Koncepcje narodu i czynniki narodowotwórcze

Wprowadzenie
Przeczytaj
Prezentacja mul medialna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Jan Paweł II, Przemówienie na forum ONZ, „Tygodnik Powszechny” 1995, nr 42.
Źródło: Paweł Kmiecik, Tożsamość narodowa i patriotyzm współczesnych Polaków,
21.09.2016 r., dostępny w internecie: nowastrategia.org.pl [dostęp 12.05.2020 r.].
Źródło: Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, dostępny w internecie:
isap.sejm.gov.pl [dostęp 31.07.2020 r.].
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, 1.07.2015 r., dostępny
w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 10.02.2020 r.].
 Koncepcje narodu i czynniki narodowotwórcze

Źródło: domena publiczna.

Każdy człowiek zapytany o to, kim jest, udzieli innych odpowiedzi. Może być to podanie
imienia, nazwiska, wykonywanego zawodu lub pochodzenia narodowościowego. W ten
sposób możemy otrzymać wiele różnych i nie zawsze potrzebnych nam informacji. Jednak
ze szczególną uwagą należy podchodzić do kwestii narodowości. Współcześnie
identyfikowanie się ze swoim narodem stało się bardzo modne. Kibicujemy naszym
sportowcom przyodziani w barwy narodowe, z flagami wyrysowanymi na twarzy. Z dumą
prężymy się na baczność w czasie wykonywania hymnu i odczuwamy radość, gdy „nasi”
wygrywają. Dlatego zastanówmy się, czym jest naród, co tworzy narodowość i jak ją należy
utrwalać.

Twoje cele

Zdefiniujesz pojęcie narodu.

Porównasz ze sobą różne koncepcje narodu.
Scharakteryzujesz czynniki narodowotwórcze.
Wyjaśnisz pojęcie tożsamości narodowej.
Przeanalizujesz czynniki sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej.
Przeczytaj

Naród, czyli kto?

Narodem nazywamy wspólnotę o charakterze historycznym, którą wyróżniają takie cechy
obiektywne, jak terytorium, państwo, język, oraz cechy subiektywne w postaci świadomości
przynależności do wspólnoty narodowej. Tak więc możemy stwierdzić, że naród to
historycznie ukształtowana wspólnota ludzi, która wyróżnia się od innych przez:

własną nazwę i historię;

odrębny język i kulturę;
terytorium uznawane przez członków narodu za ojczyznę;
wspólną świadomość narodową jego przedstawicieli i przeświadczenie o wspólnym
pochodzeniu;
własne państwo (obecnie lub historycznie) lub dążenia do jego utworzenia.

Koncepcje genezy narodu

Współcześnie obserwujemy tendencję odchodzenia od ścisłego definiowania narodu na
rzecz koncepcji genezy narodu.

Obecnie ścierają się ze sobą dwie podstawowe koncepcje genezy narodu.

Pierwsza, zwana koncepcją wspólnoty 1

kulturowej lub etnicznej, zakłada, że za
podstawę narodu uznaje się świadomość
przynależności do określonej wspólnoty
kulturowej lub etnicznej. W tym rozwiązaniu
najważniejszymi czynnikami, pozwalającymi na
wyodrębnienie się narodu, są: kultura, język,
obyczaje, tradycja. Integrują one naród
i zapewniają jego ciągłość oraz wyodrębnienie
się z innych narodów. Nie można umniejszyć też
znaczenia przekonania o wspólnym
pochodzeniu narodowym.
 2 W drugiej koncepcji genezy narodu poszukuje
się we wspólnocie politycznej. Zgodnie z tą
teorią narody są tworzone przez państwo
z wykorzystaniem jego organizacji i struktur.
Naród jest najwyższą formą rozwoju
społeczeństwa, państwo zaś jest najbardziej
zorganizowaną formą reprezentacji
społeczeństwa. Państwo jako uczestnik
stosunków międzynarodowych dąży do
zaspokojenia i zabezpieczenia interesów
narodowych. Wszyscy mieszkający na jego
terytorium są zobowiązani do zachowania
lojalności wobec państwa. Ujęcie to pozwala
łączyć naród z nacjonalizmem i wtedy często
pojawiają się postulaty, że granice państwowe
powinny się pokrywać z granicami etnicznymi.
Do najważniejszych czynników, pozwalających
na tworzenie się narodu, w tej koncepcji
zaliczymy: historię, pamięć historyczną, tradycję
i mity.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Porównanie sposobu myślenia o narodzie

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Tożsamość narodowa

“
Jan Paweł II

Przemówienie na forum ONZ

Prawo narodu do istnienia w sposób naturalny pociąga za sobą to, że
każdy naród może cieszyć się prawem do własnego języka i kultury,
za pomocą których ludzie wyrażają i przedstawiają to, co nazwałbym
podstawową duchową suwerennością. Historia uczy, że
 w okolicznościach ekstremalnych to właśnie kultura pomaga
narodowi przetrwać utratę politycznej i gospodarczej niezależności.
Źródło: Jan Paweł II, Przemówienie na forum ONZ, „Tygodnik Powszechny” 1995, nr 42.

