ద�త్�య వ x కవచం

ఉeత �ð�ల 8దయ్ �ం�ష S

www.freegurukul.org
“ఉe త C�hల 8దయ్ åం�ష2” �వ్� 8�వ�, ��æ య్ల� �å న 8దయ్ ఉe తంe + �లభంe + ఆకరష్åయంe +
�ణయ్త� �å అం�ం3 �æ �రయ్ŞమంØ eగంe ఈ �సత్��న్ 9� sకష్ 65 �� 2ంe �క 8ంe అం��త్�న్ð. ఇంðh �ð
æ89 కృతజఞ్త B�య3�hంe�న్ð.

3a �д æ8 �వల 8సత్రణØ eగంe ఈ åం�ష2 3 థ్åంచబ å న�. s��వ్�S అ�న్ �వ� అం�ంచబ�2. ఇ e వం�
�సత్�� å� æ�నటల్a� (5క) �క 8�త్ �h B�య3 యంå. �ð a� 8�య్8 ధ్9 ఉe తంe అం�� 33త్ð, త�వ్�
ఉనన్త 8�వ�, ��æ య్� క�9న 8�య్�ధ్ల 2 మన �æ�9 అం�ంచవ�చ్. �� క�� నవ eరత
��మ్ణ �రయ్ŞమంØ ప�3Zట h, eగ3 వ్మయ్ం అC ట h ఆస 9త్ ఉం� సంa�ంచగల�.

ఈ Çం�ల 2 ఉe తంe ఆ2 a2 Ø చðøట h, �C మ�(å�ల్6) 3��2ట h గల ��గ్�:

1) 9� sకష్ æ8 65 ��: http://geetadeeksha.com
2) ఉe త C�hల 8దయ్ åం�ష2 65 �� : www.freegurukul.org
3) 3a �д 65 �� : https://sites.google.com/site/sairealattitudemanagement
4) δ�� ఆã: Free Gurukul

గమ�క: భ9త్,�ఞ్న,ధరమ్ a��రధ్ం ఉe తంe eBook �పంØ 9� sకష్ æ8 65 �� స�యం� ఇవవ్డం జ 89ం�. ఇ�
�eరజ్న దృ�ట్5� ఉe త �వ. ఈ �వ Ø అంత�జ్లంØ�(ఇంట 6న్�) a�2స్ / ��ee అభయ్ంత�� 5�8 అ2�నన్
�సత్�ల 2 Çæంచటం జ89న�. అ24hంæ ఏ�� అభయ్ంతరకర�న8 ఉనన్� �h B�ప మన8, æ��
�ల 9ంచగల ð అ� మన8 3��ంe�న్ð.

Website: www.freegurukul.org Mobile App: Free Gurukul email:

support@freegurukul.org Facebook: www.facebook.com/freegurukul Helpline: 9042020123

“ మన లకష్cం: 8�వ�, ��æయ్ల� �åన 8దయ్ అS� ఉeతంe + �లభంe + ఆకరష్åయంe + �ణయ్త� �å అంద89 అం�ంచబæ� “

ఉe త C�hల 8దయ్ åం�ష2 – Free Gurukul Education Foundation

సరవ్ం పర�తమ్ å ద సమరప్ణమ�త్

 n$|òüTąeTdüTÔ X¯óuÛÑeTdüTÔ ÁbÕs¡úq
ø£+ˆˆ l <ä‘·Ô eÁ» ø£er·eTT
kÕ<äs¡eTT>∑ ÁyÓTTøÏÿ H˚&Ó r·<äTe⁄&ÉT X¯óuÛÑeTÚ bÕ<ë\
T ‘êøÏ ø=\Te⁄&ÉT
Ä <ä‘·TÔì X¯s¡DT u§+<äT&É<Ó dü<äZ‹j·TÚ
Ĉˆ l >∑DÒX¯j·T+r·T lø±s¡eTTHé E{Ϻ
u§»® <=s¡≈£î eTT+<Ó ÁyÓTTø£ÿ≈£î+&É
|üqT\T r˚j·Tsê<äT, ÁbÕ]ú+r·eTqkÕs¡
l <ä‘aÔÁ‘˚j·T áÁ»ø£án·+ dæ~∆ ø£\T>∑T <ëì r˚‘· Á|ü»≈£î
ø£+ˆˆ lsêeTr·+Á<äeT÷ØÔ!
sêsêy˚ s¡eT3r·]‘·! s¡|òüTT≈£î\ ‹\ø±!
(nHd~ dü+düÿè‘· eT÷\eTT) z sê»X‚Ks√‘·ÔeT!
‘Ó\>∑T $es¡D ˙sê»düeTTq≈£î ˙≈£î ˙sê»qeTT˝Ÿ
‘˚ˆˆ l\\q nwüº\ø£ågì ‘·\∫ ø=\T‘·T
s¡#·q $<ä3, <Ûäq, <Ûëq3, <ÛÓ’s¡3eTTg, yÓ\j·TT dü+‘·T
neTs¡yê~ düTÁãVü≤àD´ BøÏå‘·T\T Ä~\øÏågì, >∑»\øÏåg nqTr·T ÁyÓTTø£ÿ
$»j·T\øÏågjÓÆT ÁuÀr·TqT $uÛÑT<äT˝≤s¡!
M.Tec
1 2

Ĉˆ nÁ‹eTTìøÏ, kÕ~Û« nqdü÷j·T e÷‘·≈£î ne<ÛäT\T ˝Òì ìwü˜ >=ì nÁ‹‘·q÷Eì
ø£\\ |ü+≥yÓ’q |òüTqT&É <ä‘·Ô! <ä‘·TÔ >=˝…Ã<äHé
neì ÁuÀeHÓ+∫ ne<Ûä÷‘· yÓ’‹$ ø£er·eTT eÁ» dü<äèX¯eTT, >±r·TqT
m<äT≥qTqą ìqTą ms¡T>∑ ˝ÒeTT. |üPìø£‘√ |ü]ƒ+r·T&û
ø£+ˆˆ <ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT!
ñ‘·ÔeT >∑Ts¡T<˚e⁄&ûyÓ j·T]« »qT\≈£îHé d”ˆˆ uÛÑ÷$Tø±e\yÓ’|ü⁄ ª>±$Tμ j·TTqą|ü &ÉT
∫‘·ÔeTT ˙ô|’ ì*ô|<ä >±&Ü+<Ûäø±s¡eTTg>±<Ó ąe\!
yÓTT‘·ÔeTT y˚<äq\T B]à yÓ÷<äeTT ìe÷g eTqdüT >∑|æŒq j·T+‘· eT<äeTr·Ãs¡+ãT\T
C≤„qeTTg ø£\T>∑TH˚ eTqdüTq+<äT!
ø£+ˆˆ |üee÷qT|ü⁄Á‘·! ø£|æes¡! >∑Ts¡T<˚e⁄˝…e¬s’q ø£s¡TDÏ+|ü≈£îqąr√
ne˙ düT‘·Hê<äTø=qą Ä|ü⁄Ô&É ej·÷3! nC≤„q ‹$Ts¡+ãT n+‘·eTÚHÓ!
uÛÑeã+<ÛäeTT\qT Á<äT+r·TeTT n+<ëø£, <äj·Tã÷ì eTT+<äTqąq÷ Vü≤]Hé
mes¡j·÷3 ˙≈£îkÕ{Ï? Væ≤‘· Vü≤qTeT+‘ê! ø£qTf…≥T¢? $qTf…≥T¢? ø£*j·TT f…≥T¢?

r·+ˆˆ dü$qj·T uÛÑøÏÔ p|æ n‹ÁX¯<ä∆ ìs¡+‘·s¡ ‘˚ˆˆ <ë] jÓTTø£ÿfÒ $qs¡j·T3! jÓTs¡T>∑s¡j·T3!
∫+‘·q+ãT‘√ <ä‘·Ô >∑Ts¡T<˚e⁄ |ü<äeTT\ <ä]øÏs¡+&ÉT
n$s¡fi¯Bø£å dü<äTZs¡Tì Ä|ü⁄Ôì>± eTqq+ãT |üs¡eTTq+<äT&ÉT |üs¡e÷‘·g es¡eTT >∑qT&ÉT
CÒj·TTr·THé neì qs¡»qg sê<˚yÓTT? me]¬øs¡Tø£?
3 4
 XÀˆˆ »{≤<Ûäs¡+ bÕ+&ÉTs¡+>∑+ X¯S\Vü≤düÔ+ ø£èbÕì~Û+ ˆ
(>√kÕsTT ‘·T\d”<ëdüT dü÷Œ¤]Ô) düs¡«s√>∑ Vü≤s¡+<˚e+ <ä‘êÔÁ‘˚j·T eTVü≤+ uÛÑCÒˆˆ
d”ˆˆ B|æÔ+r·T ª‘·s¡DÏìμ ‹$Ts¡+ãT ª|ü>∑μ CÒ‘· ‘Ó\T>∑T nqTyê<äeTT:`
Á$T+>∑C≤*q H√|ü⁄ $T+∫ <ëì ‘˚ˆˆ <Ûäefi¯ <˚VüQì, »&É\qT <ë\TÃyêì, X¯S\
Äø±X¯eTTqT ã÷ì Ä|üjÓ÷<Ûäs¡eTT\THé Vü≤düTÔHé, ø£èbÕì~ÛHé ì*∫ >=\T‘·T
ø£ã[+r·>±H√|ü⁄ ø£*|æ ã{Ϻ düs¡«s√>±\T ‘·è{Ï˝Àq düeTdæb˛e⁄
>√cÕŒ<ä»\eTTq ≈£î+uÛÑdü+uÛÑe⁄&Ó’q <ä‘·TÔ HêÁ‘˚j·TT uÛÑõsTT+‘·T ∫‘·ÔeT+<äT
ãTTwæ n>∑düTÔ3&ÉT eTTìZj·TT+&ÉT >±ø£
<Ûäs¡D°\˝≤eTj·TTHé ‘·q dü«uÛ≤e+u…’q n+øÏ‘·eTT
ø£åeTqT>√˝ÀŒe⁄≥ »s¡T>∑T>±ø£ eTˆˆ nqdü÷j·÷ dü‹ eTT<äT› _&ɶ&É>∑T á
ÄÁ‘˚j·TT ã÷õ+SÓ<äHé
‘˚ˆˆ ñqą‘·+u…’q y˚Ts¡Te⁄ H=ø£ÿ ª<√eTμ ªñ| eTqdüTHé ns¡ŒD CÒdæÁyÓTT¬øÿ<äqTHê
òtμ eTq+r·TqT ma]b˛ ªq÷<äTμ >±ø£ uÛ≤>∑3+ãT H˚eT+<äT, á
˙<äT |ü<ä|ü+ø£»+ãT\Hé H˚qT $&ÉTe |òüTq‘·Hé ≈£L]Œq <ä‘·Ô<˚e⁄ >=\T‘·THé
˝ÒqT, z<ä‘·Ô! ãT<Ûä»q $qT‘·! <˚e! ø±s¡TD3 dæ+<ÛäTHé, nôVA!
$qj·T+ u§|üŒ>∑ q+øÏ‘·eTTgì&Ó<äHé
y˚H√fiDfl ø°]Ô+SÓ<äHé

5 6

ne‘ê]ø£ HÓ]+a‹ì. Hê≈£î ą|ü &ÉT uÛÑ÷˝Àø£ dü+<äs¡ÙqyÓTTq]+∫

ãTTwüß\+<äs¡÷ yê3düeTVü≤]¸ì düMT|æ+∫ $qj·T nr·Ã{Ï $wüj·TeTT\T HÓs¡T>∑e˝…qTqą~. nqTÁ>∑Væ≤+∫
|üPs¡«ø£+>± á $<Ûä+>± n&ç>±s¡T, ªªz yê3dü eTVü≤ظ! Hêø±uÛ≤>∑3eTT ø£*Œ+|ü⁄&ÉTμμ.
ø£*j·TT>∑+˝À <Ûäsêgs¡úø±eT yÓ÷ø£åeTT\ dæ~∆ m≥T¢ ÄyÓTr˚‹ì Á|üdüqTą&Ó’ düŒè•+∫ ªª<˚M! n˝≤π>
r˚≈£Ls¡T‘·T+~? <äT'K$eTTøÏÔ m≥T¢ ø£\T>∑T‘·T+~ >±$+rÓ<äqT. ˙‘√bÕ≥T q+BX¯«s¡Tìô|’ uÛÑ÷˝Àø£eTTqT
ą‘·s¡eTT˝…’q dü+ø£\ŒeTT ˝…≥T¢ HÓs¡y˚s¡T‘êsTT, e÷≈£î |üs¡3{Ï+rÓ<äeTT,μμ nì dürdüy˚T‘·T&Ó’ ÄyÓT≈£î $_Ûqą uÛÑ÷˝Àø£
<äj·Tr˚dæ m]+a+|ü⁄eTT <äèXÊ3e˝Àø£q+ r˚j·T ãj·T\T<˚sê&ÉT.
<ëìøÏ yê3dü uÛÑ>∑yêqT&ç≥¢ìjÓTqT ªªzãTTwüß˝≤sê! yês¡T $+<ë3r·\ÁbÕ+‘·+˝Àì ˇø£ ø°ø±s¡D3+
ˇø£ÿ|ü] |üsƒ¡qeTT r˚‘·H˚ uÛÀ>∑yÓ÷ø£åeTT\qT ¬s+{Ï˙ ‘·ø£åDy˚T r˚s¡T≈£îHêąs¡T. nø£ÿ&É ˇø£ >∑+Á&É >=&ɶ* r˚‘·<Ûä]+∫ y˚≥
dæ~∆+|üCÒj·TT ˇø£Ák˛ÔÁ‘·eTTqT ‘Ó*ô|<äqT. ø√dü+ ‹s¡T>∑T‘·Tqą ˇø£ øÏsê‘·≈£îì r·÷XÊs¡T. yêì<˚Vü≤+
ªªVæ≤e÷\j·T|üs¡«‘· |ü+øÏÔ˝À >öØ•Ks¡+ nqT ~e3 eÁ»+e˝… ø£]ƒq+>±qTqą~. bı&ÉyÓ’q >√fi¯fl‘√q÷ ø√s¡\ ‘√qT
X¯è+>∑yÓTTø£≥T+~. nH˚ø£ ø£\Œeèø£åeTT\‘√ n<˚ •ebÕs¡«‘·T\ ñqą Äô|<ä›|ü⁄*ì r·+|ü&ÜìøÏ n‘·qT dæ<ä∆|ü&ܶ&ÉT.
ìyêdü kÕúq+. nø£ÿ&É ˇø£ düTes¡í eT+&É|üeTTqą~. n+<äT ˝ÒX¯yÓTÆHêÁX¯eT ã&É*ø£\T ˝Òì <˚Vü≤+‘√ ì•Ã+‘·>± ì\ã&ç
düTes¡í dæ+Vü‰düeTT q~Ûwæ˜+∫, Á|üdüqąeTqdüTÿ&Ó’ eT+<ädæg‘· ñqą n‘·ì r·]‘· r·÷r·T≥≈£î $∫Á‘·+>± qTqą~.
eTTU≤s¡$+<ä+>∑\ X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑yêqTì‘√ uÛÑ>∑e‹ bÕs¡«r nø£ÿ&É ˇø£˝Ò&ç Ä ô|<ä›|ü⁄*ì yÓ+ã&ç+∫ ‘·]$T
<˚$ ą˝≤ nqą~ ªªz<˚yê~Û<˚yê! eTVü‰<˚yê! ˝Àø£X¯óuÛÑ+ø£sê! ø=≥ºkÕa+~. Ä$+‘·qT p∫q bÕs¡«r<˚$ ªªHê<Ûë! m+‘·
MT e\¢ H˚qT nH˚ø£ eT+Á‘·, j·T+Á‘·, ‘·+Á‘· s¡Vü≤dü3eTT\
7 8
ÄX¯Ãs¡3+! >∑eTì+r·+&çμμ nqą~. n~ <ä˝≤<äeTTì ÄÁX¯eT Á| ˇø£kÕ] ÄeTT˙X¯«s¡T&ÉT l <ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$T jÓTTø£ÿ
ü<˚X¯eTe≥+ CÒ‘· X¯+ø£s¡T&ÉT eTÚq+ eVæ≤+rê&ÉT. bÕs¡«‹ ªdüg]Ôè>±$T‘ê«ìąμ (düg]+r·>±H˚ Á|ü‘·3ø£åeTj˚T yêìì
‹]a ą˝≤ Á|ü•ą+∫+~. ªªÁ|üuÛÑ÷! eTÚq+>± qT+{Ïπs\? Hê ªdüg]Ôè>±$Tμ n+{≤s¡T) |üØøÏå<ë›eTì ‘·\+rê&ÉT.
dü+<˚Vü≤eTTqT rs¡Ã+&çμμ.
<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ‘·qø±$<Ûä+>± <äs¡ÙqyÓTTdü>∑T≥
X¯+ø£s¡T&ç˝≤ rÓ|üŒkÕ>±&ÉT ªªz bÕs¡«r! Hê≈£î r·÷∫q <ä˝≤<äq eTVü‰eTTì jÓTq˝Òì Äq+<ëX¯Ãs¡3+ãT\+
‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î, á $∫Á‘·+ jÓTTø£ÿs¡Vü≤dü3+ @B >=|üŒ u§+<ÓqT. Äj·Tq <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì kÕ«>∑‹+∫, dü‘·ÿ]+∫,
$+‘·ø±<äT. n˙ąeTq+ r·÷düTÔqą, $+≥Tqą $X‚cÕ˝Ò. nsTTHê ñqą‘êdüq+ãTô|’ ≈£Ls¡TÃ+&ÉCÒdæ, |üPõ+∫ á $<Ûä+>±
˙≈£î dü+øÏå|üÔ+>± $e]kÕÔqT ÁX¯<ä∆>± $qT. nHêą&ÉT. ªªz <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«MT! H˚qT ‘·eT]
˙e⁄ r·÷düTÔqą Ä øÏsê‘·≈£î&ÉT |üs¡eT <Ûë]g≈£î&Ó’q ªdügs¡Ôè>±$T‘ê«ìąμ |üØøÏå+r·T‘·\+|ü⁄‘√ kÕe÷qT3ì>±
_Û\T¢&ÉT. n‘·ì ù|s¡T ª<ä÷s¡ÁX¯e⁄&ÉTμ n‘·&ÉT Á|ü‹~qeTT $TeTTg düg]+rêqT.
ÁX¯$T+∫ dü$T<Ûä\T, <äs¡“¤\T, |ü⁄wüŒeTT\T, ø£+<äeT÷\eTT\T, H˚qT düg]+r·>±H˚ ‘·ø£åD+ MTs¡T ąø£ÿ&É≈£î y˚+r˚XÊs¡T.
|òü\eTT\qT ùdø£]+∫ ãTTwüß\ ÄÁX¯e÷\≈£î yÓ[fl ądüTÔ+{≤&ÉT. á $wüj·T+˝À H˚qT MT jÓT&É\ eTVü‰|üsê<Ûä+ >±$+rêqT.
Á|ü‹|òü˝≤ù|ø£å˝Òì n‘·H˚B Ä•+r·&ÉT. eTTqT\+<äs¡÷ n‘·ìô|’ ˙e⁄ Hê ‘·|ü qT ø£å$T+‘·Te⁄ >±ø£!μμ nì nHêą&ÉT. n{Ϻ
$TøÏÿ* <äj·Tø£*a j·TT+{≤s¡T. <ä˝≤<äqTì‘√ <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ç˝≤ nHêą&ÉT ªªz <ä˝≤<äHê!
ąø£ÿ&É ª<ä˝≤<äT&ÉTμ (Ä≈£î˝Ò ÄVü‰s¡+>± J$+r·T ą~Hê düVü≤»dü«uÛ≤eeTT. dü<들e+‘√>±ì <äTsꓤe+‘√>±ì,
yê&ÉT) nH˚jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT ÄÁX¯eT+ ì]g+r·T ø=ì ñ+&˚yê&ÉT. uÛÑøÏÔ‘√{Ï >±ì, uÛÑøÏÔ ˝Ò≈£î+&çq>±ì nqq3yÓTÆq ∫‘·ÔeTT‘√
9 10

