Signature and Name of Invigilator OMR Sheet No. : .........................................

(To be filled by the Candidate)

1. (Signature) __________________________
Roll No.
(Name) ____________________________
(In figures as per admission card)
2. (Signature) __________________________
Roll No.____________________________
(Name) ____________________________
(In words)

J 59 1 0
PAPER-II
Test Booklet No.

Time : 1 1/4 hours] [Maximum Marks : 100

LIBRARY AND INFORMATION SCIENCE
Number of Pages in this Booklet : 16 Number of Questions in this Booklet : 50
Instructions for the Candidates ¯Ö¸ü߁ÖÖÙ£ÖµÖÖë êú ׻֋ ×­Ö¤ìü¿Ö
1. Write your roll number in the space provided on the top of 1. ¯ÖÆü»Öê ¯Öéšü êú ‰ú¯Ö¸ü ×­ÖµÖŸÖ Ã£ÖÖ­Ö ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ¸üÖê»Ö ­Ö´²Ö¸ü ×»Ö׏֋
this page. 2. ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ ²ÖÆãü׾֍ú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿­Ö Æïü
2. This paper consists of fifty multiple-choice type of questions. 3. ¯Ö¸ü߁ÖÖ ¯ÖÏÖ¸ü´³Ö ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü, ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ †Ö¯ÖúÖê ¤êü ¤üß •ÖÖµÖêÖß ¯ÖÆü»Öê ¯ÖÖѓÖ
3. At the commencement of examination, the question booklet ״֭֙ü †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê ŸÖ£ÖÖ ˆÃ֍úß ×­Ö´­Ö×»Ö×ÖŸÖ •ÖÖÑ“Ö êú
will be given to you. In the first 5 minutes, you are requested ׻֋ פüµÖê •ÖÖµÖëÖê וÖÃ֍úß •ÖÖÑ“Ö †Ö¯ÖúÖê †¾Ö¿µÖ ú¸ü­Öß Æîü :
to open the booklet and compulsorily examine it as below :
(i) ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê êú ׻֋ ˆÃ֍êú ú¾Ö¸ü ¯Öê•Ö ¯Ö¸ü »ÖÖß úÖÖ•Ö úß
(i) To have access to the Question Booklet, tear off the paper
seal on the edge of this cover page. Do not accept a booklet
ÃÖᯙ úÖê ±ú֛Íü »Öë Öã»Öß Æãü‡Ô µÖÖ ×²Ö­ÖÖ Ã™üߍú¸ü-ÃÖᯙ úß ¯ÖãÛß֍úÖ
without sticker-seal and do not accept an open booklet. þÖߍúÖ¸ü ­Ö ú¸ëü
(ii) Tally the number of pages and number of questions in (ii) ú¾Ö¸ü ¯Öéšü ¯Ö¸ü ”û¯Öê ×­Ö¤ìü¿ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ êú ¯Öéšü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿­ÖÖë
the booklet with the information printed on the cover úß ÃÖӏµÖÖ úÖê †“”ûß ŸÖ¸üÆü “Öîú ú¸ü »Öë ׍ú µÖê ¯Öæ¸êü Æïü ¤üÖêÂÖ¯ÖæÖÔ
page. Faulty booklets due to pages/questions missing ¯ÖãÛß֍úÖ ×•Ö­Ö´Öë ¯Öéšü/¯ÖÏ¿­Ö ú´Ö ÆüÖë µÖÖ ¤ãü²ÖÖ¸üÖ †Ö ÖµÖê ÆüÖë µÖÖ ÃÖß׸üµÖ»Ö
or duplicate or not in serial order or any other ´Öë ­Ö ÆüÖë †£ÖÖÔŸÖ ×úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úß ¡Öãיü¯ÖæÖÔ ¯ÖãÛß֍úÖ Ã¾ÖߍúÖ¸ü ­Ö
discrepancy should be got replaced immediately by a ú¸ëü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖß ÃÖ´ÖµÖ ˆÃÖê »ÖÖî™ü֍ú¸ü ˆÃ֍êú ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ¤æüÃÖ¸üß ÃÖÆüß
correct booklet from the invigilator within the period ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ »Öê »Öë ‡Ã֍êú ׻֋ †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÖÑ“Ö ×´Ö­Ö™ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê
of 5 minutes. Afterwards, neither the Question Booklet ˆÃ֍êú ²ÖÖ¤ü ­Ö ŸÖÖê †Ö¯Öúß ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¾ÖÖ¯ÖÃÖ »Öß •ÖÖµÖêÖß †Öî¸ü ­Ö
will be replaced nor any extra time will be given. Æüß †Ö¯ÖúÖê †×ŸÖ׸üŒŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ×¤üµÖÖ •ÖÖµÖêÖÖ
(iii) After this verification is over, the Test Booklet Number (iii) ‡ÃÖ •ÖÖÑ“Ö êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ OMR ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü
should be entered in the OMR Sheet and the OMR Sheet †Ó׍úŸÖ ú¸ëü †Öî¸ü OMR ¯Ö¡Öú úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü
Number should be entered on this Test Booklet.
†Ó׍úŸÖ ú¸ü ¤ëü
4. Each item has four alternative responses marked (A), (B), (C)
and (D). You have to darken the oval as indicated below on the
4. ¯ÖϟµÖêú ¯ÖÏ¿­Ö êú ׻֋ “ÖÖ¸ü ˆ¢Ö¸ü ׾֍ú»¯Ö (A), (B), (C) ŸÖ£ÖÖ (D) פüµÖê ÖµÖê
correct response against each item. Æïü †Ö¯ÖúÖê ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü êú ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö úÖê ¯Öê­Ö ÃÖê ³Ö¸üú¸ü úÖ»ÖÖ ú¸ü­ÖÖ Æîü •ÖîÃÖÖ
Example : A B C D
׍ú ­ÖߓÖê פüÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü
where (C) is the correct response.
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : A B C D
5. Your responses to the items are to be indicated in the Answer •Ö²Ö׍ú (C) ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü Æîü
Sheet given inside the Paper I Booklet only. If you mark at 5. ¯ÖÏ¿­ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü êú¾Ö»Ö ¯ÖÏ¿­Ö ¯Ö¡Ö I êú †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü Æüß †Ó׍úŸÖ
any place other than in the ovals in the Answer Sheet, it will ú¸ü­Öê Æïü µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü פüµÖê ÖµÖê ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ ×úÃÖß †­µÖ
not be evaluated. ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ˆ¢Ö¸ü דÖÅ­ÖÖÓ׍úŸÖ ú¸ŸÖê Æïü, ŸÖÖê ˆÃ֍úÖ ´Ö滵ÖÖӍú­Ö ­ÖÆüà Æü֐ê ÖÖ
6. Read instructions given inside carefully. 6. †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ×­Ö¤ìü¿ÖÖë úÖê ¬µÖÖ­Ö¯Öæ¾Öԍú ¯ÖœÍëü
7. Rough Work is to be done in the end of this booklet. 7. ú““ÖÖ úÖ´Ö (Rough Work) ‡ÃÖ ¯ÖãÛß֍úÖ êú †Û­ŸÖ´Ö ¯Öéšü ¯Ö¸ü ú¸ëü
8. If you write your name or put any mark on any part of the test 8. µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ­ÖÖ´Ö µÖÖ ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô ³Öß ×­Ö¿ÖÖ­Ö ×•ÖÃÖÃÖê
booklet, except for the space allotted for the relevant entries, †Ö¯Öúß ¯ÖÆü“ÖÖ­Ö ÆüÖê Ã֍êú, ׍úÃÖß ³Öß ³ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¤ü¿ÖÖԟÖê µÖÖ †Ó׍úŸÖ ú¸üŸÖê Æïü ŸÖÖê
which may disclose your identity, you will render yourself
liable to disqualification.
¯Ö¸ü߁ÖÖ êú ×»ÖµÖê †µÖÖêµÖ ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ ú¸ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê
9. You have to return the test question booklet and OMR Answer
9. †Ö¯ÖúÖê ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ‹¾ÖÓ OMR ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú
sheet to the invigilators at the end of the examination ×­Ö¸ü߁֍ú ´ÖÆüÖê¤üµÖ úÖê »ÖÖî™üÖ­ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü †Öî¸ü ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖÛ¯ŸÖ êú ²ÖÖ¤ü ˆÃÖê
compulsorily and must not carry it with you outside the †¯Ö­Öê ÃÖÖ£Ö ¯Ö¸ü߁ÖÖ ³Ö¾Ö­Ö ÃÖê ²ÖÖÆü¸ü ­Ö »Öêú¸ü •ÖÖµÖë
Examination Hall. 10. êú¾Ö»Ö ­Öß»Öê/úÖ»Öê ²ÖÖ»Ö ¯¾Öևՙü ¯Öî­Ö úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸ëü
10. Use only Blue/Black Ball point pen. 11. ׍úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úÖ ÃÖӐ֝֍ú (îú»Öãú»Öê™ü¸ü) µÖÖ »ÖÖÖ ™êü²Ö»Ö †Öפü úÖ
11. Use of any calculator or log table etc., is prohibited. ¯ÖϵÖÖêÖ ¾ÖÙ•ÖŸÖ Æîü
12. There is no negative marks for incorrect answers. 12. Ö»ÖŸÖ ˆ¢Ö¸üÖë êú ׻֋ úÖê‡Ô †Óú ú֙êü ­ÖÆüà •Ö֋ѐÖê
D-0109
J-59-10 1 P.T.O.
 LIBRARY & INFORMATION SCIENCE
Paper – II
Note : This paper contains fifty (50) objective type questions, each question carrying two
(2) marks. Attempt all the questions.