Tożsamością narodową nazywamy wewnętrzne poczucie członków danego narodu

przynależności do niego i odrębności od innych narodów. Jest ona kształtowana przez
czynniki narodowotwórcze. Poczucie tożsamości narodowej szczególnie mocno jest
akcentowane w sytuacjach trudnych dla danego narodu. Widać to doskonale na
przykładzie Polaków, którzy w sytuacjach kryzysowych potrafią się zjednoczyć we
wspólnym działaniu. Przykładem może być ruch oporu z czasów okupacji hitlerowskiej czy
spontaniczne tworzenie się Solidarności w 1980 roku. Pojęcie tożsamości narodowej nie
jest tożsame ze świadomością narodową. Tożsamość narodowa jest pojęciem szerszym,
zawierającym w sobie świadomość narodową, która polega na identyfikowaniu się z danym
narodem, poczuciu przynależności do niego i wytworzeniu więzi emocjonalnej. Do
tożsamości narodowej należy jeszcze dodać znajomość pewnego kanonu narodowego, który
składa się z umiejętności porozumiewania się z innymi członkami narodu za pomocą
wspólnego kodu kulturowego, np. języka, systemu pojęć. Dodatkowo do tożsamości
narodowej należy zaliczyć wiedzę na temat historii, tradycji i obyczajów narodowych oraz
umiejętność odróżniania „swoich” od „obcych”.

Jak utrwalać tożsamość narodową?

Utrzymanie tożsamości narodowej jest zadaniem całego narodu, każdy z jego członków
powinien dążyć do jej pielęgnowania i zachowania. Dzieje się tak od pokoleń i proces ten
powinien trwać dalej. Co może wpływać na jego przebieg? Jakie procesy mogą osłabić lub
wzmocnić tożsamość narodową?

Po pierwsze, tożsamość narodowa ma 1

konkurencję w postaci tożsamości europejskiej,
która jest konsekwencją procesu jednoczenia
Europy w Unii Europejskiej. Wielu młodych
ludzi zachłysnęło się swoją europejskością,
często zapominając, że są przede wszystkim
Polakami, a dzięki temu obywatelami UE.
Poczucie tożsamości europejskiej nie wyklucza
poczucia tożsamości narodowej, ale może je
bardzo osłabiać. Dlatego należy podkreślać
swoją tożsamość narodową w zjednoczonej
 Europie w myśl mo a UE „Jedność
w różnorodności”.

2 Po drugie, elementem utrwalającym tożsamość

narodową jest jej atrakcyjność. Powinna nas
ona motywować do określonych zachowań
i działań, których realizacja poza wspólnotą
narodową byłaby niemożliwa.

Po trzecie, istotnym elementem utrwalającym 3

tożsamość narodową jest solidarność
narodowa, która przejawia się w działaniach na
rzecz zmniejszenia nierówności materialnych
i społecznych. Pozwala to unikać zjawiska
marginalizowania części przedstawicieli narodu
i procesów wykluczenia społecznego.

4 Po czwarte, dla części Polaków mieszkających

za granicami kraju ważne jest posiadanie np.
Karty Polaka, która potwierdza przynależność
do narodu polskiego. Jest ona przyznawana
osobie niemającej obywatelstwa polskiego albo
zezwolenia na osiedlenie się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz deklarującej
przynależność do narodu polskiego
i spełniającej określone ustawą warunki.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik
Karta Polaka
dokument, który może otrzymać osoba identyfikująca się z polskim narodem, mieszkająca
poza granicami kraju, będąca pochodzenia polskiego; Karta Polaka potwierdza
przynależność do narodu polskiego

naród

zbiorowość ludzi mających wspólną tożsamość narodową, która wykształciła się pod
wpływem czynników narodotwórczych w ramach procesu dziejowego na określonym
terytorium; jest wspólnotą o podłożu gospodarczym, politycznym, kulturowym
i społecznym, funkcjonującą w świadomości swoich członków

świadomość narodowa

przekonanie o przynależności do danego narodu i jego historii

tożsamość narodowa

świadomość poczucia odrębności od innych narodów; wykształca się w procesie

tworzenia się narodu i trwa w czasie jego istnienia
Prezentacja mul medialna

Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj ćwiczenia.

