0% found this document useful (0 votes)
197 views34 pages

Reaksi Kation

1. The document describes reactions of cation groups I and IIA with various reagents. Group I cations like Pb2+, Hg2+, and Ag+ form white precipitates with HCl. Group IIA cations like Hg2+, Bi3+, Cu2+, and Cd2+ form colored precipitates with sodium thioacetamide. 2. Specific reactions are described for each cation, such as Pb2+ forming PbCl2 precipitate with HCl, and Hg2+ forming HgS precipitate with H2S. Reactions of Bi3+, Cu2+, and Cd2+ with ammonium hydroxide and sodium hydroxide are also summarized. 3. Tests involving

Uploaded by

Ervina Wongso
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
197 views34 pages

Reaksi Kation

1. The document describes reactions of cation groups I and IIA with various reagents. Group I cations like Pb2+, Hg2+, and Ag+ form white precipitates with HCl. Group IIA cations like Hg2+, Bi3+, Cu2+, and Cd2+ form colored precipitates with sodium thioacetamide. 2. Specific reactions are described for each cation, such as Pb2+ forming PbCl2 precipitate with HCl, and Hg2+ forming HgS precipitate with H2S. Reactions of Bi3+, Cu2+, and Cd2+ with ammonium hydroxide and sodium hydroxide are also summarized. 3. Tests involving

Uploaded by

Ervina Wongso
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 34

REAKSI-REAKSI KATION

Kation golongan I : Pb++, Hg2++, Ag+


Pereaksi golongan : HCl 2N, menghasilkan endapan putih dari PbCl 2, Hg2Cl2 dan AgCl.
Reaksi :
Pereaksi
HCl 2 N

Plumbi
Pb++ + 2 Cl -

Merkuro
Hg2++ + 2 Cl -

Argenti
Ag+ + Cl - AgCl

PbCl2 (putih)

Hg2Cl2 (putih)

(putih)

Pereaksi spesifik
Pereaksi
HCl 2 N

Timbal (II)
Pb++ + 2 Cl - PbCl2

Raksa (I)
Hg2++ + 2 Cl - Hg2Cl2

Argenti
Ag+ + Cl - AgCl (putih)

+ NH4OH

(putih)

(putih)

Larut [Ag(NH3)]+

+ air panas

Tak ada perubahan

Hg (hitam) + HgNH2Cl

Tak ada perubahan

Larut

(hitam)

PbS (hitam)

Tak ada perubahan


Hg (hitam) + HgS

Ag2S (hitam)

PbSO4 (putih)

(hitam)

Larut Ag+

dididihkan
NH4OH sedikit

Pb(OH)2 (putih)

Hg2(NO3)2S (putih)
Hg + HgO (hitam)

Ag2O (coklat)

+ berlebih
NaOH sedikit

Tak ada perubahan


Pb(OH)2 (putih)

Tak ada perubahan


Hg2O (hitam)

Larut [Ag(NH3)2]+
Ag2O (coklat)

+ berlebih
KI sedikit

Larut [Pb(OH)4]=
PbI2 (kuning)

Tak ada perubahan


Hg2I2 (hijau)

Tak ada perubahan


AgI (kuning)

Tak ada perubahan

Hg (abu-abu) + [HgI4]=

Tak ada perubahan

H2S (+ HCl)
+ HNO3

+ berlebih

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

KCrO4

PbCrO4 (kuning)

Hg2CrO4 (merah)

Ag2CrO4 (merah)

+ NH4OH
KCN sedikit

Tak ada perubahan


Pb(CN)2 (putih)

Hg + HgNH2NO3 (hitam)
Hg (hitam) + Hg(CN)2

Larut [Ag(NH3)2]+
AgCN (putih)

Na3CO3

Tak ada perubahan


PbO.PbCO3 (putih)

Tak ada perubahan


Hg2CO3 putih-kekuningan

Larut [Ag(CN)2]Ag2CO3 putih-kekuningan

+ air panas
Na2HPO3

Tak ada perubahan


Pb3(PO4)2 (putih)

Hg + HgO (hitam)
Hg2HPO4 (putih)

Ag2O coklat
Ag3PO4 (kuning)

+ berlebih

Reaksi-reaksi yang terjadi :


Timbel (Pb++)
Pb++

+
PbCl2
+
Dipanaskan

2 ClNH4OH

Pb(NO3)2 +

2HCl

PbCl2

Pb++

H2S + HCl
8 HNO3 (didihkan)
2 HNO3 (didihkan)

3 PbS
3 S
Pb++

+
+
+

PbCl2
(tdk bereaksi)
(tdk ada perubahan)

