ESP Reviewer

Rasyonal)

Tao - ay nilikha ayon sa anyo at wangis ng

Diyos kaya’t siya ay tinawag na Kaniyang obra Chart 2:
maestro. Ang pagkakalikha ayon sa wangis ng ISIP KILOS-LOOB
Diyos ay nangangahulugan na ang tao ay may Kakayahan a. may a. Pumili,
kakayahang magpasiya at
mga katangiang tulad ng katangiang taglay magnilay o isakatuparan ang
Niya. Binigyan ng Diyos ang tao ng kakayahang magmuni-muni b. pinili b. Naaakit
nakauunawa c. sa mabuti at
mag-isip, pumili at gumusto. may kakayahang lumalayo sa
Magabstraksiyon masama
Kakayahang Taglay Ng Tao d. makabubuo ng
kahulugan at
Panlabas na Pandama - Ang mga ito ay kabuluhan ang
bagay
nagiging dahilan upang ang tao ay magkaroon a. humanap ng a. Malayang
Gamit at
ng direktang ugnayan sa reyalidad. Tunguhin impormasiyon b. pumili ng gustong
umisip at isipin o gawin b.
magnilay sa mga Umasam
 Paningin - mata na ginagamit upang
layunin at maghanap.
makita ang mga bagay sa ating paligid. kahulugan ng Mawili, humilig sa
impormasiyon c. anumang
 Pang-Amoy - ilong na ginagamit upang
sumuri at alamin nauunawaan ng
maka-amoy katulad ng amoy ng ang dahilan ng isip c. Maging
pabango o iba pang amoy sa ating pangyayari mapanagutan sa
alamin ang pagpili ng
paligid. mabuti at aksiyong
 Panlasa - dila na ginagamit upang masama, tama at makabubuti sa
mali, at ang lahat
makalasa ng mga pagkain. katotohanan
 Pandinig - tainga na ginagamit upang Pagkakatulad ng Tao sa Hayop
makadinig ng iba’t-ibang klaseng
 Parehong may buhay
tunog sa paligid.
 Natatanging
Panloob na Pandama - ito ay ang kamalayan, Pangangailangan(Pagmamahal sa Isa’t
memorya, imahinasyon at instinct. Isa)
 Kakayahang Magparami
 Kamalayan - pagkakaroon ng malay sa
pandama, nakapagbubuod, at Education ng Values – Aklat ni Esteban. “Ang
nakapag-uunawa. Isip ng tao ay may ispiritwal na kakayahan, ang
 Memorya - kakayahang kilalanin at “Intelect at Will”
alaalahanin ang nakalipas na
Chart 3:
pangyayari o karanasan.
 Imahinasyon - kakayahang lumikha ng TUNGUHIN INTELLECT(ISIP WILL(KILO
larawan sa isip at palawakin ito. ) S-LOOB)
Tungkulin (function) Mag-isip (to think) Isakilos (to
 Instinct - kakayahang maramdaman act)
ang isang karanasan at tumugon nang Hangarin/ Malaman (to Pumili (to
Layunin(Purpose) know) choose)
hindi dumadaan sa katwiran. Kaganapan ng tao Ang katotohanan Kabutihan
(truth) (goodness)
Chart Ni Esteban: Highest Human Karunungan(wisdo Kabutihan
Fulfillment m) upang bilang birtud
ANG KABUUANG KALIKASAN NG TAO umunawa (virtue) Pag-
Kalikasan ng Tao Pangkaalamang Pagkagustong ibig (love)
Pakultad Pakultad Ang tao ay nagtataglay ng karunungan na wala ang ibang
Materyal Panlabas na Emosyon nilalang sa mundo. Ang kaniyang karunungan ay bunga
(Katawan) Pandama ng nahubog na isip at kilos-loob na batay sa katotohanan
Panloob na
sapagkat ang katotohanan ay inaalam sa tulong ng pag-
Pandama
Ispiritwal Isip Kilos-loob iisip at akmang kilos-loob.
(Kaluluwa,
 ESP Reviewer
tumatanggal sa pananagutan ng tao sa
Ang isip ang nagpoproseso upang umunawa batay kaniyang kilos o pasiya.
