4.
Operasi Pembagian
Pembagian adalah kebalikan dari perkalian sehingga berlaku rumusan AxB=C maka B=C:A
Bila perkalian prosesnya dengan menjumlah berulang sbaliknya pembagian bisa dilakukan dengan
Cara pengurangan berulang, tetapi cara pengurangan berulang hanya untuk nilai tertentu sebab
Operasi Pembagian sistem decimal tetap mengacu pada nilai tempat.
Contoh : 8:2 = ? caranya 8-2-2-2-2=0 karena angka 2 ada empat maka 8:2=4
9:3 = ? caranya 9-3-3-3 = 0 karena angka 3 ada TIGA maka 9:3 = 3
Pemahaman pembagian dengan cara pengurangan berulang adalah cara yang cukup efektif dan
muadah untuk menjelaskan kepada anak tentang pembagian. Bila perlu gunakan alat bantu berupa
barang dengan jumlah tertentu kemudian dibagi biasanya anak akan lebih cepat menangkap apa
maksudnya dibagi. Karena untuk nilai bilagan yang besar amat sulit diproses dengan cara
pengurangan berulang maka pembagian dasar dibagi angka 1 s/d 9 harusnya dihafal dengan
dipandu oleh rumusan AxB=C maka B=C:A.
Contoh : 4 x 3 = 12 maka 12 : 4 = 3
4x2= 8 maka 8 : 2 = 4
Karena operasi pembagian sistem decimal juga bertitik tolak dari nilai tempat maka ada 3 karakter
soal yang harus diajarkan .
A. Semua Nilai Bilangan Habis Dibagi
Latihan 1.
1. 2 x 2 = 4 4 : 2 = ...... 11. 3 x 2 = 6 4 : 2 = ......
Time :..............
2. 3 x 2 = 6 6 : 2 =...... 12. 2 x 3 = 6 6 : 3 =......
3. 4 x 2 = 8 8 : 2 =...... 13. 4 x 2 = 8 8 : 2 =...... Score :.............
4. 3 x 3 = 9 9 : 3 =...... 14. 3 x 3 = 9 9 : 3 =......
5. 3 x 2 = 6 6 : 3 =...... 15. 2 x 2 = 4 4 : 2 =......
6. 2 x 4 = 8 8 : 4 =...... 16. 2 x 4 = 8 8 : 2 =......
7. 4 x 1 = 4 4 : 4 =...... 17. 4 x 1 = 4 4 : 1 =......
8. 6 x 1 = 6 6 : 1 =...... 18. 6 x 1 = 6 6 : 6 =......
9. 8 x 1 = 8 8 : 8 =...... 19. 8 x 1 = 8 8 : 1 =......
10. 9 x 1 = 9 9 : 1 =...... 20. 9 x 1 = 9 9 : 9 =......
Latihan 2.
1. 33 : 3 =....... 11
1. 3 3 3 2. 2 2 2 3. 5 5 5 4. 1 6 9 5. 3 6 3
2. 22 : 2 =....... 3
03
3. 44 : 4 =.......
3
4. 11 : 1 =....... 0 0 0 0 0
5. 51 : 1 =.......
6. 86 : 2 =....... 6. 2 8 4 7. 3 3 9 8. 2 6 8 9. 4 8 4 10. 3 9 6
7. 84 : 4 =.......
8. 93 : 3 =....... 0 0 0 0 0
9. 48 : 2 =.......
10. 63 : 3 =.......
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 3.
1. 336 : 3 =....... 112
1. 3 3 3 6 2. 2 44 6 3. 4 84 4 4. 1 98 6 5. 3 93 6
2. 242 : 2 =....... 3
03
3. 484 : 4 =.......
3
4. 511 : 1 =....... 06
6
5. 591 : 1 =....... 0 0 0 0 0
6. 846 : 2 =.......
6. 2 84 6 7. 3 96 6 8. 2 28 6 9. 4 44 4 10. 2 84 8
7. 848 : 4 =.......
8. 93 6: 3 =.......
9. 482 : 2 =.......
10. 639 : 3 =....... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
B. Salah Satu Bilangan Tidak Cukup Dibagi
Latihan 1.
1. 6 x 2 = 12 12 : 2 = ...... 11. 3 x 5= 15 15 : 3 = ......
Time :..............
2. 5 x 2 = 10 10 : 2 =...... 12. 6 x 3 = 18 18 : 3 =......
3. 4 x 3 = 12 12 : 3 =...... 13. 3 x 7 = 21 21 : 3 =...... Score :.............
4. 7 x 2 = 14 14 : 2 =...... 14. 5 x 3 = 15 15 : 5 =......
5. 9 x 2 = 18 18 : 2 =...... 15. 3 x 6 = 18 18 : 6 =......
6. 2 x 8 = 16 16 : 2 =...... 16. 7 x 3 = 21 21 : 7 =......
7. 3 x 4 = 12 12 : 4 =...... 17. 3 x 8 = 24 24 : 3 =......
