0% found this document useful (0 votes)
9 views4 pages

Reviews of Literature: XZSL Kap K Dforsrhy VKBZPH Izfrek

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
9 views4 pages

Reviews of Literature: XZSL Kap K Dforsrhy VKBZPH Izfrek

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 4

REVIEWS OF LITERATURE

ISSN: 2347-2723
IMPACT FACTOR : 3.3754(UIF)
VOLUME - 5 | ISSUE - 4 | NOVEMBER - 2017

xzsl ;kaP;k dforsrhy vkbZph izfrek

izLRkkouk %
xzsl gs e<sZdjksÙkj dky[kaMkrhy vkf.k
uodforsP;k izkarkrhy ,d laosnu”khy doh gks;-
e<sZdjksÙkj uodohP;k nqlÚ;k fi<hrhy ,d egRokps
doh Eg.kwu R;kaph x.kuk gksrs- ekf.kd lhrkjke xksM?kkVs
mQZ xzsl ;kauh ejkBh lkfgR;fo”okr eksykps ;ksxnku
fnys- R;kaps ikp dkO;laxzg vkf.k lkr yfyr ys[k vkbZojps furkar izse vkf.k vukdyuh;] xw<LFk oSjHkko
izdkf”kr >kys vkgsr- ^okÚ;kus gkyrs jku^ ;k R;kaP;k fnlwu ;srks- «;a-fo- ljns”keq[k ;kauk okVrs] ^vkbZi.kkps
yfyr ys[klaxzgklkBh Ra;kauk 2012 lkypk lkfgR; HkkX; fryk vki.k cgky dsys gh izkS<h cksy.;klkBh dk
vdkneh iqjLdkj ns.;kr vkyk- ^la/;kdkGP;k dfork^] gksbZuk] R;k xHkZO;wgkrwu ;k txkr vkiY;kyk lq[k#i
^panzek/kohps izns”k^] ^lka/;iokZrhy oS’.koh^] ^jktiq= ;kos ykxrs- rlk vMok izlaxp vkyk rj cGkyk ,d
vkf.k MkfYkaZx^] ^lkaTkHk;kP;k lkt.kh^] ^ckbZ!^tksfx;k “oklkpkgh mlar feGw fnyh tkr ukgh- vkbZps izk.k
iq#’k^ gs R;kaps dkO;laxzg izfl/n vkgsr- ^ppZcsy^] okpoys tkrkr- vls vlrk] vkan.k feGkysY;k thoukyk
^ferok^] ^okÚ;kus gkyrs jku^] ^vksY;k osGqph ckljh^] rqPN fHk{kk Eg.kk;yk vkbZfouk tkxk rjh dks.krh?--- vkbZ
^e`xtGkps cka/kkdke] ^la/;keXu iq#’kkph y{k.ks^] ^dkoGs iqUgk%iqUgk gjor gksrh% ;kpk vFkZ iqUgk%iqUgk rh xolr
mMkys Lokeh^ gs R;kaps yfyrys[k laxzg vkgsr- dforsr gksrh- i.k rh vkiyh vkgsp ;kpk iMrkGk d/khp feGr
