REAKSI-REAKSI KATION
Kation golongan I : Pb++, Hg2++, Ag+
Pereaksi golongan : HCl 2N, menghasilkan endapan putih dari PbCl 2, Hg2Cl2 dan AgCl.
Reaksi :
Pereaksi
HCl 2 N
Plumbi
Pb++ + 2 Cl -
Merkuro
Hg2++ + 2 Cl -
Argenti
Ag+ + Cl - AgCl
PbCl2 (putih)
Hg2Cl2 (putih)
(putih)
Pereaksi spesifik
Pereaksi
HCl 2 N
Timbal (II)
Pb++ + 2 Cl - PbCl2
Raksa (I)
Hg2++ + 2 Cl - Hg2Cl2
Argenti
Ag+ + Cl - AgCl (putih)
+ NH4OH
(putih)
(putih)
Larut [Ag(NH3)]+
+ air panas
Tak ada perubahan
Hg (hitam) + HgNH2Cl
Tak ada perubahan
Larut
(hitam)
PbS (hitam)
Tak ada perubahan
Hg (hitam) + HgS
Ag2S (hitam)
PbSO4 (putih)
(hitam)
Larut Ag+
dididihkan
NH4OH sedikit
Pb(OH)2 (putih)
Hg2(NO3)2S (putih)
Hg + HgO (hitam)
Ag2O (coklat)
+ berlebih
NaOH sedikit
Tak ada perubahan
Pb(OH)2 (putih)
Tak ada perubahan
Hg2O (hitam)
Larut [Ag(NH3)2]+
Ag2O (coklat)
+ berlebih
KI sedikit
Larut [Pb(OH)4]=
PbI2 (kuning)
Tak ada perubahan
Hg2I2 (hijau)
Tak ada perubahan
AgI (kuning)
Tak ada perubahan
Hg (abu-abu) + [HgI4]=
Tak ada perubahan
H2S (+ HCl)
+ HNO3
+ berlebih
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
KCrO4
PbCrO4 (kuning)
Hg2CrO4 (merah)
Ag2CrO4 (merah)
+ NH4OH
KCN sedikit
Tak ada perubahan
Pb(CN)2 (putih)
Hg + HgNH2NO3 (hitam)
Hg (hitam) + Hg(CN)2
Larut [Ag(NH3)2]+
AgCN (putih)
Na3CO3
Tak ada perubahan
PbO.PbCO3 (putih)
Tak ada perubahan
Hg2CO3 putih-kekuningan
Larut [Ag(CN)2]Ag2CO3 putih-kekuningan
+ air panas
Na2HPO3
Tak ada perubahan
Pb3(PO4)2 (putih)
Hg + HgO (hitam)
Hg2HPO4 (putih)
Ag2O coklat
Ag3PO4 (kuning)
+ berlebih
Reaksi-reaksi yang terjadi :
Timbel (Pb++)
Pb++
+
PbCl2
+
Dipanaskan
2 ClNH4OH
Pb(NO3)2 +
2HCl
PbCl2
Pb++
H2S + HCl
8 HNO3 (didihkan)
2 HNO3 (didihkan)
3 PbS
3 S
Pb++
+
+
+
PbCl2
(tdk bereaksi)
(tdk ada perubahan)
PbS
3 Pb++
SO4=
+
2 NH4OH
Pb(OH)2
Endapan tidak larut dalam reagens berlebih
Pb++
+
Pb(OH)2 +
Pb++
+
+
2HNO3
+ 2 H+
+
HCl
+ 6 NO3- + 3 S + 2 NO + 4H2O
+ 2 H+
+ 2 NO
+ 2 NH4+
Pb(OH)2 + 2 Na+
Na2[Pb(OH)4]
(atau Na2PbO2 + 2 H2O)
Natrium tetrahidroksoplumbat (II)
Pb(OH)2 bersifat amfoter (bersifat asam dalam suasana basa dan sebaliknya)
PbI2
2 NaOH
2 NaOH
KI
2 KI
PbI2
K2[PbI4] (kalium tetraiodoplumbat (II)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Pb++
K2CrO4
PbCrO4