8. 2 x 6 = 12 12 : 6 =...... 18. 4 x 5 = 20 20 : 5 =......
9. 8 x 2 = 16 16 : 8 =...... 19. 8 x 3 = 24 24 : 8 =......
10. 9 x 2 = 18 18 : 9 =...... 20. 5 x 4 = 20 20 : 4 =......
Latihan 2.
1. 126 : 3 =....... 42
1. 3 1 2 6 2. 2 16 2 3. 4 1 2 4 4. 3 1 5 9 5. 3 1 8 3
2. 162 : 2 =....... 12
06
3. 144 : 2 =.......
6
4. 189 : 9 =....... 0 0 0 0 0
5. 153 : 3 =.......
6. 183 : 3 =....... 6. 2 1 6 4 7. 3 2 13 8. 3 1 8 6 9. 4 2 0 4 10. 5 15 5
7. 248 : 4 =.......
8. 124 : 4 =....... 0 0 0 0 0
9. 186 : 2 =.......
10. 213 : 3 =.......
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 3.
1. 612 : 3 =....... 204
1. 3 6 1 2 2. 2 6 1 2 3. 4 81 2 4. 3 91 8 5. 3 91 5
2. 216 : 2 =....... 6
01
3. 414 : 2 =.......
0
4. 918 : 9 =....... 12
12
5. 315 : 3 =....... 0 0 0 0 0
6. 618 : 3 =.......
6. 2 81 4 7. 3 92 7 8. 2 21 6 9. 4 42 0 10. 2 81 6
7. 824 : 4 =.......
8. 412 : 4 =.......
9. 618 : 2 =.......
10. 321 : 3 =....... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
1. 612 : 6 =....... 102
1. 6 6 1 2 2. 88 1 6 3. 9 92 7 4. 8 82 4 5. 7 72 1
2. 721 : 7 =....... 6
01
3. 714 : 7 =.......
0
4. 918 : 9 =....... 12
12
5. 824 : 8 =....... 0 0 0 0 0
6. 618 : 6 =.......
6. 9 9 27 7. 6 62 4 8. 5 51 5 9. 4 41 8 10. 8 82 4
7. 624 : 6 =.......
8. 721 : 4 =.......
9. 624 : 6 =.......
10. 927 : 9 =....... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 4
1. 2525 : 5 =...... 505
1. 5 2525 2. 6 1818 3. 4 2424 4. 7 2121 5. 8 1616
2. 1212 : 6 =...... 25
02
3. 1414 : 7 =......
0
4. 1818 : 3 =...... 25
25
5. 1515 : 5 =...... 0 0 0 0 0
6. 2121 : 7 =......
6. 9 1818 7. 3 1818 8. 8 2424 9. 5 1515 10. 5 2525
7. 2424 : 8 =......
8. 1616 : 2 =......
9. 1818 : 9 =......
10. 1818 : 6 =...... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 5
1. 3636 : 36 =...... 101
1. 36 3636 2 48 4848 64 6464 4. 49 4949 5 32 3232
2. 4949 : 49 =...... 36
03
3. 6464 : 64 =......
0
4. 5656 : 56 =...... 36
36
5. 4545 : 45 =...... 0 0 0 0 0
6. 3535 : 35 =......
6. 56 5656 7. 40 4040 8. 35 3535 9. 24 2424 10. 42 4242
7. 3636 : 36 =......
8. 3232 : 32 =......
9. 4040 : 40 =......
10. 5656 : 56 =...... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 6
1. 3632 : 4 =...... 908
1. 4 3632 2. 7 4956 3. 8 6456 4. 7 4956 5. 8 3248
2. 4956 : 7 =...... 36
03
3. 6448 : 8 =......
0
4. 5649 : 7 =...... 32
32
5. 4535 : 5 =...... 0 0 0 0 0
6. 3549 : 7 =......
6. 7 5635 7. 8 4064 8. 7 3549 9. 8 5632 10. 9 3645
7. 4249 : 7 =......
8. 4236 : 6 =......
9. 4064 : 8 =......
10. 6456 : 8 =...... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
C. Salah Satu Nilai Bilangan Tidak Habis Dibagi
Latihan 1.
1. 452 : 4 =....... 14
1. 3 4 2 2. 5 6 5 3. 7 8 4 4. 4 5 2 5. 3 4 2
2. 565 : 5 =....... 3
12
3. 784 : 7 =.......
12
4. 896 : 8 =....... 0 0 0 0 0
5. 345 : 3 =.......
6. 896 : 8 =....... 6. 6 7 2 7. 3 4 5 8. 3 5 1 9. 3 5 1 10. 3 42
7. 348 : 3 =.......
8. 342 : 3 =....... 0 0 0 0 0
9. 672 : 6 =.......
10. 784 : 7 =.......
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 2.
1. 352 : 4 =....... 88
1. 4 35 2 2. 6 498 3. 7 50 4 4. 7 6 0 2 5. 9 3 8 7
2. 588 : 7 =....... 32
32
3. 498 : 6 =.......
