2.
Single drug
(Herbal & Mineral)
     Gairika
         Dr. Ashwini Bodade
MD(Ayu), PhD(Sch), PGDEMS, CGO,CSD
          Assistant Professor
       Department of Rasashastra
  Tilak Ayurved Mahavidyalaya, Pune
                 Single drug- Gairika
Synonyms- गगररमत्तृ िका , ऱोहधातु , रक्तधातू , गैररक, गैरेय , गगररमद्
                                                                   ृ भव- R.T.22/110
Sanskrit- Gairika
English- Red Iron oxide / Haematite
Hindi- Sona Geru
Chemical composition- Fe2O3
                              Types
R.R.S / Rasendra             Rasarnava               Ayurved Prakasha
  Chudamani               (Based on Colour)
Swarna Gairika                 Rakta                   Swarna Gairika
Pashana Gairika                Hema                    Pashana Gairika
                               Kevala                 Samanya Gairika
                  Characteristics -
       Swarna Gairika                    Pashana Gairika
   Snigdha- Smooth to touch              Rooksha- Rough
        Masruna- Soft                     Kathina- Hard
    Ati Komala- Very tender       Nati lohita- Not Dark red colour
                                          (Pale red colour)
      Grahya- Swarna Gairika
                         Properties -
Chemical composition      Fe2O3
Colour                    Red brown, Metallic Gray, Dull to bright rust-red
Luster                    Metallic to splendent
Crystal Habit             Tabular to thick crystals, Trigonal
Cleavage                  None
Specific Gravity          4.8-5.2
Diaphaneity               Opaque
Hardness (Moh’s Scale)    5.5-6
Fracture                  Uneven to sub- Conchoidal
Streak                    Red to reddish brown
                     Shodhana-
Sr. No   Drug Used    Method of Shodhana   Refrerence
1        Godugdha     Bhavana              R.R.S. 3/49
2        Goghruta     Bharjana             A.P 2/272
Properties and Therapeutic Uses-
 Rasa         Madhura, kashaya
Guna          Snigdha
Veerya        Sheeta
Vipaka        Katu
Doshaghnata   Pitta hara
Karma         Netrya, Vishaghna, Raktasthambhaka, Kanduhara, Balya,
              Vranaropaka, Jwaraghna, Dahahara
Prayoga       Raktapitta, Raktapradara, Hikka, Vamana, Visha, Pandu,
              Jwara, Netraroga,
              Externa- Vrana, kandu, Udarda
•   Dose- 2- 4 Ratti ( 250-500 mg )
•   Anupana –Navaneetha, Ksheera with sharkara
•   Satvapaatana- Not required (Acharya Nandi)
•   Important Formulations-
           Laghusutshekhar,
           Kaamdudha Rasa,
           Padadaari Malahar,
           Irimedadi Taila,
           Krimighatini Gutika,
           Pushyanuga Churna,
           Jatyadi Taila,
           Pradarantak Loha,
           Gairikadya Gutikanjana,
           Jwarankusha Rasa etc
                  Laghusuta shekhara Rasa
                             (AFI Part II Page 282)
• Rasatantrasara , Siddhaprayoga Sangraha
• Kharaliya Rasayana
Formulation –
     Swarna Gairika (Shudha Gairika- Fe2O3 )- 240 gm
     Shunthi Churna ( Zingiber officinale Rosc.) (Rz) - 120gm
     Nagaveli Swarasa (LF)             - Q.S. for Bhavana 3 days
Therapeutic properties –
    – Pittaja shirahshula, Ardhavbhedaka(Migrain), Suryavarta(Sinusitis) , Pittaja
      Unmaad, Daha , Urdhvaga raktapitta,, Mukha Paka (stomatitis)
Matra- 250-500mg
Anupana- Sitayukta Dugdha
Research updates and clinical evidence-
   1)   MODE OF ACTION OF LAGHUSUT SHEKHAR RAS IN ARDHAVBHEDAK
        (MIGRAINE) - WORLD JOURNAL OF PHARMACEUTICAL AND MEDICAL
        RESEARCH
   2)   STANDARDIZATION OF LAGHU SUTA SHEKHARA RASA – AN ANALYTICAL
        STUDY- International Ayurvedic Medical Journal
                  Gairika Rasakriya
                        (Cha.Chi.26/235)
• Formulation-
  गैररकं सैन्धवं मस्
                  ु तं रोचना च रसक्रिया | कफ़े कायाा --------||
   –   Shudha Gairika (Shudha Gairika- Fe2O3 )- 1 part
   –   Saindhava (rock salt) - 1 part
   –   Musta      (Cyperus rotundus) (Rz)- 1 part
   –   Gorochan – 1 part
   –   Mix with - Water/ Honey
• Application- Netra lepartha (Bidalaka)
• Therapeutic properties – Kaphaja Netraroganashak
        Gairikadya Gutikanjana
                  (B.R. Netraroga)
       गैररकं सैन्धवं कृष्णा तगरश्च यथोिरम ् |
त्तऩष्टं द्त्तवरं शतोSद्भभवाा गुडीकाञ्जनभमष्यते ||21||
     Swarna Gairik- 1 part
     Saindhav- 2 part
     Pippali- 4 part
     Tagar- 8 part
     Mix with- water / Ajaaksheer
     Therapeutic use- Abhishyanda – Anjanaartha
                      Varnakara lepa
                       (Cha.Chi.25/117)
          ध्यामकाश्वत्थननचऱ  ु मऱ
                                ू ं ऱाऺा सगैररका |
         सहे मश्चाम्रुतासङ्ग: कासीसं चेनत वणाकृत ् ||
    –   Dhyaamak- Sugandhi truna - 1 Part
    –   Ashwatha(Pimpal) - 1 Part
    –   Nichul mula (Vetas mula ) - 1 Part
    –   Lakshaa (Lakha) - 1 Part
    –   Gairika - 1 Part
    –   Hema(Nagakesar) - 1 Part
    –   Amrutasanga (Tutiya) - 1 Part
    –   Kasis - 1 Part
• Therapeutic Use- Varnakruta (External Application )
                    Gairika Pradeha
              (Cha.Chi. Visarpa Rogadhyaya)
          ऩथ
           ृ क् ऩथ ृ क् प्रदे हा: स्य:ु सवे वा सत्तऩाषा सह |
          ऩद्भमनीकदा म: शीतो मौक्क्तकं त्तऩष्टमेव वा ||
          शङ्ख: प्रवाऱ: शुक्क्तवाा गैररकं वा घत    ृ ाप्ऱत
                                                         ु म् |
           ऩथृ गेते प्रदे हाश्च हहता ऻेया त्तवसत्तऩाणाम ् || ८१-८२
   1)   Padmini kardam (Mud of Lotus),
   2)   Mukta(Moti )
   3)   Shankha
   4)   Praval
   5)   Shukti
   6)   Gairik
Application – with Ghruta , External application
        Gairikadya Malahara
          (AFI-Part III, Page 224)
   Swarna Gairik- 12 gm
   Haridra -12 gm
   Hartaal- 1 gm
   Siktha Taila- 72 gm
BHU- Anubhut Yoga
External Application
Indication- Kandu, Twakdaaha