NATIONAL ASSESSMENT
GENERAL EDUCATION CERTIFICATE (GEC)
2024 GRADE 9 PILOT STUDY
Isifundo: IsiXhosa uLwimi Lwasekhaya
Amanqaku: 70
Ixesha: 150 imizuzu
Akufakwanga imizuzu eli-15 yokufunda
Olu vavanyo lunamaphepha angama-23 kungabalwanga iphepha eligqumayo.
Grade 9 IsiXhosa HL 1
Imiyalelo eya kubafundi
1. Uza kunikwa imizuzu eli-15 yokufunda phambi kokuba ubhale olu vavanyo.
2. Funda imiyalelo nemibuzo ngocoselelo.
3. Phendula yonke imibuzo.
4. Sebenzisa incwadana oyinikiweyo ukuphendula imibuzo.
Uviwo luqala kwiphepha elilandelayo.
Musa ukutyhila iphepha de uyalelwe ukulityhila.
Grade 9 IsiXhosa HL 2
Umbuzo 1
Uvavanyo lokuqonda
Funda esi sicatshulwa wandule ukuphendula imibuzo elandelayo.
Liphi ikamva lomntu omtsha?
1 Mamelani iingcebiso ezivela kuFundiswa Buqwana awaziveza ngomhla we-
14 Juni 2018. Wenjenje ukuthetha ebhekisa kumlisela nomthinjana wezwe
lakowethu, ukuba bakhulule idyokhwe yobukhoboka abazithwalise yona.
Abasengi basengel’emlonyeni naseselweni. Zenilibale kukunyotha kwelo
selwa nakungcamla intloya, ixesha alimkanga namathuba koko lize
nenyhweba kavuk’uzenzele. Icekwa lilele kuwe mnt’omtsha. Ukuba ulala
nalo elo cekwa uya kuqhobosheka kude kube sekupheleni kwehlabathi. Qiqa
qhawe langomso uliqhayiya lesizwe.
2 Musani ukuvumela izenzo ezigwenxa zilawule iingqondo zenu, guqukani
kwisimo sokulala emqokozweni. Intswelangqesho mayinganenzi nibe
ngamaxhoba eziyobisi. Intswelangqesho mayingavalwa ngobunxila.
Zixhobiseni nifunge ningajiki ningabahoyi oofunz’eweni abanitsalela ezantsi.
Imfundo mayenziwe ibe sefashonini ixesha litsho. Oneentsiba zokufunda
makafunde ayityekeze. Imfundo liqula elingazange latsha nangayiphi
imbalela, kulusizi kongenamva namphambili. Oseng’ikati uza kuba
sisigculelo sokuyilathiswa ngoohlohlesakhe. Imfundo sisikrweqe
sokugxoth’ikat’eziko, makufundwe, imfundo ayosuleli ayilobhula.
3 Lwayenza le nto ulutsha lonyaka we-1976, aningeland’ekhondweni na
mabhaku angoku? Siphila kwilizwe elinobunzima, ilizwe apho olihlwempu
uhlwempuzeka ngakumbi. Ilizwe labantu abahleli ngokukholoselana, ilizwe
elityebisa asebetyile. Wena ulambileyo uya kufa namthanyana. Iyonke loo
nto ifuna ukuzinikela komntu omtsha, ikwafuna inyameko nenzondelelo.
Impumelelo yakho mnt’omtsha isezandleni zakho. Inzim’indlel’eya
empumelelweni inomnqantsa kwaye inomvambo, impumelelo akusi ikhona
ayingombethe.
Grade 9 IsiXhosa HL 3
4 Musani ukuzenza amaxhoba otywala, musani ukuzenza amaxhoba eziyobisi.
Musani ukuzenza amaxhoba kwezi zixhiphothi, musani ukuzenza amaxhoba
kwaba xholovane. Musani ukuzenza amaxhoba koosiswana sibomvana.