+ 2 K+
Pb++
2 KCN
Pb(CN)2 (spesifik untuk timbel)
2 Pb++
2 Na2CO3 + H2O
Pb(OH)2
Pb(OH)2
3 Pb++
2 Na2HPO4
Pb3(PO4)2 +
PbCO3
PbO
+
+
CO2
H 2O
2 H+
Merkuro (Hg2++)
Hg2++
Hg2Cl2
+
+
2 HCl
2 NH4OH
Hg2Cl2
+ 2 H+
Hg + Hg(NH2)Cl + NH4+ + ClMerkurium (II) amidoklorida
2 HgS
+
+
H2S + HCl
2 HNO3 (didihkan)
Hg + HgS + 3 H+ + ClHg2(NO3)2S
+ H2S
2 Hg2++
4 NH4OH
2 Hg + HgO.Hg(NH2)NO3 + 2 NH4+ + 4 H2O
Hg2++
NaOH
Hg2O
Hg2++
+
+
KI
2 KI
Hg2I2
Hg + K2[HgI4]
K2CrO4
Hg2CrO4
Hg2++
Hg2I2
Hg2++
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 Hg2CrO4
+
NH4+ + 2 CrO4= + H2O
Hg2++
Hg2++
+
Hg2CO3 dididihkan
Hg2++
4 NH4OH
2 Hg + HgO.Hg(NH2)NO3 + 2
KCN
Hg
HgCN
Na2CO3
Hg2CO3
Hg
HgO
Na2HPO4
Hg2HPO4
+
+
HCl
2 NH4OH
AgCl
[Ag(NH3)2]+ + Cl- + 2 H2O
Perak (Ag+)
Ag+
AgCl
2 Ag+
+
H2S
Ag2S
+
H+
3 Ag2S +
2 HNO3
3 S + 2 NO + 3 Ag2O + H2O
3 Ag2O +
6 HNO3
6 Ag+ + 6 NO3- + 3 H2O
+
3 Ag2S +
8 HNO3
3 S + 2 NO + 6 Ag+ + 6 NO3- + H2O
Endapan akan hilang jika dipanaskan bersama asam nitrat pekat
S
+
2 HNO3
SO4=
+ 2 NO + 2 H+
Ag+
+
NH4OH
2 AgOH terurai menjadi
Ag2O
+
4 NH4OH
+
NaOH
2 AgOH terurai menjadi
AgOH
+ Na+
Ag2O + H2O
AgI
+ K+
Ag+
Ag+
KI
AgOH
+
NH4+
Ag2O + H2O
2 [Ag(NH3)2]+ + 2 OH+ 3 H 2O
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
CO2
2 Ag+
Ag+
+
Ag2CrO4 +
Ag+
2 Ag+
K2CrO4
4 NH4OH
Ag2CrO4
2 [Ag(NH3)2]+
+ CrO4= + 4 H2O
+
+
KCN
2 KCN
AgCN
[Ag(CN)2]-
2 K+
Na2CO3
dididihkan
Ag2CO3
Ag2O
CO2
Na2HPO4
Ag2HPO4
Ag2CO3
2 Ag+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Kation golongan IIA : Hg++(merkuri),Bi+3(bismut),Cu++(kupro),Cd++(kadmium)
Pereaksi golongan : TIOSETAMID dipanaskan
Reaksi :
Pereaksi
Merkuri
Hg++ + S= HgS
Bismut
2 Bi+3 + 3 S= Bi3S2
Kupri
Cu++ + S= CuS
Kadmium
Cd++ + S= CdS
(putih)
(hitam)
(Hitam)
(kuning)
(suasana
asam)
Pereaksi spesifik
Pereaksi
TIOACETAMID
Merkuri
Hg++ + S= HgS
Bismut
2 Bi+3 + 3 S= Bi3S2
(suasana
(putih-menjadi
(hitam)
asam)
hitam)
Kupri
Cu++ + S= CuS (Hitam)
Kadmium
Cd++ + S= CdS
(kuning)
+ HNO3
dipanaskan
NH4OH
2 Hg++ + 4 NH4OH
Bi+3 + NO3- + 2 NH4OH
Cu++ + SO4= + 2 NH4OH
Cd++ + 2 NH4OH
HgO.Hg(NH2)NO3
Bi(OH)2NO3 (putih)
Cu(OH)2.CuSO4 (biru) +
Cd(OH)2 (putih) rx
2 NH4+
bolak-balik
(putih)
+ NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 +
berlebih