Czynniki narodowotwórcze 1

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Terytorium
 Wspólne terytorium jest uważane za
podstawowy czynnik obiektywny, bez którego
trudno jest sobie wyobrazić funkcjonowanie
narodu. Każdy naród jest związany
z określonym terytorium lub obszarem, który
uważa za szczególny i bardzo cenny. Nazywany
ojczyzną, budzi w członkach narodu duże
emocje i uczucia.

Źródło: Szymon765, CC BY-SA 4.0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Wspólne pochodzenie etniczne

Pochodzenie etniczne jest bardzo istotnym

czynnikiem narodotwórczym. Więź, pochodząca
z przekonania o micie wspólnego pochodzenia,
warunkuje wspólnotę zwyczajów czy też języka.

Źródło: CC0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Państwo

Funkcjonowanie państwa wpływa na proces

istnienia i wyodrębniania się narodu. Państwo
w imieniu narodu podejmuje działania, określa
cele i wartości uznawane przez naród.
 5

Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa

R.P. 965, 1889 r.
Źródło: domena publiczna.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Historia i tradycja

Wspólna historia i tradycja tworzą podstawy

współczesnych narodów. Świadczą bowiem, że
już naszych przodków łączyła wspólnota
interesów. Wspólna historia prowadzi do
wyodrębnienia się symboli narodowych oraz
budowania nowoczesnej polityki historycznej
narodu.
6

Źródło: CC0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Religia i wyznanie

W wielu przypadkach wspólne wyznanie lub

religia prowadziły do budowy tożsamości
narodowej. Historia większości narodów
europejskich jest silnie związana z religią
chrześcijańską i jej odłamami.
 7

Źródło: CC0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Gospodarka

Olbrzymi wpływ na powstanie narodów mają

powiązania gospodarcze i ekonomiczne.
Sprzyjają one umacnianiu się więzi łączących
jednostki z narodem. W ramach tego czynnika
narodowotwórczego istnieją dwie koncepcje
narodu: pierwsza doszukuje się jego początków
głęboko w starożytności i średniowieczu, druga
w rewolucji francuskiej i jej skutkach (rozpadzie
społeczeństwa przedindustrialnego, zastąpieniu
stanów klasami społecznymi). W drugiej
koncepcji naród jest nośnikiem nowoczesności
i zmian społecznych.
8

Źródło: CC0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Społeczeństwo

Powstawanie pierwszych społeczeństw było

związane ze zmianami w relacjach społecznych.
Rodziny łączyły się w grupy rodzin, te
w plemiona, które następnie zaczęły tworzyć
narody. Czynnik społeczny w tworzeniu się
narodu jest bardzo dynamiczny, prowadzi do
przeobrażeń społecznych.
 9

Młodzież w ludowych strojach krakowskich

z wieńcem dożynkowym, ul. ks. Wyrwy, Ryglice,
15 sierpnia 2015 r.
Źródło: magro_kr, CC BY-NC-ND 2.0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Kultura

Podstawowym elementem konstrukcyjnym

narodu jest kultura. Kultura narodowa ma
charakter dojrzały, jest zorganizowana
i całościowa, mimo wewnętrznych różnic.
Składa się na nią całość dorobku kulturalnego
narodu, co jest częścią świadomości narodowej.
Odmienności kulturowe kształtują narody.
Uważa się je za wspólny zasób – dobro i system
wartości uznawany przez jednostki
i społeczeństwa, który jest przekazywany
z pokolenia na pokolenie. Kultura nie jest
 ograniczona tylko do elementów historycznych,
ona cały czas żyje i się rozwija.

10

Źródło: CC0.

Trwa
wczytywanie
danych...
Materiał audio dostępny pod adresem:

h ps://zpe.gov.pl/b/P17M7vdbc

Świadomość narodowa

To subiektywne odczucie przynależności

narodowej jednostek, które ten naród tworzą.
Ma duże znaczenie w procesie
narodotwórczym, bowiem pozwala danej
zbiorowości różniącej się od innych narodów
zmobilizować się do wspólnego działania w celu
pokazania własnej odrębności.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Zastanów się i wskaż, który z wymienionych czynników narodowotwórczych odgrywa

obecnie najważniejszą rolę w podtrzymaniu tożsamości narodowej Polaków.