qHÓąes¡T düg]kÕÔs√ yê] e<ä› ‘·ø£åDy˚T kÕø屑·ÿ]kÕÔqT. yê] l<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ‘·q eÁ» ø£erêìą ÄeTTìøÏ ñ|
n;ÛcÕº\qT rs¡TkÕÔqT. yê]ì nqTÁ>∑Væ≤kÕÔeTT. ø£qTø£H˚ ˙e⁄ ü<˚•+rê&ÉT n+<äT˝ÀH˚ ãTTwæ˙, r·+<ädüT‡q÷, Hê3kÕ˙ą,
qqTądüg]+r·>±H˚ H˚qT ˙m<äT≥ ì*rêqT. ą|ü &ÉT ˙e⁄ <Ûë3Hê˙ą, |òü\ÁX¯ó‹˙, Á|üjÓ÷»Hê˙ą ≈£L&É ñ|ü<˚•+rê&ÉT.
˙≈£î ø±e\dæqes¡+ ø√s¡Tø√μμ. <ëì $ìjÓ÷>∑+ á$<Ûä+>± qTqą~.
ą~ Ä\øÏ+∫q <ä˝≤<äqeTTì á$<Ûä+>± nHêą&ÉT.
ªªz<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«MT! ˙e⁄ Hê m<äT≥ ì*∫ n&ÉT>∑T‘·T+fÒ πøX¯e Hde÷\T
ø√s¡<äaq<˚<√, ø√s¡<ä>∑ì<˚<√ Hê≈£î ‘√r·≈£îqą~. MTπs z+ πøX¯yêj·T kÕ«Vü‰
e÷qdæø£+>± Hêdæú‹ì Á>∑Væ≤+∫ Hê≈£î @~ eT+∫<√ z+ Hêsêj·TD≤j·T kÕ«Vü‰
ìs¡ísTT+∫, n~Á|ükÕ~+r·+&ç.μμ z+ e÷<Ûäyêj·T kÕ«Vü‰
düs¡«yê3|ü≈£î&Ó’q $wüßíe⁄ jÓTTø£ÿ ne‘ês¡yÓTÆq (n+≥÷ eT÷&ÉT kÕs¡T¢ rÓ+rê‘√ >±¢düT˝Àì ˙fi¯ófl
l<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T düg]+r·T≥ e÷Á‘·eTTq <√3‘·ø£eTÚ ≈£î&ç ns¡r˚‹˝À b˛düT≈£îì Á‘ê>±*. |üP»˝À ≈£Ls¡TÃqą
>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT, C≤„qÁ|ü<ë‘· Äj·TqøÏ ‘Ó*j·Tì<äT+&ÉTHê! $T>∑‘êyê]øÏ Á‘êbÕ*. $T>∑‘ê Hêe÷\T ą˝≤ r·<äyê*)
l<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ‘·quÛÑ≈£îÔ&Ó’ <ä˝≤<äq eTTìì p∫ z+ >√$+<ëj·T qeT', z+ $wüíy˚ qeT'
ą˝≤ nHêąs¡T. ªªHêjÓ÷ø£ÿ ªeÁ»ø£er·eTTμ nqTq~ jÓTTø£ÿ{Ï z+ eT<ÛäTdü÷<äHêj·T qeT', z+ Á‹$Áø£e÷j·T qeT'
ø£\<äT. <ëìì ˙ø=dü+¬><äqT, Á>∑Væ≤+|ü⁄eTTμμ.
eTVü≤<들>∑3eTHêą&ÉT <ä˝≤<äqeTTì. z+ yêeTHêj·T qeT', z+ l<Ûäsêj·T qeT'

1 1
z+ Vü≤èw”πøXÊj·T qeT', z+ |ü<ägHêuÛ≤j·T qeT'

1 1
 z+ <ëyÓ÷<äsêj·T qeT', z+ dü+ø£s¡¸D≤j·T qeT' dü+ø£\Œ+
z+ yêdüT<˚yêj·T qeT', z+ Á|ü<äT3e÷ąj·T qeT' z+ $|òü÷ą~Û|ü‘·j˚T qeT'
z+ nìs¡T<ë∆j·T qeT', z+ |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷j·T qeT' nq+‘· $X¯«eTTq kÂs¡eT+&É\+˝Àì uÛÑ÷>√fi¯eTH˚
á edüT+<Ûäs¡˝Àì Ädæj·÷ K+&ÉeTTq>∑\
z+ n<Û√ø£åC≤j·T qeT', z+ Hês¡dæ+Vü‰j·T qeT' uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT˝Àì .........sêheTTq......... õ˝≤¢˝Àì.......
z+ nr·T3‘êj·T qeT', z+ »Hês¡›Hêj·T qeT' eT+&É\+ j·T+<ä*. |ü≥ºD/q>∑s¡/Á>±eTeTTq
z+ ñù|+Á<ëj·T qeT', z+ Vü≤s¡j˚T qeT' ìedæ+r·T...........................>√Á‘·eTTq....................yê] ą+≥
»ìg+∫ l................nqT ù|s¡T>∑\ H˚qT leT‹
z+ lø£ècÕíj·T qeT' ......................................... nqT Hê <Ûäs¡g|ü‹ą‘√q÷, e÷
u≤Vü‰3+‘·s¡ Ä‘·gXDó~∆: dü+‘êqeTT, yê] ≈£î≥T+ãeTT\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·
XÀ¢ˆˆ z+ |ü]yês¡eTT‘√, Áø°.X¯........................... dü+e‘·‡s¡.....................
e÷düeTTq....................... ~qeTTq................ >∑+≥\.............
n|ü$Á‘·+' |ü$Á‘√yê düsê«ekÕú+>∑‘√|æyê ˆ
ì$TwüeTT\≈£î Hê dü«>∑èVü≤eTTq, (edü‹ >∑èVü≤eTTq)
j·Tdügπs‘Y |ü⁄+&ÉØø±ø£å+ düu≤Vü‰3uÛÑ3+‘·s¡' X¯ó∫'ˆˆ
X¯óuÛÑ|òüT&çj·T\ düTeTTVüAs¡ÔeTTq, düs¡«<˚e‘·\ Hêsê~Û+∫
‘ꈈ T Á‘T· &’Ó j·TTqąq÷, ˝Òø£ n|ü$Á‘·T&Ó’ yê] Á|”‹¬ø’ l <ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ» ø£er·+ bÕsêj·TD r˚ôd<äqT
| j·TTqąq÷,
Hq˚ $ü
mø£ÿ&É ñqąq÷, @ dæú‹˝À ñqąq÷, yÓ\T|ü\ X¯ØsêìøÏ >±ø£. á Hê dü‘·‡+ø£\ŒeTT Hêr·]+r·T≥≈£î, <ëì eT+∫
>±˙ ˝À|ü\ n+‘·sê‘·TgìøÏ >±ì X¯ó~∆ ø£\T>∑T≥≈£î |òü*‘·eTTq+~ Hê≈£î »>∑‘·TÔq≈£î ø£fi≤3DeTT\T X¯óuÛÑeTT\T
|ü⁄+&ÉØø±≈£åî&Ó’q ÄleTHêąsêj·TDTì <Ûë3ì+rÓ<äqT. »s¡T>∑T≥≈£î, uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT nqT≈£L*+r·T >±ø£.
13 14

ˇø£ >±¢düT˝Àì eT+∫˙{Ï˝À ˇø£ ‘·T\dæ Ä≈£î y˚ùdÔ ø£s¡÷Œs¡ ø±+‹ <˚Vü‰j·T ÁãVü≤geT÷]Ô <Ûäsêj·T r· ˆ
n<˚ rs¡∆+ ne⁄≥T+~. y˚<äXÊg |ü]C≤„j·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 3
‘·s¡Tyê‘· $|òü÷ą~Û|ü‹ $Hêj·T≈£îì ą˝≤ düg]+rê*.
XÀ¢ˆˆ z+
X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡í+ r·‘·Ts¡T“¤»+ ˆ Á|
üdüqąe<äq+ <Ûë3j˚T‘Y düs¡« $|òüTÀą|üXÊ+‘·j˚T{Ÿ ˆˆ

l <ä‘dÔÁ‘˚j·T k˛ÔÁ‘·+
»>∑<äT‘·Œ‹Ô ø£ÁπsÔr· dæú‹ dü+Vü‰s¡ ùV≤‘·y˚ ˆ
uÛÑebÕX¯ $eTTø±Ôj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷düTÔ‘˚ ˆˆ 1

»sê»qg $HêXÊj·T <˚Vü≤X¯ó~∆ ø£sêj·T r· ˆ

~>∑+ãs¡ <äj·÷eT÷πsÔ <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 2

1 1
ÁVü≤dü«Bs¡È ø£èX¯dü÷ú\ HêeT>√Á‘· $e]®‘· ˆ
|ü+r·uÛÑ÷‘Ó’ø£ BbÕÔj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 4

j·T»„uÛÀπøÔr· j·TC≤„j·T j·T»„s¡÷|ü <Ûäsêj·T r·ˆ j·T»„Á|

æj·÷j·T dæ<ë∆j·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 5

n<Í ÁãVü‰g Vü≤]s¡g<Û˚3-|ü3+‘˚ <˚e dü‡<ë•e' ˆ

eT÷]ÔÁ‘·j·T dü«s¡÷bÕj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ˆˆ 6

uÛÀ>±\j·÷j·T uÛÀ>±j·T, jÓ÷>∑jÓ÷>±3j·T <Ûë]DÒ ˆ

õ‘˚+Á~j·T õ‘·C≤„j·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 7

~>∑+ãsêj·T ~yê3j·T ~e3s¡÷|ü<Ûäsêj·T r· ˆ

dü<√~‘· |üs¡ÁãVü≤g <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 8

»+ã÷B«ù| eTVü‰πøåÁ‘˚ e÷‘ê|ü⁄s¡ ìyêdæH˚ ˆ

»j·Te÷q dü‘ê+ <˚e <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 9

1 1
_Ûøå±≥q+ >∑èùV≤ Á>±y˚T bÕÁ‘·+ ùV≤eTeTj·T+ ø£πs ˆ <ä‘·Ô $<ë3j·T \ø°ågX¯ <ä‘·ÔkÕ3‘·g dü«s¡÷|æDÒ ˆ
HêHêkÕ«<ä3 eTsT÷ _Ûøå± <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 10
>∑TDìs¡TZD s¡÷bÕj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 16
ÁãVü≤gC≤„qeTsT÷ eTTÁ<ë eÁùdÔrêø±X¯ uÛÑ÷‘·˝Ò ˆ
X¯Á‘·THêX¯ø£s¡+ k˛ÔÁ‘·+ C≤„q$C≤„q <ëj·Tø£+ ˆ düs¡«bÕ|
Á|üC≤„q |òüTq uÛÀ<Ûëj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 11 üX¯eT+ j·÷‹ <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ
ne<Ûä÷‘· dü<ëq+<ä |üs¡ÁãVü≤g dü«s¡÷|æDÒ ˆ 17
$<˚Vü≤<˚Vü≤ s¡÷bÕj·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 12
ą<ä+ k˛ÔÁ‘·+ eTVü≤~›e3+ <ä‘·Ô Á|ü‘·3ø£åø±s¡yéT ˆ
dü‘·3s¡÷|ü dü<ërês¡ dü‘·3<Ûäs¡g |üsêj·TD ˆ <ä‘êÔÁ‘˚j·T Á|ükÕ<ër·Ã Hês¡<˚q Á|üø°]Ô‘·yéT ˆˆ 18
dü‘ê3ÁX¯j·÷ |üs√øå±j·T <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 13
ą‹ l Hês¡<ä |ü⁄sêDÒ Hês¡<ä$s¡∫‘·+
X¯S\Vü≤düÔ >∑<ëbÕDÒ eqe÷˝≤ düTø£+<Ûäs¡ ˆ <ä‘êÔÁ‘˚j·T k˛ÔÁ‘·+ dü+|üPs¡íyéT ˆ
j·T»„ dü÷Á‘·<Ûäs¡ ÁãVü≤gHé <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ14