8NH4OH 2[Cu(NH3)4]+2
Cd(OH)2 + 4 NH4OH
+ SO4= + 2OHCu++ + 2OH- Cu(OH)2
[Cd(NH3)4]+2
Cd++ + 2 OH-
(biru)
Cd(OH)2 (putih)
NaOH
Hg
++
+ 2OH H2O +
HgO (merah)
Bi
+3
+ 3OH Bi(OH)3
(putih) larut dalam
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
+ NaOH
Tidak ada perubahan
berlebih
asam
Cu(OH)2 CuO (hitam)
Tidak ada perubahan
+ H2 O
Tidak ada perubahan
Tidak ada perubahan
KI
+ KI
Hg++ + 2I- HgI2
Bi+3 + 3I- BiI3
(merah)
(hitam)
Larut [HgI4]
Larutan jingga [BiI4]
Cu++ + 2 I- CuI2
CuI2 CuI (putih) + I2
+
I2 + I- I3- larutan coklat
BiI3 (hitam)
dipanaskan BiOI
KCN
Tidak ada perubahan
+ KCN
berlebih
SnCl2
2Hg
++
(jingga)
Bi+3 + CN- + 3H2O
Cu++ + 2 CN- Cu(CN)2
Cd++ + 2 CN-
Bi(OH)3 (putih) +
(kuning)
Cd(CN)2 (putih)
HCN (racun)
2Cu(CN)2 2CuCN
Cd(CN)2 + 2 CN-
(putih) + (CN)2 (racun)
[Cd(CN)4]
+ SnCl2
Hg2Cl2 (putih) +
Sn+4
Air
Bi+3 + NO3+ + H2O
(dituang ke air)
BiO(NO3) (putih)
K4[Fe(CN)6]
2 Cu++ + [Fe(CN)6]+4
Cu2[Fe(CN)6] (mer-cok)
+ NH4OH
Cu2[Fe(CN)6] + 8
NH4OH 2[Cu(NH3)4]+2
lar. Biru +
KSCN
[Fe(CN)6]+4
2 Cu++ + SCN+ Cu(SCN)2
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
(hitam)
Cu(SCN)2 CuSCN
Logam besi
(putih) + (SCN)2
Cu++ + Fe Cu (coklat)
+ Fe++
TIOACETAMID =
+ 2 H2O (dipanaskan)
H2S +
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
CH3COONH4
Reaksi yang terjadi :
Hg++ (merkuri) sebagai HgCl2
Hg++
HgCl2
+
+
H2S
H2S
HgS
HgS
2Hg++
2HgCl2
+ NO3+ HNO3
+ 4NH4OH
+ 4NH4OH
HgO.Hg(NH2)NO3 + 3NH4+ + 3H2O
HgO.Hg(NH2)NO3 + 3NH4+ + 3H2O
Hg++
HgCl2
+
+
2OH2NaOH
Hg(OH)2
Hg(OH)2
Hg(OH)2
HgO
Hg++
+
+
+
+
2
2
2
2
HgI2
[HgI4]=
HgI2
K2[HgI4]
HgI2
HgCl2
HgI2
IIKI
KI
+ 2H+
+ 2HCl
+
+
2 NaCl
H2O
2 KCl
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Bi+3 (bismut) sebagai Bi(NO3)3
Bi+3
2 Bi(NO3)3
+
+
3 S=
3 H2S
Bi2S3
Bi2S3
Bi+3
Bi(NO3)3
+
+
NO3- + 2 NH4OH
2 NH4OH
Bi(OH)2NO3
Bi(OH)2NO3
Bi+3
3OH-
Bi(OH)3 (putih) larut dalam asam
Bi(NO3)3
3 NaOH
Bi(OH)3
+
3IBiI3
+
IBi(NO3)3
+
3KI
BiI3 (hitam) dipanaskan
BiI3
[BiI4]+
BiI3
+
3 KNO3
BiOI (jingga)
Bi+3
Bi(NO3)3
Bi(OH)3
Bi(OH)3
+
+
BiO(NO3) +
Bi+3
+
+
CN- + 3H2O
KCN + 3H2O
H2O (dituang ke air)
+ 6 HNO3
+ 2 NH4NO3
3 NaNO3
HCN (racun)
KNO3 + 2HNO3
(racun)
Bi(NO3)3
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 HNO3
+ HCN
Cu++ (kupri) sebagai CuSO4