Ćwiczenie 2

Przedstaw najważniejsze według ciebie elementy polskiej świadomości narodowej.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, czy może istnieć naród bez własnego państwa. Podaj ewentualne przykłady.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Dokończ zdanie.
Tożsamość narodowa to…

 przekonanie o przynależności do narodu.

 silna solidarność narodowa.

 chęć posiadania wielu obywatelstw.

 świadomość poczucia odrębności od innych narodów.

Ćwiczenie 2 輸
Zdefiniuj pojęcie narodu.

Ćwiczenie 3 輸
Zaznacz te spośród wymienionych stwierdzeń, które odnoszą się do etniczno-kulturowej
koncepcji narodu.

 Naród jest wspólnotą polityczną.

Pojęcia narodu i państwa oraz narodowości i obywatelstwa są często utożsamiane


ze sobą.

Wspólnota językowo-kulturalna z czasem przekształca się w naród, a ten następnie


w państwo.

 Naród to wspólnota etniczna lub kulturowa.

 Ćwiczenie 4 醙

Dokonaj analizy ilustracji i wykonaj polecenie.

Źródło: domena publiczna.

Wyjaśnij, jaki charakter ma przedstawiony na zdjęciu budynek i z czym – w kontekście kultury

narodowej – może się kojarzyć.

Materiał źródłowy do ćwiczeń nr 4–5.

Źródło I

醙
Karta Polaka – wzór.
Źródło: domena publiczna.

Źródło II

“ Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka

Art. 2.1. Karta Polaka może być przyznana osobie, która deklaruje
przynależność do Narodu Polskiego i spełni łącznie następujące
warunki:
1) wykaże swój związek z polskością przez przynajmniej podstawową
znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz
znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
2) w obecności konsula Rzeczypospolitej Polskiej, zwanego dalej
„konsulem”, lub w przypadku, o którym mowa w art. 12 ust. 4 –
wojewody albo wyznaczonego przez niego pracownika, złoży
pisemną deklarację przynależności do Narodu Polskiego;
3) wykaże, że jest narodowości polskiej lub co najmniej jedno z jej
rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości
polskiej, albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub
polonijnej potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na
rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej
przez okres co najmniej ostatnich trzech lat;
 4) złoży oświadczenie, że ona lub jej wstępni nie repatriowali się lub
nie zostali repatriowani z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie umów
repatriacyjnych zawartych w latach 1944–1957 przez Rzeczpospolitą
Polską albo przez Polską Rzeczpospolitą Ludową z Białoruską
Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną
Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką
i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, do jednego
z państw będących stroną tych umów.
Źródło: Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 31.07.2020 r.].

Ćwiczenie 5 醙
Wyjaśnij, dlaczego Kartę Polaka początkowo mogli otrzymać tylko mieszkańcy byłego ZSRS
mający polskie pochodzenie.

Ćwiczenie 6 醙
Oceń, czy Karta Polaka jest dokumentem budującym tożsamość narodową osób, którym
została przyznana.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z wykresami i wykonaj polecenia.


Oprac. na podst.: Pamięć o powstaniu warszawskim , Komunikat z badań CBOS, nck.pl,
31.07.2019 [online, dostęp: 1.04.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wyjaśnij rolę wydarzeń historycznych, takich jak powstanie warszawskie, dla utrzymywania
tożsamości narodowej.

Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z wykresem i wykonaj ćwiczenie.

Oprac. na podst.: Pamięć o powstaniu warszawskim , Komunikat z badań CBOS, nck.pl, 31.07.2019 [online,
dostęp: 1.04.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rozstrzygnij, czy na podstawie wykresu można stwierdzić, że Polacy interesują się historią
swojego kraju i sami szukają informacji o ważnych wydarzeniach.
Ćwiczenie 9 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia

1997 roku

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku

możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my,
Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący
w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak
i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący
z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra
wspólnego – Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę
o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną
w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich
wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej
Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom
wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami
wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi
potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny
Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe
wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na
zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji
publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu
odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym
sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako
prawa podstawowe dla państwa
oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu
władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości
umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję
będą stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie
 przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku
solidarności z innymi,
a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę
Rzeczypospolitej Polskiej.

Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, 1.07.2015 r., dostępny w internecie:
prawo.sejm.gov.pl [dostęp 10.02.2020 r.].