sa taglay na talino o karunungan at kaalaman, ito
Krisis – Punto kung saan hindi tayo sigurado
ang intellect. Pagkatapos ng ganitong pamamaraan,
isang pasya ang mabubuo, at kaya nitong utusan kung ano ang gagawin sa kinahaharap na
ang katawan upang isakatuparan ang nabuong sitwasyon.
pasya, ito ang will.
Apat Na Yugto Ng Konsensiya
Magagawa ng taong magpakatao at linangin ang
mga katangian ng kaniyang pagkatao dahil sa  Unang yugto: Alamin at naisin ang
kaniyang isip at kilos-loob. Nagkakaroon ng mabuti. Gamitin ang kakayahang
kabuluhan ang buhay ng tao kung inilalaan ito sa ibinigay sa atin ng Diyos upang
pagsasabuhay ng katotohanan, sa pagmamahal, at makilala ang mabuti at totoo.
sa paglilingkod sa kapuwa.
 Ikalawang yugto: Ang pagkilatis sa
Konsensiya - ang munting tinig sa loob ng tao partikular na kabutihan sa isang
na nagbibigay ng payo sa tao at nag-uutos sa sitwasyon. Gamit ang kaalaman sa
kaniya sa gitna ng isang moral na pagpapasiya mga prinsipyo ng moralidad, kilatisin
kung paano kumilos sa isang konkretong kung ano ang mas nakabubuti sa isang
sitwasyon. partikular na sitwasyon.
 Ikatlong yugto: Paghatol para sa
Felicidad Lipio: Ang konsensya ang nagsilbing
mabuting pasiya at kilos. Pakinggan
“liwanag” sa kanyang isip at nagpaalala sa
ang sinasabi ng konsensiya: “Ito ang
kanya sa gawaing taliwas sa kabutihan.
mabuti, ang nararapat mong gawin”.
Konsensiya: Gawin Mo Ang Mabuti, Iwasan “Ito ay masama, hindi mo ito dapat
Mo Ang Masama gawin”.
 Ikaapat na yugto: Pagsusuri ng
Nakadepende ang paghuhusga ng konsensiya Sarili/Pagninilay. Pagnilayan ang
ng isang tao base sa kaalaman niya tungkol sa naging resulta ng ginawang pagpili.
katotohanan. Ipagpatuloy kung positibo ang naging
Mga Uri Ng Kamangmangan bunga ng pinili at matuto naman
kapag negatibo ang bunga ng pinili.
 Kamangmangang Madaraig(Vincible
Ignorance) - Ang kamangmangan ay Likas na Batas Moral – Bigay ng Diyos sa tao
madaraig kung mayroong upang maging gabay sa pagkilala sa Mabuti at
pamamaraan na magagawa ang isang masama. Inilalapat ito ng konsensiya.
tao upang malampasan ito at ang Mga Prinsipyo ng Likas na Batas Moral
pagkakaroon ng kaalaman dito ay
magagawa sa pamamagitan ng 1) Gawin ang mabuti, iwasan ang
pagsisikap o pag-aaral. Ang masama. Ang tao ay may likas na
kamangmangan ay dahil na sa sariling kakayahang kilalanin ang mabuti at
kapabayaan ng tao. masama. Mahalagang maging matibay
 Kamangmangan na di na nakakapit ang Unang yugto: Alamin
madaraig(Invincible Ignorance) - Ang at naisin ang mabuti. Gamitin ang
kamangmangan ay di madaraig kung kakayahang ibinigay sa atin ng Diyos
walang pamamaraan na magagawa upang makilala ang mabuti at totoo.
ang isang tao upang ito ay Ikalawang yugto: Ang pagkilatis sa
malampasan. Ito ang uri ng partikular na kabutihan sa isang
kamangmangan na bumabawas o sitwasyon. Gamit ang kaalaman sa
mga prinsipyo ng moralidad, kilatisin
 kung ano ang mas nakabubuti sa isang kaniyang kapwa. Kaya itinuturing na