PbS
3 Pb++
SO4=

+
2 NH4OH

Pb(OH)2
Endapan tidak larut dalam reagens berlebih

Pb++

+
Pb(OH)2 +

Pb++

+
+

2HNO3

+ 2 H+
+
HCl
+ 6 NO3- + 3 S + 2 NO + 4H2O
+ 2 H+
+ 2 NO
+ 2 NH4+

Pb(OH)2 + 2 Na+
Na2[Pb(OH)4]
(atau Na2PbO2 + 2 H2O)
Natrium tetrahidroksoplumbat (II)
Pb(OH)2 bersifat amfoter (bersifat asam dalam suasana basa dan sebaliknya)

PbI2

2 NaOH
2 NaOH

KI
2 KI

PbI2
K2[PbI4] (kalium tetraiodoplumbat (II)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Pb++

K2CrO4

PbCrO4

+ 2 K+

Pb++

2 KCN

Pb(CN)2 (spesifik untuk timbel)

2 Pb++

2 Na2CO3 + H2O

Pb(OH)2
Pb(OH)2

3 Pb++

2 Na2HPO4

Pb3(PO4)2 +

PbCO3
PbO

+
+

CO2
H 2O

2 H+

Merkuro (Hg2++)
Hg2++
Hg2Cl2

+
+

2 HCl
2 NH4OH

Hg2Cl2
+ 2 H+
Hg + Hg(NH2)Cl + NH4+ + ClMerkurium (II) amidoklorida

2 HgS

+
+

H2S + HCl
2 HNO3 (didihkan)

Hg + HgS + 3 H+ + ClHg2(NO3)2S
+ H2S

2 Hg2++

4 NH4OH

2 Hg + HgO.Hg(NH2)NO3 + 2 NH4+ + 4 H2O

Hg2++

NaOH

Hg2O

Hg2++

+
+

KI
2 KI

Hg2I2
Hg + K2[HgI4]

K2CrO4

Hg2CrO4

Hg2++

Hg2I2
Hg2++

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 Hg2CrO4
+
NH4+ + 2 CrO4= + H2O
Hg2++

Hg2++

+
Hg2CO3 dididihkan

Hg2++

4 NH4OH

2 Hg + HgO.Hg(NH2)NO3 + 2

KCN

Hg

HgCN

Na2CO3

Hg2CO3
Hg

HgO

Na2HPO4

Hg2HPO4

+
+

HCl
2 NH4OH

AgCl
[Ag(NH3)2]+ + Cl- + 2 H2O

Perak (Ag+)
Ag+
AgCl
2 Ag+

+
H2S

Ag2S
+
H+
3 Ag2S +
2 HNO3

3 S + 2 NO + 3 Ag2O + H2O
3 Ag2O +
6 HNO3

6 Ag+ + 6 NO3- + 3 H2O


+
3 Ag2S +
8 HNO3

3 S + 2 NO + 6 Ag+ + 6 NO3- + H2O


Endapan akan hilang jika dipanaskan bersama asam nitrat pekat
S
+
2 HNO3

SO4=
+ 2 NO + 2 H+

Ag+

+
NH4OH
2 AgOH terurai menjadi
Ag2O
+
4 NH4OH

+
NaOH
2 AgOH terurai menjadi

AgOH

+ Na+
Ag2O + H2O

AgI

+ K+

Ag+

Ag+

KI

AgOH
+
NH4+

Ag2O + H2O
2 [Ag(NH3)2]+ + 2 OH+ 3 H 2O

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

CO2

2 Ag+

Ag+

+
Ag2CrO4 +

Ag+

2 Ag+

K2CrO4
4 NH4OH

Ag2CrO4
2 [Ag(NH3)2]+

+ CrO4= + 4 H2O

+
+

KCN
2 KCN

AgCN
[Ag(CN)2]-

2 K+

Na2CO3
dididihkan

Ag2CO3
Ag2O

CO2

Na2HPO4

Ag2HPO4

Ag2CO3
2 Ag+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Kation golongan IIA : Hg++(merkuri),Bi+3(bismut),Cu++(kupro),Cd++(kadmium)


Pereaksi golongan : TIOSETAMID dipanaskan
Reaksi :
Pereaksi

Merkuri
Hg++ + S= HgS

Bismut
2 Bi+3 + 3 S= Bi3S2

Kupri
Cu++ + S= CuS

Kadmium
Cd++ + S= CdS

(putih)

(hitam)

(Hitam)

(kuning)

(suasana
asam)

Pereaksi spesifik
Pereaksi
TIOACETAMID

Merkuri
Hg++ + S= HgS

Bismut
2 Bi+3 + 3 S= Bi3S2

(suasana

(putih-menjadi

(hitam)

asam)

hitam)

Kupri
Cu++ + S= CuS (Hitam)

Kadmium
Cd++ + S= CdS
(kuning)

+ HNO3
dipanaskan
NH4OH

2 Hg++ + 4 NH4OH

Bi+3 + NO3- + 2 NH4OH

Cu++ + SO4= + 2 NH4OH

Cd++ + 2 NH4OH

HgO.Hg(NH2)NO3

Bi(OH)2NO3 (putih)

Cu(OH)2.CuSO4 (biru) +

Cd(OH)2 (putih) rx

2 NH4+

bolak-balik

(putih)
+ NH4OH

Cu(OH)2.CuSO4 +

berlebih

8NH4OH 2[Cu(NH3)4]+2

Cd(OH)2 + 4 NH4OH

+ SO4= + 2OHCu++ + 2OH- Cu(OH)2

[Cd(NH3)4]+2
Cd++ + 2 OH-

(biru)

Cd(OH)2 (putih)

NaOH

Hg

++

+ 2OH H2O +

HgO (merah)

Bi

+3

+ 3OH Bi(OH)3

(putih) larut dalam

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

+ NaOH

Tidak ada perubahan

berlebih

asam

Cu(OH)2 CuO (hitam)

Tidak ada perubahan

+ H2 O

Tidak ada perubahan

Tidak ada perubahan


KI
+ KI

Hg++ + 2I- HgI2

Bi+3 + 3I- BiI3

(merah)

(hitam)

Larut [HgI4]

Larutan jingga [BiI4]

Cu++ + 2 I- CuI2
CuI2 CuI (putih) + I2
+

I2 + I- I3- larutan coklat

BiI3 (hitam)
dipanaskan BiOI
KCN

Tidak ada perubahan

+ KCN
berlebih
SnCl2

2Hg

++

(jingga)
Bi+3 + CN- + 3H2O

Cu++ + 2 CN- Cu(CN)2

Cd++ + 2 CN-

Bi(OH)3 (putih) +

(kuning)

Cd(CN)2 (putih)

HCN (racun)

2Cu(CN)2 2CuCN

Cd(CN)2 + 2 CN-

(putih) + (CN)2 (racun)

[Cd(CN)4]

+ SnCl2

Hg2Cl2 (putih) +
Sn+4
Air

Bi+3 + NO3+ + H2O


(dituang ke air)
BiO(NO3) (putih)

K4[Fe(CN)6]

2 Cu++ + [Fe(CN)6]+4
Cu2[Fe(CN)6] (mer-cok)

+ NH4OH

Cu2[Fe(CN)6] + 8
NH4OH 2[Cu(NH3)4]+2
lar. Biru +

KSCN

[Fe(CN)6]+4
2 Cu++ + SCN+ Cu(SCN)2

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

(hitam)
Cu(SCN)2 CuSCN
Logam besi

(putih) + (SCN)2
Cu++ + Fe Cu (coklat)
+ Fe++

TIOACETAMID =

+ 2 H2O (dipanaskan)

H2S +

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

CH3COONH4

Reaksi yang terjadi :

Hg++ (merkuri) sebagai HgCl2


Hg++
HgCl2

+
+

H2S
H2S

HgS
HgS

2Hg++
2HgCl2

+ NO3+ HNO3

+ 4NH4OH
+ 4NH4OH

HgO.Hg(NH2)NO3 + 3NH4+ + 3H2O


HgO.Hg(NH2)NO3 + 3NH4+ + 3H2O

Hg++
HgCl2

+
+

2OH2NaOH
Hg(OH)2

Hg(OH)2
Hg(OH)2
HgO

Hg++

+
+
+
+

2
2
2
2

HgI2
[HgI4]=
HgI2
K2[HgI4]

HgI2
HgCl2
HgI2

IIKI
KI

+ 2H+
+ 2HCl

+
+

2 NaCl
H2O

2 KCl

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Bi+3 (bismut) sebagai Bi(NO3)3


Bi+3
2 Bi(NO3)3

+
+

3 S=
3 H2S

Bi2S3
Bi2S3

Bi+3
Bi(NO3)3

+
+

NO3- + 2 NH4OH
2 NH4OH

Bi(OH)2NO3
Bi(OH)2NO3

Bi+3

3OH-

Bi(OH)3 (putih) larut dalam asam

Bi(NO3)3

3 NaOH

Bi(OH)3

+
3IBiI3
+
IBi(NO3)3
+
3KI
BiI3 (hitam) dipanaskan

BiI3
[BiI4]+
BiI3

+
3 KNO3
BiOI (jingga)

Bi+3
Bi(NO3)3

Bi(OH)3
Bi(OH)3

+
+

BiO(NO3) +

Bi+3

+
+

CN- + 3H2O
KCN + 3H2O

H2O (dituang ke air)

+ 6 HNO3

+ 2 NH4NO3

3 NaNO3

HCN (racun)
KNO3 + 2HNO3

(racun)

Bi(NO3)3

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 HNO3

+ HCN

Cu++ (kupri) sebagai CuSO4


Cu++
CuSO4

+
+

S=
H2S

CuS
CuS

+
SO4= + 2 NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 + 8 NH4+
CuSO4
+
2 NH4OH
Cu(OH)2.CuSO4 + 8 NH4OH

Cu(OH)2.CuSO4 + 2 NH4+
2[Cu(NH3)4]+2 +
SO4= + 2OHCu(OH)2.CuSO4 + (NH4)2SO4
2[Cu(NH3)4]SO4 + 8 H2O
+ 2 OH-

Cu++
+
CuSO4
+
Cu(OH)2

2OH2NaOH

Cu(OH)2
Cu(OH)2 +

CuO

Cu++
CuSO4
CuI2
I2

+
+

2 I2 KI

Cu++

Cu++
+
CuSO4
+
2Cu(CN)2

KI

CuI2
CuI2
CuI
KI3

2 CN2 KCN

Cu(CN)2
Cu(CN)2

H2SO4

Na2SO4
+

+
+

K2SO4
I2

+
2CuCN

K2SO4
+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

H2O

(CN)2 (beracun)

2 Cu++
+
2 CuSO4
+
Cu2[Fe(CN)6]

[Fe(CN)6]+4
K4[Fe(CN)6]
+ 8 NH4OH

Cu2[Fe(CN)6]
Cu2[Fe(CN)6]
+
2[Cu(NH3)4]++ + (NH4)4[Fe(CN)6]

Cu++
+
CuSO4
+
Cu(SCN)2

2 SCN2 KSCN

Cu(SCN)2
Cu(SCN)2 +
CuSCN
+

Cu++
CuSO4

Fe
Fe

+
+

Cu
Cu

+
+

2 K2SO4

K2SO4
(SCN)2

Fe++
FeSO4

Cd++ (kadmium) sebagai Cd(NO3)2


Cd++
Cd(NO3)2

S=

CH3CSNH2 + H2O

CdS
CdS

+
Cd(OH)2
Cd(NO3)2
+
Cd(OH)2

2 NH4OH
+ 4 NH4OH
2 NH4OH
+ 4 NH4OH

Cd(OH)2 +
[Cd(NH3)4]+2
Cd(OH)2 +
[Cd(NH3)4](OH)2

Cd++

2 OH-

Cd(OH)2

+
+

Cd++

+ CH3COOH + NH4NO3 + HNO3

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 NH4+
+
2 NH4NO3

4 H2O
+

4 H2O

2 OH-

Cd(NO3)2

2 NaOH

Cd++

2 CN+
2 KCN
+

Cd(CN)2
2 CN
Cd(CN)2
2 KCN

Cd(CN)2
Cd(NO3)2
+
Cd(CN)2

Cd(OH)2 +

(Sumber pustaka : Vogel bag I. ed. V)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 NaNO3

[Cd(CN)4]+2
2 KNO3
K2[Cd(CN)4]

Kation golongan III : Fe+3 (Ferri), Fe+2 (Ferro), Al+3 (Aluminium), Cr+3 (Chromium).
Pereaksi golongan : NaOH + NH4Cl padat
Reaksi :
Pereaksi

NaOH

Besi (II)

hijau kotor

Besi (III)

Coklat Fe(OH)3

Aluminium

putih Al(OH)3

Kromium (III)

abu-abu Cr(OH)3

Fe(OH)2
Pereaksi spesifik :
Pereaksi
NaOH
NH4OH

Besi (II)
Fe(OH)2 putih
Fe(OH)2 putih

Besi (III)
Fe(OH)3 coklat
Fe(OH)3 coklat

+ berlebih
H2S
(NH4)2S

Tdk ada
FeS Hitam

S putih susu + Fe
FeS Hitam S

KCN

Fe(CN)2 kuning coklat

Fe(CN)3 coklat

Larutan kuning muda

kemerahan

[Fe(CN)6]-4

Larutan kuning tua

K2Fe[Fe(CN)6] putih

[Fe(CN)6]-3
Fe4[Fe(CN)6]3 biru

+ berlebih

K4[Fe(CN)6]

Fe4[Fe(CN)6]3 biru

/ biru prusia
Fe[Fe(CN)6] coklat

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Kromium (III)
abu-abu Cr(OH)3
abu-abu Cr(OH)3

Endapan larut

Larutan merjam.

[Al(OH)4]-

[Cr(NH3)6]+3

putih Al(OH)3 +

abu-abu Cr(OH)3 +

H2S

H2S

+2

turnbull
K3[Fe(CN)6]

Aluminium
Al(OH)3 putih
Al(OH)3 putih

turnbull
Tdk ada endapan

NH4SCN

Larutan merah darah

Na2HPO4 + Asam

Fe(SCN)3
Fe3PO4

Asetat
Nat asetat

Larutan coklat

CH3COO.Al(OH)2

kemerahan
[Fe3(OH)2(CH3COO)6]+
Na3PO4
Na2CO3

putih AlPO4
Al(OH)3

Reaksi yang terjadi :

Fe++ sebagai FeSO4


Fe++
FeSO4

+
+

2 NaOH
2 NaOH

Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +

2 Na+
Na2SO4

Fe++
FeSO4

+
+

2 NH4OH
2 NH4OH

Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +

2 NH4+
(NH4)2SO4

Fe++
FeSO4

+
+

(NH4)2S
(NH4)2S

FeS
FeS

2 NH4+
(NH4)2SO4

Fe++

2 KCN

FeSO4

2 KCN

Fe(CN)2 +
Coklat kuning
Fe(CN)2 +
Coklat kuning

+
+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 K+
K2SO4

hijau CrPO4
abu-abu Cr(OH)3

Fe(CN)2

4 KCN

K4[Fe(CN)6] (larutan kuning muda)

Fe++
FeSO4

+
+

2 NH4OH
2 NH4OH

Fe(OH)2 +
Fe(OH)2 +

2 NH4+
(NH4)2SO4

Fe++

K4[Fe(CN)6]

2 K+

FeSO4

K4[Fe(CN)6]

K2Fe[Fe(CN)6]
(putih)
K2Fe[Fe(CN)6]
(putih)

2 K2SO4

4 Fe++
4 Fe+3
4 FeSO4

+
+
+

3 [Fe(CN)6]-3
3 [Fe(CN)6]-4
3 K3[Fe(CN)6]

4 Fe+3
+
3 [Fe(CN)6]-4
Fe4[Fe(CN)6]3 Biru turbull
Fe4[Fe(CN)6]3 + 4 K2SO4
+

K+

Fe+3 sebagai FeCl3


Fe+3
FeCl3

+
+

3 NaOH
3 NaOH

Fe(OH)3 +
Fe(OH)3 +

3 Na+
3 NaCl

Fe+3
FeCl3

+
+

3 NH4OH
3 NH4OH

Fe(OH)3 +
Fe(OH)3 +

3 NH4+
3 NH4Cl

2 Fe+3
2 FeCl3

+
+

H2S
H2S

S
S

+
+

2 Fe+2
2 FeCl2

+
+

2 H+
2 HCl

Fe+3
FeCl3

+
+

2 (NH4)2S
2 (NH4)2S

FeS
FeS

+
+

S
S

+
+

4 NH4+
3 NH4Cl + NH4+

Fe+3

3 KCN

Fe(CN)3 +
Coklat kemerahan

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

3 K+

FeCl3

3 KCN

Fe(CN)3

3 KCN

4 Fe+3

3 K4[Fe(CN)6]

4 FeCl3

3 K4[Fe(CN)6]

Fe(CN)3 +
3 KCl
Coklat kemerahan
K3[Fe(CN)6] (larutan kuning tua)
Fe4[Fe(CN)6]3
(biru prusia)
Fe4[Fe(CN)6]3
(biru prusia)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

12 K+

12 KCl

Fe+3

K3[Fe(CN)6]

FeCl3

K3[Fe(CN)6]

Fe+3

3 KSCN

FeCl3

3 KSCN

Fe+3

Na2HPO4

FeCl3

3 KSCN

Fe[Fe(CN)6]
(coklat)
Fe[Fe(CN)6]
(coklat)
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah

3 K+

Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah
Fe(SCN)3
+
Larutan merah darah

3 K+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

3 KCl

3 KCl

3 K+

3 KCl

Al+3 sebagai Al2(SO4)3


Al+3
Al2(SO4)3

+
+

3 NaOH
6 NaOH

2Al(OH)3

6 NaOH

Al+3

3 NH4OH

Al(OH)3

NH4OH

Al+3

3(NH4)2S + 3H2O

Al2(SO4)3

3(NH4)2S + 3H2O

Al3+
Al2(SO4)3

+
+
2H2SO4

CH3COONa + 2H2O
2CH3COONa + 4H2O

Al3+

Na3PO4

3Na+

Al2(SO4)3

2Na3PO4

AlPO4
+
Endapan putih
2AlPO4 +

Al3+

Na2CO3 + 3H2O

2Na+

Al2(SO4)3

2Na2CO3 + 6H2O

Al(OH)3 +
Endapan putih
2Al(OH)3 +

Al(OH)3 +
2Al(OH)3 +
Endapan putih
2Na3AlO3 +

3 Na+
3 Na2SO4
6H2O

Al(OH)3 +
3 NH4+
Endapan putih
[Al(OH)4 ]- +
NH4+
Anion tetrahidro aluminat
Al(OH)3 +
Endapan putih
2Al(OH)3 +

3H2S (gas) +

2NH4+

3H2S (gas) +

3(NH4)2SO4

CH3COO-Al(OH)2 + Na+
2CH3COO-Al(OH)2
+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Na2SO4

H2O

CO2

3Na2SO4
+

2 Na2SO4 + H2SO4 + H2O + CO2

Cr3+ sebagai Cr2(SO4)3


Cr+3
Cr2(SO4)3

+
+

3 NaOH
6 NaOH

Cr(OH)3 +
2Al(OH)3 +
Endapan Abu-abu

3 Na+
3 Na2SO4

Cr+3

3 NH4OH

Cr(OH)3

6 NH4OH

Cr(OH)3 +
3 NH4+
Endapan abu-abu
[Cr(NH3)6 ]3+
+
6H2O
+
2OHLarutan merah jambu dari Kation Heksaminkromat (III)

Cr+3

3(NH4)2S + 3H2O

Cr2(SO4)3

3(NH4)2S + 3H2O

Cr3+

Na3PO4

Cr2(SO4)3

2Na3PO4

Cr3+

Na2CO3 + 3H2O

Cr2(SO4)3

2Na2CO3 + 6H2O

Cr(OH)3 +
Endapan putih
2Cr(OH)3 +

3H2S (gas) +

2NH4+

3H2S (gas) +

3(NH4)2SO4

CrPO4
+
Endapan putih
2CrPO4 +

3Na+

Cr(OH)3 +
Endapan putih
2Cr(OH)3 +

2Na+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

3Na2SO4
+

H2O

CO2

2 Na2SO4 + H2SO4 + H2O + CO2

Kation golongan IV : Ni++ (Nikel), Co++ (kobal), Mn++ (Mangan), Zn++ (seng).
Pereaksi golongan : Tiosetamid + NH4OH (suasana basa)
Reaksi :
Ni++

Pereaksi

Thioacetam

Co++

Hitam

Mn++

hitam CoS

merah jambu

Zn++

putih

ida
Pereaksi spesifik :
Pereaksi
NaOH

Ni++ (lar. Hijau)


hijau Ni(OH)2

+ berlebih
NH4OH
+ berlebih

Co++ (lar. Mer. Jamb)


biru Co(OH)NO3

Larutan jernih

hijau Ni(OH)2

biru Co(OH)NO3

[Zn(OH)4]2 putih Zn(OH)2

Larutan biru tua

Larutan coklat kuning

putih Mn(OH)2

Larutan jernih

++

(NH4)2S atau

[Ni(NH3)6]
Hitam NiS yg larut

H2S

dalam asam nitrat

KCN

pekat.
hijau Ni(CN)2

coklat-kemerahan

Larutan [Ni(NH3)6]++

Co(CN)2

[Co(NH3)6]
hitam CoS

Larutan coklat
KNO3

Zn++ (lar. Jernih)


putih Zn(OH)2

merjam. Co(OH)2

++

+ berlebih

Mn++ (lar. Jernih)


putih Mn(OH)2

[Co(CN)6]-4
kuning
K3[Co(NO2)6].H2O
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius

merah jambu MnS

[Zn(NH3)4]+2
putih ZnS

NH4SCN

Larutan biru
[Co(SCN)4]-2

Dimetilglioksim
Na3PO4 atau

mer. Jamb
merah jambu

Na2HPO4
K4[Fe(CN)6]

putih Zn3(PO4)2

Mn(NH4)PO4
putih
K2Zn3[Fe(CN)6]2

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Ni++ SEBAGAI NiSO4


Ni2+

2 NaOH

NiSO4

2 NaOH

Ni2+

2 NH4OH

NiSO4
Ni(OH)2

+
+

2 NH4OH
6 NH4OH

2 Ni++

H2S

NiS

HNO3

2 Ni++
NiS

+
+

(NH4)2S
HNO3

Ni2+

2 KCN

NiSO4
Ni(CN)2

+
+

2 KCN
6 KCN

Ni(OH)2
hijau
Ni(OH)2
hijau

2 Na+

Na2SO4

Ni(OH)2 +
2NH4+
hijau
Ni(OH)2 +
(NH4)2SO4
[Ni(NH3)6]++
+
2OHKation heksaminonikelat (II)
NiS
Hitam
NiSO4
larutan
NiS
NiSO4
Larutan

6H2O

2 H+

NO

H2O

+
+

2 NH4+
NO

H2O

6H2O

Ni(CN)2 +
2K+
Hijau
Ni(CN)2 +
(NH4)2SO4
[Ni(CN)6]-4
+
2OHAnion heksasianonikelat (II)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Co++ sebagai Co(NO3)2


Co2+

NaOH

Co2+

2 NaOH

Co(NO3)2

NaOH

Co(NO3)2

2 NaOH

Co2+

NH4OH

Co(OH)+

6 NH4OH

Co++
Co(NO3)2

+
+

H2S
H2S

Co(OH)+ +
Biru
Co(OH)2 +
Merah muda

Na+

Co(OH)NO3
Biru
Co(OH)2 +
Merah muda

2Na+

2NaNO3

Co(OH)+ +
NH4+
hijau
[Co(NH3)6]++
+
OHKation heksaminokobaltat (II)
CoS
CoS

+
+

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

NaNO3

2 H+
2 HNO3

6 H2O

Co(NO3)2

(NH4)2S

CoS

Co2+

2 KCN

Co(NO3)2
Co(CN)2

+
+

2 KCN
4 KCN

Co(CN)2 +
2K+
Coklat merah
Co(CN)2 +
2 KNO3
K4[Co(CN)6]
Larutan biru Kalium heksasianokobaltat

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 NH4NO3

Mn++ sebagai MnSO4


Mn++

2 NaOH

MnSO4

2 NaOH

Mn++

2 NH4OH

MnSO4

2 NH4OH

Mn++

H2S

MnSO4

H2S

Mn++

(NH4)2S

MnSO4

(NH4)2S

Mn++

Na3PO4 + NH4OH

MnSO4

Na3PO4 + NH4OH

Mn(OH)2 +
Endapan putih
Mn(OH)2 +

2 Na+

Mn(OH)2 +
Endapan putih
Mn(OH)2 +

2 NH4+

MnS
+
Merah jambu
MnS
+

2 H+

MnS
+
Merah jambu
MnS
+

2 NH4+

Mn(NH4)PO4
Merah jambu
Mn(NH4)PO4
Merah jambu

3Na+

Na2SO4 + NaOH

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Na2SO4

(NH4)2SO4

H2SO4

(NH4)2SO4

Zn++ sebagai ZnSO4


Zn++

2 NaOH

ZnSO4
Zn(OH)2

+
+

H2ZnO2

2 NaOH

Na2SO4
NaOH

Zn(OH)2

H2ZnO2
Seng hidroksida dalam suasana basa berubah jadi asam singkat
2 NaOH

Na2ZnO2
+
H2O
Natrium singkat

Zn++

2 NH4OH

Zn(OH)2

4 NH4OH

Zn++

H2S

ZnSO4

H2S

3 Zn++

2 Na3PO4

3 ZnSO4

2 Na3PO4

3 Zn++
3 ZnSO4

+
+

2 K4[Fe(CN)6]
2 K4[Fe(CN)6]

Zn(OH)2
+
Endapan putih
Zn(OH)2
+

2Na+

Zn(OH)2
+
2 NH4+
Endapan putih
[Zn(NH3)4]++
+
Kation tetraaminzinkat
ZnS
+
Endapan putih
ZnS
+

2 H+

Zn3(PO4)2 +
Endapan putih
Zn3(PO4)2 +
Endapan putih

6 Na+

H2SO4

3 Na2SO4

K2Zn3[Fe(CN)6]2 putih +
K2Zn3[Fe(CN)6]2 putih +
Kalium zink heksasianoferrat (II)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 OH-

6 K+
3 K2SO4

4 H2O

Kation golongan V: Ca++ (kalsium), Ba++ (Barium), Sr++ (stronsium).


Pereaksi golongan : Amonium karbonat
Reaksi :
Ca++ (kalsium)

Pereaksi

Am.

putih

Ba++ (Barium)

putih

Sr++ (stronsium)

putih

karbonat
Pereaksi spesifik :
Ca++ (kalsium)

Pereaksi
(NH4)2CO3
NH4C2O4
H2SO4 encer

putih CaCO3
putih CaC2O4
putih (sedikit)

Ba++ (Barium)

Sr++ (stronsium)

putih BaCO3
putih BaC2O4
putih BaSO4

putih SrCO3
putih SrC2O4
putih SrSO4

putih BaSO4
kuning BaCrO4

putih SrSO4
Dipanaskan

Hijau kekuningan

kuning SrCrO4
Merah karmin

CaSO4
CaSO4
K2CrO4

Uji nyala

Merah-kekuningan

Reaksi yang terjadi :

Ca++ sebagai CaCl2


Ca++
CaCl2

+
+

(NH4)2CO3
(NH4)2CO3

CaCO3 putih +
CaCO3 putih +

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

2 NH4+
2 NH4Cl

Ca++

(NH4)2C2O4

CaC2O4 +
Putih
Ca C2O4 putih +

2 NH4+

CaCl2

(NH4)2 C2O4

Ca++

H2SO4 encer

CaSO4
+
Putih (sedikit)
CaSO4
+
Putih (sedikit)

2 H+

CaCl2

H2SO4 encer

Ca++

K2CrO4 encer

tidak ada endapan meskipun dengan pemanasan

2 NH4Cl

2 HCl

Ba++ sebagai BaCl2


Ba++
BaCl2

+
+

(NH4)2CO3
(NH4)2CO3

BaCO3 putih +
BaCO3 putih +

2 NH4+
2 NH4Cl

Ba++

(NH4)2C2O4

2 NH4+

BaCl2

(NH4)2 C2O4

BaC2O4 +
Putih
Ba C2O4 putih +

Ba++

H2SO4 encer

2 H+

BaCl2

H2SO4 encer

BaSO4
Putih
BaSO4
Putih

2 HCl

Ba++

K2CrO4 encer

BaCl2

K2CrO4 encer

2 NH4Cl

BaCrO4 +
2 K+
Kuning (tanpa pemanasan)
BaCrO4 +
2 KCl

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Sr++ sebagai SrCl2


Sr++
Sr Cl2

+
+

(NH4)2CO3
(NH4)2CO3

Sr CO3 putih +
Sr CO3 putih +

2 NH4+
2 NH4Cl

Sr ++

(NH4)2C2O4

2 NH4+

Sr Cl2

(NH4)2 C2O4

Sr C2O4 +
Putih
Sr C2O4 putih +

Sr ++

H2SO4 encer

2 H+

Sr Cl2

H2SO4 encer

Sr SO4
Putih
Sr SO4
Putih

2 HCl

Sr ++

K2CrO4 encer

Sr Cl2

K2CrO4 encer

2 NH4Cl

Sr CrO4 +
2 K+
Kuning (dengan pemanasan)
Sr CrO4 +
2 KCl

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

Kation golongan VI : Na+ (natrium), K+ (kalium), Mg++ (magnesium), NH4+ (amonium)


Pereaksi golongan : negatif untuk semua pereaksi golongan
Pereaksi spesifik :
Pereaksi

Na+ (natrium)

K+ (kalium)

Mg++ (Magnesium)

NH4+
(Amonium)

NH4OH
NaOH

putih Mg(OH)2
putih Mg(OH)2

Dipanaskan
Gas amonia NH3
(membirukan
lakmus merah)

(NH4)2CO3

putih
MgCO3.Mg(OH)2.5H2

Na2CO3

O
putih
MgCO3.Mg(OH)2.5H2

Na2HPO4
Na3[Co(CN)6]
Asam tartrat +

O
putih MgHPO4

kuning
K3[Co(CN)6]
putih KHC4H4O6

natr. Asetat

putih
NH4HC4H4O6

Atau Na. Hidrg.


Tartrat
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius

HClO4
H2[PtCl6]

putih KClO4
kuning K2[Pt(Cl)6]

kuning
(NH4)2[PtCl6]

Uji nyala
Uranil mg. Asetat

Kuning
kristalin kuning

Lembayung

NaMg(UO2)3(CH3COO)9
Uranil zink asetat

.H2O
kristalin kuning
NaZn(UO2)3(CH3COO)9
.H2O

Larutan basa

coklat

K2[HgI4]

HgO.Hg(NH3)2I2

a/ reagensia

atau NH2.Hg2I3

Nessler
Na3[Co(NO2)6]

kuning
(NH4)3[Co(NO2)6
]

Reaksi yang terjadi :


Na+ sebagai NaCl, NaNO3, Na2SO4, dll (mengingat sebagian besar garam Natrium larut, jarang
diperoleh endapan dari kation natrium)
SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa
Ashegenius

Pereaksi

spesifik

Uranil

Magnesium

asetat,

Mg(UO2)3(CH3COO)9.H2O

dan

uranil

Zn(UO2)3(CH3COO)9.H2O (bahan yang susah didapat)

K+ sebagai KCl, K2SO4, atau KNO3 (untuk memudahkan reaksi dipakai KCl)
4 K+

Na4[Co(CN)6]

4 KCl

Na4[Co(CN)6]

K+

HClO4

KCl

HClO4

Asam tartrat

K4[Co(CN)6]
+
Endapan kuning
K4[Co(CN)6]
+
Kalium heksasianokabaltat
KClO4
+
Endapan putih
KClO4
+

4 Na+
4 NaCl

H+
HCl

Kalium Bitartrat (endapan putih)

Mg++ sebagai MgSO4


Mg++
MgSO4

+
+

2 NH4OH
2 NH4OH

Mg(OH)2 putih
Mg(OH)2 putih

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

+
+

2 NH4+
(NH4)2SO4

zink

asetat

Mg++
MgSO4

+
+

2 NaOH
2 NaOH

Mg(OH)2 putih
Mg(OH)2 putih

+
+

2 Na+
Na2SO4

Mg++
MgSO4

+
+

(NH4)2CO3
(NH4)2CO3

MgCO3 putih
MgCO3 putih

+
+

2 NH4+
(NH4)2SO4

Mg++
MgSO4

+
+

Na2HPO4
Na2HPO4

MgHPO4 putih
MgHPO4 putih

+
+

2 Na+
Na2SO4

NH4+ sebagai NH4Cl, NH4NO3, dll (untuk mempermudah reaksi dipakai NH4Cl)

SMK Farmasi Syekh Yusuf Gowa |Kimia Analisa


Ashegenius

You might also like