1. Who expressed knowledge in a 7. Real Time Access refers to

simple mathematical equation k(s) + (A) Access in advance
∆1 = k (s + ∆s) ?
(A) Fritz Machlup (B) Access after some time
(B) B.C. Brooks (C) Access when searched for
(C) N.J. Belkin (D) None of the above
(D) C.E. Shannon

2. Which is not a near synonym term to 8. Theory X and Theory Y relate to

information ? (A) Planning
(A) Ideas (B) Data (B) Motivation
(C) Catalogue (D) Facts
(C) Innovation
3. CCF stands for (D) None of the above
(A) Common Communication
Format
9. Dewey Decimal classification is now
(B) Centre for Communication
looked after by
Format
(C) Committee for Communication (A) Lake Placid Club
Format (B) Library of Congress
(D) Common Curriculum Format
(C) OCLC
4. Resources sharing among libraries (D) Classification Research Group
was prompted by the factors
(A) Price escalation
10. INSDOC has been merged with
(B) Information explosion NISCOM and is now known as
(C) Both (A) and (B)
(A) DELNET
(D) None of the above
(B) NISCAIR
5. The Library Association (UK) is (C) DESIDOC
now the component of
(D) NASSDOC
(A) ASLIB
(B) CILIP
(C) ALA 11. World Wide Web was first designed
(D) None of the above by
(A) Charles Babbage
6. Which of the following professional (B) F.W. Lancaster
Associations does not exist now ?
(A) IFLA (B) FID (C) Ted Nelson
(C) ALA (D) IASLIC (D) Tim Berner’s Lee
Paper-II 2 J-5910
 ¯ÖãßÖúÖ»ÖµÖ ‹¾ÖÓ ÃÖæ“Ö−ÖÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö
¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö – II
−ÖÖê™ü : ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ (50) ²ÖÆãü-×¾Öú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿−Ö Æïü … ¯ÖÏŸµÖêú ¯ÖÏ¿−Ö êú ¤üÖê (2) †Óú Æïü … ÃÖ³Öß ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤ëü …

1. –ÖÖ−Ö úÖê ÃÖ¸ü»Ö Ö×ÖŸÖßµÖ ÃÖ´Ößú¸üÖ k(s) + ∆1 7. ŸÖÖŸÖË<Ö×Öú ¯Ö׸ü ÖÏÆüÖ (׸üµÖ»Ö ™üÖ‡´Ö ‹ŒÃÖêÃÖ)
= k (s + ∆s) ´Öë ×úÃÖ−Öê ¾µÖŒŸÖ ×úµÖÖ Æîü ? ×úÃÖúÖ ×•ÖÎú ú¸üŸÖÖ Æîü ?
(A) ×±Ïú™Ëü•ÖÌ ´Öîú»Ö¯Ö (B) ²Öß.ÃÖß. ²ÖÎãŒÃÖ (A) †× ÖÏ´Ö ¯Ö׸ü ÖÏÆüÖ
(C) ‹−Ö.•Öê. ²Öê»Ö×ú−Ö (D) ÃÖß.‡Ô. ¿ÖÖ−−ÖÖë (B) ãú”û ÃÖ´ÖµÖ êú ²ÖÖ¤ü ¯Ö׸ü ÖÏÆüÖ
(C) •Ö²Ö œæÑüœüÖ •ÖÖ‹ ŸÖ²Ö ¯Ö׸ü ÖÏÆüÖ
2. ÃÖæ“Ö−ÖÖ úÖ −Ö•Ö¤üßúß ¯ÖµÖÖÔµÖ úÖî−Ö ÃÖÖ −ÖÆüà Æîü ? (D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ´Öë ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà
(A) ×¾Ö“ÖÖ¸ü (B) †ÖÑú›Íêü
(C) ÃÖæ“Öß¯Ö¡Ö (D) ŸÖ£µÖ 8. £Ö߆¸üß X †Öî¸ü £Ö߆¸üß Y ×úÃÖÃÖê ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ Æîü ?
(A) ×−ÖµÖÖê•Ö−Ö
3. ÃÖß.ÃÖß.‹±ú. úÖ †£ÖÔ Æîüê (B) †×³Ö¯ÖÏê¸üÖÖ
(A) úÖò´Ö−Ö ú´µÖæ×−Öêú¿Ö−Ö ±úÖò´Öì™ü (C) −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö
(B) ÃÖë™ü¸ü ±úÖò¸ü ú´µÖæ×−Öêú¿Ö−Ö ±úÖò´Öì™ü (D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ´Öë ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà
(C) ú×´Ö™üß ±úÖò¸ü ú´µÖæ×−Öêú¿Ö−Ö ±úÖò´Öì™ü
(D) úÖò´Ö−Ö ú¸Ëü¸üßãú»Ö´Ö ±úÖò´Öì™ü 9. ›ËüµÖã‡Ô ¤ü¿Ö´Ö»Ö¾Ö ¾Ö Öáú¸üÖ úß ¤êüBÖ³ÖÖ»Ö †²Ö úÖî−Ö
ú¸üŸÖÖ Æîü ?
4. ÖÏ£Ó ÖÖ»ÖµÖÖë êú ´Ö¬µÖ ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ²ÖÖÑ™ü−Öê úß ×ÎúµÖÖ ×ú−Ö (A) »Öêú ¯»Öê×ÃÖ›ü Œ»Ö²Ö
úÖ¸üúÖë «üÖ¸üÖ ¯ÖÏê׸üŸÖ Æãü‡Ô ? (B) »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß †Öò±ú úÖò− ÖÏêÃÖ
(A) úß´ÖŸÖÖë ´Öë “ÖœÍüÖ¾Ö (C) †Öê ÃÖß ‹»Ö ÃÖß
(B) ÃÖæ“Ö−ÖÖ ×¾ÖñúÖê™ü (D) Œ»Öî×ÃÖ×±úêú¿Ö−Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ ÖÏã¯Ö
(C) (A) †Öî¸ü (B) ¤üÖê−ÖÖë
(D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ´Öë ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà 10. ‡ÓÃÖ›üÖòú (†Ö‡ ‹−Ö ‹ÃÖ ›üß †Öê ÃÖß) úÖ ×¾Ö»ÖµÖ−Ö
†²Ö ×−ÖÃÖúÖò´Ö (‹−Ö †Ö‡ ‹ÃÖ ÃÖß †Öê ‹´Ö) êú
ÃÖÖ£Ö ú¸ü פüµÖÖ ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü µÖÆü ‡ÃÖ −ÖÖ´Ö ÃÖê •ÖÖ−ÖÖ
5. »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß ‹ÃÖÖê×ÃÖµÖê¿Ö−Ö (µÖæ.êú.) †²Ö ×úÃÖúÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü :
†¾ÖµÖ¾Ö (ÃÖÓ‘Ö™üú) Æîü ? (A) ›êü»Ö−Öê™ü (›üß ‡ ‹»Ö ‹−Ö ‡ ™üß)
(A) ‹ ‹ÃÖ ‹»Ö †Ö‡ ²Öß (‹ÃÖ×»Ö²Ö) (B) ×−ÖÃÖêúµÖ¸ü (‹−Ö †Ö‡ ‹ÃÖ ÃÖß ‹ †Ö‡
(B) ÃÖß †Ö‡ ‹»Ö †Ö‡ ¯Öß (ÃÖß×»Ö¯Ö) †Ö¸ü)
(C) ‹ ‹»Ö ‹ (C) ›êü×ÃÖ›üÖòú (›üß ‡Ô ‹ÃÖ †Ö‡ ›üß †Öê ÃÖß)
(D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ´Öë ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà (D) −ÖîÃÃÖ›üÖòú (‹−Ö ‹ ‹ÃÖ ‹ÃÖ ›üß †Öê ÃÖß)

6. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖú (¯Öê¿ÖÖ¾Ö¸ü) ÃÖÓ‘ÖÖë ´Öë ÃÖê 11. ¾Ö»›Ôü ¾ÖÖ‡›ü ¾Öê²Ö úÖê ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö ×úÃÖ−Öê ×›ü•ÖÖ‡−Ö
úÖî−Ö ÃÖÖ †²Ö ´ÖÖî•Öæ¤ü −ÖÆüà Æîü ? ×úµÖÖ £ÖÖ ?
(A) †Ö‡ ‹±ú ‹»Ö ‹ (‡±ú»ÖÖ) (A) “ÖÖ»ÃÖÔ ²Öî²Öê•Ö
(B) ‹±ú †Ö‡ ›üß (×±ú›ü) (B) ‹±ú.›ü²»µÖæ. »ÖïúÖÙü¸ü
(C) ‹ ‹»Ö ‹ (†Ö»ÖÖ) (C) ™êü›ü −Öê»ÖÃÖ−Ö
(D) †Ö‡ ‹ ‹ÃÖ ‹»Ö †Ö‡ ÃÖß (D) ×™ü´Ö ²Ö−ÖÔÃÖÔ »Öß
J-5910 3 Paper-II
12. ISBN consists of 19. Computer Memory is measured in
(A) 6 digits (B) 8 digits (A) Bytes
(C) 13 digits (D) 15 digits (B) Kilobytes
(C) Megabytes
13. Bibliographical coupling is related to
(D) All of the above
(A) Bibliometric studies
(B) Bibliography compilation
20. DELNET stands for
(C) Modes of subject formation
(D) Vocabulary control (A) Developing Library Network
(B) Department of Electronics
Library Network
14. Dublin core meta data consists of
(A) 15 elements (C) Distance Education Library
(B) 10 elements Network
(C) 25 elements (D) Delhi Library Network
(D) 08 elements
21. Assertion (A) : Demand is the
only governing factor in Book
15. A type of indexing where terms are selection.
coordinated prior to searching
Reason (R) : Patrons’ requirements
(A) Post coordinate indexing
govern building library
(B) Pre coordinate indexing collections.
(C) Uniterm indexing
Codes :
(D) None of the above
(A) (A) is true and (R) is false.
(B) (A) is false and (R) is true.
16. Use of integrated circuits was made
in (C) (A) and (R) both are true.
(A) First Generation Computers (D) (A) and (R) both are false.
(B) Second Generation Computers
(C) Third Generation Computer 22. Assertion (A) : An indexing
(D) Fourth Generation Computers language is much more than a
list of index terms that are
17. The Network Topology in which acceptable to users.
nodes are connected to a central hub Reason (R) : An indexing language
is known as helps users discriminate
(A) Ring Topology between terms and reduces
(B) Bus Topology ambiguity in the language.
(C) Star Topology Codes :
(D) Mesh Topology (A) Both (A) and (R) are true and
(R) is not the correct
18. Which of the following is a term explanation.
used for working assumption of a (B) Both (A) and (R) are true and
solution to a problem ? (R) is the correct explanation.
(A) Research (B) Hypothesis (C) (A) is false, but (R) is true.
(C) Bibliography (D) Thesis (D) (A) is true, but (R) is false.

Paper-II 4 J-5910
12. †Ö‡ ‹ÃÖ ²Öß ‹−Ö ´Öë ×úŸÖ−Öê †Óú †ÖŸÖê Æïü ? 19. ú´¯µÖæ™ü¸ü ôÖé×ŸÖ úÖê ´ÖÖ¯ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü
(A) 6 †Óú (B) 8 †Óú (A) ²ÖÖ‡™ËüÃÖ ´Öë
(C) 13 †Óú (D) 15 †Óú (B) ×ú»ÖÖê²ÖÖ‡™ËüÃÖ ´Öë
(C) ´Öê ÖÖ²ÖÖ‡™ËüÃÖ ´Öë
13. ÖÏ£Ó Ö¯Ö¸üú ÃÖÓµÖÖê•Ö−Ö ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ Æîü (D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ÃÖ³Öß
(A) ײÖÛ²»Ö†Öê´Öß™ü׸üú Ùü›üß•ÖÌ ÃÖê
(B) ÖÏ−£ÖÃÖæ“Öß ÃÖÓ ÖÏÆüÖ µÖÖ ÃÖÓú»Ö−Ö ÃÖê
(C) ×¾ÖÂÖµÖ ×¾Ö¸ü“Ö−ÖÖ êú œÓü Ö ÃÖê 20. ›êü»Ö−Öê™ü (›üß ‡Ô ‹»Ö ‹−Ö ‡Ô ™üß) úÖ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ Æîü
(D) ¿Ö²¤ü ÃÖÓ ÖÏÆü ×−ÖµÖ−¡ÖÖ ÃÖê (A) ›êü¾Ö»ÖêØ¯Ö Ö »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß −Öê™ü¾ÖÔú
(B) ×›ü¯ÖÖ™Ôü´Öë™ü †Öò±ú ‡»ÖꌙÒüÖò×−ÖŒÃÖ »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß
14. ›ü²Ö×»Ö−Ö úÖê¸ü ´Öê™üÖ ›êü™üÖ ´Öë ×úŸÖ−Öê †¾ÖµÖ¾Ö ¿ÖÖ×´Ö»Ö −Öê™ü¾ÖÔú
ÆüÖêŸÖê Æïü ? (C) ×›üÙëüÃÖ ‹•Öãêú¿Ö−Ö »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß −Öê™ü¾ÖÔú
(A) 15 †¾ÖµÖ¾Ö (B) 10 †¾ÖµÖ¾Ö (D) פü»»Öß »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß −Öê™ü¾ÖÔú
(C) 25 †¾ÖµÖ¾Ö (D) 08 †¾ÖµÖ¾Ö

15. †−ÖãÎú´ÖÖßú¸üÖ úÖ ¾ÖÖê ¯ÖÏúÖ¸,ü •ÖÆüÖÑ BÖÖê•Ö úÖµÖÔ 21. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ¯ÖãßÖú “ÖµÖ−Ö ´Öë ×ÃÖ±Ôú ´ÖÖÓ Ö
ÃÖê ¯Öæ¾ÖÔ ¯Ö¤üÖë úÖê ÃÖ´ÖÛ−¾ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æî,ü ŒµÖÖ Æîü ? Æüß ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö úÖ¸üú Æîü …
(A) ˆ¢Ö¸ü-ÃÖ´Öú<Ö †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ ŸÖÔú (R) : ÖÏ−£ÖÖ»ÖµÖÖë ´Öë ¯ÖãßÖú
(B) ¯Öæ¾ÖÔ-ÃÖ´Öú<Ö †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ
ÃÖÓú»Ö−Ö êú ×−Ö´ÖÖÔÖ úÖê ˆ¯ÖµÖÖꌟÖÖ úß
†¯Öê<ÖÖ‹Ñ ¯Ö׸ü“ÖÖ×»ÖŸÖ ú¸üŸÖß Æïü …
(C) ‹ú¯Ö¤üßµÖ †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ
æú™ü :
(D) ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ´Öë ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà
(A) (A) ÃÖŸµÖ Æîü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ×´Ö£µÖÖ Æîü …
16. ‡Ó×™ü ÖÏê×™ü›ü ÃÖ¸ü×ú™ËüÃÖ úÖ ˆ¯ÖµÖÖê Ö ×úÃÖ´Öë ×úµÖÖ (B) (A) ×´Ö£µÖÖ Æîü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
ÖµÖÖ £ÖÖ ? (C) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(A) ¯ÖÏ£Ö´Ö ¯ÖßœÍüß êú ú´¯µÖæ™üÃÖÔ ´Öë (D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ×´Ö£µÖÖ Æïü …
(B) ׫üŸÖßµÖ ¯ÖßœÍüß êú ú´¯µÖæ™üÃÖÔ ´Öë
(C) ŸÖéŸÖßµÖ ¯ÖßœÍüß êú ú´¯µÖæ™üÃÖÔ ´Öë
22. †×³Öú£Ö−Ö (A) : †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ ³ÖÖÂÖÖ,
(D) “ÖÖî£Öß ¯ÖßœÍüß êú ú´¯µÖæ™üÃÖÔ ´Öë
ˆ¯ÖµÖÖꌟÖÖ†Öë úÖê þÖßúÖµÖÔ †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ
¯Ö¤üÖë úß ÃÖæ“Öß ÃÖê úÆüà •µÖÖ¤üÖ ²Ö›Íüß ²ÖÖŸÖ
17. וÖÃÖ −Öê™ü¾ÖÔú ™üÖò¯ÖÖê»Ö•Öß (ÃÖÓÛãÖןÖ) ´Öë ÖÖÓšüÖë Æîü …
(−ÖÖê›ËüÃÖ) úÖê êú−¦üßµÖ Ã£Ö»Ö ÃÖê ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ ×úµÖÖ
•ÖÖŸÖÖ Æ,îü ŒµÖÖ úÆü»ÖÖŸÖÖ Æîü ? ŸÖÔú (R) : †−ÖãÎú´Ö×ÖúÖ ³ÖÖÂÖÖ, ¯Ö¤üÖë êú
(A) ظü Ö ™üÖò¯ÖÖê»Ö•Öß
²Öß“Ö ×¾Ö³Öê¤ü ú¸ü−Öê ´Öë ˆ¯ÖµÖÖꌟÖÖ†Öë úß
´Ö¤ü¤ü ú¸üŸÖß Æîü †Öî¸ü ³ÖÖÂÖÖ ´Öë †Ã¯Ö™üŸÖÖ
(B) ²ÖÃÖ ™üÖò¯ÖÖê»Ö•Öß úÖê ú´Ö ú¸üŸÖß Æîü …
(C) ÙüÖ¸ü ™üÖò¯ÖÖê»Ö•Öß
æú™ü :
(D) ´Öê¿Ö ™üÖò¯ÖÖê»Ö•Öß
(A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü †Öî¸ü (R)
18. ÃÖ´ÖõÖÖ êú Æü»Ö úß úÖµÖÔúÖ¸üß ´ÖÖ−µÖŸÖÖ êú ×»ÖµÖê ÃÖÆüß ¾µÖÖBµÖÖ −ÖÆüà Æîü …
×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê ×úÃÖ ¯Ö¤ü úÖ ˆ¯ÖµÖÖê Ö ×úµÖÖ (B) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü †Öî¸ü (R)
•ÖÖŸÖÖ Æîü ? ÃÖÆüß ¾µÖÖBµÖÖ Æîü …
(A) ¿ÖÖê¬Ö (B) ¯ÖÏÖŒú»¯Ö−ÖÖ (C) (A) ×´Ö£µÖÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
(C) ÖÏ−£Ö ÃÖæ“Öß (D) £Öß×ÃÖÃÖ (D) (A) ÃÖŸµÖ Æ,îü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ×´Ö£µÖÖ Æîü …

J-5910 5 Paper-II
23. Assertion (A) : Libraries are facing 27. Assertion (A) : Median is simply
a threat and are bound to the middle value when the data
disappear soon. have been arranged in
Reason (R) : Internet and WWW ascending or descending order.
provide access to Oceans of Reason (R) : Median refers to the
information Worldwide. middle value in a distribution.
Codes : Codes :
(A) (A) is true, but (R) is false. (A) Both (A) and (R) are true.
(B) (A) is false, but (R) is true. (B) (A) is true, but (R) is false.
(C) Both (A) and (R) are true. (C) (A) is false, but (R) is true.
(D) Both (A) and (R) are false. (D) Both (A) and (R) are false.
24. Assertion (A) : Deacidification is a 28. Assertion (A) : Data base is a
measure to preserve documents collection of interrelated data
in any medium. stored together.
Reason (R) : Digital preservation Reason (R) : It is an organised,
needs a different preservation integrated collection of data.
care. Codes :
Codes : (A) Both (A) and (R) are false.
(A) (A) is false, but (R) is true. (B) (A) is false, but (R) is true.
(B) (A) is true, but (R) is false. (C) Both (A) and (R) are true.
(C) Both (A) and (R) are true. (D) (A) is true, but (R) is false.
(D) Both (A) and (R) are false.
29. Assertion (A) : Dewey Decimal is
25. Assertion (A) : SDI is a user
an enumerative scheme of
oriented current information
classification.
service.
Reason (R) : The scheme has
Reason (R) : It is an alerting service
developed several devices and
directed towards groups.
is no more an enumerative
Codes :
scheme of classification.
(A) Both (A) and (R) are true.
Codes :
(B) (A) is true, but (R) is false.
(A) (A) is true, but (R) is false.
(C) (A) is false, but (R) is true.
(B) (A) is not true, but (R) is true.
(D) Both (A) and (R) are false.
(C) Both (A) and (R) are true.
26. Assertion (A) : Indexing periodical (D) Both (A) and (R) are false.
retrieves information, which
includes brief summary of the 30. Assertion (A) : A Library legislation
article. provides proper governance
Reason (R) : It provides list of and management.
articles alongwith the title, Reason (R) : It ensures free public
authors and other bibliographic library service to all irrespective
details. of caste, creed and sex.
Codes : Codes :
(A) Both (A) and (R) are true. (A) Both (A) and (R) are true.
(B) Both (A) and (R) are false. (B) Both (A) and (R) are false.
(C) (A) is true, but (R) is false. (C) (A) is true, but (R) is false.
(D) (A) is false, but (R) are true. (D) (A) is false, but (R) is true.
Paper-II 6 J-5910
23. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ¯ÖãßÖúÖ»ÖµÖ BÖŸÖ¸êü úÖ 27. †×³Öú£Ö−Ö (A) : •Ö²Ö †ÖÑú›Íêü úÖê †Ö¸üÖêÆüß µÖÖ
ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü ¸üÆêü Æïü †Öî¸ü •Ö»¤üß Æüß ¾ÖÖê †¾Ö¸üÖêÆüß Îú´Ö ´Öë ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü,
×¾Ö»Öã¯ŸÖ ÆüÖê ÃÖúŸÖê Æïü … ŸÖÖê ´ÖÖÛ¬µÖúÖ ×ÃÖ±Ôú ´Ö¬µÖ ´Öæ»µÖ ¤ü¿ÖÖÔŸÖß Æîü …
ŸÖÔú (R) : ‡Ó™ü¸ü−Öê™ü †Öî¸ü ›ü²»µÖæ. ›ü²»µÖæ. ›ü²»µÖæ. ŸÖÔú (R) : ´ÖÖÛ¬µÖúÖ, ²ÖÓ™ü−Ö ´Öë ´Ö¬µÖ
(www) ×¾Ö¿¾Ö¾µÖÖ¯Öß ×¾Ö¿ÖÖ»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ´Öæ»µÖ úÖê ²ÖŸÖÖŸÖß Æîü …
¯Ö׸ü ÖÏÆüÖ ¯ÖϤüÖ−Ö ú¸üŸÖê Æïü … æú™ü :
æú™ü : (A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(A) (A) ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) †ÃÖŸµÖ Æîü … (B) (A) ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) †ÃÖŸµÖ Æîü …
(B) (A) †ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü … (C) (A) †ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
(C) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü … (D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü …
(D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü …
28. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ‡ú½êü ¸üBÖê †ÓŸÖ: ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ
24. †×³Öú£Ö−Ö (A) : †−Ö´»Ößú¸üÖ ¯ÖÏ»ÖêBÖÖë úÖê †ÖÑú›ÍüÖë úÖ ÃÖÓ ÖÏÆü †ÖÑú›ÍüÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ
×úÃÖß ³Öß ´ÖÖ¬µÖ´Ö ´Öë ÃÖã¸ü×<ÖŸÖ ¸üBÖ−Öê úÖ Æîü …
´ÖÖ¯Ö Æîü … ŸÖÔú (R) : µÖÆü †ÖÑú›ÍüÖë úÖ
ŸÖÔú (R) : ×›üו֙ü»Ö ¯ÖÏß•Ö̸ü¾Öê¿Ö−Ö êú ÃÖã¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ ÃÖ´ÖÖú×»ÖŸÖ ÃÖÓ ÖÏÆü Æîü …
×»ÖµÖê ׳Ö−−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü úß ¯ÖÏןָü<ÖÖ ¤êüBÖ³ÖÖ»Ö æú™ü :
úß •Ö̺þ¸üŸÖ ÆüÖêŸÖß Æîü … (A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü …
æú™ü : (B) (A) †ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
(A) (A) ×´Ö£µÖÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
(C) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(B) (A) ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ×´Ö£µÖÖ Æîü …
(D) (A) ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) †ÃÖŸµÖ Æîü …
(C) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ×´Ö£µÖÖ Æïü …
29. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ›ËüµÖã‡Ô ¤ü¿Ö´Ö»Ö¾Ö, ¾Ö Öáú¸üÖ
25. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ‹ÃÖ ›üß †Ö‡ (SDI) úß ŸÖã»Ö−ÖÖŸ´Öú µÖÖê•Ö−ÖÖ Æîü …
ˆ¯ÖµÖÖꌟÖÖ ˆ−´ÖãBÖ †ªŸÖ−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ÃÖê¾ÖÖ ŸÖÔú (R) : ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ −Öê ú‡Ô ŸÖ¸üßêú
Æîü … ×¾Öú×ÃÖŸÖ ×úµÖê Æïü †Öî¸ü µÖÆü †²Ö ¾Ö Öáú¸üÖ
ŸÖÔú (R) : µÖÆü ÃÖ´ÖæÆüÖë úß †Öê¸ü ×−ÖÙ¤ü™ü úß ÖÖ−ÖÖŸ´Öú Ãúß´Ö ×²Ö»ãú»Ö −ÖÆüà
ÃÖŸÖÔúŸÖÖ ÃÖê¾ÖÖ Æîü … ¸üÆüß …
æú™ü : æú™ü :
(A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü … (A) (A) ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) †ÃÖŸµÖ Æîü …
(B) (A) ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ×´Ö£µÖÖ Æîü … (B) (A) †ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æîü …
(C) (A) ×´Ö£µÖÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) ÃÖŸµÖ Æüîü … (C) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ×´Ö£µÖÖ Æïü … (D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü …

26. †×³Öú£Ö−Ö (A) : †−ÖãÎú´ÖÖßú¸üÖ ¯ÖסÖúÖ 30. †×³Öú£Ö−Ö (A) : ÖÏ−£ÖÖ»ÖµÖ úÖ−Öæ−Ö ÃÖ´Öãד֟Ö
ÃÖæ“Ö−ÖÖ úß ¯Öã−Ö:¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ú¸üŸÖÖ Æîü, וÖÃÖ´Öë ¿ÖÖÃÖ−Ö ‹¾ÖÓ ¯ÖϲÖ−¬Ö úß ¾µÖ¾ÖãÖÖ ú¸üŸÖÖ Æîü …
»ÖêBÖ úÖ ÃÖÓ×<Ö¯ŸÖ ÃÖÖ¸ü ¿ÖÖ×´Ö»Ö ¸üÆüŸÖÖ Æîü … ŸÖÔú (R) : µÖÆü •ÖÖןÖ, ´ÖŸÖ †Öî¸ü Ø»Ö Ö
ŸÖÔú (R) : µÖÆü »ÖêBÖÖë êú ¿ÖßÂÖÔú, »ÖêBÖú ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖê ײÖ−ÖÖ ÃÖ²Öêú ×»ÖµÖê ×−Ö:¿Öã»ú
†Öî¸ü ÖÏ−£Ö ¾ÖÖÔ−ÖÖ ÃÖ´²Ö−¬Öß ²µÖÖî¸êü êú ÃÖÖ£Ö ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ÖÏ−£ÖÖ»ÖµÖ ÃÖê¾ÖÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ
ÃÖÖ£Ö ˆ−Öúß ÃÖæ“Öß ¯ÖϤüÖ−Ö ú¸üŸÖÖ Æîü … ú¸üŸÖÖ Æîü …
æú™ü : æú™ü :
(A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü … (A) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë ÃÖŸµÖ Æïü …
(B) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü … (B) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë †ÃÖŸµÖ Æïü …
(C) (A) ÃÖŸµÖ Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã (R) †ÃÖŸµÖ Æîü … (C) (A) ÃÖŸµÖ Æîü †Öî¸ü (R) †ÃÖŸµÖ Æîü …
(D) (A) †ÃÖŸµÖ Æî,ü ¯Ö¸ü−ŸÖãü (R) ÃÖŸµÖ Æîü … (D) (A) †ÃÖŸµÖ Æîü †Öî¸ü (R) ÃÖŸµÖ Æîü …

J-5910 7 Paper-II
31. Arrange the following in the 34. Arrange the following
chronological sequence of their chronologically according to their
development. use in computers :
(i) ISBD (ii) CCF (i) Vacuum tube
(iii) FRBR (iv) MARC (ii) Microchip
Codes : (iii) Integrated circuits
(A) (i), (ii), (iv), (iii) (iv) Transistors
(B) (iv), (i), (ii), (iii) Codes :
(C) (iii), (ii), (iv), (i) (A) (i), (iii), (ii), (iv)
(D) (i), (iv), (ii), (iii) (B) (i), (ii), (iii), (iv)
(C) (i), (iv), (iii), (ii)
32. Arrange the following secondary (D) (ii), (iv), (iii), (i)
publications according to the
beginning of their publication in
chronological order. 35. Arrange the following professional
Associations according to the year of
(i) Biological Abstracts their establishment :
(ii) Chemical Abstracts (i) ILA (ii) IASLIC
(iii) LISA (iii) ALA (iv) ASLIB
(iv) Index Medicus Codes :
Codes : (A) (i), (ii), (iii), (iv)
(A) (i), (ii), (iii), (iv) (B) (iii), (iv), (i), (ii)
(B) (i), (iii), (ii), (iv) (C) (iv), (iii), (ii), (i)
(C) (ii), (i), (iii), (iv) (D) (i), (iii), (ii), (iv)
(D) (iii), (i), (iv), (ii)
36. Arrange the following according to
chronological order :
33. Arrange the following States
chronologically according to year of (i) Universal Copyright convention
enactment of Library Legislation. (ii) Berne Convention
(i) Tamil Nadu (ii) U.P. (iii) Indian Copyright Act
(iii) Gujarat (iv) Mizoram (iv) WIPO Copyright Act
Codes : Codes :
(A) (iv), (iii), (i), (ii) (A) (ii), (iv), (iii), (i)
(B) (ii), (iv), (iii), (i) (B) (iii), (ii), (iv), (i)
(C) (i), (iv), (iii), (ii) (C) (i), (iii), (ii), (iv)
(D) (i), (ii), (iv), (iii) (D) (ii), (i), (iii), (iv)

Paper-II 8 J-5910
31. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê ˆ−Öêú ×¾ÖúÖÃÖ êú úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú 34. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê ú´¯µÖæ™ü¸üÖë ´Öë ˆ−Öêú ˆ¯ÖµÖÖê Ö êú
†−ÖãÎú´Ö ´Öë ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßוֵÖê : †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú †−ÖãÎú´Ö ´Öë ¾µÖ¾ÖÛã֟Ö
(i) ISBD (†Ö‡.‹ÃÖ.²Öß.›üß.) úßו֋ :
(ii) CCF (ÃÖß.ÃÖß.‹±ú.) (i) ¾ÖÖæ´Ö ™ËüµÖæ²Ö (ii) ´ÖÖ‡ÎúÖêד֯Ö

(iii) FRBR (‹±ú.†Ö¸ü.²Öß.†Ö¸ü.) (iii) ‹úßéúŸÖ ÃÖ¸ü×ú™ËüÃÖ (iv) ™ÒüÖÓוÖÙüÃÖÔ

(iv) MARC (‹´Ö.‹.†Ö¸ü.ÃÖß.) æú™ü :

æú™ü : (A) (i), (iii), (ii), (iv)
(B) (i), (ii), (iii), (iv)
(A) (i), (ii), (iv), (iii)
(C) (i), (iv), (iii), (ii)
(B) (iv), (i), (ii), (iii)
(D) (ii), (iv), (iii), (i)
(C) (iii), (ii), (iv), (i)
(D) (i), (iv), (ii), (iii) 35. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖú/¯Öê¿Öê¾Ö¸ü ÃÖÓ‘ÖÖë úÖê ˆ−Öúß
ãÖÖ¯Ö−ÖÖ êú ¾ÖÂÖÔ †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßו֋ :
32. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ÖÖîÖ ¯ÖÏúÖ¿Ö−ÖÖë úÖê ˆ−Öêú ¯ÖÏúÖ¿Ö−Ö êú
¿Öã³ÖÖ¸ü´³Ö †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú †−ÖãÎú´Ö ´Öë (i) ILA (†Ö‡.‹»Ö.‹.)
¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßו֋ : (ii) IASLIC (†Ö‡.‹.‹ÃÖ.‹»Ö.†Ö‡.ÃÖß.)
(i) ²ÖÖµÖÖê»ÖÖêוÖú ‹²Ã™Òêüú (iii) ALA (‹.‹»Ö.‹.)
(ii) êú×´Öú»Ö ‹²Ã™Òêüú (iv) ASLIB (‹.‹ÃÖ.‹»Ö.†Ö‡.²Öß.)
(iii) »ÖßÃÖÖ (‹»Ö.†Ö‡.‹ÃÖ.‹.) æú™ü :
(iv) ‡›êüŒÃÖ ´Öê×›üúÃÖ (A) (i), (ii), (iii), (iv)
æú™ü : (B) (iii), (iv), (i), (ii)
(A) (i), (ii), (iii), (iv) (C) (iv), (iii), (ii), (i)
(B) (i), (iii), (ii), (iv) (D) (i), (iii), (ii), (iv)
(C) (ii), (i), (iii), (iv)
36. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú †−ÖãÎú´Ö ´Öë
(D) (iii), (i), (iv), (ii) ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßו֋ :
(i) ÃÖ¾ÖÔ¤êü¿ÖßµÖ úÖò¯Ö߸üÖ‡™ü †×³ÖÃÖ´ÖµÖ
33. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¸üÖ•µÖÖë úÖê ÖÏ−£ÖÖ»ÖµÖ †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö ¯ÖÖ׸üŸÖ
ÆüÖê−Öê êú ¾ÖÂÖÔ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú Îú´Ö ´Öë (ii) ²Ö−ÖÔ †×³ÖÃÖ´ÖµÖ
¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßו֋ : (iii) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ úÖò¯Ö߸üÖ‡™ü †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö
(i) ŸÖ×´Ö»Ö−ÖÖ›ãü (ii) µÖæ.¯Öß. (iv) ¾Ö߯ÖÖê (›ü²»µÖæ.†Ö‡.¯Öß.†Öê.) úÖò¯Ö߸üÖ‡™ü
(iii) Öã•Ö¸üÖŸÖ (iv) ×´Ö•ÖÌÖê¸ü´Ö †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö
æú™ü : æú™ü :
(A) (iv), (iii), (i), (ii) (A) (ii), (iv), (iii), (i)
(B) (ii), (iv), (iii), (i) (B) (iii), (ii), (iv), (i)
(C) (i), (iv), (iii), (ii) (C) (i), (iii), (ii), (iv)
(D) (i), (ii), (iv), (iii) (D) (ii), (i), (iii), (iv)

J-5910 9 Paper-II
37. Arrange the structure of the 40. Match the following :
Research report in correct order : List – I List – II
(i) Table of contents
(ii) Appendices (a) Father of (i) Henry
Scientific Fayol
(iii) Text
Management
(iv) Title page
Codes : (b) Father of (ii) Elton
(A) (iii), (i), (iv), (ii) Administration Mayo
(B) (i), (ii), (iii), (iv) (c) Father of (iii) F.
(C) (ii), (iii), (iv), (i) Human Hertzberg
(D) (iv), (i), (iii), (ii) Relations
School
38. Arrange the following schemes of
classification according to their year (d) Father of (iv) F.W.
of publication : Corporate Taylor
Strategy
(i) CC (ii) DDC
(iii) LC (iv) UDC Codes :
Codes : (a) (b) (c) (d)
(A) (ii), (i), (iii), (iv) (A) (iv) (ii) (i) (iii)
(B) (ii), (iii), (iv), (i)
(C) (i), (ii), (iv), (iii) (B) (iv) (i) (ii) (iii)
(D) (iv), (iii), (ii), (i) (C) (iii) (iv) (ii) (i)
(D) (ii) (iii) (iv) (i)
39. Match the following :
List – I List – II
(a) The Right to (i) 2000 41. Match the following :
Information List – I List – II
Act of India (a) C.A. Cutter (i) Bibliographic
(b) Universal (ii) 2005 classification
Declaration
(b) H.E. Bliss (ii) Expansive
of Human
classification
Rights
(c) Information (iii) 1948 (c) J.D. Brown (iii) Universal
Technology classification
Act. (India) (d) Paul Otlet (iv) Subject
(d) Digital (iv) 1998 & Henry classification
Millennium LaFontaine
Act Codes :
Codes :
(a) (b) (c) (d)
(a) (b) (c) (d)
(A) (ii) (i) (iv) (iii)
(A) (i) (ii) (iii) (iv)
(B) (ii) (iii) (i) (iv) (B) (ii) (iii) (iv) (i)
(C) (iii) (ii) (iv) (i) (C) (i) (iii) (iv) (ii)
(D) (iv) (iii) (ii) (i) (D) (iii) (iv) (ii) (i)

Paper-II 10 J-5910
37. ¿ÖÖê¬Ö ¯ÖÏן־Öê¤ü−Ö úß ÃÖÓ¸ü“Ö−ÖÖ úÖê ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö ´Öë 40. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ëü :
¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßוֵÖê : ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II
(i) ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖæ“Öß (ii) ¯Ö׸ü׿Ö™ü
(a) ¾Öî–ÖÖ×−Öú ¯ÖϲÖ−¬Ö (i) Æêü−Ö¸üß ±êúµÖÖê»Ö
(iii) ´Öæ»Ö-¯ÖÖšü (iv) ¿ÖßÂÖÔú ¯Öéšü
úÖ •Ö−Öú
æú™ü :
(b) ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−Ö úÖ •Ö−Öú (ii) ‹»™ü−Ö ´ÖêµÖÖê
(A) (iii), (i), (iv), (ii)
(B) (i), (ii), (iii), (iv) (c) ´ÖÖ−Ö¾ÖßµÖ ÃÖ´²Ö−¬Ö (iii) ‹±ú. Æü•ÖÌÔ²Ö ÖÔ
(C) (ii), (iii), (iv), (i) ×¾Ö“ÖÖ¸ü¬ÖÖ¸üÖ úÖ
(D) (iv), (i), (iii), (ii) •Ö−Öú
(d) úÖò¯ÖÖì¸êü™ü ÙÒêü™êü•Öß (iv) ‹±ú. ›ü²»µÖæ.
38. ¾Ö Öáú¸üÖ úß ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¯Ö¨üןֵÖÖë úÖê ˆ−Öêú úÖ •Ö−Öú ™êü»Ö¸ü
¯ÖÏúÖ¿Ö−Ö êú ¾ÖÂÖÔ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ úßוֵÖê : æú™ü :
(i) CC (ÃÖß.ÃÖß.)
(a) (b) (c) (d)
(ii) DDC (›üß.›üß.ÃÖß.)
(iii) LC (‹»Ö.ÃÖß.) (A) (iv) (ii) (i) (iii)
(iv) UDC (µÖæ.›üß.ÃÖß.) (B) (iv) (i) (ii) (iii)
æú™ü : (C) (iii) (iv) (ii) (i)
(A) (ii), (i), (iii), (iv) (D) (ii) (iii) (iv) (i)
(B) (ii), (iii), (iv), (i)
(C) (i), (ii), (iv), (iii)
41. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ëü :
(D) (iv), (iii), (ii), (i)
ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II
39. ×−Ö´−Ö×»Ö×BÖŸÖ úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : (a) ÃÖß.‹. ú™ü¸ü (i) ÖÏ−£Ö¯Ö¸üú
ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II ¾Ö Öáú¸üÖ
(a) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ (i) 2000 (b) ‹“Ö.‡Ô. Û²»ÖÃÖ (ii) ×¾ÖßÖÖ¸ü¯Ö¸üú
†×¬ÖúÖ¸ü †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö ¾Ö Öáú¸üÖ
(b) ´ÖÖ−Ö¾Ö †×¬ÖúÖ¸ü (ii) 2005
(c) •Öê.›üß. ²ÖÎÖ‰ú−Ö (iii) ÃÖÖ¾ÖÔ³ÖÖî×´Öú
ÃÖÖ¾ÖÔ³ÖÖî×´Öú ˆ¤Ëü‘ÖÖêÂÖÖÖ ¾Ö Öáú¸üÖ
(c) ‡−±úÖê´Öì¿Ö−Ö ™êüŒ−ÖÖò»ÖÖò•Öß (iii) 1948
‹êŒ™ü (‡Û−›üµÖÖ) (d) ¯ÖÖò»Ö †Öò™ü»Öê™ü ‹¾ÖÓ (iv) ×¾ÖÂÖµÖ ¾Ö Öáú¸üÖ
(d) ×›üו֙ü»Ö ×´Ö»Öê×−ÖµÖ´Ö (iv) 1998
Æêü−Ö¸üß »ÖÖ ±úÖë™êü−Ö
‹êŒ™ü æú™ü :
æú™ü : (a) (b) (c) (d)
(a) (b) (c) (d) (A) (ii) (i) (iv) (iii)
(A) (i) (ii) (iii) (iv)
(B) (ii) (iii) (iv) (i)
(B) (ii) (iii) (i) (iv)
(C) (iii) (ii) (iv) (i) (C) (i) (iii) (iv) (ii)
(D) (iv) (iii) (ii) (i) (D) (iii) (iv) (ii) (i)

J-5910 11 Paper-II
42. Match the following : 44. Match the following :
List – I List – II
List – I List – II
(a) International (i) 1969
Conference on (a) CLRI (i) Hyderabad
Cataloguing
Principles (b) SENDOC (ii) New Delhi
(b) International (ii) 1961 (c) NASSDOC (iii) Mumbai
Meeting of
Cataloguing (d) BARC (iv) Chennai
Experts
Codes :
(c) International
Symposium of (a) (b) (c) (d)
Bibliographic
Exchange (A) (ii) (i) (iv) (iii)
format (iii) 1990
(B) (iv) (iii) (i) (ii)
(d) First CCF Users (iv) 1978
meeting (C) (iv) (i) (ii) (iii)
Codes :
(D) (iii) (i) (iv) (ii)
(a) (b) (c) (d)
(A) (ii) (i) (iv) (iii)
(B) (iii) (ii) (iv) (i) 45. Match the following :
(C) (iv) (iii) (i) (ii) List – I List – II
(D) (iii) (i) (iv) (ii)
(a) Fumigation (i) Acquisition

43. Match the following : (b) Building (ii) Preservation

library
List – I List – II
collection
(a) NASSDOC (i) Defence
Science (c) Kardex (iii) Reference
(b) DEVSIS (ii) Social service
Sciences
(c) INIS (iii) Development (d) Information (iv) Registration
Science Desk of Periodicals
(d) DESIDOC (iv) Nuclear Codes :
Science
Codes : (a) (b) (c) (d)
(a) (b) (c) (d) (A) (ii) (iii) (i) (iv)
(A) (iv) (ii) (i) (iii)
(B) (ii) (iii) (iv) (i)
(B) (ii) (iii) (iv) (i)
(C) (i) (ii) (iii) (iv) (C) (iii) (ii) (i) (iv)
(D) (iii) (ii) (i) (iv) (D) (ii) (i) (iv) (iii)

Paper-II 12 J-5910
42. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö úßוֵÖê : 44. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ëü :
ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II
(a) ‡Ó™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö úÖÓ±ÏëúÃÖ (i) 1969
†Öò−Ö îú™üÖ»ÖÖòØ Ö Ö (a) ÃÖß.‹»Ö.†Ö¸ü.†Ö‡. (i) Æîü¤ü¸üÖ²ÖÖ¤ü
دÖÏ×ÃÖ¯Ö»ÃÖ (b) ÃÖê−Ö›üÖòú (ii) −Ö‡Ô ×¤ü»»Öß
(b) ‡Ó™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö ´ÖßØ™ü Ö (ii) 1961 (‹ÃÖ.‡Ô.‹−Ö.›üß.†Öê.ÃÖß.)
†Öò±ú îú™üÖ»ÖÖòØ Ö Ö
‹ŒÃÖ¯Ö™ËüÃÖÔ (c) −ÖîÃÖ›üÖòú (iii) ´Öã´²Ö‡Ô
(c) ‡Ó™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö (‹−Ö.‹.‹ÃÖ.‹ÃÖ.›üß.†Öê.
ØÃÖ¯ÖÖêוÖÌµÖ´Ö †Öò±ú ÃÖß.)
ײÖÛ²»Ö†Öê ÖÏÖ×±úú
‹ŒÃÖ“Öë•Ö ±úÖò´Öì™ü (iii) 1990 (d) ²ÖÖÔú (²Öß.‹.†Ö¸ü.ÃÖß.) (iv) “Öê−−Ö‡Ô
(d) ±úÙÔü ÃÖß ÃÖß ‹±ú (iv) 1978 æú™ü :
µÖæ•ÖÌÃÖÔ ´ÖßØ™ü Ö
(a) (b) (c) (d)
æú™ü :
(a) (b) (c) (d) (A) (ii) (i) (iv) (iii)
(A) (ii) (i) (iv) (iii) (B) (iv) (iii) (i) (ii)
(B) (iii) (ii) (iv) (i)
(C) (iv) (iii) (i) (ii) (C) (iv) (i) (ii) (iii)
(D) (iii) (i) (iv) (ii) (D) (iii) (i) (iv) (ii)

43. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ëü :

ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II 45. ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ëü :
(a) −ÖîÃÖ›üÖòú (i) ¸ü<ÖÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö ÃÖæ“Öß – I ÃÖæ“Öß – II
(‹−Ö.‹.‹ÃÖ.‹ÃÖ.
›üß.†Öê.ÃÖß.) (a) ¬Öæ´ÖÏßú¸üÖ (i) ÃÖÓ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ
(b) ›êü¾Ö×ÃÖÃÖ (ii) ÃÖÖ´ÖÖוÖú ×¾Ö–ÖÖ−Ö (b) ¯ÖãßÖúÖ»ÖµÖ ÃÖÓ ÖÏÆü (ii) ¯Ö׸ü¸ü<ÖÖ
(›üß.‡Ô.¾Öß.‹ÃÖ. úÖ ×−Ö´ÖÖÔÖ
†Ö‡.‹ÃÖ.)
(c) úÖ›ìüŒÃÖ (iii) ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ÃÖê¾ÖÖ
(c) ‡−ÖßÃÖ (iii) ×¾ÖúÖÃÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö
(†Ö‡.‹−Ö.†Ö‡. (d) ÃÖæ“Ö−ÖÖ ›êüÃú (iv) ¯ÖסÖúÖ†Öë úÖ
‹ÃÖ.) ¯ÖÓ•Ößú¸üÖ
(d) ›êü×ÃÖ›üÖòú (iv) −µÖæÛŒ»ÖµÖ¸ü ×¾Ö–ÖÖ−Ö
(›üß.‡Ô.‹ÃÖ.†Ö‡. æú™ü :
›üß.†Öê.ÃÖß.) (a) (b) (c) (d)
æú™ü :
(A) (ii) (iii) (i) (iv)
(a) (b) (c) (d)
(A) (iv) (ii) (i) (iii) (B) (ii) (iii) (iv) (i)
(B) (ii) (iii) (iv) (i)
(C) (iii) (ii) (i) (iv)
(C) (i) (ii) (iii) (iv)
(D) (iii) (ii) (i) (iv) (D) (ii) (i) (iv) (iii)
J-5910 13 Paper-II
 Read the passage given below, and scientists. Individual inventors were
answer the questions based on your responsible for innovation. In
understanding of the passage. modern industry it is rarely the case,
(Question Nos. 46-50) teams of scientists are really
Invention is the creation of an responsible for inventions and
idea that can be translated to practice. innovations. Success in invention
It is also the process of bringing new and innovation depends not only on
technology into being. Invention is originality and imagination but also
goal directed, the process is orderly, on knowing what and how to invent
and it is essentially an intellectual and innovate.
process. An inventor is generally not 46. What is an invention ?
a big reservoir of existing knowledge (A) It is the idea that has the
or of past failures. A substantial part characteristics of application.
of a scientist’s time is spent in (B) A theoretical idea regardless of
collecting facts. The greater a application.
scientist’s familiarity with the great (C) A discovery that does not lead
scientific works, the greater will be to new technology.
his own power of invention. (D) A process bereft of use.
Ingenuity is the younger brother of
imagination. Theoretical creation is 47. An invention involves
an intermediate step between (A) Collection & application of
invention and discovery. A scientist past data.
who is familiar with a number of (B) Simply an effort to explore
methods attached to a problem, is past knowledge.
most likely to solve the greatest (C) Redefining knowledge of the
number of problems. past.
Invention is the basic (D) Exploiting past knowledge and
ingredient of innovation. Innovation newly collected facts.
is of two kinds, i.e., in product and 48. Industrial development and
service. It is a slow process. competitive environment are
Innovations which started several possible when
years ago may bear fruit now. (A) Invention follows innovation
Innovation involves the bringing of (B) Invention leads to innovation
an invention into commercial use. In (C) Invention prevents innovation
some cases, invention and (D) Invention has little practical
innovation merge into one another. use
Invention and innovation have been
the foundations of industrial 49. Invention is carried out at present
development in most advanced (A) by an individual researcher
countries. Innovation bring about with little originality and
competition and competition brings imagination.
about efficiency. Of the total (B) by an individual researcher
innovation process, research is only with high level imagination.
a part. Research may invent, but (C) by a group of researchers with
invention can only be utilized by the adequate originality and
complicated and complex process of imagination.
innovation. Innovation is more often (D) by industrialists to achieve
the result of recognizing and success in business.
adapting an idea than of invention a 50. What is innovation ?
new one. Utilization of technical (A) Innovation is a theoretical
information including research process.
outputs can result in an industrial (B) Innovation conceals invention.
innovation. (C) Innovation is a process of
Innovators achieve success, application of invention.
but not imitations. In the past, (D) Innovation provides data for
innovation came from individual invention.
Paper-II 14 J-5910
 ×−Ö´−Ö×»Ö×BÖŸÖ †−Öã“”êû¤ü úÖê ¯ÖלÍü‹ †Öî¸ü ˆÃÖêú −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ´Öë ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ −Ö ×ÃÖ±Ôú ´ÖÖî×»ÖúŸÖÖ †Öî¸ü
²ÖÖê¬Ö−Ö êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯Öæ”êû Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë úÖ ˆ¢Ö¸ü ú»¯Ö−ÖÖ ¯Ö¸ü ×−Ö³ÖÔ¸ü ú¸üŸÖß Æîü ¯Ö¸ü−ŸÖã ‡ÃÖ –ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ³Öß
¤üßו֋ : (¯ÖÏ¿−Ö 46 ÃÖê 50 ŸÖú úßו֋ …) ×−Ö³ÖÔ¸ü ú¸üŸÖß Æîü ×ú ŒµÖÖ †Öî¸ü îúÃÖê †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ‹êÃÖê ×¾Ö“ÖÖ¸ü úß ˆŸ¯Ö×¢Ö Æîü וÖÃÖê †Öî¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ×ú‹ •ÖÖ‹ …
¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ´Öë ²Ö¤ü»ÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü … µÖÆü −ÖæŸÖ−Ö
¯ÖÏÖîªÖê× Öúß úÖê †Ûß֟¾Ö ´Öë »ÖÖ−Öê úß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ ³Öß 46. †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ŒµÖÖ Æîü ?
Æîü … †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü »Ö<µÖ ×−Ö¤êü×¿ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü, ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ (A) µÖÆü ‹ú ×¾Ö“ÖÖ¸ü Æîü וÖÃÖ´Öë ¯ÖϵÖãÛŒŸÖ úß
×¾Ö׬־֟ÖË ÆüÖêŸÖß Æîü, †Öî¸ü µÖÆü †×−Ö¾ÖÖµÖÔŸÖ: ²ÖÖîרüú ×¾Ö¿ÖêÂÖŸÖÖ‹Ñ Æïü …
¯ÖÏ×ÎúµÖÖ Æîü … ÃÖÖ´ÖÖ−µÖŸÖµÖÖ, †Ö×¾ÖÂúÖ¸üú, ´ÖÖî•Öæ¤üÖ (B) ¯ÖϵÖãÛŒŸÖ ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖê ײÖ−ÖÖ ÃÖî¨üÖÛ−ŸÖú
–ÖÖ−Ö µÖÖ ×¾Ö ÖŸÖ ×¾Ö±ú»ÖŸÖÖ†Öë úÖ ×¾Ö¿ÖÖ»Ö ãÓú›ü −ÖÆüà ×¾Ö“ÖÖ¸ü Æîü …
ÆüÖêŸÖÖ Æîü … ‹ú ¾Öî–ÖÖ×−Öú êú ÃÖ´ÖµÖ úÖ úÖ±úß ³ÖÖ Ö (C) ‹ú BÖÖê•Ö •ÖÖê −ÖæŸÖ−Ö ¯ÖÏÖîªÖê× Öúß úß †Öê¸ü
ŸÖ£µÖÖë úÖê ‹ú×¡ÖŸÖ ú¸ü−Öê ´Öë ¾µÖŸÖßŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü … ‹ú ¯ÖϾÖé¢Ö −ÖÆüà ú¸üŸÖß Æîü …
¾Öî–ÖÖ×−Öú úß ´ÖÆüÖ−Ö ¾Öî–ÖÖ×−Öú úÖµÖÖí êú ÃÖÖ£Ö (D) ˆ¯ÖµÖÖê Ö ¾ÖÓ×“ÖŸÖ ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ …
ÃÖã×¾Ö–ÖŸÖÖ ×•ÖŸÖ−Öß •µÖÖ¤üÖ ÆüÖêŸÖß Æîü, ˆŸÖ−ÖÖ Æüß 47. †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü †ÓŸÖ: ÖÏÃŸÖ ú¸üŸÖÖ Æîü
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß ˆÃÖúß ¿ÖÛŒŸÖ †×¬Öú ÆüÖê Öß … (A) ×¾Ö ÖŸÖ †ÖÑú›Íêü úÖ ÃÖÓ ÖÏÆü ‹¾ÖÓ
ú»¯Ö−ÖÖ úÖ ”ûÖê™üÖ ³ÖÖ‡Ô ¯ÖϾÖßÖŸÖÖ Æîü … ÃÖî¨üÖÛ−ŸÖú †−Öã¯ÖϵÖãÛŒŸÖ …
ÃÖé•Ö−Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü †Öî¸ü BÖÖê•Ö êú ²Öß“Ö ´Ö¬µÖ¾ÖŸÖá (B) ×¾Ö ÖŸÖ –ÖÖ−Ö úß BÖÖê•Ö-²Öß−Ö ú¸ü−Öê úß ×ÃÖ±Ôú
ú¤ü´Ö Æîü … ‹ú ¾Öî–ÖÖ×−Öú •ÖÖê ÃÖ´ÖõÖÖ ÃÖê •Öã›Íêü ú‡Ô ‹ú úÖê×¿Ö¿Ö …
ŸÖ¸üßúÖë úÖ •ÖÖ−ÖúÖ¸ü Æîü, ˆÃÖêú ×»ÖµÖê ²Ö›Íüß ÃÖÓBµÖÖ (C) ×¾Ö ÖŸÖ –ÖÖ−Ö úÖê ¯Öã−Ö: ¯Ö׸ü³ÖÖ×ÂÖŸÖ ú¸ü−ÖÖ …
úß ÃÖ´ÖõÖÖ†Öë úÖê ÃÖã»Ö—ÖÖ−ÖÖ ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü … (D) ×¾Ö ÖŸÖ –ÖÖ−Ö †Öî¸ü −Ö¾Ö ÃÖÓú×»ÖŸÖ ŸÖ£µÖÖë úÖê
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü, −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úÖ ´Öæ»Ö³ÖæŸÖ úÖ´Ö ´Öë »Öê−ÖÖ …
†¾ÖµÖ¾Ö Æîü … −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ¤üÖê ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü,
†£ÖÖÔŸÖË, ˆŸ¯ÖÖ¤ü †Öî¸ü ÃÖê¾ÖÖ ´Öë … µÖÆü ¬Öß´Öß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ 48. †ÖîªÖê× Öú ×¾ÖúÖÃÖ †Öî¸ü ŸÖã»Ö−ÖÖŸ´Öú ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸üÖ
Æîü … •ÖÖê −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ú‡Ô ¾ÖÂÖÔ ¯ÖÆü»Öê ¿Öãºþ Æãü‹ Æïü ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü, •Ö²Ö
¿ÖÖµÖ¤ü †²Ö ˆ−ÖúÖ ¯Ö׸üÖÖ´Ö ×−Öú»Öê ÖÖ … (A) †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úÖ †−Öã¯ÖÖ»Ö−Ö
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖê ¾ÖÖ×ÖÛ•µÖú ˆ¯ÖµÖÖê Ö ´Öë »ÖÖ−ÖÖ ú¸üŸÖÖ Æîü …
−Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ÃÖê †¯Öê×<ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü … ãú”û ´ÖÖ´Ö»ÖÖë ´Öë, (B) †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úß †Öê¸ü ¯ÖϾÖé¢Ö ú¸üŸÖÖ
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü †Öî¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úÖ ‹ú ¤æüÃÖ¸êü ´Öë Æîü …
×¾Ö»ÖµÖ−Ö ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü … †×¬ÖúÖÓ¿Ö ˆ−−ÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë ´Öë, (C) †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úÖê ¸üÖêúŸÖÖ Æî …ü
†Ö×¾ÖÂúÖ¸ü †Öî¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö †ÖîªÖê× Öú ×¾ÖúÖÃÖ (D) †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ÃÖê £ÖÖê›ÍüÖ ¾µÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú »ÖÖ³Ö Æîü …
úß ²Öã×−ÖµÖÖ¤ü ¸üÆüÖ Æîü … −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ¯ÖÏןÖï֬ÖÖÔ úÖê
•Ö−´Ö ¤êüŸÖÖ Æîü †Öî¸ü ¯ÖÏןÖï֬ÖÖÔ ÃÖê úÖµÖÔãú¿Ö»ÖŸÖÖ 49. ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ÃÖ´ÖµÖ ´Öë †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü
†ÖŸÖß Æîü … ÃÖ´¯ÖæÖÔ −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ ´Öë, ¿ÖÖê¬Ö (A) £ÖÖê›Íüß ´ÖÖî×»ÖúŸÖÖ †Öî¸ü ú»¯Ö−ÖÖ êú ÃÖÖ£Ö
´ÖÖ¡Ö ‹ú †Ó¿Ö Æîü … ¿ÖÖê¬Ö ÃÖê †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ ¾µÖÛŒŸÖ ÖŸÖ ¿ÖÖê¬ÖúŸÖÖÔ «üÖ¸üÖ …
Æîü, ¯Ö¸ü−ŸÖã †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ ˆ¯ÖµÖÖê Ö −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö úß (B) ˆ““Ößָü úß ú»¯Ö−ÖÖ êú ÃÖÖ£Ö ¾µÖÛŒŸÖ ÖŸÖ
•Ö×™ü»Ö †Öî¸ü úךü−Ö ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ «üÖ¸üÖ Æüß ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü … ¿ÖÖê¬ÖúŸÖÖÔ «üÖ¸üÖ …
−Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö •µÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü úÖê ¯ÖÆü“ÖÖ−Ö−Öê †Öî¸ü (C) ¯ÖµÖÖÔ¯ŸÖ ´ÖÖî×»ÖúŸÖÖ †Öî¸ü ú»¯Öü−ÖÖ êú ÃÖÖ£Ö
†−Öãæú×»ÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ¯Ö׸üÖÖ´Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü ²Ö•ÖÖµÖ −ÖµÖê ¿ÖÖê¬ÖúŸÖÖÔ†Öë êú ÃÖ´ÖæÆü «üÖ¸üÖ …
¯ÖÏúÖ¸ü êú †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü êú … ¿ÖÖê¬Ö êú ¯Ö׸üÖÖ´ÖÖë (D) úÖ¸üÖê²ÖÖ¸ü ´Öë ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ ÆüÖ×ÃÖ»Ö ú¸−Öê êú
ÃÖ´ÖêŸÖ, ŸÖú−Ößúß •ÖÖ−ÖúÖ¸üß úÖ ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö, ×»ÖµÖê ˆªÖê Ö¯ÖןֵÖÖë «üÖ¸üÖ …
†ÖîªÖê× Öú −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ´Öë ±ú»Öß³ÖæŸÖ ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü …
−Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔú ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸üŸÖê Æïü, ¯Ö¸ü−ŸÖã 50. −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ŒµÖÖ Æîü ?
†−Öãú¸üÖ −ÖÆüà … ×¾Ö ÖŸÖ úÖ»Ö ´Öë, −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö (A) −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö ‹ú ÃÖî¨üÖÛ−ŸÖú ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ Æîü …
†»Ö Ö-†»Ö Ö ¾Öî–ÖÖ×−ÖúÖë ÃÖê Æãü‹ … †»Ö Ö-†»Ö Ö (B) −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖê ×”û¯ÖÖ ¤êŸÖÖ Æîü …
†Ö×¾ÖÂúÖ¸üú −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö êú ×»ÖµÖê וִ´Öê¤üÖ¸ü £Öê … (C) −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖê †−Öã¯ÖϵÖ㌟Ö
†Ö¬Öã×−Öú ˆªÖê Ö ´Öë, µÖÆü ×¾Ö¸ü»Öê Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü; ú¸ü−Öê úß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ Æîü …
¾Öî–ÖÖ×−ÖúÖë êú ¤ü»Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë †Öî¸ü −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−ÖÖë (D) −Ö¾Ö¯ÖϾ֟ÖÔ−Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü êú ×»ÖµÖê †ÖÑú›Íêü
êú ×»ÖµÖê ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö ´Öë וִ´Öê¤üÖ¸ü Æïü … †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü †Öî¸ü ¯ÖϤüÖ−Ö ú¸üŸÖÖ Æîü …
J-5910 15 Paper-II
 Space For Rough Work

D-0109
J-59-10 16 P.T.O.