Zunar Sir
Zunar Sir
-:+¦ªÉɺÉEåòpù :-
ÊVÉ.{É.EòxªÉÉ |ɶÉɱÉÉ,ʶɴÉÉVÉÒ
|ɶÉÉ ,ʶɴÉÉVÉÒ xÉMÉ®ú ˽þMÉÉä±ÉÒ÷
ºÉxÉ-2025-26
1
izfrKki=
‘kS{kf.kd o”kZ 2025 -26 izLrqr la’kks/ku vgokykr lekfo”V dj.;kr vkysys la’kks/ku
gs eh Lor% dsys vkgs- ;k la’kks/kuklkBh eyk ek>s ekxZn’kZd ¸ÉÒ¨ÉiÉÒ Ê¶ÉiÉ±É Ë¶Énäùs] eWMe
vf/kO;k[;krk ;kaph eyk enr >kyh vkgs- vls eh izfrKki=kr ?kksf”kr djrks-
la’kks/kd
ºÉÆiÉÉä¹É nùkÉ®úÉ´É ZÉÖÆVÉÉ®äú
2
eq[;k/;kidkps izek.ki=
izekf.kr dj.;kr ;srs dh] Jh ºÉÆiÉÉä¹É nùkÉ®úÉ´É ZÉÖÆVÉÉ®äú] ;kauh U;q-gk;Ldqy xksjxs kao rk-
lsuxkao ft-fgaxksyh ;sFkhy b-8 oh P;k fon;kF;kZauk baxzth okpukr ;s.kk&;k vMp.kh o
R;kojhy mik;;kstuk ** ;k fo”k;koj la’kks/ku dsys vkgs- o vkEgkayk f’kQkj’kh lqpfoY;k
vkgsr-
R;kewGs vkeP;k ‘kkGsph xq.koRrk ok<.;kl fuf’prp enr >kyh vkgs- ;kr ‘kadk ukgh-
3
ekxZn’kZdkps izek.ki=
izekf.kr dj.;kr ;srs dh] Jh larks”k nRrjko >qatkjs] ;kauh U;q-gk;Ldqy xksjsxkao rk-
lsuxkao ft-fgaxksyh ;sFkhy b-8 oh P;k fon;kF;kZauk baxzth okpukr ;s.kk&;k vMp.kh o
R;kojhy mik;;kstuk ** gk d`frla’kks/ku vgoky Jh Jh larks”k nRrjko >qatkjs g;kauh ftYgk
f’k{k.k o izf’k{k.k laLFkk fgaxksyh laLFksl lknj dsyk vkgs- Jh Jh larks”k nRrjko >qatkjs gs
ekÖ;k iw.kZ ijhp;kps vlwu gk d`frla’kks/ku vgoky ekÖ;k ekxZn’kZuk[kkyh lknj dsysyk vkgs-
izLrqr vgoky gk ;k iwohZ vU; f’k{k.k laLFksdMs vxj eqY;ekiu dj.kk&;k rRle laLFksdMs
lknj dj.;kr vkysyk ukgh-
4
la’kks/kdkus baxzth okpukr ;s.kk&;kvMp.kh o R;kojhy mik;;kstuk lqpfo.;klkBh gs
la’kks/ku dsys vkgs- gs la’kks/ku djrkuk la’kks/kdkyk ;ksX; osGh ;ksX; izfrlkn ns.kk&;k loZ
izfrlkndkaps vkHkkj la’kks/kd ;sFks O;Dr djhr vkgs-
la’kks/kdkyk ;k la’kks/kuke/;s T;kaps cgqewY; ekxZn’kZu ykHkys vls Jherh f’kry f’kans eWMe
;kaps la’kks/kd eu%iwoZd vkHkkj O;Dr djhr vkgs-
5
izdj.k Øa- ri’khy i`”B Øa-
1-1 izkLrkfod 10 rs 11
1-4 mfn~n”Vs
1-5 ifjdYiuk 13
1-6 x`ghrds
6
2- lanHkZ la’kks/ku o lkghR;kpk vk<kok 15
2-2 mfn~n”Vs 17
2-3 fu”d”kZ 18
3- Lka’kks/kukph dk;Zi/nrh 19
3-3- U;kn’kZ 23
7
4- ekghrhps ladyu] fo’ys”k.k o vFkZfuoZpu 26
5- fu”d”kZ o f’kQkj’kh 42
5-1 lkjka’k 43
5- 2 fu”d”kZ 44
5-3 f’kQkj’kh 45
ifjf’k”Vs 46 rs 47
izfrlkndkaph ;knh 48
8
izdj.k
dzekad 1
la’kks/ku fo”k;kph
vksG[k
9
1-1 izLrkouk
vktps ;qx gs Li/ksZps ;qx vkgs- vkt Li/kkZe; thoukr tx.;klkBh vkiY;k fopkjkpah nsok.k ?ksok.k
dj.ks vR;ar vo’;d vkgs- R;klkBh Hkk”kk voxr vl.ks gh ,d egRRokiw.kZ ckc vkgs-
vkTkP;k Li/kkZRed txkr fVd.;klkBh dsoG ekr`Hkk”kk voxr vlwu pkyr ukgh rj jk”Vªh; Hkk”kk o
vkarjjk”Vªh; Hkk”kk gh lq/nk voxr vl.ks vR;ko’;d vkgs-
ejkBh gh vkiyh ekr`Hkk”kk fganh vkiyh jk”Vªh; Hkk”kk o baxzth gh vkarjjk”Vªh; Hkk”kk Eg.kwu
vksG[k.;kr ;sr-s vktpk fon;kFkhZ gk tUerkp ekr`Hkk”kk f’kdrks i.k R;kyk i.k R;k b;Rrk 8 oh 10 oh
Ik;Zar lq/nk okprk ;sr ukgh-
tsOgk ejkBh gh vkiyh ekr`Hkk”kk vlwu vkiY;kyk rh okprk ;sr ukgh- rj baxzth Hkk”kk d’kh okprk ;s.kkj
b;Rrk 8 oh Ik;ZarP;k fon;kF;kZayk lq/nk okprk ;sr ukgh- R;kauk okpukr vusd leL;k ;srkr-
l/;k egkjk”Vª ‘kklukus baxzth fo”k;kyk b;Rrk ifgyh iklqu f’kdfo.;kl lq:okr dsyh vkgs- ;kps
dkj.k Eg.kts gsp dh fon;kF;kZauh baxzth Hkk”ksoj izHkqRo feGokos-
10
industries of the world require trained personnel for their
developments- For this also learning of English is a must.
;ko:u vkiY;kyk baxzth Hkk”ksps egRRo y{kkr ;sr-s vkt izR;sd ns’k gk izxrh iFkkoj vkgs- R;klkBh
izR;sd Hkk”ksr vlysys Kku gs mi;ksxkr vk.kys ikghts- baxzth Hkk”ksr Kkukps HkaMkj vkgs- vusd ‘kkL=Kkauh
fopkjoarkuh vkiys fopkj baxzth Hkk”ksr fygwu Bsoys vkgs- baxzth Hkk”ksps egRRo fnols &fnol ok<r
pkyysys vkgs-
;k lokZapk vk<kok ?ksmu baxzth fo”k; gk fo”k; b;Rrk 1 yh iklqup f’kdfo.;kl lq:okr >kyh
vkgs- baxzth gh vkiyh ekr`Hkk”kk ulY;keqGs baxzthP;k v/;;u v/;kiukr leL;k fuekZ.k gksrkr-
tjh ekuokus Loiz;Rukus Hkk”kk voxr dsyh vlyh rjh R;k Hkk”ksr dkaykarjkus cny gksr xsY;kps
vki.kkl fnlwu ;sr-s iqohZ laLd`r Hkk”ksrp loZ Kkukph izdzh;k pkyr vkgs- ijarq gh Hkk”kk vo?kM vlY;kus
nsoukxjh fyihph mRiRrh >kyh- fofo/k xzaFklaink th laLd`re/;s miyC/k gksrh rh ejkBh fganh] baxzth ;k
Hkk”ksr Hkk”kkarjhr dj.;kr vkyh- ;k ek/;ekrqu vQkV vls Kkulkxj fuekZ.k dj.;kr vkys- gs Kku
fon;kF;kZauk feGkos ;klkBh fofo/k ‘kkGke/kwu fofo/k fo”k;kP;k ek/;ekrwu fon;kF;kZauk Kkukps /kMs ns.;kpk
iz;Ru f’k{kd djrkr ;klkBh eqykauk R;kaph v{kj vksG[k gk ik;k etcqr d:u R;kauk okpukph lo;
tMfoyh tkrs- ijarq izR;sdp fon;kFkhZ ;k dlksVhr [kjk mrjrksp vls ukgh tj dkght.k pkaxY;kizdkjs
okpu d: ‘kdrkr] dkghyk okpu dj.ks vo?kM tkrs- ijarq fon;kF;kZauk tj v{kj vksG[k uhV ulsy
fdaok v{kj vksG[k uhV okD;kpk xkHkk;Z R;kyk vrqVi.ks okpY;kus dGr ulsy-
rj rs okpu fujFkZd Bjrs- dkj.k rs Kku vkdyuh; vlrs- R;k okpukrwu fon;kF;kZauk dks.krkp cks/k gksr
ukgh- jkekph lhrk dks.k \ gkp iz’u loZ ‘ksoVh R;kleksj mHkk jkgrks-
11
1-2 leL;k izfriknu
^^ U;q-gk;Ldqy xksjx
s kao rk-lsuxkao ft-fgaxksyh
;sFkhy b-8 oh P;k fon;kF;kZauk baxzth okpukr ;s.kk&;k
vMp.kh o R;kojhy mik;;kstuk **
1-3 leL;sps egRRo o xjt
okpukeqGs eqykaph f’k{k.kkrhy izxrh vlek/kkudkjd vkgs gs letY;keqGs R;k okpukr ;s.kk&;k
leL;k nqj dj.;klkBh la’kks/ku dj.ks xjtsps vkgs- R;keqGs fon;kF;kZaph f’k{k.kkrhy izxrh lq/kkjsy
fon;kF;kZauk fyghrkauk vusd vMp.kh ;srkr- vM[kGr okpus- ,[kkn;k’kCnkr tkLr varj Bso.ks] eukrys
‘kCn Vkdwu okpus ;k R;kaP;k vMp.kh nqj dj.ks egRRokps vkgs- dkj.k okukeqGs vki.k fofo/k iqLrdkaps
okpu d:u vf/kd ekghrh feGq ‘kdrs- okpukeqGs vki.k Kku] vkRehd lek/kku] vkuan] vkRevfo”dkj]
eu’kkarh] lqlaLdkj d: ‘kdrks- ijarq gs dsOgk tsOgk pkaxys okpu djrk ;sbZy rsOgk R;keqGs okpu dkS’kY;
fodflr dj.ks xjtssps vkgs- R;kRi;Z O;kogkjhd dkS’kY; eu’kkarh gs dkS’kY; izkIr dj.;klkBh okpukph
vko’;drk vkgs- okpukps egRRo [kkyhyizek.ks vkgs-
1- laLd`rhlao/kZu
vkt okpudysyk vUkU;lk/kkj.k egRRo izkIr >kys vkgs- eqnz.k dysP;k ‘kks/kkeqGs okpukOnkjs vki.k
laLd`rhpk ifjp; d:u ?ksow ‘kdrks-
doh dknacjhdkj ] dFkkdkj] ukVddkj] bfrgkldkj] oSnhd ys[ku dj.kkjs xzaFk fygwu lkghR; fufeZrh
djrkr R;kaps okpu d:u izsj.kk feGrs-
12
1-4 mfn~n”Vs
1-5 ifjdYiuk
1½ fon;kF;kZauk Loj O;atukps mPpkj ;krhy Qjd ekghrh >kY;kl rs okpu fcupwdi.ks djrhy
2½ fon;kF;kZauk v{kj o tksMk{kjs ;kaph vksG[k >kY;kl rs okpu izHkkohi.ks djrhy
3½ ljko ?ksr xsY;kus fon;kFkhZ vpwdi.ks okpu d: ‘kdrhy
4½ okpukph Li/kkZ ?ksr jkghY;kus R;kP;kr okpukph vkoM fuekZ.k gksbZy
5½ okpukps egRRo fon;kF;kZaP;k y{kkr vk.kwu fnY;kl R;kaP;kr okpukph xksMh fuekZ.k gksbZy
1-6 x`ghrds
1½ U;q-gk;Ldqy xksjx
s kao rk-lsuxkao ft-fgaxksyh ;sFkhy fon;kFkhZ baxzth Hkk”kssps fcupwdi.ks
okpu d: ‘kdr ukgh
2½ fon;kF;kZauk okpu dkS’kY;klaca/kh lfoLrj ekghrh feGr ukgh-
3½ fon;kF;kZauk eqGk{kjs] tksMk{kjs] ckjk[kMh bR;knhph vksG[k iw.kZi.ks d:u fnyh tkr ukgh-
13
4½ fon;kF;kZauk okpukpk ;ksX; ljko feGr ukgh-
5½ e/;arjh okpu ?ksrkuk fon;kF;kZaP;k pqdkadMs y{k fnys tkr ukgh-
6½ fon;kF;kZaP;k okpu leL;k nwj dsY;k tkr ukghr-
7½ fon;kF;kZauk okpukpk iqjslk ljko feGr ukgh-
8½ fon;kF;kZaP;k okpukr lq/kkj.kk vk.k.;klkBh fofo/k Li/kkZaps vk;kstu dsys tkr ukgh-
1½ U;q-gk;Ldqy xksjxs kao rk-lsuxkao ft-fgaxksyh & b;Rrk 8 rs 10oh Ik;Zarph f’k{k.k ns.kkjh ‘kkGk-
2½ fgaxksyh & rk-ft- fgaxksyh e/khy ,d xko
3½ b;Rrk & f’k{k.k ns.;klkBh ikMysys VIis Eg.kts b;Rrk
4½ baxzth & r`rh; Hkk”kk Eg.kwu f’kdfoyh tk.kkjh Hkk”kk
5½ okpu & Hkk”ksoj izHkqRo feGfo.;kps dkS’kY;
6½ leL;k & mfn~n”Vs lk/; dj.;klkBh dsysys v/;;u v/;kiu gks;
7½ fpdhRld & fof’k”V gsrw leksj Bsowu dsysyh ikg.kh Eg.kts fpdhRld gks;
8½ vH;kl o mik;;kstuk & mfn~n”Vs lk/; dj.;klkBh dsysys v/;;u v/;kiu gks;-
1½ fgaxksyh xkokvarxZr Jherh ‘kkarkckbZ eqatkth njkMs ek/;- fo|ky; fgaxksyh ;sFkhy b;Rrk 8 oh
e/khy 20 fon;kF;kZapk izLrqr leL;k e;kZnhr vkgs-
2½ ;k la’kks/kukr Jherh ‘kkarkckbZ eqatkth njkMs ek/;- fo|ky; fgaxksyh ;sFkhy b;Rrk 8 oh e/khy
20 fon;kF;kZapk fopkj dsyk vkgs-
3½ izLrqr la’kks/ku gs dsoG okpu dkS’kY;k iqjrsp e;kZnhr vkgs-
4½ ;k la’kks/kukr dsoG baxzth okpukpk fopkj dsyk vkgs-
14
izdj.k
dzekad 2
15
lanHkZ lkghR;kps egRRo
fuoMysY;k la’kks/kukyk ;ksX; ekxZn’kZu o fn’kk feGkoh Eg.kwu la’kks/kdkus ^^okpu dkS’kY;** ;kP;k’kh
lca/khr vl.kk&;k [kkyhy laf{kIr la’kks/kukpk vk<kok ?ksryk-
16
ojhy iqLrdkrwu d`rhla’kks/kdkus ;k iqLrdkrwu la’kks/ku i/nrhph fuoM dsyh vkgs- izLrqr
la’kks/kuklkBh izk;ksfxd i/nrhpk okij dsyk- rlsp c&;kp’kk dk;kZRed O;k[;klkBhgh ;k iqLrdkpk
vk/kkj ?ksryk vkgs-
;k o”kkZP;k baxzth iqLrdkrwu izLrqr la’kks/kuklkBh la’kks/kdkus okpu dkS’kY; ikg.;klkBh R;krhy [kkyhy
midzekph enr ?ksryh &
2- fon;kF;kZauk ‘kCnkps Li”V mPpkj djrk ;srs dk \ ;klkBh fon;kF;kZayk NksVh NksVh iqLrds okp.;kl
lkaxhryh-
fo”k; & b;Rrk 8 oh e/khy fon;kF;kZaP;k Hkk”khd o Hkkouhd {kerkoj ok³~e;hu o lkaLd`frd ;k
lg’kkys; dk;Zdzekpk ifj.kke vH;kl.ks ¼2017 & 18½ ‘kkldh; v/;kid egkfo|ky;] cqy<k.kk
mfn~n”Vs &
17
fu”d”kZ &
18
izdj.k
dzekad 3
19
3-1 izkLrkfod &
la’kks/ku Eg.kts dk; \ gs tk.kwu ?ks.;kiwohZ ‘kks/k Eg.kts dk; \ gs ekghr vl.ks xjtsps vkgs-
‘kks/k& ^^ lHkksorkYkP;k ifjljkrhy vxksnjp vfLrRokr vlysyh ckc n`”Vh{ksikr vk.k.ks Eg.kts ‘kks/k gks;-
**
la’kks/ku&
20
3-2 la’kks/ku i/nrh
la’kks/ku i/nrh
izk;ksfxd la’kks/ku i/nrhpk mi;ksx orZeku dkGkrhy leL;k lksMfo.;klkBh vkf.k ,[kkn;k
midzekph ifj.kkedkjdrk rikl.;klkBh gksrks-
21
izk;ksfxd i/nrhP;k ik;&;k &
1½ leL;k Bjfo.ks
2½ iz;ksxiwohZP;k ekghrhP;k oLrqfu”B uksanh
3½ izR;{k izk;ksfxd dk;Zokgh
4½ iz;ksxkuarjP;k ekghrhP;k oLrqfu”B uksanh
5½ nksUgh uksanhe/;s rqyuk
6½ loZlkekU; fu”d”kZ
7½ eq[; fu”d”kZ
1½ ckg; pykapk ifj.kke & f’k{k.k ‘kkL= gs lkekftd ‘kkL= vlY;kus ckg; pykpk ifj.kke gksrks-
ifjfLFkrhoj iw.kZ fu;a=.k ulrs-
2½ ,dkp ?kVdkpk ifj.kke ukgh- mnk & ,[kknh i/nr lkghR; ldkjkRed ifj.kke nk[kors rsOgk R;kr
f’k{kd] ckydkpk mRlkg] ifjlj vlsgh ?kVd vlrkr-
22
3½ ifjiDork & iz;ksxkrhy iz;qDrkph ifjiDork lrr ok<r vlrs iqoZ o mRrj pkp.khr Qkj osG xsyk
rj ifjiDork gk ?kVd ifj.kke d: ‘kdrks-
4½ d`f=erk & eqn~nke d`f=e ifjfLFkrh fuekZ.k dsysyh vlY;kus uSlfxZd okrkoj.kkpk yksi gksrks-
5½ tkx:drk & iwoZ pkp.khewGs iz;qDr ltx gksrks- uSlfxZd izfrlknkis{kk d`f=e izfrlkn feGw ‘kdrks-
6½ izk;ksfxd xVkr vkReh;rk ok<rs & iz;ksX;kpk izk;ksfxd xVkr lekos’k >kY;kus vkfRe;rk ok<wu rks
vf/kd d`fr’khy] ltx] mRlkgh gks.;kph ‘kD;rk vlrs- R;kpk ifj.kke iz;ksxkoj o ifj.kkekoj
gks.;kph ‘kD;rk vlrs-
7½ iz;ksT;kpk iwoZifjp; & i{kikr & iqoZ iqoZxzg tkx`r gks.;kph ‘kD;rk vlrs- R;keqGs oLrqfu”Brk
/kksD;kr ;sr-s
8½ vleku xVkus oS/krk deh & tj xV vleku >kys rj oS/krk deh gksr-s
9½ ljkljhdMs >qd.;kph izo`Rrh
10½ dlksV;kpk v;ksX; okij gks.ks ‘kD; vlrs-
11½ ,dy xV vfHkdYikr iqoZ v/;kiukpk izHkko iM.ks ‘kD; vlrs-
12½ ckg;dkjdkapk leku ifj.kke gksr ukgh-
3-3 U;kn’kZ&
izLrqr la’kks/kuklkBh fgaxksyh rkyqD;krhy Jherh ‘kkarkckbZ eqatkth njkMs ek/;- fo|ky; fgaxksyh]
;sFkhy b;Rrk 8 oh e/;s f’kd.kk&;k 20 fon;kF;kZaph fuoM lgsrwd uequk fuoM i/nrhus dj.;kr vkyh-
23
b;Rrk 8 oh rhy ,dw.k 40 fon;kF;kZaiSdh 20 fon;kFkhZ fcupwd okpu djrkr R;kewGs rs fon;kFkhZ
lksMwu ckdhps 20 fon;kFkhZ ;k la’kks/kuklkBh fuoM.;kr vkys- fuoMysY;k fon;kF;kZaph okpu pkp.kh
?ksryh o okpukps fujh{k.k d:u nks”kklg fon;kF;kZaph fon;kFkhZ la[;k fuf’pr dj.;kr vkyh-
^^ la’kks/kukph Bjfoysyh x`ghrds mfn~n”Vkaph iwrZrk d:u fu”d”kZ dk<.;klkBh fofo/k izdkjph ekghrh
o vkdMsokjh vko’;d vlrs- gh fu”d”kkZlkBh xq.kkRed o ifj.kkedkjd v’kk izdkjph ekghrh vko’;d
vlrs- R;kdjhrk la’kks/ku lk/kukapk okij djkok ykxrks ;kyk la’kks/kukph lk/kus Eg.krkr-
izR;{k fujh{k.k
eqyk[kr
iz’ukoyh
iMrkGk lqph
infu’p;u Js.kh
izkekf.kd pkp.;k
O;Drh vH;kl
la’kks/kdkus izLrqr la’kks/kuklkBh izR;{k fujh{k.k ;k la’kks/ku lk/kukph enr ?ksryh vkgs-
24
izR;{k fujh{k.k %&
^^ tsOgk ,[kkn;k izk;ksfxd fdaok ‘kkL=’kq/n xks”Vhps vpqd KkuklkBh dkGthiwoZd o ,dkxzjhR;k
ifj{k.k izdzh;syk fujh{k.k Eg.krkr-**
fujh{k.kkph oSf’k”V;s
1½ fujh{k.k dkgh fof’k”V dkj.kkalkBh dsys tkrs- mnk- ,[kknh xks”V let.;klkBh dk;Zdkj.k Hkko
Li”V dj.;klkBh-
2½ vkdyukrqu feG.kkjh ekghrh o R;ko:u fu”d”kZ dk<.;klkBh fujh{k.k dsys tkrs-
3½ fujh{k.kkOnkjs dk<ysys fu”d”kZ ,[kkn;k xks”Vhps Hkkdhr dj.;klkBh okijys tkrkr-
25
izdj.k
dzekad 4
26
4-1 ekghrhps ladyu
gs la’kks/ku lknj dj.;kP;k mn~ns’kkus izFke okpukP;k ek/;ekrwu ;k fo”k;kph ekfgrh xksGk dj.;kr
vkyh- uarj R;koj mik; ;kstuk dj.;kr vkY;k o R;k ekghrhps fo’ys”k.k izLrqr izdj.kkr dj.;kr vkys
vkgs-
^^ U;q-gk;Ldqy xksjx
s kao rk-lsuxkao ft-fgaxksyh ;sFkhy b- 8 oh e/khy fon;kF;kZps baxzth okpu
?ksrY;kuarj vpwd fujh{k.kkOnkjs R;kaP;k okpukrhy nks”kkaph uksan dj.;kr vkyh- o okpukr nks”k vk<Gys
R;k fon;kF;kZaph la[;k iq<hyizek.ks fuf’prh dj.;kr vkyh-
27
jkcfoysY;k midzekOnkjs v/;kiu
okpukrhy nks”k ekghr >kY;kuarj rs nwj dj.;klkBh T;knk rklkaps ¼22 fnolkaps½ fu;kstu d:u
izR;sd fon;kF;kZayk oS;Drhd ekxZn’kZu dsys- ‘kS{kf.kd lkghR;kpk okjaokj okij d:u fu;fer okpukpk
ljko ?ksryk o R;klaxs [kkyhy midze jkcfoys-
4. Electric Method
Eg.kts eqGk{kj i/nrh gks;- ;k i/nrhe/;s leku v{kjkaps xV cuowu okpu f’kdfoys tkrs- mnk-
28
This method came sander atomistic method group. At the name
suggests, it is based an the Alphabet of the Language. This is anage old
old method. “The alphabetical Method insists upon a child attending
separately to a dog’s head, body legs, fail etc. before allowing it to
apprehend and name the animal as a whole.”