Cu++
CuSO4
+
+
S=
H2S
CuS
CuS
+
SO4= + 2 NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 + 8 NH4+
CuSO4
+
2 NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 + 8 NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 + 2 NH4+
2[Cu(NH3)4]+2 +
SO4= + 2OHCu(OH)2.CuSO4 + (NH4)2SO4
2[Cu(NH3)4]SO4 + 8 H2O
+ 2 OH-
Cu++
+
CuSO4
+
Cu(OH)2
2OH2NaOH
Cu(OH)2
Cu(OH)2 +
CuO
Cu++
CuSO4
CuI2
I2
+
+
2 I2 KI
Cu++
Cu++
+
CuSO4
+
2Cu(CN)2
KI
CuI2
CuI2
CuI
KI3
2 CN2 KCN
Cu(CN)2
Cu(CN)2
H2SO4
Na2SO4
+
+
+
K2SO4
I2
+
2CuCN
K2SO4
+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
H2O
(CN)2 (beracun)
2 Cu++
+
2 CuSO4
+
Cu2[Fe(CN)6]
[Fe(CN)6]+4
K4[Fe(CN)6]
+ 8 NH4OH
Cu2[Fe(CN)6]
Cu2[Fe(CN)6]
+
2[Cu(NH3)4]++ + (NH4)4[Fe(CN)6]
Cu++
+
CuSO4
+
Cu(SCN)2
2 SCN2 KSCN
Cu(SCN)2
Cu(SCN)2 +
CuSCN
+
Cu++
CuSO4
Fe
Fe
+
+
Cu
Cu
+
+
2 K2SO4
K2SO4
(SCN)2
Fe++
FeSO4
Cd++ (kadmium) sebagai Cd(NO3)2
Cd++
Cd(NO3)2
S=
CH3CSNH2 + H2O
CdS
CdS
+
Cd(OH)2
Cd(NO3)2
+
Cd(OH)2
2 NH4OH
+ 4 NH4OH
2 NH4OH
+ 4 NH4OH
Cd(OH)2 +
[Cd(NH3)4]+2
Cd(OH)2 +
[Cd(NH3)4](OH)2
Cd++
2 OH-
Cd(OH)2
+
+
Cd++
+ CH3COOH + NH4NO3 + HNO3
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 NH4+
+
2 NH4NO3
4 H2O
+
4 H2O
2 OH-
Cd(NO3)2
2 NaOH
Cd++
2 CN+
2 KCN
+
Cd(CN)2
2 CN
Cd(CN)2
2 KCN
Cd(CN)2
Cd(NO3)2
+
Cd(CN)2
Cd(OH)2 +
(Sumber pustaka : Vogel bag I. ed. V)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 NaNO3
[Cd(CN)4]+2
2 KNO3
K2[Cd(CN)4]
Kation golongan III : Fe+3 (Ferri), Fe+2 (Ferro), Al+3 (Aluminium), Cr+3 (Chromium).
Pereaksi golongan : NaOH + NH4Cl padat
Reaksi :
Pereaksi
NaOH
Besi (II)
hijau kotor
Besi (III)
Coklat Fe(OH)3
Aluminium
putih Al(OH)3
Kromium (III)
abu-abu Cr(OH)3
Fe(OH)2
Pereaksi spesifik :
Pereaksi
NaOH
NH4OH
Besi (II)
Fe(OH)2 putih
Fe(OH)2 putih
Besi (III)
Fe(OH)3 coklat
Fe(OH)3 coklat
+ berlebih
H2S
(NH4)2S
Tdk ada
FeS Hitam
S putih susu + Fe
FeS Hitam S
KCN
Fe(CN)2 kuning coklat
Fe(CN)3 coklat
Larutan kuning muda
kemerahan
[Fe(CN)6]-4
Larutan kuning tua
K2Fe[Fe(CN)6] putih
[Fe(CN)6]-3
Fe4[Fe(CN)6]3 biru
+ berlebih
K4[Fe(CN)6]
Fe4[Fe(CN)6]3 biru
/ biru prusia
Fe[Fe(CN)6] coklat
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Kromium (III)
abu-abu Cr(OH)3
abu-abu Cr(OH)3
Endapan larut
Larutan merjam.