izfresyk egRokps LFkku vkgs- izfrekl`’Vh gk dforspk uOgrk-^ xzslP;k dforsr vkbZfo’k;h okV.kkÚ;k vukoj
vkRek vkgs- dforsps Lo#i Eg.kts vusd izfrekauh r;kj iszekeqGs vkf.k vR;afrd }s’kkeqGs ;k ijLijfojks/kh
>kysyh ,d izfrekp vlrs vls EgVys tkrs- HkkoukaeqGs vkbZph izfrek O;feJ]tfVy] nqcksZ/k gksrs-
izfrek Eg.kts ekuoh eukP;k iVykoj xzsleqGs vkbZyk^vkbZ^ gks.;kps HkkX; ykHkys vlys rjh
izdVysyh bafnz;laos| izfrd`rh gks;- MkW- lq/khj jlkG vkbZus ek= R;kauk okRlY; fnys ukgh- vkbZP;k
;kaP;k ers] ^dforsr vki.kkl vusdnk nksu oLrqph fdaok okRlY;koj cGhpk tUefl/n gDd vlrks ijarq rks gDd
?kVukaph lk/kE;ZoS/kE;kZpk n`’Vhus rqyuk dsysyh vk<Grs vkbZusp ukdkjyk] f>Mdkjyk !
fdaok nksu oLrawe/;s fdaok ?kVuke/;s ,dkRerk tk.kowu ^vkbZus
fnyh tkrs- mike#idknh vyadkj Eg.kwu vksG[kyk f>Mdk#u fnysY;k eqyklkj[kk vukoj
tk.kkjk tks dkO;?kVd vkgs R;kykp ^izfrek^ ;k laKsus dks l Grks ; ---- ikÅl] vukoj
lacks/k.kkjk leh{kdkapk ,d oxZ vkgs^- ;kpkp vFkZ izfrek dkslGrks; !---
Eg.kts #id ok miek vyadkjkpsp nqljs #i gks;- vkbZ xsY;kuarjpk iksjdsi.kk dho letw “kdrks]
izfrek gk ,safnz; laosnusps izdVhdj.k dj.kkjk dforspk ijarq vkbZ vlwugh rh Lor%P;k eqykyk f>Mdk#u nsrs
egRokpk ?kVd vkgs- dkO;”k;k”kh lqlaxrk gk izfrespk vkgs] gh iksjdsi.kkph Hk;kudrk vukoj dksl.kkÚ;k
fud’k vlwu izfrek dforsP;k #ik”kh lqlaxr ikolklkj[kh okVrs- xzslP;k dforsr vkbZus
jkfgY;keqGs dforspk vFkZLrj mapkor tkrks- f>MdkjY;kP;k vusd vLQwV uksanh lyr jkg.kkÚ;k
^vkMokp >ksiyks vlrks vkgsr-
ehgh xHkkZ”k;kr rj ^jaxhr [ksG.kh ek>h
;sÅ fnys vlrs dk gh ns uk et [ksGk;k
rq÷;k okV;kyk ekmyhps HkkX;i.k?^ boY;k”kk ckGeqBhrwu
xzslP;k ;k iz”ukarjp xzslP;k thoukpk vkf.k ?ks dk<quh viqyh dk;k^
lexz dforspk lkjka”k vkgs dkj.k ;k iz”ukrp xzslps ?kjdkekr O;Lr vlysyh vkbZ ckGkyk

