IV.
AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
           IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
1 - amaliy mashg’ulot. UML muhitida ishlash uchun kerakli dasturiy vositani
     o’rnatish. Loyiha uchun UML holat diagrammalarini shakllantirish.
      Ishdan maqsad: Loyihaning holat diagrammalarini shakllantirish uchun
UML muhitida ishlash uchun StarUML dasturiy vositasini o’rnatish, loyiha tasnifi
uchun use case, class, sequence, activity va boshqa holat diagrammalarini yaratish
ko’nikmalarini hosil qilish.
                                  Ishni bajarish tartibi
      1. StarUML dasturini o’rnatish.
      2. StarUML dasturida holat diagrammalrini yaratish uchun ishlatiladigan
         uskunalar paneli bilan tanishish.
      3. Loyihaning use case diagrammasini shakllantirish bo’yicha ko’rsatmalar.
      4. Loyihaning class diagrammasini shakllantirish bo’yicha ko’rsatmalar.
      5. Loyihaning sequence diagrammasini shakllantirish bo’yicha
         ko’rsatmalar.
                            StarUML dasturini o’rnatish
      StarUML – bu ochiq kodli, qulay va tezkor UML/MDA platforma bo’lib,
loyihaning holat diagrammalarini shakllantirishda ishlatiladi.
      Asosiy xususiyatlari:
            UML 2.0
            MDA
            Plug-in Architecture
            Usability
                   1-rasm. StarUML dasturi dastlabki interfeysi
     UML (Unified modeling language) – OMG (Object Management Group) ning
kengaytirilgan ko’rinishi bo’lib, hozirgi kunda UML 2.0 versiyasi mavjud va barcha
                                                                                     66
                                          IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
standartlari StarUML dasturi tomonidan qo’llab quvvatlanadi.
      MDA (Model Driven Architecture) - OMG (Object Management Group) ning
yangi texnologiyasi bo’lib, dasturiy ta’minotni modellashtirish uskunasi
o’zgaruvchilar va metodlar kiritishni ham qo’llab quvvatlaydi.
      Afzalliklari
           import va export qilish imkoniyati mavjud.
           Dasturda kodlar va dokumentatsiyalar mavjud.
           foydali va bepul.
     Kamchiliklari
           Boshlang’ichlar uchun qiyin.
           Kross platformali emas. (faqat Windows uchun ishlaydi)
       StarUML dasturidan foydalanish uchun tizimga minimum quyidagicha
talablar qo’yiladi:
             Intel® Pentium® 233MHz yoki undan yuqori
           Windows® 2000, Windows XP™,yoki undan yuqori
           Microsoft® Internet Explorer 5.0 yoki undan yuqori
           128 MB RAM (256MB tavsiya qilinadi)
           hard diskdan 110 MB bo’sh joy (150MB tavsiya qilinadi)
     StarUML loyiha uchun quyidagi ko’rinishdagi diagrammalarni yaratish
uchun imkoniyatini yaratadi:
        1. Use Case Diagram
        2. Class Diagram
        3. Sequence Diagram
        4. Collaboration Diagram
        5. State chart Diagram
        6. Activity Diagram
        7. Component Diagram
        8. Deployment Diagram
        9. Composite Structure Diagram (UML 2.0)
                                                                               67
                                          IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
Dasturni o’rnatish uchun quyidagi ssilkaga kiramiz
http://staruml.sourceforge.net/en/download.php
        2-rasm. StarUML dasturini yuklab olish uchun web sahifa oynasi
      Yuklab olingan faylni ishga tushirganimizda quyidagicha oyna xosil bo’ladi
va undan “Next” tugmasini bosamiz.
                   3a-rasm. StarUML dasturining o’rnatilish jarayoni
                                                                                   68
                                          IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
       Natijada dasturni qayerga o’rnatishni yo’lini ko’rsatib (Odatda C:\Program
Files (x86)\StarUML papkasiga o’rnatiladi) “Next” tugmasini belgilaymiz.
                   3b-rasm. StarUML dasturining o’rnatilish jarayoni
        3c-rasm. StarUML dasturining o’rnatilish jarayoni tugashi va uni ishga
                                 tushurish
      Agar StarUML dasturi muvoffaqiyatli o’rnatilsa yuqoridagi 3c-rasm paydo
                                                                                    69
                                          IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
bo’ladi va bundan “Finish” tugmasini bosadigan bo’lsak, dastur o’rnatilishi
nihoyasiga yetadi va StarUML dasturi avtomatik tarzda ishga tushuriladi. StarUML
da loyiha yaratish ketma-ketligi quyidagicha amalga oshiriladi.
[File] -> [New Project By Approach] menu.
                4a-rasm. StarUML dasturida yangi loyiha yaratish
Select [Rational Approach]
                                                                                   70
                                         IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
               4b-rasm. StarUML dasturida yangi loyiha yaratish
                  5-rasm. Yaratilgan loyihaning umumiy oynasi
       Loyihaning Use case diagrammasini chizish. Buning uchun quyidagi ketma-
ketlik amalga oshiriladi
                                                                                 71
                                        IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
   Yuqorida ko’rsatilgan rasmdan Use Case view bo’limiga sichqoncha chap
    tugmasi ikki marta bosiladi.
   “Main” bo’limida to’g’ridan to’g’ri diagrammani chizish mumkin (yoki Use
    Case View menuyusidan sichqoncha o’ng tugmasini bosib [Add Diagram]
    -> [Use Case Diagram] ketma-ketliklari tanlanadi.
              6-rasm. Loyiha uchun Use Case diagrammasini yaratish
      Use case diagrammasini shakllantirish jarayonida quyidagi elementlardan
foydalaniladi:
              Actor
              Use Case
              Association
              Directed Association
              Generalization
              Dependency
              Include
              Extend
              System Boundary
              Package
                                                                                72
               IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
 7a-rasm. Actor elementi
7b-rasm. Use case elementi
                                                    73
                           IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
7c-rasm. Assotsatsiya (komponentalarni bog’lash) elementi
    8-rasm. Loyihaning Use case diagrammasi
                                                                74
                                        IV. AMALIY MASHG’ULOT MATERIALLARI
                        Foydalanilgan adabiyotlar
1.“Software Engineering”, by Ian Sommerville, 2015
2.UML Distilled: A Brief Guide to the Standard Object Modeling Language (3rd
   Edition)by Martin FowlerSep 25, 2003
3. http://www.SoftwareEngineering-9.com
4.http://www.uml-diagrams.org/
                                                                               75