[Al(OH)4]-
[Cr(NH3)6]+3
putih Al(OH)3 +
abu-abu Cr(OH)3 +
H2S
H2S
+2
turnbull
K3[Fe(CN)6]
Aluminium
Al(OH)3 putih
Al(OH)3 putih
turnbull
Tdk ada endapan
NH4SCN
Larutan merah darah
Na2HPO4 + Asam
Fe(SCN)3
Fe3PO4
Asetat
Nat asetat
Larutan coklat
CH3COO.Al(OH)2
kemerahan
[Fe3(OH)2(CH3COO)6]+
Na3PO4
Na2CO3
putih AlPO4
Al(OH)3
Reaksi yang terjadi :
Fe++ sebagai FeSO4
Fe++
FeSO4
+
+
2 NaOH
2 NaOH
Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +
2 Na+
Na2SO4
Fe++
FeSO4
+
+
2 NH4OH
2 NH4OH
Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +
2 NH4+
(NH4)2SO4
Fe++
FeSO4
+
+
(NH4)2S
(NH4)2S
FeS
FeS
2 NH4+
(NH4)2SO4
Fe++
2 KCN
FeSO4
2 KCN
Fe(CN)2 +
Coklat kuning
Fe(CN)2 +
Coklat kuning
+
+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 K+
K2SO4
hijau CrPO4
abu-abu Cr(OH)3
Fe(CN)2
4 KCN
K4[Fe(CN)6] (larutan kuning muda)
Fe++
FeSO4
+
+
2 NH4OH
2 NH4OH
Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +
2 NH4+
(NH4)2SO4
Fe++
K4[Fe(CN)6]
2 K+
FeSO4
K4[Fe(CN)6]
K2Fe[Fe(CN)6]
(putih)
K2Fe[Fe(CN)6]
(putih)
2 K2SO4
4 Fe++
4 Fe+3
4 FeSO4
+
+
+
3 [Fe(CN)6]-3
3 [Fe(CN)6]-4
3 K3[Fe(CN)6]
4 Fe+3
+
3 [Fe(CN)6]-4
Fe4[Fe(CN)6]3 Biru turbull
Fe4[Fe(CN)6]3 + 4 K2SO4
+
K+
Fe+3 sebagai FeCl3
Fe+3
FeCl3
+
+
3 NaOH
3 NaOH
Fe(OH)3 +
Fe(OH)3 +
3 Na+
3 NaCl
Fe+3
FeCl3
+
+
3 NH4OH
3 NH4OH
Fe(OH)3 +
Fe(OH)3 +
3 NH4+
3 NH4Cl
2 Fe+3
2 FeCl3
+
+
H2S
H2S
S
S
+
+
2 Fe+2
2 FeCl2
+
+
2 H+
2 HCl
Fe+3
FeCl3
+
+
2 (NH4)2S
2 (NH4)2S
FeS
FeS
+
+
S
S
+
+
4 NH4+
3 NH4Cl + NH4+
Fe+3
3 KCN
Fe(CN)3 +
Coklat kemerahan
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
3 K+
FeCl3
3 KCN
Fe(CN)3
3 KCN
4 Fe+3
3 K4[Fe(CN)6]
4 FeCl3
3 K4[Fe(CN)6]
Fe(CN)3 +
3 KCl
Coklat kemerahan
K3[Fe(CN)6] (larutan kuning tua)
Fe4[Fe(CN)6]3
(biru prusia)
Fe4[Fe(CN)6]3
(biru prusia)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
12 K+
12 KCl
Fe+3
K3[Fe(CN)6]
FeCl3
K3[Fe(CN)6]
Fe+3
3 KSCN
FeCl3
3 KSCN
Fe+3
Na2HPO4
FeCl3
3 KSCN
Fe[Fe(CN)6]
(coklat)
Fe[Fe(CN)6]
(coklat)
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
3 K+
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
3 K+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
3 KCl
3 KCl
3 K+
3 KCl
Al+3 sebagai Al2(SO4)3
Al+3
Al2(SO4)3
+
+
3 NaOH
6 NaOH
2Al(OH)3
6 NaOH
Al+3
3 NH4OH
Al(OH)3
NH4OH
Al+3
3(NH4)2S + 3H2O
Al2(SO4)3
3(NH4)2S + 3H2O
Al3+
Al2(SO4)3
+
+
2H2SO4
CH3COONa + 2H2O
2CH3COONa + 4H2O
Al3+
Na3PO4
3Na+
Al2(SO4)3
2Na3PO4
AlPO4
+
Endapan putih
2AlPO4 +
Al3+
Na2CO3 + 3H2O
2Na+
Al2(SO4)3
2Na2CO3 + 6H2O
Al(OH)3 +
Endapan putih
2Al(OH)3 +
Al(OH)3 +
2Al(OH)3 +
Endapan putih
2Na3AlO3 +
3 Na+
3 Na2SO4
6H2O
Al(OH)3 +
3 NH4+
Endapan putih
[Al(OH)4 ]- +
NH4+
Anion tetrahidro aluminat
Al(OH)3 +
Endapan putih
2Al(OH)3 +
3H2S (gas) +
2NH4+
3H2S (gas) +
3(NH4)2SO4
CH3COO-Al(OH)2 + Na+
2CH3COO-Al(OH)2
+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Na2SO4
H2O
CO2
3Na2SO4
+
2 Na2SO4 + H2SO4 + H2O + CO2
Cr3+ sebagai Cr2(SO4)3
Cr+3
Cr2(SO4)3
+
+
3 NaOH
6 NaOH
Cr(OH)3 +
2Al(OH)3 +
Endapan Abu-abu
3 Na+
3 Na2SO4
Cr+3
3 NH4OH
Cr(OH)3
6 NH4OH
Cr(OH)3 +
3 NH4+
Endapan abu-abu
[Cr(NH3)6 ]3+
+
6H2O
+
2OHLarutan merah jambu dari Kation Heksaminkromat (III)
Cr+3
3(NH4)2S + 3H2O
Cr2(SO4)3
3(NH4)2S + 3H2O
Cr3+
Na3PO4
Cr2(SO4)3
2Na3PO4
Cr3+
Na2CO3 + 3H2O
Cr2(SO4)3
2Na2CO3 + 6H2O
Cr(OH)3 +
Endapan putih
2Cr(OH)3 +
3H2S (gas) +
2NH4+
3H2S (gas) +
3(NH4)2SO4
CrPO4
+
Endapan putih
2CrPO4 +
3Na+
Cr(OH)3 +
Endapan putih
2Cr(OH)3 +
2Na+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
3Na2SO4
+
H2O
CO2
2 Na2SO4 + H2SO4 + H2O + CO2
Kation golongan IV : Ni++ (Nikel), Co++ (kobal), Mn++ (Mangan), Zn++ (seng).