partikular na sitwasyon. Ikatlong masama ang pagsisinungaling dahil
yugto: Paghatol para sa mabuting ipinagkakait at napipigilan nito ang
pasiya at kilos. Pakinggan ang sinasabi iyong kapuwa sa paghahanap ng
ng konsensiya: “Ito ang mabuti, ang katotohanan.
nararapat mong gawin”. “Ito ay
masama, hindi mo ito dapat gawin”.
Kaugnayan ng Konsensiya sa Likas na
Ikaapat na yugto: Pagsusuri ng Batas Moral
Sarili/Pagninilay. Pagnilayan ang  Sa pamamagitan ng konsensiya
naging resulta ng ginawang pagpili. nakagagawa ang tao ng pagpapasiya
Ipagpatuloy kung positibo ang naging at nasusunod ang Batas-Moral sa
bunga ng pinili at matuto naman kaniyang buhay.
kapag negatibo ang bunga ng pinili. 10  Ang konsensiya ang pamantayang
tao sa prinsipyong ito upang magiging ginagamit ng tao upang suriin ang
matatag siya laban sa pagtatalo ng iniisip, salita at gawa ayon sa Likas na
isipan sa pagitan ng mabuti laban sa Batas Moral na siya namang batayan
masama. upang malaman ang mabuti at
2) Kasama ng lahat ng may buhay, may masama sa natatanging sitwasyon.
kahilingan ang taong pangalagaan ang  Sinusuri ng konsensiya ang kilos kung
kaniyang buhay. Malinaw ang ito ay tama o mali
tinutukoy ng prinsipyong ito, ang  Ang konsensiya ang pinakamalapit na
obligasyon ng tao na pangalagaan ang pamantayan ng moralidad.
kaniyang sarili upang mapanatili itong
malusog. Sa prinsipyong ito, alam ng Mga Antas ng Paghubog ng konsensiya
tao na hindi lang ang pagkitil sa
1. Ang antas na likas na pakiramdam at
sariling buhay ang masama kundi ang
reaksiyon. Nagsisimula ito sa
kitilin ang buhay ng kaniyang kapuwa.
pagkabata. Hindi alam ng bata kung
3) Kasama ng mga hayop (mga nilikhang
ano ang tama o mali. Umaasa lamang
may buhay at pandama), likas sa tao
siya sa mga paalala, paggabay at
(nilikhang may kamalayan at kalayaan)
pagbabawal ng kanyang mga
ang pagpaparami ng uri at papag-
magulang o ng mga mas nakatatanda.
aralin ang mga anak. Kalikasan na ng
2. Ang antas ng superego. Malaki ang
tao ang naisin na magkaroon ng anak.
bahaging ginagampanan ng may
Ngunit kaakibat ng kalikasang ito ang
awtoridad sa pagpapasya at pagkilos
responsibilidad na bigyan ng
ng bata. Itinuturo sa bata kung ano
edukasyon ang kaniyang anak. Ang
ang mga ipinagbabawal sa lipunan at
prinsipyong ito ay dapat na nakatanim
nagiging bahagi na ito ng kanyang
sa bawat magulang sa paggabay at
buhay nang hindi namamalayan.
paghubog sa kaniyang anak.
3. Layunin ng paghubog ng konsensiya
4) Bilang rasyonal na nilalang, may likas
ang mahubog ang pagkatao batay sa
na kahilingan ang tao na alamin ang
Likas na Batas Moral kung saan
katotohanan at mabuhay sa lipunan.
naisasabuhay ang mga birtud,
Malinaw na tinutukoy ng prinsipyong
pagpapahalaga at katotohanan.
ito ang paggalang sa katotohanan. Ito
ay sumasaklaw sa obligasyon ng tao
na hanapin ang katotohanan sa
pamamagitan ng pagkakaroon ng
kaalaman at obligasyong ibahagi ito sa
 ESP Reviewer
Mga Hakbang sa Paghubog ng Pagkilos ayon sa hinihingi ng
Konsensiya (Felicidad Lipio 2004) sitwasyon