ø£åsêø£ås¡ dü«s¡÷bÕj·T |üsê‘·Œs¡ ‘·sêj·T r· ˆ

<ä‘·ÔeTTøÏÔ |üs¡k˛ÔÁ‘· <ä‘êÔÁ‘˚j·T qyÓ÷-düTÔ‘˚ ˆˆ 15
17

18

ą <ä‘êÔÁ‘˚j·T k˛ÔÁ‘·eTT nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«MT! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT

ô|’ XÀ¢ø£eTT\≈£î es¡TdüÁø£eTeTT˝À ‘ê‘·Œs¡3eTT
1. yÓ’yêVæ≤ø£ ã+<ÛäeTT\ qT+∫ $eTT≈£îÔ&ÉsTT mqą&É÷
yêì˝À ‘·>∑T\T ø=qì yê&ÉeP, düs¡«»>∑+ãT\ düèwæº,
dæú‹, \j·T\≈£î ø±s¡D uÛÑ÷‘·T&ÉTq÷, eT÷\
ø±s¡DeTTq÷ nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î
qeTkÕÿs¡eTT.
2. eTTdü*‘·qeTT, |ü⁄≥Tºø£, eTs¡DeTT\ jÓTTø£ÿ e\j·TeTT
qT+∫ ‘·|æŒ+r·T yê&ÉeP, <˚Vü≤eTTq≈£î ªu≤Vü‰3uÛ≤3+‘·s¡μ
X¯ó~∆ jÓTTq>∑÷]à ~e3<˚Vü≤Á|ü<ëqeTT CÒj·TT yê&ÉeP,
~>∑+ãsêø±s¡T&ÉeP, kÕø±s¡T&Ée⁄ nsTTq ø£s¡TD≤
eT÷]ÔM nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
3. ø£s¡÷Œs¡ ø±+‹ e+{Ï <˚Vü‰rêäj·T ø£*aqyê&ÉeP,
|üs¡ÁãVü≤g dü«s¡÷|ü⁄&ÉeP, y˚<äXÊgbÕs¡+>∑‘·T&ÉeP
1 2
4. bı{Ϻyêì>± ˇø£kÕ], bı&É>∑]>± ˇø£|ü], ˝≤e⁄bÕ{Ï
yêì>± ˇø£kÕ], ø£è•+∫q yêì>± ˇø£kÕ],
X¯Øsêìą
<ë\TÃyê&Ée⁄q÷, HêeT >√Á‘ê<äT\T $dü]®+∫q
yê&ÉTq÷, |ü+r·uÛÑ÷‘·eTT\q÷ B|æÔ+|ü
CÒj·TTyê&ÉTqT nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«MT ˙≈£î
qeTkÕÿs¡eTT.
5. j·T»„ uÛÀø£Ôj·TT, j·T»„ dü«s¡÷|ü⁄&ÉTq÷, j·T»„
$Á>∑VüQ&ÉTq÷ eTVü‰ dæ<äT∆&ÉTq÷ nsTTq l
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
6. Ä~˝À ÁãVü≤g<˚e⁄ì jÓTTø£ÿj·T÷, eT<Ûä3˝À lVü≤]
jÓTTø£ÿj·T÷, ∫≥º∫es¡ •e⁄ì jÓTTø£ÿj·T÷ •s¡düT‡\
T ø£*a Á‹eT÷]Ô‘·«eTT >∑\ l<ä‘êÔÁ‘˚j·÷! ˙≈£î
qeTkÕÿs¡eTT
7. uÛÀ>±\j·TT&Ée⁄q÷, uÛÀ>∑y˚T ‘êHÓ’q yê&ÉTq÷,
jÓ÷>∑T3\˝À jÓ÷>∑T3&Ée⁄q÷, õ‘˚+Á~j·TT\T
e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüTø√>∑*aq õ‘·E„&ÉeP nsTTq z
<ä‘êÔÁ‘˚j·÷!
˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.

1 2
8. ~>∑+ãs¡T&Ée⁄, ~e⁄«&ÉeP ~e3dü«s¡÷|ü⁄&Ée⁄, m\¢|ü &ÉT 12. ne<Ûä÷‘· s¡÷|ü+˝À m\¢|ü &É÷ ÁãVü‰gq+<ä+˝À
ÁãVü‰gqTdü+<ÛëqeTTq qT+&ÉT yê&Ée⁄ nsTTq eTTìaj·TT+&ÉT |üs¡ÁãVü≤g dü«s¡÷|ü⁄&ÉeP, X¯Øs¡
z<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT. <Ûë]ej·TT3q÷ X¯Øs¡+ qT+&ç $eTT≈£îÔ&Ée⁄q÷ nsTTq
9. >=|üŒ »+ã÷B«|ü+ãTq qTqą e÷‘ê |ü⁄s¡TeTìj·T÷ JeqTg≈£îÔ&É e>∑T z <ä‘êÔÁ‘˚j·÷! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
ø=˝≤Ω|ü⁄s¡eTìj·T÷ |æ\Teã&ÉT düTπøåÁ‘·eTTq ìyêdüeTT 13.dü‘·3dü«s¡÷|ü⁄&ÉTqT, dü<ërês¡eTT ø£\yê&ÉTqT, dü‘·3
>∑\yê&Ée⁄ dü‘·TŒs¡Twüß\r˚ dü<ë ø°]Ô+r·ã&ÉT yê&Ée⁄ <Ûäs¡g|üsêj·TDT&ÉTq÷, dü‘ê3ÁX¯j·TT&ÉTq÷, n|
nsTTq l<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT\T üs√ø£åC≤„HêqTuÛÑeeTT ø£*aq yê&ÉTq÷ nsTTq
10.düTes¡í _Ûøå±bÕÁ‘·qT r˚‘· <Ûä]+∫ Á|ü‹Á>±eTeTTq+<äT <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$TøÏ Hê qeTkÕÿs¡eTT.
ą+{Ï+{≤ _Ûø£å ¬>’ø=qTr·÷ |ü\Ts¡ø£eTT˝…’q ~yê3Vü‰s¡ 14.X¯S\bÕDÏj·TTqT, >∑<ë<Ûë]j·TTq÷, eqe÷\r˚ XÀ_Û\T¢
eTT\qT d”«ø£]+r·T z<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î r·ø£ÿì ø£+sƒ¡eTTø£\yê&ÉTqT »+<Ûä3eTTqT <Ûä]+∫q
qeTkÕÿs¡eTT. ÁãVü‰gD dü«s¡÷|ü⁄&Éq÷ nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$TøÏ
11.ÁãVü≤gC≤„q |üPs¡«ø£yÓTÆqT C≤„q eTTÁ<ä˝À qT+&ÉTyê&Ée⁄ Hê qeTkÕÿs¡eTT.
uÛÑ÷e÷3ø±X¯eTT˝Ò e\Te\T >±qTqą yê&ÉeP, |òüTqyÓTÆq 15.ø£ås¡eT÷, nø£ås¡eT÷ (q•+r˚B, q•+r·qB) nsTTq
ÁãVü≤gC≤„q uÀ<Ûä≈£î&Ée⁄ nsTTq z <ä‘êÔÁ‘˚j·÷! ˙≈£î dü«s¡÷|üeTT>∑\yê&ÉTqT, |üs¡e÷‘·gdü«s¡÷|ü⁄&ÉTq÷,
qeTkÕÿs¡eTT. düs¡«yê3|æj·TTq÷, |üs¡eTTø£+fÒ |üs¡eTT nsTTq
yê&ÉTq÷, k˛ÔÁ‘·eTT r˚j·TT uÛÑ≈£îÔ\≈£î dü‘·«s¡y˚T
21 22

eTTøÏÔH=dü>∑Tyê&ÉTq÷ nsTTq l<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$TøÏ 18.á k˛ÔÁ‘·eTT eTVü‰~e3yÓTÆq~. Bìì X¯ó<ë∆+‘·'

Hê qeTkÕÿs¡eTT. ø£s¡D‘√ bÕsêj·TDeTT r˚j·TT≥ r˚‘· l <ä‘êÔÁ‘˚j·T
16.düø£\$<ä3\q÷ Á|ükÕ~+r·T yê&ÉTq÷, \ø°åg|ü‹j·TTq÷, kÕ«$T jÓTTø£ÿ kÕø屑êÿs¡+ ‘·|üŒø£ ø£\T>∑T‘·T+~.
uÛÑø£ÔÁ|üdüqTą&Ó’ yê]øÏ Ä‘·g kÕø屑êÿs¡+ ø£*a+r·T <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì nqTÁ>∑Vü≤+ r˚‘·H˚ X¯øÏÔeT+‘·T&Ó’ Hês¡<äT&ÉT
yê&ÉTq÷, Á‹>∑TD≤‘·g≈£î&ÉTq÷, >∑TD≤r‘·T&ÉTq÷, ák˛ÔÁ‘êìą s¡∫+rê&ÉT.
ìs¡TZD dü«s¡÷|ü⁄&ÉTq÷ nsTTq <ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«MT! ˙≈£î á $<ÛäeTT>± Hês¡<ä|ü⁄sêDeT+<äT Hês¡<äT&ÉT rÓ|æŒq
qeTkÕÿs¡eTT. l<ä‘êÔÁ‘˚j·Tk˛ÔÁ‘·eTT düe÷|üÔeTsTTq~.
17.á k˛ÔÁ‘·eTT u≤Vü≤3eTTq qTqą X¯Á‘·Te⁄˝Òą ø±ø£
n+‘·s¡Z‘· X¯Á‘·Te⁄˝…’q ø±eTÁø√<Ûë<äT\qT q•+|üCÒj·T
>∑\<äT. ą~ ą≥T XÊg $C≤„Hê˙ą, n≥T nqTuÛÑe
kÕ<Ûä3yÓTÆq Ä<∏ë3‹gø£ C≤„Hê˙ą ≈£L&É ø£\T>∑ CÒdüTÔ+~.
á k˛ÔÁ‘·eTTqT |ü]ƒ+r·T≥ e\q ‘·ø£åDy˚T bÕ|üeTT\˙ą
n+‘·]+r·TqT. n{Ϻ k˛ÔÁ‘·eTT r˚dü÷Ô Äsê<Ûä3<Ó’eyÓTÆq
<ä‘êÔÁ‘˚j·T >∑Ts¡TeT÷]ÔøÏ Hê qeTkÕÿs¡eTT\qT
r˚j·TTr·THêąqT.

2 2
 l <ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ»ø£eG·+ Vü≤è<äj·÷~Hê3dü+ :
z+ Á<ë+ Vü≤è<äj·÷j·T qeT'
ndü3 l <ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ»ø£er· k˛ÔÁ‘· eT+Á‘·dü3 z+ ÁB+ •s¡ùd kÕ«Vü‰
øÏsê‘·s¡÷|” eTVü‰s¡TÁ<äãTTwæ' nqTwüߺ|t rÛ·+<ä' l
<ä‘êÔÁ‘˚jÓ÷ <˚e‘ê, Á<ë+ ;»yéT, Ä+X¯øÏÔ' Áøö+ ø°\ø£yéT, z+ Á<ä÷+ •U≤jÓÆT ewü{Ÿ
z+ Ä‘·gH˚ qeT'ˆ z+ ÁB+ eTqùd qeT' ˆ z+ Ä+ ÁB+ z+ Á<Ó’+ ø£erêj·T VüQ+
l+ kÂ' ˆ z+ ø±¢+ ø°¢+ ≈£L¢+ ¬ø’¢+ øö¢+ ø£¢'ˆ z+ Á<Í+ H˚Á‘·Á‘·j·÷j·T yÍwü{Ÿ
l <ä‘êÔÁ‘˚j·T Á|ükÕ<ä dæ<ä∆3πsú »ù| $ìjÓ÷>∑'ˆˆ z+ Á<ä' nÁkÕÔj·T |òü{Ÿ
ø£s¡Hê3dü+: ªªz+ uÛÑ÷s¡T“¤e' dü«s√+μμ ` nì |ü*øÏ r˚‘·T\T r·s¡Tdü÷Ô
z+ Á<ë+ n+>∑TcÕ˜uÛ≤3+ qeT' uÛÑ÷‘· Áù|‘ê<äT\T ‘·eT kÕúq+˝À <ä÷s¡+>± ñ+&˚≥≥T¢ `
z+ ÁB+ ‘·s¡®˙uÛ≤3+ qeT' X¯Øs¡ s¡ø£å(D) ø√dü+ ~>∑“+<Ûä+ r˚j·÷*.

z+ Á<ä÷+ eT<Ûä3e÷uÛ≤3+ qeT' n<∏ä <Ûë3qyéT

z+ Á<Ó’+ nHê$Tø±uÛ≤3+ qeT' »>∑<ä+≈£îs¡ ø£+<ëj·T dü∫Ã<ëq+<ä eT÷s¡Ôj˚T ˆ

<ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T jÓ÷^+Á<ä r·ÁHê›j·T |üs¡e÷‘·gH˚ ˆˆ 1
z+ Á<ä' ø£s¡‘·\ø£s¡|üècÕ˜u≤3+ qeT'

25 26

ø£<ë jÓ÷^ ø£<ëuÛÀ^ ø£<ëq>∑ą' |æXÊr·e‘Y ˆ

<ä‘êÔÁ‘˚jÓ÷ Vü≤]' kÕøå±<é uÛÑTøÏÔeTTøÏÔ Á|ü<ëj·Tø£'ˆˆ 2 s¡+uÛ≤düÔ+uÛÀ|üe÷H√s¡Tsê®qT |üP¬s’«ø£ »+|òüTø£' ˆ
>∑÷&ÛÉ>∑T\Œ¤' ≈£Ls¡g|üèc˛˜\dü‘êŒ<√|ü]düú\' ˆˆ 8
yêsêDd” |ü⁄s¡kÕąsT÷ ø√˝≤Ω|ü⁄s¡ »bÕ<äs¡' ˆ
e÷VüQØ|ü⁄s¡ _Ûøå±o düVü≤3XÊsT÷ ~>∑+ãs¡' ˆˆ 3 s¡ø±Ôs¡$+<ä dü<äèX¯s¡eTD°j·T |ü<ë<Ûäs¡' ˆ
r·sêg+ãs¡<Ûäs√ jÓ÷^ dügs¡Ôè>±MT ø£åDÒø£åDÒ ˆˆ 9
ą+Á<ä˙\ düe÷ø±s¡ X¯Ã+Á<äø±+‘· düeT<äT3‹' ˆ
yÓ’<ä÷s¡3 dü<äèX¯ dü÷Œ¤]ÔX¯Ã\‹ÿ+∫»®{≤<Ûäs¡' ˆˆ 4 C≤„H√|ü<˚X¯ ìs¡‘√ $|ü<ä∆s¡D BøÏå‘·' ˆ
dæ<ë∆düq düMTd”q ãTTEø±jÓ÷ Vü≤düqTgK' ˆˆ 10
dæą>∑∆ <Ûëe\3 j·TTø±Ôøå√-‘·3+‘· ˙\ ø£˙ìø£' ˆ
ÁuÛÑ÷eø£å' X¯gÁX¯ó ˙˝≤+ø£' X¯XÊ+ø£ dü<äèXÊqq' ˆˆ 5 yêeT Vü≤ùdÔq es¡<√ <äøÏåDÒHê uÛÑj·T+ø£s¡' ˆ
u≤˝Àqg‘·Ô |æXÊN;Û' ø£«∫<éj·TTø£Ô' |üØøÏå‘·' ˆˆ 11
Vü‰düìs¡®‘· ˙Vü‰s¡' ø£+sƒ¡ì]®‘· ø£+ãTø£' ˆ
e÷+dü˝≤+k˛ Bs¡Èu≤VüQ' bÕDÏì]®‘· |ü\¢e' ˆˆ 6 ‘ê3^ uÛÀ^ eTVü‰jÓ÷^ ì‘ê3q+<√ ìs¡+»q' ˆ
uÛÑTøÏÔ Á|ü<√ eTTøÏÔ<ë‘ê JeqTgø√Ô q dü+X¯j·T' ˆˆ 13
$XÊ\|”q eøå±X¯Ã ‘êÁeTbÕDÏs¡›˝À<äs¡' ˆ
|üè<∏äT\ ÁXÀDÏ \*‘√ $XÊ\ »|òüTqdüú\' ˆˆ 7
2 2
@e+ <Ûë3‘ê«-qq3∫‘√Ô eT<ä«Á» ø£er·+ |üπsƒ‘Y ˆ e÷y˚Te
|üX¯3qŒs¡«Á‘· dü eTj·÷ düVü≤ dü+r·πs‘Y ˆˆ 14 z+ e+ neTè‘· ‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT'
neTè‘· HÓ’y˚<ä3+ |ü]ø£\Œj·÷$T ˆ
~>∑+ãs¡yéT uÛÑdügdüT>∑+<Ûä ˝Ò|üq+ r·Áø£+ Á‹X¯S\+ &ÉeTs¡T+ >∑<ëj·TT<Ûä+ ˆ
|ü<ëgdü+q jÓ÷a eTT˙+Á<ä e+~‘·+ <ä‘˚Ô‹ HêeTdügs¡DÒq ì‘·3yéT ˆ 15 z+ dü+ düs¡«‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT'
‘ê+ã÷˝≤~ düs√«|ürêsêHé |ü]ø£\Œj·÷$T ˆ
(n<∏ä |ü+r√|ürê¬s’' dü+|üP»3, ªªz+Á<ë+μμ ą‹ (á $<Ûä+>± r·+<äq, |ü⁄wüŒ, <Ûä÷|ü, B|ü HÓ’y˚<ë3~ |ü+r√|ü
nc˛º‘·Ôs¡X¯‘·yéT »ù|‘Y) rêsê\÷ düeT]Œ+rêø£ <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì eT÷\ ;»eT+Á‘·+
|ü+S√|üSês¡ |üPC≤ : ªªz+ Á<ë+μμ qT 108 kÕs¡T¢ »|æ+rê*)
z+ \+ |üè~∏M ‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT' (‘·<äq+‘·s¡+ ø£erêìą á$<Ûä+>± |ü]ƒ+rê*)
>∑+<Ûä+ |ü]ø£\Œj·÷$Tˆ
z+ Vü≤+ Äø±X¯ ‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT' ø£eS·eTT:
|ü⁄wüŒ+ |ü]ø£\Œj·÷$T ˆ z+ <ä‘êÔÁ‘˚j·T' •s¡' bÕ‘·T düVü≤ÁkÕuÒ®wüß dü+dæú‘·' ˆ bòÕ\
z+ j·T+ yêj·TT‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT' + bÕ‘ê«q dü÷j˚Tj·TX¯Ã+Á<ä eT+&É\eT<Ûä3 >∑'ˆˆ 1
<Ûä÷|ü+ |ü]ø£\Œj·÷$T ˆ
z+ s¡+ naą ‘·‘êÔ«‘·gH˚ l <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT' ≈£Ls¡Ã+ eTH√eTj·T' bÕ‘·T Vü≤+ ø£å+ ~«<ä\|ü<äguÛÑ÷ ' ˆ
B|ü+ |ü]ø£\Œj·÷$T ˆ ø√3‹s¡÷b˛ øÏåD°bÕ‘·T, bÕ‘·T X¯u≤›‘·gø£' ÁX¯ór ˆˆ 2
2
9 30