Pereaksi golongan : Tiosetamid + NH4OH (suasana basa)
Reaksi :
Ni++
Pereaksi
Thioacetam
Co++
Hitam
Mn++
hitam CoS
merah jambu
Zn++
putih
ida
Pereaksi spesifik :
Pereaksi
NaOH
Ni++ (lar. Hijau)
hijau Ni(OH)2
+ berlebih
NH4OH
+ berlebih
Co++ (lar. Mer. Jamb)
biru Co(OH)NO3
Larutan jernih
hijau Ni(OH)2
biru Co(OH)NO3
[Zn(OH)4]2 putih Zn(OH)2
Larutan biru tua
Larutan coklat kuning
putih Mn(OH)2
Larutan jernih
++
(NH4)2S atau
[Ni(NH3)6]
Hitam NiS yg larut
H2S
dalam asam nitrat
KCN
pekat.
hijau Ni(CN)2
coklat-kemerahan
Larutan [Ni(NH3)6]++
Co(CN)2
[Co(NH3)6]
hitam CoS
Larutan coklat
KNO3
Zn++ (lar. Jernih)
putih Zn(OH)2
merjam. Co(OH)2
++
+ berlebih
Mn++ (lar. Jernih)
putih Mn(OH)2
[Co(CN)6]-4
kuning
K3[Co(NO2)6].H2O
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
merah jambu MnS
[Zn(NH3)4]+2
putih ZnS
NH4SCN
Larutan biru
[Co(SCN)4]-2
Dimetilglioksim
Na3PO4 atau
mer. Jamb
merah jambu
Na2HPO4
K4[Fe(CN)6]
putih Zn3(PO4)2
Mn(NH4)PO4
putih
K2Zn3[Fe(CN)6]2
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Ni++ SEBAGAI NiSO4
Ni2+
2 NaOH
NiSO4
2 NaOH
Ni2+
2 NH4OH
NiSO4
Ni(OH)2
+
+
2 NH4OH
6 NH4OH
2 Ni++
H2S
NiS
HNO3
2 Ni++
NiS
+
+
(NH4)2S
HNO3
Ni2+
2 KCN
NiSO4
Ni(CN)2
+
+
2 KCN
6 KCN
Ni(OH)2
hijau
Ni(OH)2
hijau
2 Na+
Na2SO4
Ni(OH)2 +
2NH4+
hijau
Ni(OH)2 +
(NH4)2SO4
[Ni(NH3)6]++
+
2OHKation heksaminonikelat (II)
NiS
Hitam
NiSO4
larutan
NiS
NiSO4
Larutan
6H2O
2 H+
NO
H2O
+
+
2 NH4+
NO
H2O
6H2O
Ni(CN)2 +
2K+
Hijau
Ni(CN)2 +
(NH4)2SO4
[Ni(CN)6]-4
+
2OHAnion heksasianonikelat (II)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Co++ sebagai Co(NO3)2
Co2+
NaOH
Co2+
2 NaOH
Co(NO3)2
NaOH
Co(NO3)2
2 NaOH
Co2+
NH4OH
Co(OH)+
6 NH4OH
Co++
Co(NO3)2
+
+
H2S
H2S
Co(OH)+ +
Biru
Co(OH)2 +
Merah muda
Na+
Co(OH)NO3
Biru
Co(OH)2 +
Merah muda
2Na+
2NaNO3
Co(OH)+ +
NH4+
hijau
[Co(NH3)6]++
+
OHKation heksaminokobaltat (II)
CoS
CoS
+
+
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
NaNO3
2 H+
2 HNO3
6 H2O
Co(NO3)2
(NH4)2S
CoS
Co2+
2 KCN
Co(NO3)2
Co(CN)2
+
+
2 KCN
4 KCN
Co(CN)2 +
2K+
Coklat merah
Co(CN)2 +
2 KNO3
K4[Co(CN)6]
Larutan biru Kalium heksasianokobaltat
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 NH4NO3
Mn++ sebagai MnSO4
Mn++
2 NaOH
MnSO4
2 NaOH
Mn++
2 NH4OH
MnSO4
2 NH4OH
Mn++
H2S
MnSO4
H2S
Mn++
(NH4)2S
MnSO4
(NH4)2S
Mn++
Na3PO4 + NH4OH
MnSO4
Na3PO4 + NH4OH
Mn(OH)2 +
Endapan putih
Mn(OH)2 +
2 Na+
Mn(OH)2 +
Endapan putih