Available online at www.lbp.world


1
xzsl ;kaP;k dforsrhy vkbZph izfrek VOLUME - 5 | ISSUE - 4 |NOVEMBER - 2017

xaqro.;klkBh jaxhr [ksG.;kpk ilkjk R;kP;kleksj Bsors vkf.k R;kP;k ckGeqBhrwu Lor%yk lksMowu ?ksowu ?kjdkes
vkojrs- xzslP;k ckY;koLFksr xzslph vkbZ ek= vkiY;k ckGkP;k ckGewBhrwu vkiyh dk;k dk<wu nwj dqBsrjh fu?kwu
tkrs- ckGewBhrwu vkiyh dk;k dk<wu vkbZ ckGkP;k vklikl vlysY;k vkbZP;k vfLrRokph R;kyk tkf.ko vlrsp-
xzslph vkbZ ek= ckGewBhrwu Lor%yk lksMowu ?kjkckgsj nwj dqBsrjh fu?kwu tkrs- ^vkbZ dqBs tkrs?^ ;k iz”ukph ly
?ksowu xzslph dfork vkbZpa vkbZi.k “kks/kr jkgrs- ^iGl ;k dforsr xzsl lkaxrkr]
^R;kyk Bsowu ,dVk
v”kh mBys ?kkbZus
“ksth okGy;k nsgkps R;kP;k eukr pkan.ks
?kj jk[khy r;kps
vksoh ekxpk dsoMk
ex ukxoh eh >kys
izk.kjfrfp;k pkMk^
xzslP;k laosnufo”okoj ek;sps iak?k#u ?kkyk;ps lksMwu vkbZus lrr vLoLFk dj.kkjh vlqjf{krrsph tk.kho
xzslP;k ckythokyk fnyh- u lksl.kkÚ;k nq%[kkus dohP;k vk;q’;koj iksjdsi.kkps ika?k#u ?kkrys]
^ts lkslr ukgh vlys
rw nq%[k eyk dk |kos^
la/;kdkGh vkbZps ul.ks gs xzslP;k eukoj iksjdsi.kkps o vlqjf{krrsps vksj[kkMs meVowu tkrs-
^ek>h vkbZ
la/;kdkGh d/khgh ?kjh ulk;ph^
^okV^ ;k dforsr vkbZph okV ikg.kkjk doh Eg.krks]
^eh ikgrks >kMkadMs] igkMkadMs]
rw ;s”khy Eg.kwu vkKkrkP;k ikjkojrh
,d ulysyh i.krh ykowu nsrks----
vkf.k vkbZ ulysY;k iksjklkj[ks gs ek>s
“kgk.ks MksGs] gydsp lksMwu nsrks
unhP;k izokgkr---^
vkbZ ulysY;k iksjkps “kgk.ks MksGs ;k dkO;iaDrh vFkZiw.kZ vkgsr- vkbZ ulysY;k iksjdsi.kkus R;kyk “kgk.ks
cufoys vkgs- rs “kgk.ki.k brds vkgs dh] vkbZ ;s.kkj ukgh vk/khp Bkowd vlysys lR; mjk”kh ckGxwu rks vkbZph okV
ikgr clrks- MksGs “kgk.ks vlwugh u ;s.kkÚ;k vkbZph okV c?k.;kph fujFkZd fØ;k djrkr vkf.k vkbZ ;sbZy Eg.kwu
>kMkdMs] ikgkMkadMs ikgr n`’VhP;k ifydMs vlysY;k dkyizokgkr doh “kg.ki.k vkf.k iksjdsi.k gydsp lksMwu
nsrks-
MkW- v{k;dqekj dkGs ;kauk fnysY;k eqyk[krhr xzsl ^vkbZ^ fo’k;h Eg.krkr] ^vkbZ ,drj ltZukps izrhd-
ekr`Rokps izrhdokRlY;kps izrhd v”kk lkaLÑfrd vFkkZps vkorj.k ?ksÅup vkrki;Zar ejkBh dkO;kr vorjyh
vkgs- ek>h ^vkbZ^ r”kh ukgh- “kh LVWaMl bu ek; iks,Vªh vWt v lqfize flEckWy vkWQ ,aVk;j oqeugwM fdaok ÝbZMus tks
^enj fQDls”kupk^ fl/nkar ekaMyk vkgs- R;krgh ek÷;k vkbZph izfrek pi[kyi.ks clw “kdr ukgh--- ek>h vkbZ ek>h
izs;lh- ek>h vkbZ ek÷;k lq[k nq%[kkps fpUg] ek>h vkbZ ek÷;k oklukaps Le`fr#i tkxj.k] ek>h vkbZL=h nsgkP;k
“kDrhps vafre Hk;k.k dsanz] ek>h vkbZ ek>s ØkS;Z vkf.k ek>h vkbZek>h d#.kk---^ gs fo/kku egÙoiw.kZ okVrs-
^rs Hkjrkjkps Li”kZ
?kj /kqD;kr cqMwuh tkbZ
nsgkoj nq%[k iljrs
laHkksx lq[kkus vkbZ ---^
uj vkf.k eknh lq[kkP;k ykylsus ,d= ;sr vlys rjh {k.kHkaxwj lq[kkrwu nq%[kHkksxkpk tUe gksrks- lq[kkr
nq%[kkps cht vlrs- fufeZrhr fouk”kkps cht vlrs] thoukr ej.kkps cht vlrs] ijLijkauk Nsnwu HkkodYyksG
ekto.kkÚ;k ;k fØ;k dho tk.kwu vkgs ijarq vkbZ ek= ;k oklukHkksxkdMs ^laFk rjaxr^ tkrs-
^;k iznks’k iwtslkBh

