Gaan na inhoud

Feng shui

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Feng shui
’n Feng shui-kompas (luopan).
’n Feng shui-kompas (luopan).
Name (taalvariante)
Tradisionele Chinees   風水
Vereenvoudigde Chinees   风水
Pinyin fēngshuǐ
Wade-Giles feng1-shui3
Jyutping fung1seoi2
Ander name IFA: [fə́ŋ.ʂwèi]

Feng shui (tradisionele Chinees: 風水, vereenvoudigde Chinees: 风水, luister (hulp·inligting)) ook bekend as Chinese waarsêery, is ’n skynwetenskap wat sy oorsprong in China gehad het. Daarvolgens word energiekragte gebruik om individue met hul omgewing te laat harmoniseer.[1] Die term feng shui beteken letterlik "wind-water", wat kom uit die begrafnisboek Zang Shu: "Qi dryf op die wind (feng) en versprei, maar bly waar dit water (shui) teenkom."[2]

Feng shui is een van die Vyf Kunste van Chinese metafisika, wat geklassifiseer word as fisionomie (die waarneming van verskynsels deur formules en berekenings). Die feng shui-praktyk bespreek argitektuur in terme van "onsigbare kragte" wat die heelal, aarde en mensdom saambind, bekend as qi.

Dit is histories algemeen gebruik om die gunstigste ligging vir geboue te bepaal – dikwels van spiritueel belangrike strukture soos grafte, maar ook van huise en ander strukture. Na gelang van die spesifieke styl feng shui wat gebruik word, kan ’n gunstige terrein bepaal word deur verwysings na dinge soos water, die sterre of die kompas.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Oorsprong

[wysig | wysig bron]

Die Yangshao- en Hongshan-kultuur verskaf die eerste bekende bewyse van die gebruik van feng shui. Tot met die uitvinding van die magnetiese kompas het feng shui blykbaar van sterrekunde gebruik gemaak om verhoudings te vind tussen mense en die heelal.[3] In 4000 v.C. het die deure van Banpo-huise opgelyn met die asterisme Yingshi net ná die wintersonstilstand – dit het gesorg dat die huise die beste nut uit die son kry.[4] Gedurende die Zhou-tydperk was Yingshi bekend as Ding en is dit gebruik om die regte tyd vas te stel om ’n hoofstad te bou, volgens die Boek van Liedere (Shijing). Die Laat Yangshao-terrein by Dadiwan (omstreeks 3500-3000 v.C.) bevat ’n paleisagtige gebou (F901) in die middel. Die gebou kyk suid en lê langs ’n groot plein. Dit staan op ’n noord-suid-as saam met ’n ander gebou waar gemeenskapsaktiwiteite blykbaar gehou is. Streeksgemeenskappe het moontlik die kompleks gebruik.[5]

Ook ’n graf by Puyang (omstreeks 4000 v.C.) wat ’n mosaïek bevat – eintlik ’n Chinese sterkaart van die asterismes die Draak en die Tier asook die Beidou (die Groot Skeplepel of Skepbeker) – lê op ’n noord-suid-as.[6] Die teenwoordigheid van beide ronde en vierkantige vorms in die Puyang-graf en op ander terreine[7] dui daarop dat ’n kosmografie waarvolgens die hemel rond en die aarde vierkantig is, lank gelede reeds in die Chinese gemeenskap bestaan het.[8]

Kosmografie wat ’n sterk ooreenkoms met moderne feng shui-toestelle en -formules toon, verskyn op ’n stuk jade wat by Hanshan ontdek is en van omstreeks 3000 v.C. dateer. Die argeoloog Li Xueqin verbind die ontwerp met die hoekmeter en kompas.[9]

Van die Neolitikum af[10] is feng shui-reëls gevolg vir die ontwerp en uitleg van alle hoofstede van China. Tydens die Zhou-tydperk is hierdie reëls in die Kaogong ji ("Vakhandboek") gekodifiseer. Dit is ingespan deur bouers en vir grafte en tombes.

Vroeë instrumente en tegnieke

[wysig | wysig bron]
’n Feng shui-spiraal in ’n moltreinstasie in Chinatown, Los Angeles.

Die geskiedenis van feng shui strek meer as 3 500 jaar terug,[11] van voor die uitvinding van die magnetiese kompas. Dit het sy oorsprong in Chinese sterrekunde.[12] Sommige huidige tegnieke kan teruggespeur word na die Neolitikum in China,[13] terwyl ander later bygevoeg is (veral tydens die Han-, Tang-, Song- en Ming-dinastie).[14]

Die sterrekundige geskiedenis van feng shui is duidelik in die ontwikkeling van instrumente en tegnieke. Volgens die Zhouli (Rites van Zhou) was die oorspronklike feng shui-instrument dalk ’n gnomon. Die Chinese het sirkumpolêre sterre gebruik om die noord-suid-as van nedersettings vas te stel. Dit verduidelik hoekom Shang-paleise by Xiaotun 10° oos van reg noord lê. Volgens die geograaf Paul Wheatley[15] is die hoek van die rigtings van die opkomende en ondergaande son in sommige gevalle gehalveer om noord te vind. Dit het gesorg vir die meer presiese oplyning van die Shang-mure by Yanshi en Zhengzhou. Rituele vir die gebruik van ’n feng shui-toestel het behels dat ’n wiggelaar die lugverskynsels van daardie tyd ondersoek om die instrument in te stel.[16]

Die oudste voorbeeld van ’n instrument wat vir feng shui gebruik is, is ’n liuren (hoekmeter), ook bekend as ’n shi. Dit het bestaan uit ’n tweekantige bord wat met lakvernis afgewerk is en sterrekundige merke bevat het. Die vroegste voorbeelde is in grafte gevind van tussen omstreeks 278 v.C. en 209 v.C. Benewens vir waarsêery,[17] is die borde algemeen gebruik om die beweging van die poolster Taiyi deur die nege paleise te volg.[18] Die merke op ’n shi en die eerste magnetiese kompasse is feitlik identies.[19]

Die magnetiese kompas is vir feng shui ontwerp[20] en word sedertdien daarvoor gebruik.

Basiese begrippe

[wysig | wysig bron]

Definisie en klassifikasie

[wysig | wysig bron]

Die doel van feng shui soos wat dit vandag beoefen word, is om die menslike omgewing te vestig op plekke met goeie qi, ’n denkbeeldige vorm van energie. Die "perfekte plek" skep ’n harmonie tussen die mens en sy werk- en leefomgewing. Alles wat die mens maak, is in wese nie natuurlik nie, maar kan in harmonie met die natuur gebring word. In Chinese filosofie draai alles om harmonie en ewewig tussen die teenoorgestelde maar komplementerende kragte jin en jang.

Feng shui is nie ’n wetenskap nie, maar word as ’n skynwetenskap geklassifiseer omdat dit ’n paar klassieke skynwetenskaplike aspekte toon, soos bewerings oor die werking van die wêreld wat nie getoets kan word aan die hand van wetenskaplike metodes nie.[1]

Qi

[wysig | wysig bron]
’n Tradisionele skilpaddopgraf van Suid-Fujian, wat aan drie kante beskerming bied teen die "verpestende winde".[21]

Qi（氣）(uitgespreek "tsjie") is ’n beweegbare positiewe of negatiewe lewenskrag wat ’n belangrike rol in feng shui speel.[22] ’n Tradisionele verduideliking van qi soos wat dit op feng shui van toepassing is, sluit in die oriëntasie van ’n struktuur, sy ouderdom en sy wisselwerking met die omgewing, insluitende die plaaslike mikroklimaat, die helling van die grond, plantegroei en grondgehalte.

Volgens die begrafnisboek Zang Shu trek begrawing voordeel uit "lewensbelangrike qi". Wu Yuanyin[23] (Qing-dinastie) het gesê lewensbelangrike qi is "bevrore qi", wat die toestand van qi is wat lewe voortbring. Die doel van feng shui is om voordeel te trek uit lewensbelangrike qi deur die regte plek te vind vir ’n graf of gebou.[24]

Polariteit

[wysig | wysig bron]

Polariteit in feng shui word uitgedruk as jin en jang. Dit stem ooreen met ’n magnetiese dipool. Dit bestaan dus uit twee dele: een skep ’n spanning en een ondervind die spanning. Dit loop hand aan hand met die Wu Xing, of Vyf Elemente – metaal, aarde, vuur, water en hout. Hulle speel ’n belangrike rol in die Chinese denke. Die woord "elemente" verwys nie soseer na die elemente self nie, maar na die kragte wat lewensnoodsaaklik is vir die menslike lewe.[25]

Terwyl Chinese medisyne ten doel het om jin en jang in die liggaam te belanseer, is die doel van jin en jang in feng shui om ’n stad, gebou of voorwerp te laat oplyn met jin-jang-kragvelde.[26]

Bagua (agt trigramme)

[wysig | wysig bron]

Agt diagramme bekend as bagua of "trigramme" is belangrik in feng shui. Die verhouding tussen die trigramme word verteenwoordig in twee rangskikkings, die Primordiale (先天八卦), "Vroeëre Hemel"[27] of Fu Xi bagua (伏羲八卦), en die Gemanifesteerde (後天八卦), "Latere Hemel,"[27] of King Wen bagua.

Elke trigram het ’n reeks unieke interpretasies, onder meer:

Beeld  Naam  Eienskap  Verbeeld as  Gesinslid Liggaamsdeel  Rigting
qian Krag Hemel Vader Kop Noorwes
kun Toewyding  Aarde Moeder Maag Suidwes
zhen Bewing Donnerslag  Oudste seun Voet Oos
kan Gevaar Water Middelste seun Oor Noord
gen Rus Berg Jongste seun Hand Noordoos
xun Deurbraak  Wind Oudste dogter Dy Suidoos
li Beligting Vuur Middelste dogter  Oog Suid
dui Blydskap Meer Jongste dogter Mond Wes

Westerse of "nuwe" feng shui

[wysig | wysig bron]

In die Weste het uit die versmelting van sommige tradisionele feng shui-idees met idees van die New Age- en esoteriese beweging ’n nuwe stelsel van feng shui ontstaan wat hoofsaaklik gebruik word as ’n metode om leefareas te harmoniseer. Die oorspronklike Chinese praktyk om feng shui reeds in die ontwerpstadium van geboue toe te pas, word selde in die Weste aangetref.

Dié moderne vorm van feng shui sluit ook teorieë van byvoorbeeld kleurontwerp en die energieinvloed van kristalle en reuke in. Die vloei van qi in leefareas word verder aangepas deur die gebruik van windklokkies, binnenshuise fonteine, gekleurde materiaal of waterplakkate. Ook die ingang van die huis of deur na die kantoor is belangrik, en die agt trigramme word met groot verbeelding toegepas.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Michael R. Matthews (30 Augustus 2017). History, Philosophy and Science Teaching: New Perspectives. Springer. p. 31. ISBN 978-3-319-62616-1.
  2. ↑ Field, Stephen L. "The Zangshu, or Book of Burial". {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (hulp)
  3. ↑ Sun, X. (2000) Crossing the Boundaries between Heaven and Man: Astronomy in Ancient China. In H. Selin (red.), Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy. 423–54. Kluwer Academic.
  4. ↑ David W. Pankenier. 'The Political Background of Heaven's Mandate.' Early China 20 (1995): 121-76.
  5. ↑ Li Liu. The Chinese Neolithic: Trajectories to Early States. Cambridge University Press (2004) 85–88.
  6. ↑ Zhentao Xuastronomy. 2000: 2
  7. ↑ Li Liu. The Chinese Neolithic: Trajectories to Early States. Cambridge University Press (2004) 248–249.
  8. ↑ Sarah M. Nelson, Rachel A. Matson, Rachel M. Roberts, Chris Rock, Robert E. Stencel. (2006) Archaeoastronomical Evidence for Wuism at the Hongshan Site of Niuheliang. p. 2.
  9. ↑ Chen Jiujin, Zhang Jingguo. 'Hanshan chutu yupian tuxing shikao,' Wenwu 4, 1989:15
  10. ↑ Li Liu. The Chinese Neolithic: Trajectories to Early States. Cambridge University Press (2004) 230–37.
  11. ↑ Aihe Wang. Cosmology and Political Culture in Early China. 2000: 55
  12. ↑ Feng Shi. Zhongguo zhaoqi xingxiangtu yanjiu. Zhiran kexueshi yanjiu, 2 (1990).
  13. ↑ Aihe Wang. Cosmology and Political Culture in Early China. 2000: 54-55
  14. ↑ Cheng Jian Jun and Adriana Fernandes-Gonçalves. Chinese Feng Shui Compass: Step by Step Guide. 1998: 21
  15. ↑ The Pivot of the Four Quarters (1971: 46)
  16. ↑ Mark Edward Lewis (2006). The Construction of Space in Early China. p. 275
  17. ↑ Marc Kalinowski (1996). "The Use of the Twenty-eight Xiu as a Day-Count in Early China." Chinese Science 13 (1996): 55-81.
  18. ↑ Yin Difei. "Xi-Han Ruyinhou mu chutu de zhanpan he tianwen yiqi." Kaogu 1978.5, 338-43; Yan Dunjie, "Guanyu Xi-Han chuqi de shipan he zhanpan." Kaogu 1978.5, 334-37.
  19. ↑ Marc Kalinowski. 'The Xingde Texts from Mawangdui.' Early China. 23–24 (1998–99):125–202.
  20. ↑ Wallace H. Campbell. Earth Magnetism: A Guided Tour Through Magnetic Fields. Academic Press, 2001.
  21. ↑ de Groot, Jan Jakob Maria (1892), The Religious System of China, III, Brill Archive, pp. 941–42, https://archive.org/details/religioussystemo03groo 
  22. ↑ "Feng Shui" (in Engels). Institute of Feng Shui. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Julie 2011. Besoek op 15 Mei 2011.
  23. ↑ Tsang ching chien chu (Tse ku chai chung ch'ao, volume 76), p. 1a.
  24. ↑ Bennett, Steven J. (1978) "Patterns of the Sky and Earth: A Chinese Science of Applied Cosmology." Journal of Chinese Science. 3:1–26
  25. ↑ Werner, E. T. C. Myths and Legends of China. London Bombay Sydney: George G. Harrap & Co. Ltd. p. 84. ISBN 0-486-28092-6. Besoek op 23 Maart 2010.
  26. ↑ Frank J. Swetz (2002). The Legacy of the Luoshu. pp. 31, 58.
  27. ↑ 27,0 27,1 Wilhelm, Richard (1950). The I Ching or Book of Changes. vert. Cary F. Baynes, voorw. C.G. Jung, 3de uitg. (1967). Princeton, NJ: Princeton University Press. pp. 266, 269. ISBN 069109750X.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Feng_shui&oldid=2642592"