Wymień czynniki narodowotwórcze, do których odwołują się twórcy Konstytucji RP w jej

preambule.
Ćwiczenie 10 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“
Paweł Kmiecik

Tożsamość narodowa i patriotyzm współczesnych

Polaków

Poruszana przez Autora problematyka znalazła także odzwierciedlenie

w aktualnie obowiązującej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego
z 2014 roku, która zastąpiła mocno zdezaktualizowany dokument
z 2007 roku. Jak podkreślają jej twórcy, jednym z zasadniczych działań
społecznych w sferze bezpieczeństwa powinna być ochrona
i umacnianie tożsamości narodowej. W art. 95 wspomnianego
dokumentu czytamy: „Ważnym zadaniem państwa jest zachowanie
tożsamości narodowej poprzez pielęgnowanie kultury narodowej oraz
ciągłości historycznej i pokoleniowej. Konieczna jest nie tylko ochrona
dziedzictwa kulturowego i tożsamości narodowej, ale też wydobywanie
tkwiącego w nich potencjału rozwoju i budowy nowoczesnego państwa.
Działania w tym zakresie będą więc ukierunkowane na zapewnienie
powszechnego i równego dostępu do kultury, aktywizację kapitału
społecznego, a w jego ramach wzmacnianie postaw patriotycznych oraz
aktywnego i świadomego obywatelstwa. Służyć temu będzie ochrona
samego dziedzictwa narodowego i jego cyfryzacja, otwarty dostęp do
jego zasobów, rozwój edukacji obywatelskiej i kulturalnej w kształceniu
ogólnym oraz wsparcie potencjału stowarzyszeń i organizacji
pozarządowych zajmujących się tą problematyką”.

Źródło: Paweł Kmiecik, Tożsamość narodowa i patriotyzm współczesnych Polaków, 21.09.2016 r., dostępny w
internecie: nowastrategia.org.pl [dostęp 12.05.2020 r.].
Wyjaśnij, w jaki sposób państwo polskie ochrania i umacnia tożsamość narodową.
Dla nauczyciela

Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Koncepcje narodu i czynniki narodotwórcze

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

IV. Aspekty etniczne życia społecznego.

Uczeń:

1) przedstawia różne koncepcje narodu (polityczną i etniczno‐kulturową); charakteryzuje

czynniki narodotwórcze i sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje pojęcie narodu;

porównuje różne koncepcje narodu;
charakteryzuje czynniki narodotwórcze;
omawia pojęcie tożsamości narodowej;
wskazuje czynniki sprzyjające jej zachowaniu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

analiza materiału źródłowego;

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej;
 burza mózgów;
mapa myśli.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Zapoznanie z tematem i celem zajęć.

2. Burza mózgów – zespół klasowy zastanawia się, czym jest naród. Propozycje uczniów są
zapisywane na tablicy w postaci mapy myśli, na ich podstawie zostanie przygotowana
notatka z lekcji dotycząca narodu.

Faza realizacyjna

1. Omówienie przez nauczyciela pojęcia naród i podanie czynników sprzyjających

powstaniu narodu.

2. Przedstawienie koncepcji genezy narodu – zespół klasowy analizuje porównanie

myślenia o narodzie w koncepcji etniczno‐kulturowej i politycznej na podstawie widźetu
zamieszczonego w lekcji.

3. Rozmowa nauczająca na podstawie prezentacji multimedialnej o czynnikach

narodotwórczych. Analiza poszczególnych czynników i ich znaczenia dla powstania
narodu.

4. Zjawisko tożsamości narodowej – analiza tekstu źródłowego przez klasę i próba

zdefiniowania, czym jest tożsamość narodowa oraz jakie jest jej znaczenie dla zachowania
świadomości narodowej przez naród.

5. Podsumowanie zajęć – wskazanie, jak należy pielęgnować tożsamość narodową i jakie są

elementy, które ją utrwalają.

Faza podsumowująca
1. Wykonanie notatki z lekcji, która zawiera podsumowanie zajęć.

2. Wykonanie ćwiczeń do prezentacji.

Praca domowa:

Wykonanie w domu ćwiczeń z modułu „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Paweł Kmiecik, Tożsamość narodowa i patriotyzm współczesnych

Polaków, nowastrategia.org.pl.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, prawo.sejm.gov.pl.

Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, isap.sejm.gov.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Prezentacja może być materiałem powtórkowym do lekcji lub sprawdzianu wiadomości.