Hêdæø±+ bÕ‘·T >∑+<Ûë‘êg eTTK+ bÕ‘·T s¡kÕ‘·gø£' ˆ eVæ≤ą ‘·‘·Ô« eTjÓ÷ jÓ÷^ s¡ø£å‘êqgDÏ |üPs¡ø£+ ˆ ø£
õVü‰«+ y˚<ë‘·gø£+' bÕ‘·T <ä+‘√c˜ bÕ‘·T <Ûë]gø£' ˆˆ 3 {Ï+ ø£{Ïdüú ÁãVü‰g+&É yêdüT<˚yê‘·gø√-e‘·T ˆˆ 9

ø£b˛˝≤ eÁ‹ uÛÑ÷' bÕ‘·T, bÕ‘·«X‚wü+ eTe÷‘·g$‘Y ˆ ãø±sê~ \ø±sê+‘· wü≥ŒÁ‘ê+ãT» uÀ<Ûäø£' ˆ
dü«sê‘êg c˛&ÉXÊsêã® dæú‘·' kÕ«‘êg-e ‘ê<é >∑\yéT ˆˆ 4 »\‘·‘·Ô«eTjÓ÷ jÓ÷^ kÕ«~ÛcÕ˜q+ eTe÷e‘·T ˆˆ 10

düÿ+<ÛÍ r·+Á<ëqT»' bÕ‘·T, uÛÑTCÖbÕ‘·T ø£è‘ê~ uÛÑ÷' ˆ dæ<ë∆düq düe÷d”q }s¡÷dæ<˚∆X¯«s√-e‘·T ˆ

»Á‘·TD° X¯Á‘·Tõ‘Y bÕ‘·T bÕ‘·T eø£å' düú\+ Vü≤]' ˆˆ 5 yê~kÕ+‘· r·‘·TwüŒÁ‘· düs√s¡TVü≤ ìuÀ<Ûäø£' ˆˆ 11

ø±~sƒê+‘· <ë«<äXÊs¡ |ü<äg>√ eTs¡T<ë‘·gø£' ˆ eT÷˝≤<Ûës¡+ eTV”≤s¡÷b˛ s¡ø£å‘ê<é Ms¡3ìÁ>∑V”≤ ˆ

jÓ÷^X¯«πsX¯«s¡' bÕ‘·T Vü≤è<äj·T+ Vü≤è<äj·T+ dæú‘·' ˆˆ 6 |üèwü˜+r· düs¡«‘·' bÕ‘·T C≤qTq3düÔ ø£sê+ãT»' ˆˆ 12

bÕπsÙ« Vü≤]' bÕs¡g« eØÔ bÕ‘·T bÕs¡g« dæú‘·' dügè‘·' ˆ »+ù|òTbÕ‘·«e <Ûä÷‘˚+Á<ä' bÕ‘·«+Á|ò”T rs¡úbÕeq' ˆ
Vü≤sƒ¡jÓ÷>±~ jÓ÷>∑»„' ≈£îø°å+ bÕ‘·T ø£èbÕì~Û' ˆˆ 7 düsê«+>∑+ bÕ‘·T düsê«‘êg s√e÷D3e‘·T πøX¯e' ˆˆ 13

3 3
&Éø±sê~ |òüø±s¡+‘· <äXÊs¡ düs¡d” s¡TùV≤ ˆ r·s¡g r·sêg+ãs¡' bÕ‘·T, s¡ø£Ô+ uÛÑøÏÔ Á|æjÓ÷-e‘·T ˆ
e÷+dü+ e÷+düø£s¡' bÕ‘·T, eTC≤®+ eTC≤®‘·gø√-e‘·Tˆˆ14
Hê_Ûdüú˝Ò es¡Ôe÷H√ Hê_Û+ eVü‰ą3‘·gø√-e‘·T ˆˆ 8

3 3
nd”úì dæús¡BÛ' bÕj·÷H˚g<Ûë+ y˚<Ûë' Á|übÕ\j˚T‘Y ˆ }s¡∆«+ bÕ‘·T eTVü‰dæ<ä∆' bÕ‘·« <ÛäkÕÔ»®{≤<Ûäs¡' ˆ
X¯óÁø£+ düTKø£s¡' bÕ‘·T, ∫‘·Ô+ bÕ‘·T <äè&ÛÜø£è‹' ˆˆ 15 s¡øå±V”≤q+‘·T j·T‘Y kÕúq+ s¡ø£å‘ê«~ eTT˙X¯«s¡' ˆˆ 22
eTH√ãT~∆ eTVü≤+ø±s¡+ Vü≤èw”πøXÊ‘·gø√-e‘·T ˆ (e÷˝≤eT+Á‘· »|ü' ˆ Vü≤è<äj·÷~ Hê3dü')
ø£πsg+Á~j·÷DÏ bÕr«X¯' bÕ‘·T C≤„H˚+Á~j·÷D3»' ˆˆ 16 ø£s¡Hê3dü+:
z+ Á<ë+ n+>∑TcÕ˜uÛ≤3+qeT'
ã+<Ûä÷Hé ã+<Ûä÷‘·ÔeT' bÕj·÷r·Ã¤Á‘·TuÛÑ3' bÕ‘·T X¯Á‘·Tõ‘Y ˆ
z+ ÁB+ ‘·s¡®˙uÛ≤3+ qeT'
>∑èVü‰sêeT<ÛäqπøåÁ‘· |ü⁄Á‘êBHé X¯+ø£s√-e‘·T ˆˆ 17 z+ Á<ä÷+ eT<Ûä3e÷uÛ≤3+ qeT'
uÛ≤sê3+ Á|üø£è‹$‘Y bÕ‘·T, |üXÊ«BHé bÕ‘·T XÊsYvZuÛÑè‘Y ˆ z+ Á<Ó’+ nHê$Tø±uÛ≤3+ qeT'
ÁbÕD≤Hé bÕ‘·T Á|ü<ÛëqCÀ„, uÛÑøå±3BHé bÕ‘·T uÛ≤düÿs¡' ˆˆ 18 z+ Á<Í+ ø£ìwæ˜ø±uÛ≤3+ qeT'
z+ Á<ä' ø£s¡‘·\ ø£s¡ |üècÕ˜uÛ≤3+ qeT'
düTK+ r·+Á<ë‘·gø£' bÕ‘·T, <ÛäT'U≤‘Y bÕ‘·T |ü⁄sê+‘·ø£' ˆ Vü≤è<äj·÷~Hê3dü+'
|üX¯SHé |üX¯ó|ü‹' bÕ‘·T, uÛÑ÷‹+ uÛÑ÷‘˚X¯«s√ eTeT ˆˆ 19 z+ Á<ë+ Vü≤<äj·÷j·T qeT'
ÁbÕrê3+ $wüVü≤s¡' bÕ‘·T, bÕ‘ê«π>ąj·÷3+ eTU≤‘·gø£' ˆ z+ ÁB+ •s¡ùd kÕ«Vü‰
j·÷e÷3+ <Ûäsêg‘·gø£' bÕ‘·T, HÓ’s¡è‘ê3+ düs¡«yÓ’]Vü≤è‘Y ˆˆ 20 z+ Á<ä÷+ •U≤jÓÆT ewü{Ÿ
z+ Á<Ó’+ ø£erêj·T VüQ+
esêVü≤' bÕ‘·T yês¡TD≤3+, yêj·Tyê3+ ÁbÕD<√-e‘·T ˆ
øöuÒsê3+ <Ûäq<ä' bÕ‘·T, bÕ‘Ó’« XÊHê3+ eTVü‰>∑Ts¡T' ˆˆ 21 z+ Á<Í+ H˚Á‘·Á‘·j·÷j·T yÍwü{Ÿ
z+ Á<ä' nÁkÕÔj·T |òü{Ÿ
3
3 34

á $<Ûä+>± ø£erê+‘·+˝À ≈£L&Ü ą+‘·≈£î eTT+<äT ÁX¯ó‘ê«X‚wü+ X¯+uÛÑTeTT U≤‘Y |ü⁄qs¡ kÕ«Vü≤ Vü≤s¡«r ˆˆ 27
r˚dæq≥T¢>±H˚ e÷˝≤eT+Á‘·»|ü+ ø£s¡Hê3dü Vü≤è<äj·÷~
n+>∑Hê3kÕ\T r˚düTø√yê*.
@‘·H˚g eÁ»ø£er·+ j·T' |üπsƒ‘Y X¯èDTj·÷<ä|æ ˆ
eÁ»ø±j·T •Ãs¡+JM <ä‘êÔÁ‘˚jÓ÷-Vü≤ eTÁãTeyéT ˆˆ

‘ê3^ uÛÀ^ eTVü‰jÓ÷^ düTK<äT'K $e]®‘·' ˆ

düs¡«Á‘· dæ<ä∆ dü+ø£˝ÀŒ JeqTgø√Ô-<ä3es¡Ô‘˚ ˆˆ 23`24

ą‘·T3ø±Ô«+‘·s¡∆<Û˚ jÓ÷^ <ä‘êÔÁ‘˚jÓ÷ ~>∑+ãs¡' ˆ

<ä˝≤<äH√-|æ ‘·»®bÕÔ« JeqTgø£Ô' dü es¡Ô‘˚ ˆˆ 25

_Û˝À¢ <ä÷s¡ÁX¯yêHêeT ‘·<ë˙+ ÁX¯ó‘·yêì<äyéT ˆ

düø£èÁr·Ã¤eD e÷Á‘˚D eÁC≤+>√-uÛÑe <ä|ü3k ˆˆ

26
ą‘˚3‘·<é eÁ»ø£er·+ <ä‘êÔÁ‘˚j·Tdü3 jÓ÷aq' ˆ

3 3
 å <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì <Ûë3qeTT
á $<ÛäeTT>± nqTe~+S·ã&çq~. XÀ¢ø£eTT\ dü+K3 dü]
S·÷düTø=qe˝…qT.
1. dü+kÕs¡eTqT eTVü‰eèø£åeTTq≈£î eT÷\yÓTÆq{Ϻ
yê&ÉTq÷, dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉTq÷, jÓ÷^X¯«s¡T\
≈£î Äq+<ä Á|ü<ë‘·j·TTHÓ’q r·+Á<äT&ÉTq÷, |
üs¡e÷‘·g dü«dü«s¡÷|ü⁄&ÉTq÷ nsTTq
<ä‘êÔÁ‘˚j·TTìøÏ qeTkÕÿs¡eTT.
2. jÓ÷a dü«s¡÷|ü+˝À ˇø£kÕ], uÛÀa e˝… ˇø£kÕ],
~>∑+ã]>± ˇø£|ü &ÉT, |æXÊr·+ s¡÷|ü+˝À ą+ø=ø£|ü
&ÉT, n≥÷ ą≥÷ ‹s¡T>∑T‘·T+&˚ Ä<ä‘êÔÁ‘˚j·T eTVü
‰eTTì uÛÀaøÏ uÛÀ>∑eTT\÷, jÓ÷a>± yÓ÷ø£åeTT Á|
ükÕ~+r·T≥˝À düs¡« düeTs¡Tú&ÉT nsTTq Ä
leTHêąsêj·TDT&˚.
3. á <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Á|ü‹~qeT÷ Á|ü‘·÷3wüy˚fi¯ ø±o˝Àì
>∑+>±q~˝À kÕąqe÷r·]+r·TqT. |æ<ä|ü ø=˝≤Ω|ü⁄s¡+˝À

3 3
 eTVü‰\øÏåg Ä\j·T+˝À <˚M»|ü+ r˚kÕÔ&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· 6. Äj·Tq qe⁄«\ ø±+‹ bı>∑eT+r·T _+<äT\qT $T+∫
eTVüQØ|ü⁄s¡+ (H˚{Ï e÷VüQsY >∑&Ûé) ˝À _Ûøå±≥q+ yÓTs¡düTÔ+≥T+~. ø£+sƒ¡+ jÓTTø£ÿ n+<ä+ X¯+U≤ìą dæaZ˝Ò
r˚kÕÔ&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· düVü‰3Á~ |üs¡«‘·eTT\˝Àì ˇø£ ˝≤ r˚düTÔ+~. yÓqTą (eT÷|ü⁄s¡+) e÷+dü+‘√ ì+&ç |ü⁄wæº>±
>∑TVü≤˝À ~>∑+ãs¡T&Ó’ X¯j·TìkÕÔ&ÉT. ñ+≥T+~. Äj·Tq u≤VüQe⁄\T Bs¡È+>± ñ+{≤sTT.
(ø±o˝Àì eTDÏø£]íø± |òü÷{Ÿ e<ä› ø£ì|æ+r˚ <ä‘·Ô Äj·Tq ns¡r˚‘·T\T ˝Ò‘· ∫>∑Tsê≈£î\ ø£+fÒ ø√eT\+>±
bÕ<äTø£\T ø=*∫q yê]øÏ $X‚wüyÓTÆq |ü⁄D3+ \_ÛdüTÔ+~). ñ+{≤sTT.
4. l <ä‘·TÔì X¯Øs¡+ ą+Á<ä˙\eT[ ø±+‹‘√ Á|üø±•dü÷Ô 7. <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì rÛê‹ $XÊ\eTT>± ã*wüº+>± ñ+≥T+~.
uÛÑdüg+ |ü⁄\TeTTø√ã&ç ñ+≥T+~. n+<äTr˚‘· Äj·Tq q&ÉTeTT \*‘·+>±, $XÊ\+>± ñ+≥T+~.
r·+Á<äø±+‘· eTDÏ˝≤ ‘Ó\¢>± ≈£L&Ü yÓTs¡TdüTÔ+≥T+~. |æs¡T<äT\T ≈£L&Ü $XÊ\+>± ñ+{≤sTT.
>±*øÏ }π> »≥\T ‘·\ô|’ ms¡T|ü⁄ q\T|üP ø£*dæq 8. Äj·Tq ‘=&É\T ns¡{Ï düÔ+uÛÑeTT\e˝… ñ+&ÉT≥jÓT>±ø£
yÓ’&ÛÉ÷s¡3eTT\ e˝… Á|üø±•dü÷Ô ñ+{≤sTT. yÓ÷ø±fi¯fl es¡≈£î $düÔ]+∫ ñ+{≤sTT. yÓ÷ø±fi¯Sfl |æø£ÿ\÷
5. <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì ‘Ó\¢ì qj·TqeTT\T yê‘·‡\3 e÷+dü+‘√ ì+&ç <äè&ÛÉ+>± ñ+{≤sTT. ô|’bÕ<äeTT\T
k˛Œ¤s¡ø£eTT\T. Äj·Tqø£ ø£qTbÕ|ü\T r·ø£ÿì ˙\es¡í+˝À ‘êuÒ\T jÓTTø£ÿ M|ü⁄ e˝… ñ+≥T+~. N\eT+&É\T
ñ+{≤sTT. Äj·Tq yÓ÷eTT r·+Á<ä_+ãeTTqT >∑÷&ÛÉeTT>± ñ+{≤sTT.
uÀ*j·TT+≥T+~. ø£qTu§eTg\es¡≈£î bÕøÏq Äj·Tq 9. <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì n]ø±fi¯ófl ns¡TD|ü<ägeTT\ e˝… ms¡T|
>∑&ɶ+ ˙* es¡í+˝À ñ+≥T+~. ü⁄s¡+>∑T˝À n‹ø√eT˝+>± ñ+{≤sTT. X¯Øs¡+ô|’
37 38

dü<ë eTè>∑r·s¡g+ e\Te e˝… <Ûä]düTÔ+{≤&ÉT. ‘·q uÛÑ≈£îÔ\T ˇπøkÕ] $$<Ûäs¡÷|üeTT\˝À <äs¡ÙqMTj·T>∑\ düeTs¡Tú&ÉT.
m|ü &ÉT mø£ÿ&É eTqdü÷Œ¤]Ô>± düg]ôdÔ Äj·Tq ‘·q düs¡«>±$T‘·«+ (mø£ÿ&çøÏ ø±yê\+fÒ nø£ÿ&É≈£î ø£åD+˝À
jÓ÷>∑eTVæ≤eT r˚‘· n|ü &˚ nø£ÿ&É Á|ü‘·3ø£å yÓfi¯fl>∑\ X¯øÏÔ) >∑\yê&ÉT. düs¡«ø±eT<äT&ÉT (n+<ä]
eTe⁄‘·T+{≤&ÉT. ø√]ø£\T rs¡Ã>∑\ düeTs¡Tú&ÉT. Ä kÕ«$T düs¡«<ë‘·
10. Äj·Tq m\¢|ü &É÷ C≤„H√|ü<˚X¯ ìs¡‘·T&Ó’ j·TT+{≤&ÉT. (n+<ä]ø° n˙ą ąe«>∑\ düeTs¡Tú&ÉT).
uÛÑ≈£îÔ\qT <äT'K $eTT≈£îÔ\qT r˚j·TT≥≈£î Äj·Tq ìã<ä∆ 13.<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ˇ+{Ïì+&Ü uÛÑdüg+ <Ûä]+∫j·TT+{≤&ÉT.
BøÏå‘·T\T. Äj·Tq ‘·s¡r·T>± dæ<ë∆düq+˝À ì{≤s¡T>± Äj·Tq <äs¡Ùq+ r˚‘·H˚ ø±<äT, düg]+r·T≥ r˚‘·H˚
≈£Ls¡TÃì ñ+{≤&ÉT. Äj·Tq Á|üdüqą eTTK+‘√ m|ü &É÷ (eTqkÕsê) bÕ|üeTT\˙ą ìs¡÷g*+|ü ã&É‘êsTT.
∫s¡Tqe⁄« ∫+~düTÔ+≥T+~. uÛÀ>∑eT÷ yÓ÷ø£åeT÷ ¬s+{Ï˙ Á|ükÕ~+r·>∑\ düeTs¡Tú&ÉT.
11.<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ‘·q m&ÉeT r˚‹‘√ es¡<ä (s¡øÏå+rÓ) Äj·Tq |ü]|üPs¡íyÓTÆq JeqTg≈£îÔ&ÉT nq&É+˝À @
eTTÁ<ä‘√qT, ≈£î&ç r˚‹‘√ nuÛÑj·T eTTÁ<ä‘√q÷ ø£ì| e÷Á‘·+ dü+<˚Vü≤+˝Ò<äT. (J$+∫j·TT+&É>±H˚ uÛÑe ã+<Ûä
ækÕÔs¡T. ˇø±H=ø£|ü &ÉT u≤\Tì>±H√, |æ∫à yê]‘√H√ $eTT≈£îÔ&Ó’ ^‘·˝À |üs¡e÷‘·g rÓ|æŒq≥T¢ Áu≤Vü≤gDTì,
˝Òø£ |æXÊr·eTT\‘√H√ yê] e˝…H˚ yê] q&ÉTeTH˚ ñ+&ç rÛ·+&Ü\Tì, >√e⁄˙ X¯óqø±˙ą ˇπø Ä‘·g uÛ≤e+‘√
eTq≈£î ø£ì|ækÕÔs¡T. r·÷&É>∑\ sê>∑<˚«wü s¡Væ≤‘·TDÏí JeqTg≈£îÔ&ÉT, ne<Ûä÷‘·
nì n+{≤s¡T.)
12.Äj·Tq ‘ê3a, uÛÀa, jÓ÷a, e÷j·÷$eTT≈£îÔ&ÉT,
ì‘ê3q+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, |ü]|üPs¡íC≤„ì>± ñ+{≤&ÉT.
3 4
14.ªªmes¡T á $<ÛäeTT>± nqq3 uÛ≤e+‘√ düs¡Á‘ê qH˚ą ø£eS·eTT
<ä]Ùdü÷Ô, qH˚ą<Ûë3ìdü÷Ô, á eÁ»ø£erêìą |ü]ƒkÕÔs√ 1. l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ‘·qT düVü≤ÁkÕs¡ø£eT\+˝À ñ+&ç
yês¡T JeqTg≈£îÔ˝…’ dü<ëHê‘√H˚ dü+r·]kÕÔs¡Tμμ nì l Hê •s¡düT‡qT s¡øÏå+r·T >±ø£! nqdü÷j·÷ <˚$|ü⁄Á‘·T&Ó’q
<ä‘êÔÁ‘˚j·T eTVü‰eTTì, <ä˝≤<äqeTTì‘√ ‘Ó*bÕs¡T. Ä <ä‘êÔÁ‘˚j·T uÛÑ>∑yêqT&ÉT r·+Á<äeT+&É\+ eT<Ûä3 Á|
15.~>∑+ãs¡T&ÉT, uÛÑdügdüT>∑+<ÛäeTTqT <ë*Ãq yê&ÉT, ü<˚X¯eTTq j·TT+&ç Hê bòÕ\ uÛ≤>∑eTTqT ø±bÕ&ÉT>±ø£!
r·Áø±j·TT<ÛäeTT Á‹X¯S\eTT, &ÉeTs¡Tø£+, >∑<ä yÓTT<ä˝…’q 2. ªªVü≤+μμ, ªªø£å+μμ nH˚ ;C≤ø£ås¡ s¡÷|üeTTq qTqą ¬s+&ÉT
Äj·TT<ÛäeTT\qT es¡Tdü>± ‘·q Hê\T>∑T r˚‘·T\˝À <äfi¯eTT\Tqą |ü<ägeTTqqT+&ÉT (ÄC≤„ r·Áø£eTTq dæú‘·T&Ó’
<Ûä]+∫q yê&ÉT, |ü<ëgdüqeTTq ≈£Ls¡TÃì j·TT+&ÉTyê&ÉT, j·TTqą) eTH√eTj·TT&ÉT nsTTq <ä‘êÔÁ‘˚j·T
jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT, eTT˙+Á<äT\r˚ |üPõ+|üã&ÉT yê&ÉT uÛÑ>∑yêqT&ÉT ≈£LsêÃìą (eTT≈£îÿ eT]j·TT ø£qTu§eT\
nsTTq l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ì‘·3eT÷ HêeT»|ü+˝À eT<Ûä3 Á|ü<˚X¯+) s¡øÏå+r·T>±ø£! CÀ3‹s¡÷|ü⁄&Ó’j·TTqą Ä
ìeT>∑ąyÓTÆ j·TT+{≤&ÉT. á$<ÛäeTT>± <Ûë3qeTT nsTTq <ä‘·Ô uÛÑ>∑yêqT&ÉT Hêø£qTą\qT, X¯u≤›‘·g≈£î&Ó’q <ä‘·TÔ&ÉT
‘·s¡Tyê‘· 108 kÕs¡T¢ ªªz+Á<ë+μμ nqT ;C≤ø£ås¡eTT\qT Hêø£s¡í <ä«j·TeTTqT s¡øÏå+r·T>±ø£!
»|æ+r·e˝…qT. ‘·s¡Tyê‘· |ü+r√|ü rês¡|üP»
>±$+|üe˝…qT. 3. HêjÓTTø£ÿ Hêdæø£qT >∑+<Ûädü«s¡÷|ü⁄&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT
ø±bÕ&ÉT>±ø£! eTTìes¡T3&Ó’q ÄkÕ«$T Hê õVü≤«qT
|ü+S√|ü Sês¡|üP» : (Hê\Tø£qT) s¡düdü«s¡÷|ü⁄&Ó’ s¡øÏå+r·T>±ø£! Äj·Tq <Ûäs¡g
z+ \+ |üè~∏«........nì yÓTT<ä\Tô|{Ϻ ą≥T¢ eTVü≤Hê3düeTT dü«s¡÷|ü⁄&Ó’ HêjÓTTø£ÿ <ä+‘·eTT\qT, ô|<äe⁄\qT
nsTTq |æ<ä|ü ø£er·eTTqT |ü]ƒ+r·e˝…qT. s¡øÏå+r·T>±ø£ !
41 42

4. nÁ‹eTVü‰eTTì düT|ü⁄Á‘·T&Ó’q <ä‘·Ô>∑Ts¡Te⁄ Hê rÓøÏÿfi¯flqT 7. dügs¡Ôè>±$T>±, bÕs¡Ù«e]Ô>± ñ+&˚ uÛÑ>∑e‘·‡«s¡÷|ü⁄&Ó’q

s¡øÏå+r·T>±ø£! Ä <ä‘·ÔkÕ«$T Hê Ä‘·gs¡÷|ü⁄&Ó’ Hê <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉTHê bÕs¡Ù« uÛ≤>∑eTTqT dü+s¡øÏå+r·T >±ø£!
X¯Øsêqą+‘·{Ï˙ ø±bÕ&ÉT>±ø£! $X¯ó<ä∆ r·Áø£dæú‘·T&Ó’ Vü≤sƒ¡jÓ÷>∑+ yÓTT<ä˝…’q nìą jÓ÷>∑$<ä3\q÷
|ü<äVü‰s¡T <äfi¯eTT\ |ü<ägeTTq ñ+&ÉT dü«s¡dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q Á>∑Væ≤+∫q <äj·÷X¯óe⁄ nsTTq l<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Hê
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$T ìC≤‘·g dü«s¡÷|ü⁄&Ó’ Hê ø£+sƒ¡ d”eTqT ñ<äs¡eTTqT ø±bÕ&ÉT >±ø£!
s¡øÏå+r·T>±ø£!
8. l<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ª&Éμ ø±s¡eTTqT+&ç ª|òüμ ø±s¡+
5. r·+Á<äTì ‘·eTTg&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Hê ¬s+&ÉT
uÛÑT»eTT\qT ø±bÕ&ÉT>±ø£! dü‘·3j·TT>∑+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À
»ìg+∫q <ä‘·ÔuÛÑ>∑yêqT&ÉT Hê uÛÑT»<ä«j·Tj·TTqT 9. es¡≈£L >∑\ |ü~<äfi¯eTT\Tqą |ü<ägdæú‘·T&ÉTq÷ naą
s¡øÏå+r·T>±ø£! X¯Á‘·Te⁄\qT z&ç+r·T <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Hê ‘·‘·Ô«eTT ø£\yê&ÉTq÷ Hê_Ûj·T+<äT+&ÉT eTDÏ|üPs¡ø£
»Á‘·Te⁄\qT (uÛÑT»eTT yÓT&É eT<Ûä3 e⁄qą meTTø£\qT) r·Áø£+˝À dæú‘·T&Ó’ naądü«s¡÷|ü⁄&Ó’q jÓ÷a <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT
dü+s¡øÏå+r·T>±ø£ lVü≤] ne‘ês¡yÓTÆq <ä‘·TÔ&ÉT Hê eTD°|üPs¡r·Áø£ düVæ≤‘·+>± Hê Hê_Ûì s¡øÏå+r·T>±ø£! ‘·q
eø£ådüú\eTTqT s¡øÏå+r·T>±ø£! q&ÉTeTT u≤>∑+˝À ÁãVü‰g+&ÉeT+‘ê ø£*aq <ä‘·TÔ&ÉT
yêdüT<˚e dü«s¡÷|æjÓÆT Hê q&ÉTeTTqT s¡øÏå+r·T >±ø£.
6. ªnHêVü≤‘·μ r·Áø£dæú‘·T&Ó’ ªø£μ ø±s¡+ qT+&ç ªsƒ¡μ ø±s¡+
es¡≈£î >∑\|üHÓą+&ÉT <äfi¯eTT\Tqą |ü<äg+˝À j·TTqą l 10.ªãμ ø±s¡+ qT+&ç ª\μ ø±s¡+ es¡≈£î >∑\ Äs¡T <äfi¯eTT\
<ä‘·Ô uÛÑ>∑yêqT&ÉT Hê Vü≤è<äj·T+˝À ì+&çj·TTqą yêj·TT |ü<ägeTTq Ä <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT »\‘·‘·« s¡÷|ü⁄&ÉT. n{Ϻ
s¡÷|ü⁄&Ó’ Hê Vü≤è<äj·÷ìą s¡øÏå+r·T>±ø£! Ä uÛÑ>∑yêqTì Hê kÕ«~ÛcÕ˜q r·Áø±ìą s¡øÏå+r·T >±ø£.

4 4
11.dæ<˚∆X¯«s¡T&Ó’q Ä <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT dæ<ë∆düq+ 14.l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T eTè>∑r·s¡g <Ûë]jÓÆT Hê r·s¡geTTqT
12.y˚düTø=ì ≈£Ls¡TÃqą yê&Ó’ Hê ¬s+&ÉT ‘=&É\qT dü+s¡øÏå+r·T>±ø£! uÛÑø£Ô e‘·‡\T&Ó’q <ä‘·TÔ&ÉT Hê <˚Vü≤+˝Àì
s¡øÏå+r·T>±ø£! ªeμ ø±s¡eTT qT+&ç ªdüμ ø±s¡eTT es¡≈£î s¡ø£ÔeTTqT s¡øÏå+r·T >±ø£! e÷+düeTTqT ô|+bı+~+|ü
>∑\ Hê\T>∑T <äfi¯eTT\ |ü<ägeTT˝À eTV”≤s¡÷|ü⁄&ÉT r˚j·T>∑\ <ä‘·ÔkÕ«$T Hê e÷+düeTTqT eè~∆ r˚j·TT>±ø£!
nK+&É ìwü˜>∑\ ÁãVü≤grê] nsTTq <ä‘·TÔì eTC≤® dü«s¡÷|ü⁄&É>∑T ÄeTTìes¡T3&ÉT HêjÓTTø£ÿ eTC≤®
HêeT÷˝≤<Ûës¡ r·Áø±ìą ø±bÕ&ÉT>±ø£! <Ûë‘·Te⁄q≈£î s¡ø£åj·T>∑T>±ø£!
yÓ÷ø±fi¯fl MT<ä≈£î Vü≤düÔø£eT\eTT\qT ñ+r·Tø=ì 15.l<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T dæús¡ ãT~∆ >∑\yê&Ó’ HêmeTTø£\qT,
≈£Ls¡TÃqą <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Hê M|ü⁄qT nìą yÓ’|ü⁄\qT+&ç ÁãVü≤gdü«s¡÷|ü⁄&Ó’ Hêy˚T<ÛädüT‡qT, dü+s¡øÏå+r·T>±ø£!
dü+s¡øÏå+r·T>±ø£! <ä‘·ÔuÛÑ>∑yêqT&ÉT düTKÁ|ü<ë‘·jÓÆT Hê X¯óÁø±ìą (‘˚»düT‡
13.ne<Ûä÷‘·\˝À düs√«qą‘·T&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT HêjÓTTø£ÿ nì uÛ≤e+), <äè&ÛÉ eÁ»ø±j·TT&ÉT <ä‘·ÔÁ|üuÛÑTe⁄ Hê
∫‘·ÔeTTqT s¡øÏå+r·T >±ø£!
¬s+&ÉT ª|æø£ÿ\μqT s¡øÏå+r·T >±ø£! rs¡ú bÕeqT&Ó’ rs¡ú
eTT\qìą+{Ï˙ |ü⁄˙‘·eTT r˚j·TT Ä eTTìÁX‚wüߘ&ÉT 16.Vü≤èw”ø£eTT\≈£î (ą+Á~j·TeTT\≈£î) Á|üuÛÑTyÓ’q
HêbÕ<äeTT\≈£î ø±bÕ&ÉT>±ø£! düsê«‘·g≈£î&Ó’q <ä‘·Ô>∑Ts¡T <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T HêeTqdüT‡qT, ãT~∆˙, nVü≤+ø±sê˙ą
eT÷]Ô Hê düsê«+>∑eTT\qT s¡øÏå+r·T>±ø£! $∫Á‘·yÓTÆq s¡øÏå+r·T>±ø£! áX¯«s¡T&Ó’q Ä kÕ«$T Hê
πøX¯eTT\T>∑\ Ä πøX¯e⁄&ÉT Hês√eTeTT\qT ø±bÕ&ÉT>±ø£! ø£πsg+Á~j·TeTT\qT ø±bÕ&ÉT >±ø£! l <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT
Ä»qg uÛÑ>∑yêqT&Ó’ HêC≤„H˚+Á~j·TT\qT
dü+s¡øÏå+r·T>±ø£!
45 46

17.ã+<ÛäT»qT\˝À düs¡«ÁX‚wüߘ&Ó’q <ä‘·Ô kÕ«$T HêjÓTTø£ÿ ne‘ês¡yÓTÆq <ä‘·TÔ&ÉT Hê |üX¯óe⁄\qT, uÛÑ÷‘·Hê<ÛäT&Ó’q

ã+<ÛäTø√{Ïì s¡øÏå+r·T>±ø£! X¯Á‘·T $CÒ‘·jÓÆTq ÄkÕ«$T Hê ◊X¯«s¡3eTT\qT, jÓ÷>∑ dæ<äT∆\qT
<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT qqTą Hê X¯Á‘·Te⁄\ qT+&ç ø±bÕ&ÉT >±ø£! dü+s¡øÏå+r·T >±ø£!
X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑yêqTì ne‘ês¡yÓTÆq <ä‘·Ô Á|üuÛÑTe⁄ Hê
>∑èVü≤eTTqT, πøåÁ‘·eTT\qT, ‘√≥\qT, <Ûäq dü+|ü‹Ô˙, 20.$cÕìą Vü≤]+|ür˚dæ $cÕìą ùd$+∫q •es¡÷|æ
|ü⁄Á‘ê<äT\qT dü+s¡øÏå+r·T>±ø£! <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿqq÷, Ä j·T»„dü«s¡÷|ü⁄&ÉT
Äπ>ąj·T~≈£îÿqq÷ qqTąs¡øÏå+r·T >±ø£! <Ûäsêg‘·Tg&Ó’q
18.Á|üø£è‹ ‘·‘·«eTTqT u≤>∑T>± HÓ]aq <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT <ä‘·TÔ&ÉT <äøÏåD ~≈£îÿqq÷, düs¡« yÓ’]Vü≤è‘·TÔ&Ó’
HêuÛ≤s¡3qT, XÊs¡„bÕDÏ $wüßí <˚e⁄ì ne‘ês¡yÓTÆq Ä <ä‘·Ô X¯Á‘·Tìyês¡≈£î&Ó’q <ä‘·ÔkÕ«$T HÓ’s¡è‹eT÷\ j·T+<äT
uÛÑ>∑yêqT&ÉT HêjÓTTø£ÿ |üX¯ó dü+|ü<äqT dü+s¡øÏå+r·T>±ø£! Á| qqTą dü+s¡øÏå+r·T>±ø£!
ü<ÛëqyÓTÆq ‘·‘·Ô« s¡Vü≤dü3eTT\ HÓ]aq Ä jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT Hê
ÁbÕDeTT\qT, dü÷s¡3dü<äèX¯ó&Ó’q <ä‘·Ô uÛÑ>∑yêqT&ÉT Hê 21.esêVü≤s¡÷|ü+˝À dü+r·]+r˚ <ä‘·Ô Á|üuÛÑTe⁄ qqTą |ü&ÉeT{Ï
uÛÀ»q |ü<ës¡úeTT\qT rÓ&ÉT <äèwæº qT+∫ $wü ø£\ ~≈£îÿq s¡øÏå+r·T>±ø£! Hêdæø±e÷s¡Z+ >∑T+&Ü ÁbÕD
Twæ‘·eTT\ qT+∫ ø±bÕ&ÉT >±ø£! yêj·TTe⁄qT |ü+|æ ÁbÕDeTT\ì∫à s¡øÏå+r·T
<ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT yêj·TTe3 ~X¯˝À qqTą ø±bÕ&ÉT >±ø£!
19.r·+Á<ë‘·g≈£î&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT HêjÓTTø£ÿ düTKeTT\qT <Ûäq<äT&ÉT ≈£îuÒs¡Tì s¡÷|ü+˝À <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ñ‘·Ôs¡
s¡øÏå+r·T>±ø£! Á‹|ü⁄sê+‘·≈£î&Ó’q eTùV≤X¯«s¡Tì
~≈£îÿq qqTą s¡øÏå+r·T>±ø£! »>∑<äTZs¡Te⁄ •e⁄ì s¡÷|ü⁄&Ó’q
dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q <ä‘·ÔeTT˙+Á<äT&ÉT Hê<äT'KeTT\ìą+{Ïì
<ä‘·TÔ&ÉT áXÊq3 ~≈£îÿq qqTąø±bÕ&ÉT >±ø£!
B]Ã qqTą ø±bÕ&ÉT >±ø£! |üX¯ó|ü‹ X¯+ø£s¡Tì
4 4
22.eTVü‰ dæ<ä∆ dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT Hê }s¡∆« Ä ‘·s¡Tyê‘·....
~≈£îÿqT, »&É\qT <ä]+r·T <ä‘·ÔjÓ÷^X¯«s¡T&ÉT
n<Û√~X¯j·T+<äTq÷ qqTą dü+s¡øÏå+r·T >±ø£! Ä~ 23.l <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T jÓTTø£ÿ á eÁ»ø£erêìą me&ÉT
eTT˙+Á<äT&Ó’q l<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T s¡ø£å˝Òì @~≈£îÿ |ü]|üPs¡í uÛÑøÏÔ ìwü˜\‘√ |ü]ƒkÕÔ&√ Ä‘·&ÉT eÁ»ø±j·TT&Ó’
qT+∫ nsTTHê qqTą |ü]bÕ*+∫ dü+s¡øÏå+r·T>±ø£! dü+|üPs¡í Äs√>∑3+‘√ BsêÈj·TTsê›j·T+ ø£\yê&Ó’
J$kÕÔ&ÉT.
e÷\ eT+Á‘·»|üeTT : 24.<ä‘êÔÁ‘˚j·TTDÏí nsTTq H˚qT dü«j·T+>± rÓãT‘·Tqą
ø£s¡Hê3dü+ : e÷≥*$. n+‘˚>±ø£ n≥T¢r˚dæq yê&ÉT Hê‘√
z+ Á<ë+ n+>∑TcÕ˜uÛ≤3+qeT'............ düe÷qyÓTÆq ‘ê3a, uÛÀa eT]j·T÷ jÓ÷a ne⁄‘ê&ÉT.
z+ Á<ë+ n+>∑TcÕ˜uÛ≤3+qeT'............ <äT'U≤r‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT. n‘·ì dü+ø£˝≤Œ\T düs¡«<ë,
düs¡«Á‘ê dæ~∆kÕÔsTT. n≥Te+{Ïyê&˚ dæ<ä∆ dü+ø£\TŒ&ÉT,
Vü≤è<äj·THê3dü+ : Ä‘·&ÉT JeqTg≈£îÔ&ÉT, nì rÓbÕŒ&ÉT kÕ«$T.
z+Á<ë+ Vü≤è<äj·÷j·T qeT'........... 25.á $<Ûä+>± |ü*øÏq ne<Ûä÷‘êÁ>∑DÏ <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT
z+Á<ë+ Vü≤è<äj·÷j·T qeT'........... n+‘·sê∆qeTj·÷3&ÉT. n+‘· <ä˝≤<äqeTVü‰eTTì ≈£L&Ü
á $<ÛäeTT>± ø£er·eTT nsTTb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· á eÁ» ø£erêìą »|æ+∫ <ä‘·Ô >∑Ts¡T<˚e⁄ì e˝…H˚
ą+‘·≈£î eTTqT|ü⁄ r˚dæq≥T¢>±H˚ e÷˝≤ eT+Á‘·»|ü+, JeqTg≈£îÔ&Ó’ ą|üŒ{Ïø° ñHêą&ÉT.
ø£s¡Hê3dü+, n+>∑Hê3dü+ r˚düTø√yê*.
49 50

26.n<˚ düeTj·T+˝À <ä÷s¡ÁX¯e⁄&ÉH˚, ø√j·Tyê&ÉT ák˛ÔÁ‘êìą kÂK3y˚T >±ø£ uÛÑ>∑e<ëq+<äyÓTÆq |üs¡‘·‘·Ô«+ nq>± ÁãVü
<ä÷s¡+ qT+r˚ $Hêą&ÉT. Ä$<Ûä+>± ˇø£ÿ |üsê3j·T+ ‰gq+<ä+ dæ~∆düTÔ+~. ą~ y˚<ä, C≤„q $C≤„q ì~Û.
$qT≥ r˚‘·H˚ n‹q X¯Øs¡+ ªªeÁ»ø±j·T+μμ nsTT+~. dü+^‘·XÊgeTT, n\+ø±s¡XÊgeTT, ø±e3 ìsêgD X¯øÏÔ
eTTø±ÔsTT+|ü⁄ ñ‘·ÔeT ø£$‘·«C≤„q+ ø£\T>∑T‘êsTT. ãT~∆, <Ûës¡D ô|
+bı+<äT‘êsTT.
27.á $<ÛäeTT>± <ä‘êÔÁ‘˚j·T jÓ÷^X¯«s¡Tì
düeTdüÔ <äT'KeTT\qT á ø£er·bÕsêj·TD Vü≤]+|ü
eÁ»ø£er·eT+‘ê X¯+ø£s¡Tì e\q $qą bÕs¡«r<˚$
r˚düTÔ+~. ø±eTÁø√<Ûë~ n]wü&É«s¡ZeTT\T Áø£eTeTT>±
Äj·TqqT ‹]a ą˝≤Á|ü•ą+∫+~. ‘·eTs¡T <äj·÷
n+‘·]+∫, u≤Vü‰3+‘·s¡ X¯Á‘·Te⁄\ |”&É düeTdæb˛‘·T+~.
düeTTÁ<äT˝…’ dü$es¡+>± Hê≈£î á <ä‘·Ô eÁ»ø£er·eTT
ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T ąqTeT&çkÕÔsTT.
>∑T]+∫ rÓ|挋]. ą|ü &ÉT Hê≈£î á »|ü+ r˚j·TT≥≈£î
jÓ÷>∑T3˝…es¡T? Bìì mø£ÿ&É @ $<Ûä+>± m|ü &ÉT á ø£er·eTTqT y˚\Te÷s¡T¢ |ü]ƒ+∫q mì$T~
»|æ+rê*? Ädüe÷rês¡+ ‘Ó*|æ qqTą <ÛäqT3sê*ì s¡ø£eTT˝…’q eTVü‰s√>∑eTT\T q•kÕÔsTT. |ü<äeT÷&ÉT
r˚j·T+&ç nqą~. <ëìøÏ X¯+ø£s¡T&ç˝≤ nHêą&ÉT. bÕs¡«r $<ÛäeTT˝…’q »«s¡eTT\T, ‘=+uÛ…’ Äs¡T s¡ø£eTT˝…’q
<˚$! ˙ dü+<˚Vü‰\≈£î düe÷<Ûëq+ $qTeTT. á k˛ÔÁ‘· H˚Á‘·s√>∑eTT\T, ąs¡yÓ’ s¡ø£eTT˝…’q y˚TVü≤ s√>∑eTT\T,
bÕsêj·TD r˚‘·H˚ <äsêgs¡úø±eT yÓ÷ø£åeTT\T dæ~∆kÕÔsTT. |ü<Ó›ì$T~ s¡ø£eTT\ ≈£îwüߘ s√>∑eTT\T, mì$T~
s¡<Ûä, >∑», ‘·Ts¡>∑ yêVü≤qjÓ÷>∑3‘· ø£\T>∑T‘·T+~. $<ÛäeTT˝…’q X¯S\s√>∑eTT\T, mquÛ…’s¡ø£eTT\ yê‘·eTT\T, q\
düø£˝…’X¯«s¡3eTT\T ÁbÕ|æÔkÕÔsTT. |ü⁄Á‘·, ø£fi¯Á‘·, $TÁ‘· uÛ…’ ô|’‘·3s√>∑eTT\T, ąs¡yÓ’ s¡ø£eTT\ X‚¢wüg dü+ã+<Ûä

5 5
s√>∑eTT\T q•+∫b˛‘êsTT. ø£åj·Ts√>∑+ ìyê]+r· eTT|üŒ~ y˚\kÕs¡T¢ á ø£er·eTT |ü]ƒ+∫q Äø±X¯>∑eTq
ã&ÉT‘·T+~. rê‘·T]∆ø£ »«sê\T, eT+Á‘·, ‘·+Á‘·, X¯øÏÔ dæ~∆+r·TqT.
j·T+Á‘·eTT\ e\¢ er·TÃ »«s¡eTT\T ìyê]+|ü ã&É‘êsTT.
≈£îjÓ÷>±<äT\T ø£\Œ‘·+Á‘·+ e\¢ er˚à »«sê\T q•+∫ \ø£åkÕs¡T¢ bÕsêj·TD r˚dæqyê]øÏ düs¡« yê+rÛ·\T
|”&É\T ‘=*ab˛‘êsTT. ø±s¡3eTT\T dæ~∆kÕÔsTT. $wüeèø£å+ ÁøÏ+<ä <äøÏåDeTTK+>±
≈£Ls¡TÃì á eÁ»ø£er·eTTqT ˇø£ HÓ\ bÕ≥T »|æ+∫q
ąy˚ ø±ø£ uÛÑ÷‘·, Áù|‘·, sêø£ådü, ≈£LcÕg+&É Ä~>± >∑\ yê]øÏ yê] X¯Á‘·Te⁄\T $ø£˝≤+>∑T˝…’ yê]ì |”&ç+r·s¡T.
Á>∑Vü‰\e\¢ ø£*π> Á|üø√bÕ\T (eTq+ á ø±\+˝À |æ∫Ã
|ü⁄{Ϻ+~ nqT≈£î+≥T+{≤+), Á>∑Vü≤rês¡+ ø=B› ÁbÕ|æÔ+r˚ W<äT+u≤eèø£åeTT ÁøÏ+<ä (y˚T&çrÓ≥TºÁøÏ+<ä) »|æ+∫q
$|ü‘·TÔ\T, nH˚ø£ n+≥Ts√>±\T, $_Ûqą ø±\+˝À $_Ûqą <Ûäq <Ûëq3 düeTè~∆j·TT, _\«eèø£å+ (e÷πs&ÉT rÓ≥Tº)
<˚X¯düTÔ\ qT+&ç dü+Áø£$T+r˚ o‘·»«sê\T, Ä<Ûë3‹gø£ Ä~Û ÁøÏ+<ä |ü]ƒ+∫q \ø°ågÁbÕ|æÔj·TT, ‹+Á‹D°eèø£å+
<Ó’$ø£ Ä~Û uÛÖ‹ø£ ‘ê|üeTT\T n˙ą Vü≤]+|ü ã&É‘êsTT. (∫+‘·rÓ≥Tº) ÁøÏ+<ä|ü]ƒ+∫q ñ|üÁ<äyê\qT+∫
XÊ+‹j·TT \_Û+|ür˚düTÔ+~ á eÁ»ø£er· bÕsêj·TD+
á ø£er·+ y˚sTT e÷s¡T¢ |ü]ƒ+∫q qeÁ>∑Vü‰\<äTwüº r·\q+ nX¯«‘·∆eèø£å+ (sê$ rÓ≥Tº) ÁøÏ+<ä |ü]ƒùdÔ ‘˚»düT‡, z»dü÷‡
e\¢ ø£*π> s√>∑eTT\T, <äT'KeTT\T ìdü‡+<˚Vü≤+>± ø£\T>∑T‘êsTT. ø=‘·Ô e÷$T&ç rÓ≥Tº ÁøÏ+<ä |ü]ƒ+∫q
‘=*ab˛‘êsTT. yê]øÏ $yêVü≤+ »s¡T>∑T‘·T+~. ‘·T\dæ rÓ≥Tº ÁøÏ+<ä
Bìì |ü~y˚\ e÷s¡T¢ |ü]ƒ+∫q ìdü‡+‘·T\T |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ |ü]ƒ+∫q yê]øÏ C≤„qÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.
H=+<Ó<äs¡T. ąs¡yÓ’ y˚\ kÕs¡T¢ |ü]ƒ+∫q nø±\ eTè‘·T3e⁄
‘=\ab˛e⁄qT.
53 54

>∑s¡“¤>∑T&ç˝À ìwü˜‘√ ≈£Ls¡TÃì áø£erêìą |ü]ƒùdÔ |ü⁄Á‘· á $wüj·÷ìą yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ nÁ‹ ≈£îe÷s¡T&Ó’q
dü+‘êq+ ø£\T>∑T‘·T+~. <ÛäHês¡T∆\T |ü⁄D3πøåÁ‘ê\˝ÀqT, <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT <ä˝≤<äq eTTì¬ø]+a+rê&ÉT. ‘·<äT|ü]
|üX¯ó düeTè~∆ø√s¡T yês¡T >√XÊ\˝ÀqT ≈£Ls¡TÃì Bìì |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT bÕs¡«r<˚$øÏ ‘Ó*bÕ&ÉT. á eÁ»ø£erêìą
|ü]ƒ+∫q @ ø√]¬ø’Hê ‘·‘êÿ\ dæ~∆ bı+<äT‘·T+~. |ü]ƒ+∫q yê&ÉT BsêÈj·TTwüg+‘·T&Ó’ jÓ÷a ÁX‚wüߺ&Ó’q
q<äT\˝ÀqT rÓs¡Te⁄\˝ÀqT u§&ÉT¶˝À‘·T ˙{Ï˝À ì*∫ <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì e˝… dü+r·]düTÔ+{≤&ÉT.
dü÷s¡3 dü+<äs¡Ùq r˚dü÷Ô y˚sTT |üsê3j·TeTT\T |ü]ƒ+∫q
ø£åÁ‹j·TT\T j·TT<ë›\˝ÀqT, XÊgyê<äq˝À |ü+&ç‘·T\T, á $<ÛäeTT>± s¡TÁ<äj·÷eTfi≤+‘·s¡Z‘·+>± eT+Á‘· XÊg
$yê<äeTT\˝À düs¡T«\Tq÷ »sTT+rÓ<äs¡T. s¡÷|üyÓTÆq Væ≤eTe‘·“¤+&É+˝Àì ñe÷eTùV≤X¯«s¡
ø£+sƒ¡+˝À‘·T ˙fi¯fl˝À¢ ì\ã&ç sêÁ‹y˚fi¯ Bìì |ü]ƒ+∫q dü+yê<äs¡÷|üeTT˝À ñqą l<ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ» ø£er· k˛ÔÁ‘·eTT
yê]øÏ n|ükÕgs¡+, ≈£îwüߘ e+{Ï yê3<ÛäT\T ‹s√ düs¡«eTT dü+|üPs¡íeTT.
eTTK+|ü&É‘êsTT. l <ä‘êÔÁ‘˚j·T |üs¡ÁãVü≤gDÒ qeT'
ñ|üÁ<äyê\T (uÛÑ÷ø£+|ü+ e+{Ï$), <äT]“¤ø£å+ e+{Ï l <ä‘êÔÁ‘˚j·T |üs¡ÁãVü‰gs¡ŒD eTdüTÔ '
Ä|ü<ä\T, eTVü‰e÷] e+{Ï yê3<ÛäT\T á ø£er·|üsƒ¡q+
e\¢ ñ|üX¯$TkÕÔsTT. Ä $<Ûä+>± |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT
bÕs¡«r<˚$øÏ uÀ~Û+rê&ÉT. á dü+>∑‹ yê3düeTVü‰eTTì
‘·q •wüß3\¬ø]+a+rê&ÉT.

5 5
 å <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì ne‘ês¡+ ÄyÓT >=|üŒ‘·q+ Hês¡<äTì <ë«sê $qą Á‹eT÷s¡TÔ\
ˇø£ ø£˝≤Œ+‘·eTTq Á|üfi¯j·T+ dü+uÛÑ$+∫ uÛÑ÷$T uÛ≤s¡3˝…’q yêDÏ \øÏåg, bÕs¡«‘·T\≈£î ˇøÏ+‘· ás¡¸3 ø£*a+<ä≥.
»˝≤s¡¢eyÓTÆb˛sTT+~. ø=+‘·ø±\eTTq≈£î jÓ÷>∑ìÁ<ä˝À e⁄qą yês¡T ÁãVü‰g $wüßí eTùV≤X¯«s¡T\qT ÄyÓT bÕ‹Áe‘·3+ uÛÑ>∑ą+
uÛÑ>∑yêqTì Hê_Ûø£eT\+ qT+∫ ÁãVü≤g Ä$s¡“¤$+rê&ÉT. düèwæ˜ r˚dæ Hês¡<äTì m<äT≥ ‘·eT e÷≥ HÓ>∑TZq≥T¢ r˚j·TeTì
Hês¡+_Û+r·eTì uÛÑ>∑yêqTìr˚ |ü⁄s¡e÷sTT+r·ã&ç ÁãVü≤g n]ú+rês¡T. ˝Àø£ e÷‘·\H˚ e÷j·T ÄeVæ≤+∫ |ü+‘·+‘√
düqø±~ ãTTwüß\qT, dü|üÔãTTwüß\qT eTØ∫ yÓTT<ä\>∑T Á| ≈£L&çq n]ú+|ü⁄ |üs¡3ekÕq+>± Á‹eT÷s¡TÔ\T eTTì≈£îe÷s¡T\
üC≤|ü‘·T\qT düèwæº+rê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· X¯‘·s¡÷|ü eTqTe⁄\qT s¡÷|ü+˝À ÄyÓT e<ä›≈£î yÓfi≤fls¡T. uÛÀ»q+ ø±yê\Hêąs¡T.
düèwæº+rê&ÉT. yê] ≈£îe÷¬sÔ <˚eVüA‹. ÄyÓT ø£s¡›eT Á|üC≤|ü‹ ‘·b˛Bø£å˝À ‘·q uÛÑs¡Ôe⁄Hêą Áu≤Vü≤gDT\qT nuÛÀ»q+‘√
uÛ≤s¡3. yê] ≈£îe÷¬sÔ\˝À nqdü÷j·÷<˚$, nÁ‹ eTVü≤]¸ì |ü+|ü˝Òø£ ÄyÓT ‘·q uÛÑs¡Ôì eTqdüT˝À <Ûë3q e÷sêZq nuÛÑ3]ú+∫
|ü]Dj·Te÷&ç+~. ÄyÓT >=|üŒ|ü‹Áe‘·. ÄyÓT q&çr˚≥|ü &ÉT yê]ì uÛÀ»HêìøÏ ÄVü‰«ì+∫+~.
•\\T ÄyÓT ø±*ì u≤~Û+r·ø£ <ä÷~e˝… yÓT‘·Ô>± ‘·eT≈£î nÁ‹ ą+{Ï |ü<ësêú\T e\<äì ‘·eTøÏwüºyÓTÆq
e÷s¡T‘êj·T≥. uÛÑ÷$T @e÷Á‘·+ >∑T+≥\T ˝Òø£ r·<äTqT>± >∑TaZfi¯flqT e+&çô|{≤º\ì nHêąs¡T. rsê r·÷ùdÔ n$ ąqT|ü
e÷s¡T‘·T+<ä≥, ÄyÓTì u≤~Û+r· ≈£L&É<äì. >∑TaZfi¯ófl. eTT+<äT $düTÔuÀsTTq ÄyÓT ‘·q uÛÑs¡Ô ‘·qøÏ∫Ãq
‘·|æ+|ü r˚ùd dü÷s¡T3&ÉT ‘·q m+&É ÄyÓTô|’ r·\¢>± |ü&˚≥T¢ ~e3 X¯øÏÔ e\¢ yês¡T Á‹eT÷s¡TÔ\ì Á>∑Væ≤+∫ Ä >∑TaZfi¯ófl
r˚kÕÔ&É≥. e+&çô|≥º&ÜìøÏ n+^ø£]+∫+~.

57 58

yê]˝À q\¢>± e⁄qą ˇø£ n+<ä>±&ÉT ą+ø=ø£ ìj·TeT+ nÁ‹ Hês¡<äT\ nqTqj·T+ y˚Ts¡≈£î ÄyÓT Á‹eT÷s¡TÔ\qT
e⁄+~, y˚TeTT ìwü˜>∑\yês¡eTT. eT&ç>± e÷≈£î uÛÀ»q+ ‹]a Á|ükÕ~+∫+~. <˚e‘·\+‘ê ÄyÓTqT düTÔ‹+rês¡T.
e&ç¶+rê*‡ ñ+≥T+~ ˙e⁄ düegjÓÆT e÷≈£î uÛÀ»q+ Á‹eT÷s¡TÔ\ es¡Á|ükÕ<äeTTq ÄyÓT≈£î eTT>∑TZs¡T
e&ç¶+r·sê<äT, nHêą&ÉT. ˇø£ÿø£åD+ ìyÓ«s¡b˛sTTq ÄkÕ~Û« dü+‘êq+ ø£*>±s¡T. ÁãVü≤ges¡+ e\¢ r·+Á<äT&ÉT $wüßíe⁄ e\¢
‘·q uÛÑs¡ÔqT eTqdüT˝À <Ûë3ì+∫+~. Äj·TqqT+∫ kÕBÛ«! <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT, X¯+ø£s¡Tì e\¢ <ä÷sê«düT&É÷ »ìg+rês¡T.
˙e⁄ yê]øÏ neTge⁄. neTge˝… yê] Äø£* rs¡TÃ nì yê]ì ÄÁ‘˚j·TT\ì n+{≤s¡T. r·+Á<äT&ÉT neTè‘·+ e+{Ï
düe÷<Ûëq+ e∫Ã+~. ąqT|ü >∑T>∑Tfi¯ófl yÓT‘·Ô>± ñ&çø±sTT ø±+‘·T\qT yÓ<äõ$Tg düX¯3s¡ø£åD zwü<ÛäT\ s¡ø£åD r˚dæ Je
ø±ì ‹q&ÜìøÏ yê]e\¢ ø±<äT, m+<äTø£+fÒ ÄyÓT Hê bÕ|ü\ ø√{Ïì e]ú\¢ r˚kÕÔ&ÉT. <ä‘êÔÁ‘˚j·TT&ÉT ~e3C≤„q n;Ûwüº Á|
dü+>∑‹ H˚qT r·÷düT≈£î+{≤qT nqT≈£îqą~. Á‹eT÷s¡TÔ\÷ ü<ë‘·. <äTsê«düT&ÉT eTTø√ÿ|æ. ~e3 XÊbÕqTÁ>∑Vü≤
eTT>∑TZs¡T bı‹Ôfi¯fl bÕbÕsTT ˝…’b˛j·÷s¡T. |üs¡ÁãVü≤g ÄÁ>∑ôVA<äÁ>∑T&ÉT. yês¡T |ü⁄≥º>±H˚ ô|<ä›yê¬s’ b˛j·÷s¡T.
ìsê«Vü≤ø£e÷ nqą≥T¢ yê]ì r·÷&É>±H˚ ÄkÕ~Û«øÏ r·qTu≤\T nsTT‘˚ r·+Á<äT&ÉT <äTsê«düT&ÉT ‘·eTøÏ ‘·|üdüT‡ r˚düT≈£îH˚+<äT
r˚bÕsTT. yê]øÏ ø£&ÉT|ü⁄ ì+&Ü bÕ\T|ü{Ϻ+~. eT÷&ÉT nqTeT‹ìeTgì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ì nuÛÑ3]ú+∫ ‘·eT ą<ä›]
}j·T\˝À¢ yê]qT+∫ CÀ\bÕ&ç+~. n+X¯\÷ <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì˝À Á|üy˚X¯ô|{Ϻ yêìøÏ düèwüº3+‘·ø£
ą+‘·˝À nÁ‹ Hês¡<äT\‘√ düVü‰ eTT>∑Ts¡eTg\T yêDÏ X¯øÏÔÁ|ükÕ~+∫ yÓ&É*b˛j·÷s¡T.
\ø°åg, bÕs¡«‘·T\ø£ÿ&É≈£î r˚] düèwæº r·Áø±ìą Äa b˛≈£î+&Ü Äs¡T r˚‘·T\‘√, eT÷&ÉT •s¡düT‡\‘√ X¯+K r·Áø£ Á‹X¯S\
»>∑‘·TÔ\qT ø±bÕ&ç ‘·eT|ü‘·T\qT ‘·eTøÏeTgì y˚&ÉT≈£îHêąs¡T. &ÉeTs¡Tø£eTT˝Ò ø±ø£ ø£eT+&É\+ »|üe÷\\T >∑\ Äs¡T r˚‘·T\

5 6
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$T yÓ\XÊ&ÉT. >√e⁄q÷, X¯óqø±˙ą düe÷q+>± ‘·T<äeTT{Ϻ+∫ sêeD ≈£î+uÛÑø£s¡Tí\qT r·+|æ <Ûäs¡g dü+s¡ø£åD
r·÷&É>∑\ ÄjÓ÷^X¯«s¡T&ÉT ~e3 es¡Á|ükÕ<ä X¯øÏÔeT+‘·T&ÉT. r˚XÊ&ÉT lø£èwüßí&Ó’ Ä sêø£ådüT˝Ò <äTsêgs¡TZ˝…’q sêE\T>±
~e3C≤„q Á|ü<ë‘·, jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT, nwüºdæ<äT∆\÷ >∑\yê&ÉT, uÛÑ÷$Tô|’ »ìgùdÔ ‹]a ì]®+rê&ÉT.
dü‘·3 dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, dü<ërês¡T&ÉT, dü‘·3 <Ûäs¡g|üsêj·TDT&É÷, n|
ą˝≤ mìą kÕs¡T¢ r˚dæHê ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äì ø£*j·TT>∑+˝À
üs√ø£å C≤„HêqT uÛÑeeTT ø£\yê&ÉT, düs¡«ø±eT<äT&ÉT.
Ä<äTsêgs¡TZ˝Ò ‹]a y˚πs«s¡T s¡÷bÕ\˝À y˚πs«s¡T r√≥¢
Äj·Tq dügs¡Ô>±$T nq>± uÛÑøÏÔ‘√ ‘·q HÓes¡T mø£ÿ&É ‘·\ ñ<䓤$düTÔ+fÒ á kÕ] C≤„q uÀ<Ûä\‘√ yê]ì e÷]à XÊX¯«‘·
Tr·T≈£î+fÒ nø£ÿ&É ‘·ø£åD+ Á|ü‘·3ø£å+ ø±>∑\ X¯øÏÔj·TT‘·T&ÉT. |ü]cÕÿs¡+ r˚j·÷\ì <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì ne‘ês¡+ m‘êÔ&ÉT.
$wüí«+X¯+ >∑\yê&É>∑T≥r˚ Äj·Tq düs¡«yê3|æ, mø£ÿ&ÉHÓ’Hê
Äj·Tq eTqeTT+<˚ ˇø£ |æ∫Ãyê&ç˝≤ ‹s¡T>∑T‘·T+fÒ
ñ+&É>∑\ düeTs¡Tú&ÉT. eT‘·‡3, ≈£Ls¡g ne‘êsê˝À¢ y˚<√<ä∆s¡D,
eTq+ >∑T]Ô+r· ˝Òø£ ádü&ç+r·T≈£î+{≤+. n≥T¢ r˚j·Tø£
<˚e‘·\øÏ <Ó’e‘·«+ Á|ükÕ~+rê&ÉT. ø£è‘·j·TT>∑+˝À ~e3
Äj·Tqì >∑T]Ô+∫ Äj·Tq X¯s¡DT bı+~‘˚ ~yê3;ÛwüºeTT˝Ò
es¡Á|ükÕ~‘·T˝…’ düèwæºH˚ XÊdæ+∫q Væ≤s¡D≤3ø£å, Væ≤s¡D3ø£
>±ø£ C≤„q+ ≈£L&Ü Á|ükÕ~kÕÔ&ÉT.
•e⁄\qT es¡Vü≤, qs¡dæ+Vü‰e‘êsê\˝À ì]®+rê&ÉT. ã*ì
yêeTqT&Ó’ bÕ‘êfi≤ìøÏ nD>∑Á<=ø±ÿ&ÉT. nsTT‘˚ Äj·Tìą >∑T]Ô+r·≥+ ø£s¡g|ü]|üø£«+ ø±ì
kÕe÷q3 e÷qe⁄\ e\¢ nj˚T3|üìø±<äT. eT] <ë] @~?
sêø£ådüT\+‘ê ‹]a ˝Àø£+˝À <äTwüºsêE˝…’ »ìgùdÔ,
|üs¡X¯ósêeTT&Ó’ ì]®+rê&ÉT, eT+∫yê]øÏ ~yê3ÁkÕÔ\T Á| e÷qeyê[MT<ä <äj·Tø£*a ÄkÕ«$T mH√ą ne‘êsê\T
ükÕ~+rê&ÉT. lsêeTr·+Á<äT&Ó’ \ø£å\ dü+K3˝À sêø£ådüT*ą <Ûä]+∫ ˇø=ÿø£ÿ|ü &ÉT <˚XÊ≥q+r˚dæ, ˇø=ÿø£ÿ|ü &ÉT @<√
ˇø£ πøåÁ‘·+˝À dæús¡ìyêdü+ r˚dæ s¡ø£s¡ø±\T>± ‘·q ne‘êsê˝À¢
61 62

eTVæ≤eT\Tr·÷|æ yê3<ÛäT\qT |”&É\qT, ÄK]øÏ eTè‘·T3e⁄qT l<ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T ª|æsƒê|ü⁄s¡+μ˝À llbÕ<äe\¢uÛÑTì>±

≈£L&Ü ‘·|æŒ+∫ m+‘√ eT+~øÏ Äne‘ês¡+˝À ‘·qô|’ Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1330˝À yÓ\dæ C≤„quÀ<Ûä r˚XÊs¡T. >±DY>±|ü⁄s¡+˝À
qeTgø£+ ø£*a+∫ C≤„q Á|üuÛÀ<Ûäqr˚, düHêgs¡Z+˝À q&çbÕ&ÉT. lqèdæ+Vü≤ düs¡dü«‹ kÕ«$T>± Áø°X¯ˆˆ 1376˝À yÓ\dæ
˝Òø£b˛‘˚ Á|ü|ü+r·+˝À H˚&ÉT ñqą bÕbÕ‘·Tg\T y˚sTT¬s≥T¢ ~e3eTVæ≤eT r·÷bÕs¡T. ø£fi≤3DY eTVü‰sêh˝À le÷DÏø£3
ô|]π> yês¡+fÒ @e÷Á‘·+ ÄX¯Ãs¡3+˝Ò<äT. Á|üuÛÑT>± Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1817˝À yÓ*XÊs¡T. ~e3uÀ<Ûä\T r˚XÊs¡T,
Ä >∑Ts¡TeT÷s¡TÔ\T @eT‘·+ uÀ~Û+∫Hê, @ eTVæ≤eT\T r·÷bÕs¡T. nø£ÿ˝Ÿ ø√≥˝À nø£ÿ˝Ÿ ø√≥ eTVü
uÛ≤wüe÷{≤¢&çHê @Á|ü<˚X¯+˝À HÓ\ø=ìHê, Á|ü»\T ‰sêCŸ˝≤ Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1836˝À yÓ*XÊs¡T. ~e3eTVæ≤eT\T r·÷bÕs¡T.
eT+Á‘·eTT>∑Tú˝…’ yê] uÀ<Ûäq\T $ì düHêgs¡TZ˝…’Hês¡T. Ä wæ]¶˝À 1918 <ëø± kÕsTTu≤u≤>± Á|ü»*ą bÕeqT\qT
>∑Ts¡T|üs¡+|üs¡ nq+‘·+>± n˝≤ kÕab˛‘·÷H˚ e⁄qą~, ą+ø√ r˚XÊs¡T. Ms¡+‘ê <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì s¡÷bÕ+‘·sê˝Ò. Á|üdüTÔ‘·+
uÛÑ$wü3‘·TÔ˝À kÕ>∑T‘·÷H˚ ñ+≥T+~. yÓTÆdü÷s¡T <ä‘·Ô|”sƒê~Û|ü‹ lll >∑D|ü‹ dü∫Ã<ëq+<äkÕ«$T
<ä‘êÔÁ‘˚j·TTì n+X¯>∑\ >∑Ts¡T<˚e⁄\ì uÛÑ≈£îÔ\ $XÊ«dü+.
>∑Ts¡Te⁄ ˇø£ ªÁ{≤Hédæg≥sYμ e+{Ïyê&ÉT C≤„q+ $düÔ]+|ü
r˚kÕÔ&ÉT. dü]jÓÆTq •wüß3&ÉT ª≥÷3Hé μ r˚dæq ª]d”esYμ e+ eTq+ M] ø±\+˝À J$+r·&É+ eTq n<äèwüº+.
{Ïyê&ÉT. C≤„q uÀ<Ûäì n+<äTø√>∑\&ÉT, u≤>∑T|ü&É>∑\&ÉT. á
ªÁ{≤Hédæg≥sYμ >±ì ª]d”esYμ >±ì |üì r˚j·÷\+fÒ ª|
üesYdüô|’¢μ ąyê«*‡+~ e÷Á‘·+ Ä |üsê‘·Œs¡T&˚, dü+<˚Vü≤+
˝Ò<äT. uÛÑ>∑e‘Y ø£è|ü˝Òø£ m+‘·eT+~ @$<Ûä+>± eT+∫
uÀ~Û+∫Hê n~ eTq ‘·\¬øø£ÿ<äT.
6 6
 ∫e]>± ˇø£ e÷≥
l <ä‘·Ô düÔe+
ìwü˜‘√ »|ü+ <ë«sê uÛÑ>∑e<ësê<Ûäq r˚j·TT≥≈£î ąwüº|ü&˚
å >∑DÒXÊj·T qeT' å düs¡dü«‘Ó’3 qeT'
yê]ø√dü+ H˚qT ùdø£]+∫ ‘ê‘·Œs¡3+‘√ $|ü⁄©ø£]+∫ á
l<ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ»ø£er·eTT MTø£+~+r·≥+, Ä<ä‘·ÔÁ|üuÛÑTe⁄ å bÕ<ä e\¢uÛc >∑Ts¡TeT÷s¡Ôj˚T qeT'
ø£s¡TD≤eTj·T <äèwæº Hêô|’ Á|üdü]+r·≥+ e\¢H˚ kÕ<Ûä3eTsTT+~. å >∑Ts¡T <ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT'
Bìì j·T<∏ë$~Ûì |ü]ƒ+∫ düø£\ düqg+>∑fi¯eTT\qT ąã“&ç
<ä‘êÔÁ‘˚j·T+ eTVü‰‘êgq+ es¡<ä+ uÛÑø£Ôe‘·‡\+ ˆ Á|ü|
eTTã“&ç>± bı+<äT‘ês¡ì ‘·<ë«sê düTKXÊ+‘·T\‘√ e]ú\
üHêą]Ô Vü≤s¡+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ
T¢‘ês¡ì Ä•kÕÔqT.
düs¡«˝Àø£eTT\≈£L X¯óuÛÑeT>∑T>±ø£! 1

Bqã+<ÛäT+ ø°bÕdæ+<ÛäT+ düs¡«ø±s¡D ø±s¡D+ ˆ

düs¡« s¡øå±ø£s¡+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 2

X¯s¡D≤>∑‘· BHês¡Ô |ü]Á‘êD |üsêj·TD+ ˆ

Hêsêj·TD+ $uÛÑT+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 3

düsê«qs¡ú Vü≤s¡+ <˚e+ düs¡«eT+>∑fi¯ eT+>∑fi¯+ ˆ

düs¡« πø¢X¯ Vü≤s¡+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 4

65 66

dü<äTZs¡T düÔeeTT
ÁãVü≤gD3+ <Ûäs¡g‘·‘·«»„+ uÛÑø£Ô ø°]Ô $es¡∆q+ ˆ
å >∑DÒXÊj·T qeT' å düs¡dü«‘Ó’3 qeT' å bÕ<äe\¢uÛcˆ
uÛÑø±Ô;Ûwüº Á|ü<ä+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 5 qs¡dæ+Vü≤ düs¡dü«‹ å >∑Ts¡T<ä‘êÔÁ‘˚j·÷j·T qeT'
XÀwüD+ bÕ|ü |ü+ø£dü3 B|üq+ C≤„q‘˚»dü' ˆ dæ~∆ ãT~∆ eTVü‰jÓ÷>∑ es¡D°jÓ÷ >∑D≤~Û|ü' ˆ
‘ê|ü Á|üX¯eTq+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 6 j·Tdü‡«j·T+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 1
düs¡«s√>∑ Á|üX¯eTq+ düs¡«|”&Ü ìyês¡D+ ˆ j·Tdü3 <ä‘êÔÁ‘˚j·T uÛ≤y√ uÛÑø±ÔHê e÷‘·g <ëq‘·' ˆ
$|ü<äT<ä∆s¡D+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 7 dü÷r·3‘˚ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéT ˆˆ 2
»qg dü+kÕs¡ ã+<ÛäT|òüTą+ dü«s¡÷bÕq+<ä <ëj·Tø£+ ˆ jÓ÷>± CÀ®3‹ dü‡eTTB›|üÔ+ »j·T\ø°åg qèdæ+Vü≤jÓ÷ ˆ
ìÁX‚Ùj·Tdü |ü<ä+ e+<˚ dügs¡Ôè>±MT düH√e‘·T ˆˆ 8 n<ä«j·T+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéT ˆˆ3
»j·T˝≤uÛÑ j·TX¯' ø±eT <ë‘·T s¡›‘·Ôdü3 j·TdüÔe+ ˆ jÓ÷>∑$<ë3 ∫Á‘·uÛ≤qT+ ∫Á‘·uÛ≤qT X¯s¡<䓤e+ ˆ
uÛÀ>∑yÓ÷ø£å Á|ü<äùd3eT+ Á|ü|üπsƒ‘Y düø£èr uÛÑy˚‘Y ˆˆ 9 C≤„q<ä+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéT ˆˆ 4
6 6
>∑DÒX¯ ôVAy˚T s¡ÿ~H˚ ì‘·3+ l r·Áø£|üP»H˚ ˆ nwüº \ø°åàdüTÔ‹
BøÏå‘·+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 5
s¡<∏äeT<Ûë3 eTX¯«|üPsê«+ >∑»Hê<ä Á|üuÀ~Û˙+ ˆ
n>∑düÔ3eTTì dü+Áø±+‘· HêHêyÓ’<ä3 <äTs¡+<Ûäs¡yéT ˆ uÛÑe| kÕÁe÷»3<ësTT˙+ <˚M+ >∑»\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ1
òüTą+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 6
<ÛäqeTaąs¡∆q+ yêj·TT' <Ûäq+ uÛÑ÷‘êì |ü+r· r·ˆ Á|
yê<√3<ä+r· ~›e3HêeT dü+ø°s¡Ôq ø£fi≤ì~Û+ ˆ üuÛÑ÷‘Ó’X¯«s¡3 dü+<ÛëÁr <Ûäq\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéT ˆˆ 2
Hê<ë_∆+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 7
|üèB∏«>∑s¡“¤ düeTT~“¤qą HêHêÁMVæ≤ dü«s¡÷|æD°+ ˆ
<ä‘·Ô |”sƒê~Û|ü+ <Ûäs¡g s¡ø£åD√bÕj·T ã+<ÛäTs¡+ ˆ |üX¯ó dü+|ü‘·‡« s¡÷bÕ+r· <Ûëq3\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 3
dü‘·ÿ$+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 8
q e÷‘·‡s¡3+ q r· Áø√<Û√ q ;Û‹ s¡ą r· uÛÒ<äBÛ'ˆˆ
$<Ûä÷‘· uÛÑø£Ô düyÓ÷gVü≤ eTe<Ûä÷‘·+ »>∑<äTZs¡T+ ˆ j·T<䓤ø±ÔHê+ $˙‘êHê+ <ÛÓ’s¡3\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ4
kÕ«ÁX¯j·T+ dü∫Ã<ëq+<ä+ dü<äTZs¡T+ ‘·+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ9
|ü⁄Á‘· bÂÁ‘· dü«s¡÷ù|D |üX¯ó uÛÑè‘ê3‘·gHê dü«j·T+ ˆ
kÕ<ÛäT‘·«+ uÛÑøÏÔ yÓTÆX¯«s¡3+ <ëq+ jÓ÷>∑ eTs√>∑‘ê+ ˆ düÔ+uÛÑe˙Ô+r· dü+‘êq \ø°åg+ <˚M+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 5
düqg‹+ C≤„q e÷q+<ä+ dü<äTZs¡T+ düÔe‘√ \uÛÒ‘Y ˆˆ 10
69 70

HêHê $C≤„q dü+<ÛëÁr+ ãT~∆ X¯ó~∆ |ü<ësTT˙+ ˆ

neTè‘·‘·Ô« Á|ü<ëÁr+ r· $<ë3\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ6

ì‘·3kÂuÛ≤>∑3 kÂo\3+ es¡\ø°åg <ä<ë‹ j·÷ˆ Á|

üdüHêą+ Áôd’D düT\uÛ≤+ Ä~\ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ7

düs¡«X¯øÏÔ dü«s¡÷bÕ+ r· düs¡«dæ~∆ Á|ü<ësTT˙+ ˆ

düπs«X¯«Ø+ l $»j·T\ø°åg+ <˚M+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ 8

nwüº\ø°åg düe÷Vü‰s¡ dü«s¡÷bÕ+ ‘ê+ Vü≤]Á|æj·÷+ ˆ

yÓ÷ø£å\ø°åg+ eTVü‰\ø°åg+ düs¡« \ø°åg+ qe÷eT3Vü≤yéTˆˆ9

<ë]Á<ä3 <äT'KVü≤s¡D+ dü+eè~› s¡|æ dü+|ü<ë+ ˆ

dü∫Ã<ëq+<ä |üPs¡í‘·«+ nwüº\ø°åg düTÔ‘˚s¡“¤y˚‘Y ˆˆ 10

7 7