Oozungul’ichele basebenzis’intlupheko yomnt’omtsha. Bayijike bayenze
intlutha kubo. Musani ukuzenza amaxhoba niza kuxhaphazeka,
intswelangqesho ngumcelimngeni ongasiweso.
5 Ugqatso lobu bomi lufuna umntu oqiqayo, lufuna umntu ongqondo izinzileyo.
Ugqatso lobu bomi lufuna umntu ozikisisayo ukucinga, lufuna umntu
ohluzekileyo kulo mhlab’ungentla. Ugqatso lobu bomi lufuna umntu
onobulumko, ochubekileyo nothobekileyo. Kungenjalo uya kuzifumana
sowukwantshabalalo. Banoyolo abagcampuza emarhiweni aluhlaza kuba le
ntlupheko bakuyiva ngondiva. Mhla nafa nakubalisa ngendlala na
emazulwini? Babe oonyana boonantsi bephulula izisu eziyimipatsiya.
6 Inkululeko yomnt’omtsha isezandleni zakhe. Icebo linye kukuzikhulula
kwiimbophelelo. Ungaqhoboshi ingqondo ngenxa yokoyika. Ayilo lizwe
lamabhetyebhetye eli. Zixhwithele mnt’omtsha kuloo ngobozi igcwel’intlutha,
ukubekwa kwezithebe sukulindela injoli ukuba mayijole. Hleze kuthi
kant’unyoko walotyolwa ngamaduna. Buyadlavuk’ubudlelwane xa kusabiwa
izithebe, zijamelane izizwe kuphel’uxolo. Sakumthatha phi umgwebi
uSokhetye? Ulutsha lunamandla qha alunamdla. Ulutsha luhlakaniphile qha
aluhlaziyekanga, ulutsha malukhuthale lungakhuthuzi. Vuka mnt’omtsha
ikamva lakho lisezandleni zakho.
[Sicatshulwe kwiphephandaba iSolezwe lomhla we-14 Juni 2018 saza sahlelwa]
Grade 9 IsiXhosa HL 4
1.1 UFundiswa ubhekisa koobani ngokomhlathi wokuqala?
A Umlisela nomthinjana
B Koomama nootata
C Kumaxhego namaxhegokazi
D Kwiinkosi neenkosazana (1)
1.2 Yintoni le kuthiwa ulutsha maluyikhulule kula mhlathi wokuqala?
A yimiqobo
B yiminqwazi
C yimizimba
D yidyokhwe (1)
1.3 Lithetha ukuthini igama ’ukuqhobosheka’ elifumaneka kumhlathi wokuqala?
A ukubopheleleka
B ukuqhubeka
C ukukhululeka
D ukubaluleka (1)
1.4 Chonga isivakalisi esibonisa ukuba imfundo ayisiso isifo.
A Imfundo mayenziwe ibe sefashonini
B Icekwa lilele kuwe mnt’omtsha
C Makufundwe imfundo ayosuleli ayilobhula
D Imfundo liqula elingazange latsha (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 5
1.5 Xela ubungqina obufumaneka kwisicatshulwa obubonisa ukuba ulutsha
lwanamhlanje lunakho nalo ukuphumelela?
A Lungazama kuba siphila kwilizwe lobunzima.
B Qiqa qhawe langomso uliqhayiya lesizwe.
C Kukuthembela ebazalini babo ngokubabonisa impilo.
D Impumelelo ikwabo bangonqeniyo ngokwesicatshulwa. (1)
1.6 Shwankathela ingongoma ephambili ekuxoxwa ngayo kumhlathi wesi-4
A Yingcamango ebonisa ukungafundi kolutsha kuneziphumo ezinjani
ebomini.
B Umbhali unqanda ulutsha lungabi ngamaxhoba ezinto
ezingendawo.
C Uthundeza ulutsha lulandele okuhle okusezintliziyweni zabo
bangatyhafi.
D Ucenga umlisela nomthinjane ukuba ufunde ixesha esiphila kulo libi (1)
lifuna imfundo.