32
4. 602 : 7 =....... 0 0 0 0 0
5. 387 : 9 =.......
6. 294 : 7 =....... 6. 6 4 6 2 7. 7 2 94 8. 5 4 85 9. 8 3 4 4 10. 85 9 2
7. 504 : 7 =.......
8. 462 : 6 =....... 0 0 0 0 0
9. 504 : 7 =.......
10. 387 : 9 =.......
Time : Score :
............... ................
. .
D. Bilangan Yang tidak habis dibagi
Latihan 1.
1. 133 : 4 =.......
2. 166 : 5 =.......
3. 156 : 5 =.......
4. 173 : 4 =.......
5. 106 : 5 =.......
6. 199 : 2 =.......
7. 259 : 5 =.......
8. 137 : 2 =.......
9. 193 : 3 =.......
10. 224 : 5 =.......
33,25
2. 5 166 3. 2 199 2. 4 173 2. 3 193
1. 4 133
12
13
12
10
8
20
20
0 0 0 0
0
Ti Sc
m or
e e
:
:
...
... ...
... ...
... ...
...
...
.
...
..
Latihan 2.
1. 353 : 4 =.......
2. 589 : 7 =.......
3. 499 : 6 =.......
4. 603 : 7 =.......
5. 388 : 9 =.......
6. 295 : 7 =.......
7. 505 : 7 =.......
8. 463 : 6 =.......
9. 505 : 7 =.......
10. 388 : 9 =.......
88,25
2. 7 603 3. 9 388 2. 6 463 2. 7 505
1. 4 353
32
33
32
10
8
20
20
0 0 0 0
0
Ti Sc
m or
e e
:
:
...
... ...
... ...
... ...
...
...
.
...
..
E. Pembagian Dibagi 2 Digit
Latihan 1.
1. 2525 : 25 =..... 101
1. 25 2525 2. 18 1818 3. 12 2424 4. 21 2121 5. 16 3232
2. 1212 : 12 =..... 25
02
3. 1414 : 14 =.....
0
4. 3636 : 18 =..... 25
25
5. 1515 : 15 =..... 0 0 0 0 0
6. 2121 : 21 =.....
6. 19 3838 7. 12 1212 8. 24 2424 9. 15 3030 10. 25 5050
7. 2424 : 12 =.....
8. 3232 : 16 =.....
9. 1818 : 18 =.....
10. 3838 : 19 =..... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 2.
1. 2550 : 25 =..... 201
1. 25 5025 2. 18 1836 3. 12 2412 4. 21 2142 5. 16 3216
2. 1224 : 12 =..... 50
02
3. 1428 : 14 =.....
0
4. 3618 : 18 =..... 25
25
5. 3015 : 15 =..... 0 0 0 0 0
6. 4221 : 21 =.....
6. 19 3819 7. 14 2814 8. 24 4824 9. 15 3015 10. 20 2040
7. 1224 : 12 =.....
8. 3216 : 16 =.....
9. 1836 : 18 =.....
10. 3838 : 19 =..... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 3.
1. 7550 : 25 =..... 203
1. 25 5075 2. 18 1836 3. 12 2436 4. 21 6342 5. 16 3248
2. 3624 : 12 =..... 50
07
3. 1442 : 14 =.....
0
4. 7218 : 18 =..... 75
75
5. 4515 : 15 =..... 0 0 0 0 0
6. 4263 : 21 =.....
6. 18 5436 7. 12 4824 8. 15 4530 9. 15 3060 10. 20 6040
7. 4824 : 12 =.....
8. 4816 : 16 =.....
9. 5436 : 18 =.....
10. 3819 : 19 =..... 0 0 0 0 0
Time : Score :
............... ................
. .
Latihan 4.
1. 252525 : 25 =.....
2. 121212 : 12 =.....
3. 142814 : 14 =.....
4. 183618 : 18 =.....
5. 153015 : 15 =.....
6. 422121 : 21 =.....
7. 122436 : 12 =.....
8. 321648 : 16 =.....
9. 181836 : 18 =.....
10101 10. 381938 : 19 =.....
25 2550
25 0
2. 12 121212 3. 14 142814 4. 21 422121 5. 16 321648
02
0
25
25
05
0
50
50
Ti Sc
m or
e 0 0 0 0
e
:
:
...
... ...
... ...
... ...
...
...
.
...
..
Latihan 5.
1. 123123 : 123 =.....
2. 121121 : 121 =.....
3. 142284 : 142 =.....
4. 143143 : 143 =.....
5. 286143 : 143 =.....
6. 441441 : 441 =.....
7. 342642 : 342 =.....
8. 123369 : 123 =.....
9. 212848 : 212 =.....
1001 10. 381381 : 381 =.....
1. 123 123123
123
2. 142 142284 3. 212 424212 4. 212 212484 5. 123 123369
01
0
12
0
123
123
0
0 0 0
Ti Sc
m or 0
e e
:
:
...
... ...
... ...
... ...
...
...
.
...
..