1. Matapat at masunuring isagawa ang Dalawang Aspeto Ng Kalayaan

paghahanap at paggalang sa
1. Kalayaan Mula Sa (Freedom From) -
katotohanan. Maipakikita ang
Ang kalayaan mula sa ay ang kawalan
pananagutan sa kilos kung gagawin
ng hadlang ng isang tao sa pagkamit
ang mga sumusunod.
ng anumang naisin. Malaya siyang
a. Kilalanin at pagnilayan ang kumilos o gumawa ng mga bagay-
mga tunay na bagay at para maging ganap na malaya
pagpapahalagang moral na ang isang tao, dapat kaya niyang
sangkot sa isang kilos. pigilin at pamahalaan ang nais ng
b. Suriin ang mga sariling kanyang sarili.
hangarin upang matiyak na 2. Kalayaan Para Sa (Freedom For) -
kumikilos sa mga mabuting Inuuna ang kapakanan ng iba bago
layunin at hindi mula sa ang sariling kapakanan. Kung ang
makasariling interes. isang tao ay malaya sa pagiging
c. Unawain at pagnilayan ang makasarili. Upang patuloy na
mga karanasan at hamon sa makapagmahal at makapaglingkod
buhay. ang isang tao, kailangang malaya siya
d. Alamin at unawain ang mga 6 - mula sa pansariling interes na
talakayan tungkol sa mga nagiging hadlang sa kanyang pagtugon
napapanahong isyung moral sa pangangailangan ng kanyang
at mga implikasyong kapwa.
panlipunan ng mga ito.
2. Naglalaan ng panahon para sa regular Mga negatibong katangian at pag-uugali na
na panalangin. Ang pakikipag-ugnayan kailangang iwasan para ganap na maging
natin sa Diyos ay nakatutulong sa Malaya
pagpapanatag ng kalooban, paglinaw a. Makasariling Interes
ng pag-iisip at kapayapaan ng puso. b. Katamaran
Pagpapasiya - ay ang pagpipili ng aksyon, kilos c. Kapritso
na gagawin o tugon ayon sa kinakaharap na d. Pagmamataas
sitwasyon. Dalawang Uri Ng Kalayaan
Kalayaan - walang sinuman ang pwedeng 1. Malayang Pagpili (Free Choice o
humadlang o pumigil sa anumang naisin at Horizontal Freedom) - Ang malayang
gawin sa kanyang buhay. pagpili ay ang pagpili sa kung ano ang
Ang Kalayaan ay May kakambal na alam ng taong makabubuti sa kaniya
Responsibilidad (goods). Ang isang bagay ay pinipili
dahil nakikita ang halaga nito.
Dalawang Responsibilidad 2. Vertical freedom o fundamental
Option - Ito ay tumutukoy sa
1. Kalayaang kaugnay ng malayang kilos
pangunahing pagpiling ginagawa ng
loob - Ito ay ang pagkilos sa sariling
isang tao.
kagustuhan
a. Ang pagtaas o tungo sa mas
2. Kakayahang tumugon sa tawag ng
mataas na halaga o
pangangailangan ng sitwasyon -
fundamental option ng
pagmamahal -
 nangangahulugan ito ng
pagpili sa ginagawa ng tao;
kung ilalaan ba niya ang
kanyang ginagawa para sa tao
at sa Diyos.
b. Ang pagbaba tungo sa mas
mababang halaga o
fundamental option ng
pagkamakasarili - ito ang mas
mababang fundamental
option dahil wala kang
pakialam sa iyong kapwa at sa
Diyos.

2 Fundamental Option sa Pagpili

1. Pagmamahal - mataas na option, ito

ang paglalaan sa buhay o sarili na
mamuhay kasama ang kapuwa at ang
Diyos.
2. Pagkamakasarili - mababang option,
ito ay ang mabuhay para sa sarili niya
lamang.