1.7 Xa ubulindele ukuzuza umthamo ozeleyo, usuke ungazuzi nto ibheke phi.
Sesiphi isaci esisetyenziswe kwisicatshulwa esithetha into enye nale ibhalwe
ngasentla.
A Kukufa namthanyana
B Kukugxotha ikati eziko
C Ukugcampuza emarhiweni aluhlaza
D Ukulala emqokozweni (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 6
1.8 Umbhali ungxolisa ulutsha usebenzisa isivakalisi esithi musani ukuzenza
amaxhoba kwaba xholovane.
Ucinga ukuba ngoobani aba xholovane?
A Ngabazali bolutsha olukhankanywe apha.
B Ngabafundi besi sicatshulwa.
C Lulutsha olufuna ukuncedwa.
D Ngabathengisela ulutsha iziyobisi notywala. (1)
1.9 Banoyolo abagcampuza emarhiweni aluhlaza.
Nika intsingiselo yesi sivakalisi singentla.
A Banoyolo abangamahlwempu
B Banoyolo abalambileyo
C Banoyolo abazizityebi
D Banoyolo abadiniweyo (1)
1.10 Ulutsha lwanamhlanje lwahluke njani kulutsha lwangonyaka we-1976?
A Ulutsha lwanamhlanje alunawo umoya wokulwela oko bakufunayo
njengabo bonyaka we-1976.
B Ulutsha lwamhlamnene luzifanela nolutsha lwangoku kuba nalo
lulwela amalungelo alo.
C Ulutsha lonyaka we-1976 lwawa umoya lwakungafumani oko
lwalukulwela.
D Ulutsha lwangoku aluzimiselanga ekulweni ucalucalulo neemeko (1)
ezimbi zoqoqosho.
Grade 9 IsiXhosa HL 7
1.11 Musani ukuzenza amaxhoba otywala, musani ukuzenza amaxhoba eziyobisi.
Uthini umba ophambili ofumaneka kwesi sivakalisi singasentla?
A Usixelela ngokuthandabuza kolutsha.
B Ukhuthaza ulutsha lufunde lugqibelele.
C Ulumkisa ulutsha ngobungozi bokusebenzisa iziyobisi.
D Ubonisa ulutsha ubomi obulungileyo obunempumelelo. (1)
1.12 Yinyani okanye bubuxoki xa kusithiwa ulutsha lunamandla qha alunamdla?
A Yinyani ulutsha alunamandla kodwa lunomdla.
B Yinyani alusenamdla ngenxa yokunqongophala komsebenzi.
C Yinyani kuba ulutsha luyonqena kakhulu.
D Yinyani umlisela nomthinjane ufuna ukwenzelwa. (1)
1.13 Iimfuno zolutsha lwamhlamnene zahluke njani kwiimfuno zolutsha lwalemihla?
A Ulutsha lwanamhlanje lulwela imisebenzi, ulutsha lwamhlamnene
lwalulwela imfundo.
B Ulutsha lwanamhlanje lulwela imfundo, olwamhlamnene lwalulwela
imisebenzi.
C Ulutsha lwaleminyaka lulwela ukulingana ngokwesini,
olwamhlamnene lwalungenaxesha lanto.
D Ulutsha lwamhlamnene lwalulwela ukuxhatshazwa kwabantwana, (1)
olwangoku lulwela amalungelo.
Grade 9 IsiXhosa HL 8
1.14 Imfundo sisikrweqe sokugxoth’ ikat’eziko.
Nika intsingiselo yesi saci singasentla.
A Sisixhobo sanaphakade ebomini
B Sisixhobo sokubetha ikati engevayo
C Sisixhobo sokugxotha indlala
D Sisixhobo solwazi ekuhlaleni (1)
1.15 Musani ukuzenza amaxhoba kwaba xholovane.
Ingaba umbhali usebenzise oluphi ulwimi kwesi sivakalisi singasentla?
A Ulwimi olulumkisayo
B Ulwimi olucengayo
C Ulwimi oluncomayo
D Ulwimi olukhohlisayo (1)
1.16 Ungamnceda njani umntu ojongene nengxaki yokusebenzisa iziyobisi?
A Umkhuthaza ukuba makaye esikolweni.
B Umkhuthaza ukuba makaye ecaweni.
C Umkhuthaza ukuba makaye kwirihebhu.
D Umkhuthaza ukuba adlale ibhola. (1)
1.17 Icekwa lilele kuwe mnt’omtsha.
Loluphi uphawu lokubhala olufumaneka kwisivakalisi esingentla?
A Luphawu lombuzo
B Sisimeli nobumba
C Isingxi nesiphumlisi
D Luphawu lwesikhuzo (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 9
1.18 Ikamva lakho lisezandleni zakho.
Chaza intsingiselo yeli binzana lingasentla.
A Ubomi bakho busezandleni zabazali.
B Ubomi bakho buxhomekeke kuwe.
C Ubomi bakho buxhomekeke kubahlobo.
D Ubomi bakho buxhomekeke kwimfundo. (1)
1.19 Ithini imvakalelo yombhali kumhlathi wesibini kwesi sicatshulwa?
A Uxhalabile ngenxa yolutsha olusebenzisa iziyobisi.
B Uyathandabuza ngenxa yolutsha olusebenzisa iziyobisi.
C Akakhathali ngenxa yolutsha olusebenzisa iziyobisi.
D Umoya wakhe uyavuya ngenxa yolutsha olusebenzisa iziyobisi. (1)
1.20 Sijoliswe koobani esi sicatshulwa?
A Kubazali abanabantwana abangasebenziyo.
B Kubaphathi bakarhulumente beli lizwe.
C Kwabezoqoqosho nenzululwazi.
D Kulutsha olujongene nobomi obumfiliba. (1)
1.21 Ucinga ukuba isihloko esithi ‘Liphi ikamva lomntu omtsha?
Sibe nafuthe lini kuwe mfundi?
A Sibonisa ukuba ulutsha malufunelwe imisebenzi.
B Sibonisa ukuba ikamva labo lisezandleni zabo.
C Sibonisa ukuba ulutsha malucele amalizo.
D Sibonisa ukuba abazali mabangenelele. (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 10
1.22 Xela injongo yombhali ngesi sicatshulwa.
A Ufuna ulutsha lumanyane, lube yinto enye.
B Ukhuthaza abazali ukuba baxhase abantwana babo.
C Makuqwalaselwe ubunzima nokungazithembi kulutsha.
D Ulutsha malufumane umdla kwizinto zelizwe labo (1)
1.23 Yeyiphi indima edlalwa yimfundo ekubumbeni ikamva lolutsha?
A Ayibaniki mathuba emisebenzi imfundo.
B Ibanika ulwazi, ukucinga nokwenza izigqibo.
C Ibenza bazive bebalulekile kunabanye abantu.
D Ibenza bakwazi ukuchitha isithukuthezi. (1)
1.24 Ingaba umbhali uphumelele ukwazisa abantu ngemicelimingeni ejongene
nolutsha ngokwesicatshulwa?
A Uphumelele kuba uziveze zonke iinkalo ezijongene nolutsha.
B Uphumelele kuba ulutsha luziyekile iziyobisi.
C Uphumelele kuba ulutsha lufumene imisebenzi.
D Uphumelele kuba ubenze bazilangazelele iziyobisi kunakuqala. (1)
1.25 Myalezo mni umbhali awudlulisayo kwesi sicatshulwa?
A Umyalezo uthi ulutsha maluvuke, lufunde lukwazi ukuzimela
nokuzenzela.
B Umyalezo uthi maluyeke ukufunda kuba abafumani misebenzi
ephathekayo.
C Umyalezo uthi maluchithe isithukuthezi besebenza ekhaya njengoko
kufanelekile.
D Umyalezo uthi mabaxole hleze ngenye imini bawufumane (1)
umsebenzi.
[25]
Grade 9 IsiXhosa HL 11
Umbuzo 2
2.1 Isibhengezo-ntengiso
Funda esi sibhengezo-ntengiso silandelayo uze uphendule imibuzo esekelwe kuso.
IIBHEGA ZAKWANOLUNTU
Yifumane ngendlela yakho
Zonke iibhega zixabisa ama-R40
Zihanjiswa simahla ngamaxesha omsebenzi
ZI-ODELE EYAKHO NGOKU 083 123 4567
[Ityathwe kwi-intanethi yaze yahlelwa]
2.1.1 Kutheni umzobi wesi sibhengezo esebenzise umfanekiso webhega?
A Ufuna ukutsala abathengi bazive benqwenela ukuthenga le bhega.
B Ufuna ukubonisa abathengi ukungafikeleleki kwebhega.
C Ufuna ukubonisa abathengi ubumdaka bendawo ekuthengiswa kuyo.
D Ufuna ukubonisa abantu umxube othengiswa kule venkile. (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 12
2.1.2 Sijoliswe koobani esi sibhengezo–ntengiso?
A Kumaxhego namaxhegwazana
B Kwizigulane nabo baphilileyo
C Kulutsha lonke jikelele
D Kuluntu oluthanda ibhega (1)
2.1.3 Cacisa ngegama elinye ukuba iibhega zakwaNoluntu ziyalingana ngexabiso.
A zonke
B zingcamle
C zithande
D zifumane (1)
2.1.4 Sithini isilogan sesi sibhengezo-ntengiso?
A Iibhega zakwaNoluntu
B Zihanjiswa simahla
C Yifumane ngendlela yakho
D Zi-odele eyakho ngoku (1)
2.1.5 Ingaba umthengisi uphumelele ekugqithiseni umyalezo kule ntengiso?
A Uphumelele kuba iinkcukacha zale ntengiso azibonakali.
B Uphumelele kuba zonke iinkcukacha zale ntengiso zikhona.
C Akaphumelelanga kuba iinkcukacha zale ntengiso aziveli zonke.
D Akaphumelelanga kuba iinkcukacha zale ntengiso azicacanga. (1)
[5]
Grade 9 IsiXhosa HL 13
2.2: Ikhathuni
Funda le khathuni ingezantsi uze uphendule imibuzo esekelwe kuyo.
UFifi unkcenkceshela iintyantyambo esebenzisa umbhobho
wamanzi
[Icatshulwe kwi-inthanethi yaze yahlelwa]
2.2.1 Baxoxa bephi aba bantu abakulo mfanekiso? (1)
2.2.2 Cacisa indlela avakalelwa ngayo umntu okwisakhelo sesi-2. (1)
2.2.3 Ingaba yindlela elula le yokubaleka netanki? Xhasa impendulo yakho. (2)
2.2.4 Ingaba indlela aphendula ngayo uFifi yamkelekile? Xhasa impendulo (2)
yakho.
Grade 9 IsiXhosa HL 14
2.2.5 Uyavuma ukuba le ntwazana iyamkele ingcebiso eyinikwayo
yokulondoloza amanzi xa uqwalasele isakholo sesi-4? (1)
2.2.6 Nika umyalezo wale khathuni. (1)
2.2.7 Cebisa ukuba yeyiphi enye indlela anokulondoloza ngayo amanzi xa (2)
enkcenkceshela.
[10]
Grade 9 IsiXhosa HL 15
Umbuzo 3
Isishwankathelo
Funda isicatshulwa uze ushwankathele uchaze okulindelekileyo kumqeshwa ngokwale
miyalelo elandelayo.
1. Bhala iingongoma ezisiXHENXE.
2. Nombola izivakalisi ukusuka kwingongoma yoku-1 ukuya kweyesi-7.
3. Bhala ingongoma ibe NYE kwisivakalisi.
4. Sebenzisa awakho amagama kangangoko unako.
5. Isishwankathelo kufuneka sibe ngamagama angama 70-80.
6. Bhala inani lamagama owasebenzisileyo kwizibiyeli ekupheleni
kwesishwankathelo.
7. Musa ukubhala isihloko kwisishwankathelo.
Okulindelekileyo kumqeshwa
Bonke ubudlelwane babantu kuquka abo bangabaqeshi kunye nabasebenzi
banenjongo abanazo emisebenzini yabo. Ukugxeleshana ngamehlo kuvame
ukwenzeka xa iimfuno kunye namalungelo engafezekiswa.
Xa uqala umsebenzi omtsha kufuneka uqiniseke ukuba uyakuqonda, ucacelwe
koko uqashelwe kona nezinto oza kudibana nazo. Umqeshi kunyanzelekile
akholwe nguwe nomsebenzi owenzayo. Kubalulekile ukuba wazi omawukulindele
kumqeshi wakho. Oogxa abatsha apha emsebenzini balindele ukuba
uwusebenze umsebenzi ngengqondo evulekileyo. Kulindeleke ukuba uthembeke
emsebenzini ngalo lonke ixesha. Fika emsebenzini ngexesha ungaphumi
lingekafiki ixesha lokuphuma emsebenzini. Tsalela umnxeba umphathi umazise
ukuba uyagula okanye uza kulibaziseka.
Kulindeleke ukuba unyaniseke, uziphathe ngobuchule, unxibe ngokufanelekileyo
kwisikhundla okuso. Izinto zidla ngokuba nzima kakhulu kodwa zibonakale zilula
ephepheni xa uzijonga ucinge ukuba uza kukhawulezisa uziqoshelise. Ngamanye
amaxesha inkampani iba nemigaqo efuna ukuba mayilandelwe kusetyenzwe
ngayo. Imisebenzi ekulindeleke ukuba yenziwe ngelo xesha ibhalwe kwitshathi
Grade 9 IsiXhosa HL 16
kohluke ngokweenkampani. Iimfuno zomsebenzi ziye zingapheleli kuloo tshathi
kubakho nezinye ezingaxelwanga.
Umqeshi ulindeleke ukuba ahlale nawe phantsi akucacisele ngentlawulo oza
kuyifumana ekupheleni kwenyanga. Kubalulekile ukuba akuqeqeshe kwizinto
ezintsha zomsebenzi kunye neemeko ezikhuselekileyo abasebenza phantsi
kwazo abasebenzi bale nkapani. Ingcaciso epheleleyo yenkampani kumgaqo-
nkqubo wayo ingakumbi kwizinto ezikubophelelayo zakho zomsebenzi, kunye
neempendulo zobulungisa ezakhayo nezivela kumphathi wakho uziva ngaye.
Khumbula uninzi lwale migaqo lukhuselwa ngumthetho.
Ukuxoxa ngezi mfuno zomsebenzi kunye neyantlukwano ephakathi komqeshi
nomqeshwa kukhokelela ekuvalekeni komda ophakathi komqeshi kunye
nomsebenzi batsho baphumelele ngakumbi kumsebenzi wabo.
[Ithathwe kwi-Talent 360 – Private Sector yaze yahlelwa]
Grade 9 IsiXhosa HL 17
Umbuzo 4
Izakhi nemigaqo yokusetyenziswa kolwimi
Funda le prozi ingezantsi uze uphendule imibuzo esekelwe kuyo.
Ixabiso likamama
Ixabiso likamama alinakulinganiswa nalo naliphi na ilitye elinqabileyo emhlabeni.
Akakho umntu obaluleke njengomama eluntwini lonke. Wonke umntu apha
emhlabeni uzelwe ngumama. Ubuhle bakhe bondele entliziyweni. Xa uzikisa
ukucinga kuye kube ngathi lo mntu ongumama ngoyena unoxanduva olukhulu
apha emhlabeni. Akaneli kutsala nzima iinyanga ezisithoba kuphela, koko
ujongana neemeko zokukhulisa olo sana aluzise emhlabeni, aluqeqeshe ukuze
lube sisibane esizweni.
Eyona nto abalasele ngayo umama luthando emntwaneni wakhe. Nokuba sele
eyinkonde, umntu uya kumva evakalisa iimvakalelo neenkumbulo zakhe
ngomzalikazi wakhe, nokuba sele iyiminyaka engamashumi asixhenxe ubudala
wamshiyayo. Olukamama uthando alutshintshi. Akukhathaliseki nokuba angade
oluphale. Abaninzi bathi isizathu soko yinkaba le idibanisa umama nomntwana, le
ibangela kubekho elaa khonco lothando elingasokuze liqhawulwe nangubani na.
Umama uzisa ulonwabo kumakhaya ethu. Umama uzisa ubushushu phakathi
kosapho. Kwantlandlolo yayinguye owayephethe isibane ekhanyisela inzala
yakhe. Abantwana bakhe xa bemteketisa bathi nguNozala. Siyavuma ukuba
umama uyintloko yekhaya.
[Ithatyathwe kwincwadi ethi “Sichumile ISIXHOSA” Ibanga lesi-9 yaze yalungiselelwa olu
vavanyo]
Grade 9 IsiXhosa HL 18
4.1 Uthando lukamama lusoloko lukhona nokuba sekumnyam’ entla.
Khetha isibizo kwesi sivakalisi usinikwe ngasentla?
A kumnyama
B soloko
C lukamama
D uthando (1)
4.2 Chonga isivakalisi esilula kwezi zivakalisi zingezantsi.
A Ubuhle bakhe bondele entliziyweni.
B Ubuhle bakhe bondele kodwa entliziyweni.
C Ubuhle bakhe bondele kuba buyamangalisa.
D Ubuhle bakhe bondele nangona busemzimbeni. (1)
4.3 Nika igama elithetha into efanayo neli libhalwe ngqindilili ‘uchulumanco’.
A ulonwabo
B ubulumko
C ubushushu
D intlutha (1)
4.4 Uya kumva evakalisa iimvakalelo neenkumbulo zakhe ngomzalikazi wakhe.
Xela umsebenzi wesimamva esikrwelwe umgca kwigama elingasentla.
A Kukubonisa ubuncinane ngokuzalwa
B Kukubonisa ubukhulu okanye isandiso
C Kukubonisa isini sobukhomokazi
D Kukubonisa ubuninzi ngokwenani (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 19
4.5 Umama orhabaxa akathandwa ngabantwana.
Khetha igatya elibalulayo kwesi sivakalisi singasentla.
A umama
B orhabaxa
C akathandwa
D ngabantwana (1)
4.6 Ilizwi likamama liyafuna ukumanyelwa. Ilizwi likamama alidliwa mpuku.
Dibanisa ezi zivakalisi ZIBINI ngesihlanganisi.
A Ilizwi lakhe lifuna ukumanyelwa kuba ilizwi likamama alidliwa mpuku.
B Ilizwi likamama liyafuna ukumanyelwa kuba ilizwi alidliwa mpuku.
C Ilizwi likamama liyafuna ukumanyelwa kuba impuku ayizokulidla.
D Ilizwi likamama liyafuna ukumanyelwa kuba alidliwa mpuku. (1)
4.7 Ubuhle bondele entliziyweni yomntu ongumama.
Khetha isichazi kwisivakalisi esingasentla.
A bondele
B sisidalwa
C yomntu
D singumama (1)
4.8 Xela ukuba eli gama ‘emhlabeni’ sesiphi isigaba sentetho.
A Sisihlomelo sendawo
B Sisihlomelo sexesha
C Sisihlomelo sobunjani
D Sisihlomelo sobungakanani (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 20
4.9 Khetha isivakalisi kwezi zingezantsi esithabathe iinjongosenzi ezimbini.
A Umama ufudumezela usana ubisi
B Umama ufudumeza ubisi ngoku
C Ubisi uzakulufudumeza xa evukile
D Ubisi lufudunyezwa ngumama (1)
4.10 Khetha esinye isivakalisi esinentsingiselo eyahlukileyo kule ifumaneka
kwisicatshulwa ngokusebenzisa igama ‘intloko’.
A Ndiyathemba nowakho umama uyintloko yekhaya.
B Umama ukhalaza ngentloko yakhe ebuhlungu mihla le.
C Umama uthe utata nguye intloko yekhaya.
D Umama udibene nentloko yesikolo yaze yamdibanisa nootitshala. (1)
4.11 Umama ufana nelitye elinqabileyo emhlabeni.
Cacisa ukuba sithetha ntoni esi sivakalisi singentla?
A Umama akanalo ixabiso
B Ixabiso labantwana bakhe libalulekile
C Ixabiso likamama libalulekile
D Ixabiso lentsapho yakhe libalulekile kuye (1)
4.12 Khetha impendulo echanekileyo yesifinyezi segama ‘umfundisi’ kwezidweliswe
ngezantsi.
A Umf
B Umfu
C Umfdsi
D Umfuds (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 21
4.13 Ingaba ngenene oxhela eyakhe akabuzwa?
Xela uphawu lokubhala olusetyenziswe kwisivakalisi esingasentla.
A Lusisimeli nobumba
B Luphawu lesikhuzo
C Liqhagamshela
D Luphawu lombuzo (1)
4.14 Wonke umntu apha emhlabeni uzelwe ngumama.
Loluphi udidi lwesimelabizo olufumaneka kwesi sivakalisi singentla.
A Isimelabizo soqobo
B Isimelabizo soqobo sokugxininisa
C Isimelabizo sokwalatha
D Isimelabizo soquko (1)
4.15 Khetha isivakalisi esibhalwe ngokuchanekileyo kwezi uzinikwe ngezantsi
ngokwesicatshulwa.
A Lo mntu ungumama uluxanduva olukhulu apha emhlabeni.
B Lo mntu ungumama unogxanduva olukhulu apha emhlabeni.
C Lo mntu ungumama unoxanduva olukhulu apha emhlabeni.
D Lo mntu ungumama unonxanduva olukhulu apha emhlabeni. (1)
4.16 Kwantlandlolo yayinguye owayephethe isibane ekhanyisela inzala yakhe.
Esi sivakalisi singasentla sikweliphi ixesha?
A Kwixesha elizayo
B Kwixesha elidlulileyo
C Kwixesha eladlulayo
D Kwixesha elimiyo (1)
Grade 9 IsiXhosa HL 22
4.17 Abantwana bathi, “Sithanda ukutya okuphekwe ngumama”
Guqula esi sivakalisi sibe kwingxelo-ntetho.
A Abantwana bathi bathanda ukutya okuphekwe ngumama.
B Bathanda ukutya okuphekwe ngumama, batshilo abantwana.
C Ukutya okuphekwe ngumama kuthandwa ngabantwana.
D Abantwana bathe bathanda ukutya okuphekwe ngumama. (1)
4.18 Nkolelo ni esoloko isayanyaniswa noomama, khetha impendulo echanekileyo
ngezantsi ngokwesicatshulwa?
A Indawo kamama isekhitshini
B Oomama banamandla okucinga njengootata
C Oomama bayakwazi ukuqhuba izigadla
D Oomama bonga iintsapho zabo ngobunono (1)
4.19 Umhlathi wesithathu usichazela ngeendlela ezithile ezibonisa uthando lukamama.
Khetha indlela ibenye ekhankanywe kulo mhlathi kwezi uzinikwe ngezantsi.
A Umama uhlala enamacebo okwenza izinto.
B Umama uzisa ubushushu phakathi kosapho.
C Umama akakhethi mntwana utheni ekhaya.
D Umama yintsika yekhaya, kwanehlabathi. (1)
4.20 Khetha igama elithetha into enye neli ‘uNozala’
A umama
B umakazi
C umanci
D umakhulu (1)
[20]
Isiphelo
Grade 9 IsiXhosa HL 23