Mn(OH)2 +
2 NH4+
MnS
+
Merah jambu
MnS
+
2 H+
MnS
+
Merah jambu
MnS
+
2 NH4+
Mn(NH4)PO4
Merah jambu
Mn(NH4)PO4
Merah jambu
3Na+
Na2SO4 + NaOH
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Na2SO4
(NH4)2SO4
H2SO4
(NH4)2SO4
Zn++ sebagai ZnSO4
Zn++
2 NaOH
ZnSO4
Zn(OH)2
+
+
H2ZnO2
2 NaOH
Na2SO4
NaOH
Zn(OH)2
H2ZnO2
Seng hidroksida dalam suasana basa berubah jadi asam singkat
2 NaOH
Na2ZnO2
+
H2O
Natrium singkat
Zn++
2 NH4OH
Zn(OH)2
4 NH4OH
Zn++
H2S
ZnSO4
H2S
3 Zn++
2 Na3PO4
3 ZnSO4
2 Na3PO4
3 Zn++
3 ZnSO4
+
+
2 K4[Fe(CN)6]
2 K4[Fe(CN)6]
Zn(OH)2
+
Endapan putih
Zn(OH)2
+
2Na+
Zn(OH)2
+
2 NH4+
Endapan putih
[Zn(NH3)4]++
+
Kation tetraaminzinkat
ZnS
+
Endapan putih
ZnS
+
2 H+
Zn3(PO4)2 +
Endapan putih
Zn3(PO4)2 +
Endapan putih
6 Na+
H2SO4
3 Na2SO4
K2Zn3[Fe(CN)6]2 putih +
K2Zn3[Fe(CN)6]2 putih +
Kalium zink heksasianoferrat (II)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 OH-
6 K+
3 K2SO4
4 H2O
Kation golongan V: Ca++ (kalsium), Ba++ (Barium), Sr++ (stronsium).
Pereaksi golongan : Amonium karbonat
Reaksi :
Ca++ (kalsium)
Pereaksi
Am.
putih
Ba++ (Barium)
putih
Sr++ (stronsium)
putih
karbonat
Pereaksi spesifik :
Ca++ (kalsium)
Pereaksi
(NH4)2CO3
NH4C2O4
H2SO4 encer
putih CaCO3
putih CaC2O4
putih (sedikit)
Ba++ (Barium)
Sr++ (stronsium)
putih BaCO3
putih BaC2O4
putih BaSO4
putih SrCO3
putih SrC2O4
putih SrSO4
putih BaSO4
kuning BaCrO4
putih SrSO4
Dipanaskan
Hijau kekuningan
kuning SrCrO4
Merah karmin
CaSO4
CaSO4
K2CrO4
Uji nyala
Merah-kekuningan
Reaksi yang terjadi :
Ca++ sebagai CaCl2
Ca++
CaCl2
+
+
(NH4)2CO3
(NH4)2CO3
CaCO3 putih +
CaCO3 putih +
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
2 NH4+
2 NH4Cl
Ca++
(NH4)2C2O4
CaC2O4 +
Putih
Ca C2O4 putih +
2 NH4+
CaCl2
(NH4)2 C2O4
Ca++
H2SO4 encer
CaSO4
+
Putih (sedikit)
CaSO4
+
Putih (sedikit)
2 H+
CaCl2
H2SO4 encer
Ca++
K2CrO4 encer
tidak ada endapan meskipun dengan pemanasan
2 NH4Cl
2 HCl
Ba++ sebagai BaCl2
Ba++
BaCl2
+
+
(NH4)2CO3
(NH4)2CO3
BaCO3 putih +
BaCO3 putih +
2 NH4+
2 NH4Cl
Ba++
(NH4)2C2O4
2 NH4+
BaCl2
(NH4)2 C2O4
BaC2O4 +
Putih
Ba C2O4 putih +
Ba++
H2SO4 encer
2 H+
BaCl2
H2SO4 encer
BaSO4
Putih
BaSO4
Putih
2 HCl
Ba++
K2CrO4 encer
BaCl2
K2CrO4 encer
2 NH4Cl
BaCrO4 +
2 K+
Kuning (tanpa pemanasan)
BaCrO4 +
2 KCl
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Sr++ sebagai SrCl2
Sr++
Sr Cl2
+
+
(NH4)2CO3
(NH4)2CO3
Sr CO3 putih +
Sr CO3 putih +
2 NH4+
2 NH4Cl