So this method very effective for the language to which there forms
of letter invavebly correspond with their sounds.
;kyk ejkBh e/;s okD; i/nrh vls Eg.krkr] ;k i/nrhus f’kdfo.;kP;k ik;&;k [kkyhy izek.ks vkgsr-
mnk&
,d eqyxk vkack [kkr vkgs vls fp= nk[kokos R;ko:u fon;kF;kZauk iq<hy iz’u fopkjkos-
29
1) What is boy doing?
4) Electric Method is -
okpukrhy nks”k ekghr >kY;kuarj rs nwj dj.;klkBh T;knk rklkaps 22 fnolkaps fu;kstu d:u
izR;sd fon;kF;kZyk oS;Drhd ekxZn’kZu dsys- ‘kS{kf.kd lkghR;kpk okjaokj okij d:u fu;fer okpukpk
ljko ?ksryk o R;k lkscr [kkyhy midze jkcfoys-
midze dz-a 1 okpw ;k v{kjs
lkghR; & v{kjiVV;k
mnk 2 &
C D A F M
B K L O
Q R S J W X
V T Y Z
E G I
30
d`rh &
open wide
side to side
31
d`rh &
mnk& stomach
ground
32
d`rh &
B - Ball, Blackboard
33
J - Judge, Jug, Jungle, Jump
K - Kite, Knowledge, Know
L - Lamp, Land, Leady, Learn, List
M- Mental, Many, Matter, Manage
N - Not, Naughty, Neither, Never
O - Open, Orange, Original, Oil
P - Pot, Power, Piet, Programme
Q - Quite, Quine, Quality, Quile
R - Read, Run, Roung, Ring, Rong
S - Spealc, Silent, Second, Sort, Sult
T - Table, Train, Traiong, Teaching
U - Unable,Up, Unite, Unde
V - Varity, Very, Vaist
W - Winds, Work, Word
X - X-ray
Y - Yat, You, Young, Your
Z - Zerox, Zebra, Zero
34
d`rh &
fojkefpUgkapk okij d:u vkKkFkhZ ] fouarh] vk’p;Z] Hkkoiw.kZ okD;s fon;kF;kZayk okpk;yk n;kohr-
mnk&
1) Oh !my God !
2) Teacher said, “ Where are you ?”
3) Oh !no !
4) Enlent !
5) Beautiful !
6) “ How much money do you not for this way ? ”
d`rh &
35
midze 6 & fo:/nkFkhZ ‘kCnkaps okpu dj.ks &
Synomp X Antynompt
Good X Bad
Host x Ghost
Honest x Cheater
Old X New
Singular X Plural
Alone X Together
Open X Closed
Up X Down
d`rh &
1½ fon;kF;kZauk xV d:u ,dk ‘kCnkph ;knh |koh o nql&;k xVkyk nqljh ;knh |koh
2½ fon;kF;kZauk fo:/nkFkhZ ‘kCnkps okpu d:u ?;kos
3½ fon;kF;kZaP;k mPpjkdMs y{k |kos
4½ izR;sd fon;kF;kZayk la/kh |koh
5½ fon;kF;kZyk ;ksX; rs ekxZn’kZu djkos
36
midze 7 &
Bag Bags
Girl Girls
Boy Boys
Play Plays
Hotel Hotels
Table Tables
Map Maps
Book Books
d`rh &
1½ fon;kF;kZaps xV cuokos
2½ fon;kF;kZauk ;ksX; rsFks ekxZn’kZu djkos
37
midze dza- 8 &
fon;kF;kZauk ifjPNsn nsowu R;kaps okpu djowu ?;kos fon;kF;kZaP;k okpuklkBh fuoMysys ifjPNsn lksis
o fon;kF;kZaP;k xVkyk vuq:i vlkos
mnk&
I like my school.
My school is so big. In my school are very classes
My school has big garden. In this garden there are
so many tree. I proud to my school.
v’kk izdkjps ifjPNsn nsowu okpu djowu ?;kos
d`rh &
1½ fon;kF;kZauk NksVs NksVs ifjPNsn okpukl n;kos
2½ fon;kF;kZauk ;ksX; rsFks ekxZn’kZu djkos
midze dza- 9 & fp=kOnkjs okpu &
f’k{kd fon;kF;kZauk fofo/k fp= nk[kokos R;k fp=kaph vksG[k iVowu n;koh-
mnk& ,dk QGkps fp= nk[kowu R;ko:u vusd iz’u fopkjkosr
d`rh &
1½ f’k{kdkaus izFke fon;kF;kZauk fp= nk[kokos
2½ fp=ko:u fon;kF;kZauk fp=ke/;s dk; vkgs vls iz’u fopkjkos
3½ fon;kF;kZauk fp=ko:u okpu dj.;kl lkaxkos
4½ fon;kFkhZ vM[kGrhy rsFks R;kauk ekxZn’kZu djkos
38
midze dza- 10 & izlax okpu
d`rh &
lkfgR; R;krhy ,d xks”Vh:Ikh ifjPNsn fuoMwu rks ;k ikukojhy nksu ifjPNsn okpk;yk ykowu
R;kP;k nks”kkph uksan ?ksowu R;koj mik; ;kst.;kr vkys-
d`rh &
39
v/;kiukuarjph ekfgrh &
ojhy midze jkcowu 22 fnol jkst 1 rkl v/;kiu dsY;kuarj okpukph izxrh iq<hy izek.ks fnlwu vkyh-
ojy rDR;ko:u gs y{kkr vkys dh] nks”kiw.kZ okpu dj.kk&;k fon;kF;kZaph la[;k 20 vlwu R;kaps
‘ksdMk izek.k 100 VDds gksrs o R;koj mipkjkRed v/;kiu dsY;kuarj vpwdi.ks okpu dj.kk&;k
fon;kF;kZaph la[;k 18 >kyh o R;kps ‘ksdMk izek.k 90 VDds >kys-
40
4-3 ekfgrhps vFkZ fuoZpu
la’kks/kuklkBh la’kks/kdkus fuoMysY;k fon;kF;kZaP;k okpu dkS’kY;krhy pwdk o nks”kkaph iw.kZ ekghrh
o R;koj mipkjkRed v/;kiu d:u midze jkcfoY;kuarj 20 nks”kiw.kZ okpu dj.kk&;kaph la[;k ?kVwu 2
>kyh o 18 fon;kFkhZ ;’kLohfjR;k okpu d: ykxys-
41
izdj.k
dzekad 5
42
5-1 lkjka’k &
izLrkouk
Hkk”kk o ekuo] Hkk”kk o fopkj] Hkkouk] O;ogkj b- ‘kh Hkk”ksps ukrs] R;keqGs gks.kkjk lkaLd`frd
fodkl] oSKkfud izxrh b- lkBh izFke vki.kkl okpu dkS’kY; voxr dj.ks Qkj egRRokps vkgs- tsOgk
vki.kkl v{kj] ‘kCn] okD; letsy- R;keqGs baxzth Hkk”kk okprk ;s.ks o let.ks egRRokps vkgs-
English is a window of world ;k okD;krwu vkiY;kyk baxzth Hkk”ksps egRRo letrs- baxzth
Hkk”kk gh Kkukps HkkaMkj vkgs- R;krwup fon;kF;kZyk mPp izrhps Kku feGkos rs ;k Li/kkZ;qxh thoukr ekxs
jkgw u;sr- Eg.kwu R;kauk okpukph tksM vko’;d vlY;kus gk xaHkhj fo”k; la’kks/kdkus la’kks/kuklkBh
fuoMyk vkgs-
;k izdj.kkr la’kks/ku dk;Z dj.;klkBh o la’kks/ku dls djrkr ;kph fn’kkfeGfo.;klkBh iwoZ
la’kks/kukpk vH;kl dj.;kr vkyk R;kuqlkj lnj la’kks/ku dj.;kr vkys- iw.kZ la’kks/kus vH;klrkuk &
1½ la’kks/kd dq- vuqjk/kk xks- [kaMsrksMs ;kpk b;Rrk 8 oh e/khy fon;kF;kZaP;k Hkkf”kd o Hkkofud
{kersoj okM~-e;hu o lkaLd`rhd ;k lg’kkys; dk;Zdzekapk ifj.kke vH;kl.ks ¼1993 & 95½
2½ la’kks/kd vo/kqr Eg.kts ;kapk dFkk dFkukOnkjs fon;kF;kZapk eqY;fodkl ¼1991 & 92½
3½ la’kks/kd v..kk oS| ;kapk ^^ukanxko ¼[kaMs’oj½ rkyqD;rhy dfu”B egkfo|ky;kP;k dyk
‘kk[ksrhy oxZ 12 e/khy fon;kF;kZaph okM~+-e;hu midzekOnkjs jlxzg.kkRed xq.kkaph fuehZrh & ,d
‘kks/k vH;kl-**
;k loZ la’kks/kukP;k vH;klkrwu la’kks/ku dk;kZl izsj.kk feGkyh-
43
5-1-3 la’kks/ku dk;Zi/nrhpk lkjka’k &
loZ izFke la’kks/ku dk;kZph ifjdYiuk fopkjkr ?ksowu la’kks/ku i/nrhpk okij dlk djkok ;kph
fuf’prh djrkuk la’kks/kukP;k [kkyhy i/nrhpk vH;kl dj.;kr vkyk-
1- ,sfrgkfld la’kks/ku i/nrh
2- losZ{k.k la’kks/ku i/nrh
3- izk;ksfxd la’kks/ku i/nrh
vH;klkuarj izk;ksfxd la’kks/ku i/nrhph fuoM dj.;kr vkyh-
5-1-4 ekghrh ladyu] fo’ys”k.k] vFkZfuoZpu ;kapk lkjka’k &
ekghrh ladyu djrkuk izFke v/;kiu iwoZ okpu d#u ekghrh ladfyr d:u R;koj
mipkjkRed v/;kiu d:u] midze jkcowu] v/;kiukuarjph ekghrh ladyhr d:u rDrkOnkjs
R;kps fo’ys”k.k dj.;kr vkys o R;k vk/kkjkoj vFkZfuoZpu dj.;kr vkys-
5-2 fu”d”kZ &
izLrqr la’kks/ku l= 2025 & 2026 e/;s Jherh ‘kkarkckbZ eqatkth njkMs ek/;- fo|ky; fgaxksyh
;sFkhy b;Rrk 8 oh rhy eqykauh ;ksX; lgdk;Z dsY;kus [kkyhy fu”d”kZ leksj vkys-
1- oxZ 8 oh P;k fon;kF;kZe/;s baxzth okpukcn~ny vkoM fuekZ.k >kyh-
2- okpu dkS’kY;klaca/kh jkcfoysY;k midzekewGs fon;kF;kZaP;k Li”V mPpkj ‘kq/nrsps izek.k ok<ys-
3- vM[kGr okp.kk&;k fon;kF;kZauk okpukpk iqjslk ljko fnY;kus R;kaP;k okpukr lq/kkj.kk >kyh
o rs vpqdi.ks okpu d: ykxys-
4- ,dkp ‘kCnkpk okij iqUgk & iqUgk dj.ks] okprkuk e/;sp ,[kknk ‘kCn lksMwu fdaok eukus
,[kknk ‘kCn Vkd.ks ;k pqdk nq:Lr d:u R;kr ljyrk vk.kyh xsyh-
5- okpukph xrh ] p< mrkj] dkuk ] mdkj] ek=k b- pk okij d:u okpu dls djkos ;kph tk.k
fon;kF;kZauk >kyh-
6- midzekP;k fu;kstuko:u fojkefpUgkpk okij okpukr dlk djkok gs fon;kF;kZauk dGys
7- ;ksX; izdkjs okpu dj.;kph o vokarj okpukph lo; fon;kF;kZauk ykxyh-
44
5-3 f’kQkj’kh &
1½ ekxZn’kZd Eg.kwu
2½ iq<hy la’kks/kuklkBh
3½ ‘kS{kf.kd lkghR; Eg.kwu
45
lanHkZ xzaFk lqph
lanHkZ xzaFklwph
ifjf”k’Vs
46
ifjf’k”Vs
ifjPNsn okpu
U;q-gk;Ldqy xksjsxkao rk-lsuxkao ft-fgaxksyh ;sFkhy b;Rrk 8 oh P;k fon;kF;kZaps okpu
lq/kkj.;klkBh fuoM.;kr vkysyk ifjPNsn iq<hyizek.ks &
Once there was a young tailer. He liked jilebies very much. One day he
bought some fresh jilebies, and put them on dish, “I’ll finish my work
and then eat the jelibies.”
Then he saw that many flies may flies were buring near the jelibies, “
Go away, dirty flies, “He said, He beat the flies with a piece of cloth. He
killed seven flies with the below, “What! Seven at on blow ! What a
great man I am’ the tailor said.
The tailor made a big belt for himself. He put the words seven at one
below on the belt. People saw the words. They thought , “What a brave
man ! He killed seven man at below !
47
izfrlkndkaph ;knh
1½ oS”.koh HkkLdj /kke.kdj
2½ f’kyk Hkkmjko ruiqjs
3½ lk{kh ukenso elqMdj
4½ y{eh ccu xk;dokM
5½ oS”.koh ek/ko ukuoVs
6½ izlkn ccu f[kYYkkjh
7½ dj.k lat; f[kYykjh
8½ fouk;d ikaMwjax ikoMs
9½ vfudsr v#.k Hkkdjs
10½ laLdkj d`”.kk ‘kkaMhY;
11½ iksf.kZek fnus’k ygkus
12½ vkdk’k jkes’oj fx&gs
13½ vkdk’k ccujko ?kksMs
14½ jkgqy ekf.kd ygkus
15½ jksgu ‘ks”kjko ygkus
16½ eaxs’k mRrejko baxGs
17½ ‘ks[k eqtkbZn ‘ks[k tkosn
18½ jkgwy Hkkxor ygkus
19½x.ks’k v’kksd f’kans
20 ekjksrh ok?kth xoGh
48
49