Available online at www.lbp.world


2
xzsl ;kaP;k dforsrhy vkbZph izfrek VOLUME - 5 | ISSUE - 4 |NOVEMBER - 2017

rw laFk rjaxr tk”kh


eh panz [kqMk;k xsyks
“kCnkaP;k [kksy rG”kh^
vkbZ nSfgd oklukauk Fkksiow “kdr ukgh- R;k euLohuhps Lor%P;k nsgkoj brds izse vkgs dh]
^rh v”khp HkVdr jkgs
Pkkan.ks tls osYgkG
Ikljys frP;k jks[kkus
vkHkkGp jkuksekG
pks#u vesP;k jk=h
nsoGkr vkbZ xsyh
vu~ ckyi.kkoj ek÷;k
panzkph jk[k iljyh-^
xzslP;k ckY;koLFksr vkbZP;k LoSjkpkjkps ekufld vk?kkr brds vkgsr dh] “kCnkaP;k [kksy rGk”kh rs panz
[kqMk;yk tkrkr- xk;hP;k “kks/kkr okljkus gacjr jkuksekG fgaMkos rls rs vkiY;k dforsrwu v[kaMi.ks vkbZpk “kks/k
?ksr jkgrkr-
vkbZP;k okRlY;kvHkkoh vkysys iksjdsi.k gs vkbZfo’k;hP;k dfork”k;kpk Øsanzfcanw vkgs- xzsl lkaxrkr]^ vkbZ
xsY;kiklwu tks vukFki.kk vkyk vkgs rks ek= uarj thoukrY;k dks.kR;kgh ukR;kauh eksgjh ,o<k lq/nk Hk#u
fu?kkysyk ukgh- i.k R;kpcjkscj ek÷;k vaxkoj vukFki.kkps gs yDrj T;k fcanwik”kh vkbZu fHkjdkoys] R;kp
fcanwiklwu eh iGr ulrkukgh rh ek> lkj[kk ikBykx djrs vkgs- rh lrr vorhHkksorh vkgsp-^ ;ko#u xzslP;k
Hkkofo”okrhy vkbZps LFkku Li’V gksrs-
xzslP;k Hkkofo”okrhy okjk gk vkbZP;k fiz;djkps izrhd vlkos- vk’kk<kP;k dkgh dFkk ,sdk;yk xsYksY;k
eksjkpk lkjax filkjk ?ksÅu iG.kkjk okjk dohyk oSÚ;klkj[kk okVrks- xzslP;k dforsr ^okjk^ nkjkik”kh jsaxkGrks]
nkjkoj /kMdk nsrks] nkj m?kMs vlrk csHkkui.ks vkr f”kjrks- i{;kaph ?kjVh vlysyh >kMs mUeGwu ikM.kkjk] o`{kkae/;s
lSjkoSjk lkslkV;kus /kko.kkjk okjk dohyk vlqjf{krrsph Hkkouk nsrks*-
^la/;kdkGh vkbZ
nso?kjkr jMrs
frP;k inkjkP;kekxs
dsoM;kps ikrs---
vkEgh HkkoaMsgh
Hk; MksGh okxforks
pkan.;kr vkbZlkBh
okjk nkjh ;srks---^
^ikÅlxk.ks^ dforsr dohP;k eukrhy okÚ;kps Hk; vf/kd tk.kors]
^boY;k”kk i{;kaP;k MksGh
o`{k Fkcdys lkjs
vkf.k eqGkyk R;kaP;k miVs
osMs ?ksrys okjs^
dohyk uht ;srk vkbZus toG ?ksowu FkksiVkos okVrs i.k vkbZpk fiz;dj fryk ?ksÅu tkrks- ckyeukph >ksi
mMrs- ckyeukpa nq%[k ?kjkP;k fHkarhp tk.kw “kdrkr]
^gh uht ?ksÅuh ek>h
gk okjk tkrks dksBs
nxMkP;k fHkarhukgh
gs nq%[k okVrs eksBs^
vkbZ xzslPkk }s’k djhr vlyh rjh xzslus vkbZps }s’k d/kh dsyk ukgh- iqUgk iqUgk frP;k dq”khr rs okRlY;
vkf.k ckyi.k “kks/krkr-