Sr ++
(NH4)2C2O4
2 NH4+
Sr Cl2
(NH4)2 C2O4
Sr C2O4 +
Putih
Sr C2O4 putih +
Sr ++
H2SO4 encer
2 H+
Sr Cl2
H2SO4 encer
Sr SO4
Putih
Sr SO4
Putih
2 HCl
Sr ++
K2CrO4 encer
Sr Cl2
K2CrO4 encer
2 NH4Cl
Sr CrO4 +
2 K+
Kuning (dengan pemanasan)
Sr CrO4 +
2 KCl
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Kation golongan VI : Na+ (natrium), K+ (kalium), Mg++ (magnesium), NH4+ (amonium)
Pereaksi golongan : negatif untuk semua pereaksi golongan
Pereaksi spesifik :
Pereaksi
Na+ (natrium)
K+ (kalium)
Mg++ (Magnesium)
NH4+
(Amonium)
NH4OH
NaOH
putih Mg(OH)2
putih Mg(OH)2
Dipanaskan
Gas amonia NH3
(membirukan
lakmus merah)
(NH4)2CO3
putih
MgCO3.Mg(OH)2.5H2
Na2CO3
O
putih
MgCO3.Mg(OH)2.5H2
Na2HPO4
Na3[Co(CN)6]
Asam tartrat +
O
putih MgHPO4
kuning
K3[Co(CN)6]
putih KHC4H4O6
natr. Asetat
putih
NH4HC4H4O6
Atau Na. Hidrg.
Tartrat
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
HClO4
H2[PtCl6]
putih KClO4
kuning K2[Pt(Cl)6]
kuning
(NH4)2[PtCl6]
Uji nyala
Uranil mg. Asetat
Kuning
kristalin kuning
Lembayung
NaMg(UO2)3(CH3COO)9
Uranil zink asetat
.H2O
kristalin kuning
NaZn(UO2)3(CH3COO)9
.H2O
Larutan basa
coklat
K2[HgI4]
HgO.Hg(NH3)2I2
a/ reagensia
atau NH2.Hg2I3
Nessler
Na3[Co(NO2)6]
kuning
(NH4)3[Co(NO2)6
]
Reaksi yang terjadi :
Na+ sebagai NaCl, NaNO3, Na2SO4, dll (mengingat sebagian besar garam Natrium larut, jarang
diperoleh endapan dari kation natrium)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
Pereaksi
spesifik
Uranil
Magnesium
asetat,
Mg(UO2)3(CH3COO)9.H2O
dan
uranil
Zn(UO2)3(CH3COO)9.H2O (bahan yang susah didapat)
K+ sebagai KCl, K2SO4, atau KNO3 (untuk memudahkan reaksi dipakai KCl)
4 K+
Na4[Co(CN)6]
4 KCl
Na4[Co(CN)6]
K+
HClO4
KCl
HClO4
Asam tartrat
K4[Co(CN)6]
+
Endapan kuning
K4[Co(CN)6]
+
Kalium heksasianokabaltat
KClO4
+
Endapan putih
KClO4
+
4 Na+
4 NaCl
H+
HCl
Kalium Bitartrat (endapan putih)
Mg++ sebagai MgSO4
Mg++
MgSO4
+
+
2 NH4OH
2 NH4OH
Mg(OH)2 putih
Mg(OH)2 putih
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius
+
+
2 NH4+
(NH4)2SO4
zink
asetat
Mg++
MgSO4
+
+
2 NaOH
2 NaOH
Mg(OH)2 putih
Mg(OH)2 putih
+
+
2 Na+
Na2SO4
Mg++
MgSO4
+
+
(NH4)2CO3
(NH4)2CO3
MgCO3 putih
MgCO3 putih
+
+
2 NH4+
(NH4)2SO4
Mg++
MgSO4
+
+
Na2HPO4
Na2HPO4
MgHPO4 putih
MgHPO4 putih
+
+
2 Na+
Na2SO4
NH4+ sebagai NH4Cl, NH4NO3, dll (untuk mempermudah reaksi dipakai NH4Cl)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius