (Chabacano) Salita-sa-salita Diwa-sa-diwa

(Filipino) (Filipino)
“FONDA 2”
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Nabisto kaya ni Napansin kaya ni

a. Ya gole gaha si Manang na kulang Manang na kulang na
Manang kay ang sukling isinauli ang sukling iniabot ko
falta el cambio ko? sa kanya?
yo ya debolbe?

“AL-AMIN”

b. De noche ya y el
grande pono de Gabi na at ang Gumagabi na at

narra ta dale nada malaking puno ng ang malaking puno ng

de Consuelo na narra ay hindi narra ay di siyang

dimiyo miedo. nagbibigay ng nakakapagbigay

kapanatagan kapanatagan
sa aking takot. sa sarili kong takot.

(Sa pamamagitan ng isasagawang pag-aaral ng mananaliksik,

magpapatunay ang instrumrentong ito sa paliwanag ni Santiago (1994) na
walang perpektong salin. Pagsusumikapan na iaangkop ng mananaliksik ang
ginawang pagsasalin sa mga target na mambabasa. Pagsusumikapan ring
susundin niya ang mga iminungkahe at tuntunin ni Almario sa proseso ng
pagsasalin.)

1.3. Instrumento sa Pagsusuri ng Kaugalian, Paniniwala at

Halagang Pangkatauhan
FIGURE 3.
Kaugalian Paniniwala Halagang
Pangkatauhan
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

“NACASIO
MACAPILI”
Pinapatay ng mga Kailangang patayin Iginagalang ang

Indios o sinaunang ang mga Moro dahil paniniwala, kultura at

katoliko ang mga hindi sila kapanalig sa gawi ng ibang

Moro pananampalataya pangkat etniko upang

magkaroon ng
kapayapaan
Noon pa man
ay Mainam pa ring
“Dito sa lawing ito, ang masasalamin na ang maluwag na tanggapin
mga batang Indio ay sigalot sa dalawang ng bawat pangkat-
susugurin ang mga panig, nagdulot ito ng etniko ang mga aspekto
Moros - ang mga pagtatalo at digmaan ng pagkakaiba ng sa
kaaway ng Kristo…” dahil nga sa hindi nito gayon ay maiwasan
pakikipag-anib sa ang anumang digmaan
bagong bihis na at pagkitil ng buhay.
relihiyon.

(PORMAT NG LIHAM PARA SA MGA VALIDATORS)

_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________

_______________________________
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________

Mahal kong ____________________,

Mabuhay!

Magalang ko pong hinihingi ang inyong tulong sa pamamagitan ng

pagbabalideyt sa mga nasalin kong Tulang Chabacano sa Filipinoayon sa
sumusunod na gawain:

a) Pagsalin sa wikang Chabacano ng tekstong salin sa Filipino;

b) Paghahambing sa ginawang salin sa orihinal na kopya ng teksto;
c) Pagpapatunay na ang salin sa Filipino ay angkop sa diwa ng orihinal.

Umaasa sa inyong taos-pusong pagtulong na ikatatagumpay ng pag-

aaral na ito.

Marami pong salamat!

Sa inyo gumagalang,

JOHN HAROLD O. FRANCISCO

Tagasalin

SUMASANG-AYON:

__________________________
__________________________

Martha Drive, Sta. Catalina,

Zamboanga City
May 28, 2020

Prof. Marion B. Guerrero

Ateneo de Zamboanga University
La Purisima St., Zamboanga City

Dear sir:
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

Greetings!

I am John Harold O. Francisco, presently enrolled on Educational

Research Subject at the Western Mindanao State University with the study
entitled “PAGSASALIN SA FILIPINO NG MGA PILING TULA SA WIKANG
CHABACANO AT PAG-AANALISANG KULTURAL”.

In connection with the above study, I would like to seek permission of

using some of your 7 Chabacano Poems in a book entitled “UBOD” published
by National Commission for Culture and the Arts last 2016.

Should you want to comment on my request, please write to me on the

following address: JOHN HAROLD O. FRANCISCO, Martha Drive, Sta.
Catalina, Zamboanga City. You may also text me on this cellphone number:
09550135107.

Your approval on this request will spell my success in my quest for our
true identity

Thank you very much and more power!

Very truly yours,

JOHN HAROLD O.
FRANCISCO
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

BIOGRAPHICAL SKETCH

Si G. John Harold O. Francisco ay isinilang sa Lungsod Zamboanga

noong ika-7 ng Abril, taong 1996. Nagtapos siya ng Elementarya sa paaralan
ng Don Gregorio Evanghelista Memorial School sa Lungsod Zamboanga
taong 2009. Nagtapos siya sa Piapi High School sa Lungsod Dumaguete sa
kaniyang Sekundarya na may karangalang First Honorable Mention ng
kaniyang klase, iginawad din sa kaniya ang parangal bilang “Visual Artist of
the Year” at isang Scholarship Certificate mula sa Silliman University sa taong
2013, gayun pa man, pinili niyang umuwi ng Zamboanga at doo’y
ipinagpatuloy ang kaniyang pag-aaral sa kolehiyo. Nagtapos siya sa kursong
Bachelor of Secondary Education major in Filipino sa pamantasan ng
Zamboanga State College of Marine Sciences and Technology sa eksaktong
petsa ng kanyang ika-21 na kaarawan noong ika-7 ng Abril, taong 2017 bilang
isa sa mga napabilang na mag-aaral sa Top Ten Performing Graduating
Students ng kanyang kolehiyo, ang College of Education and Liberal Arts
kung saan siya ay Rank 3 mula sa 75 mag-aaral na nagtapos ng BSED-
FILIPINO, lumaban din siya para sa karangalang Proficiency Award in Filipino
kung saan siya ay pumangatlo lamang at Most Outstanding Pre-Service
Teacher kung saan siya naman ay pumangalawa. Siya rin ang kauna-
unahang Student-Teacher na nakakuha ng markang 1.0 sa pagpapakitang–
turo sa Practicum at siyam na beses niyang ipinagtanggol ang kanyang
puwesto bilang tagapanguna sa pagpapakitang-turo sa buong panahon na
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research

kanyang pag-aaral sa kolehiyo. Nag-aral rin siya sa TESDA-Language

Institute sa programang “English Language and Culture” ng isang buwan sa
tag-init ng taong 2018. Ilang araw lang matapos niyang makuha ang sertipiko
ng programa sa TESDA at makita ang pasadong resulta ng Licensure
Examination for Teachers taong 2018 ay agad niyang sinimulan ang kanyang
pag-aaral sa Western Mindanao State University sa kursong Master of Arts in
Education in Language Teaching major in Filipino, simula noo’y walang hinto
na niyang kinuha ang mga sumusunod na yunits sa iba’t ibang asignatura na
napapaloob sa kaniyang panggradwadong kurso. Sa kasalukuyan ay
kinukuha niya ang huling dalawang asignatura bago matapos ang kanyang
mga akademikong-kahingian at umaasang kukuha na rin ng Comprehensive
Examination. Naipasa niya ang Teacher’s Board Exam sa taong 2018 sa
pamamaraang Self-Study. Nagkapagturo na rin siya sa pribadong paaralan
ng Ferndale International School ng isang taon, mula taong 2017 hanggang
2018 at magdadalawang taon na sa pamantasan ng Zamboanga State
College of Marine Sciences and Technology mula taong 2018 hanggang sa
kasalukuyang taon bilang Partime-Lecturer. Naging coach din siya ng ilang
piling mag-aaral sa pagtatalumpati, sabayang-pagbigkas, masining na
pagkukuweto, Spoken word poetry, daglian, paglikha ng islogan, poster-
making contest at maging pagsulat ng mga pangsimbahang mga awitin. Isang
paraan din sa pagpapalago ng kanyang sining sa pagsusulat ng mga Tula,
maikling kuwento, tulang pambata, kuwentong pambata, sanaysay at mga
awitin ay ang pagsali niya sa mga Online na patimpalak gaya ng Don Carlos
Palanca Memorial Awards for Literature, Komisyon sa Wikang Filipino
(Makata ng Taon), Goi Peace Foundation International Essay Contest for the
Youth, The New Poets Society (Patimpalak sa Tula), JMYC Olympic (Melody
of Praise Original Song Composition) at Kapisanan ng mga Mag-aaral sa
Wikang Filipino (Patimpalak sa Tula).
 RESEARCH PROPOSAL
Educ 200- Educational Research