Available online at www.lbp.world


3
xzsl ;kaP;k dforsrhy vkbZph izfrek VOLUME - 5 | ISSUE - 4 |NOVEMBER - 2017

^eh iqUgk iqUgk “kks/kkok


;k dq”khr ?kaqxjokGk^
«;a-fo-ljns”keq[k ;kauk fygysY;k i=kr vkbZfo’k;h xzsl Eg.krkr] ^eh iGr ulrkukgh ek> lrr ikBykx
dj.kkjh gh ,o<hp O;Drh ek÷;k fpewVHkj vk;q’;kr- ,o<k pjpjhr }s’k dq.kh dsyk ukgh ek>k- e`R;wP;k osGh eh
frP;k MksD;k”kh tkÅu mHkk jkfgyks- eyk okVys tkrk tkrk rh ek÷;k ckikps ukao lkaxsy- vR;ar Nn~eh glwu frus
“okl lksMyk vkf.k rsOgkiklwu ;k fojkV txkr ek>k vuqoa”kkps gjoysys ygkuls ewG eh “kks/krks;^
Okjhy lanHkkZo#u xzsl ;kaP;k dforsr ;s.kkjs d.kZdaqrh ;k feFkd izfrekapk vUo;kFkZ vf/kd usedsi.kkus y{kkr
;srks- vkbZus fnysys nq%[k vkbZpk vk”khokZn letwu xzslus vk;q’;Hkj dforsrwu vkbZpk v[kaM “kks/k ?ksryk vkgs-
^eyk osGhvosGh jMk;yk ;srs rs
rs rw>s xk.ks ukgh
vkbZP;k dq”khr vk”khokZn vkgs rks !^
xzslP;k dforsr vkbZph izfrek egRoiw.kZ vlY;kps fnlwu ;srs- xzslP;k dforsryh vkbZ R;kaP;k
Hkkofo”okizek.ks dkO;fo”okrgh O;kiwu vlY;kps fnlwu ;srs-

1- izfrek Eg.kts ekuoh eukP;k iVykoj izdVysyh bafnz;laos| izfrd`rh gks;- xzslP;k eukP;k iVykoj meVysyh
vkbZph izfrek vFkZiw.kZ vlY;kps fnlwu ;srs-
2- xzslP;k vkbZus xzslP;k laosnufo”okoj ek;sps iak?k#u ?kkyk;ps lksMwu lrr vLoLFk dj.kkjh vlqjf{krrsph
tk.kho xzslP;k ckythokyk fnyh- ,dk u lksl.kkÚ;k nq%[kkus dohP;k vk;q’;koj vkbZus iksjdsi.kkps ika?k#u
?kkrY;kps tk.kors-
3- vkbZ ulysY;k iksjkps “kgk.ks MksGs ;k dkO;iaDrh vFkZiw.kZ vkgsr- vkbZ ulysY;k iksjdsi.kkus R;kyk “kgk.ks cufoys
vkgs- rs “kgk.ki.k brds vkgs dh] vkbZ ;s.kkj ukgh vk/khp Bkowd vlysys lR; mjk”kh ckGxwu rks vkbZph okV ikgr
clrks-
4- xzsl ;kaP;k dforsr ;s.kkjs d.kZdaqrh ;k feFkd izfrekapk vUo;kFkZ vf/kd usedsi.kkus y{kkr ;srks- vkbZus fnysys
nq%[k vkbZpk vk”khokZn letwu xzslus vk;q’;Hkj dforsrwu vkbZpk v[kaM “kks/k ?ksryk vkgs-
5- xzslP;k dforsryh vkbZ R;kaP;k Hkkofo”okizek.ks dkO;fo”okrgh O;kiwu vlY;kps fnlwu ;srs-

1- MkW- dkGs v{k;dqekj] ^xzslfo’k;h^] fot; izdk”ku] ukxiwj] 2009


2- ljns”keq[k «;a-fo-] ^/kqds vkf.k f”kYi^] lu ifCyds”kUl] 1985]
3- xzsl] ^jktiq= vkf.k MkfyZax] ves; izdk”ku] ukxiwj i-vk-1973
4- xzsl]^la/;kdkGP;k dfork^] ikWI;qyj izdk”ku] eqacbZ i-vk-1967
5- xzsl] ^ panzek/kohps izns”k^ ikWI;qyj izdk”ku] eqacbZ i-vk-1991

Available online at www.lbp.world


4

You might also like