Gaan na inhoud

Vryheidstandbeeld

Wysig skakels
Koördinate: 40°41′21″N 74°02′40″W / 40.68917°N 74.04444°W / 40.68917; -74.04444
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Statue of Liberty)
Vryheidstandbeeld*
Unesco-wêrelderfenisterrein
Die Vryheidstandbeeld op Liberty Island, New York, VSA
Ligging van Vryheidstandbeeld op 'n kaart (Verenigde State)
Vryheidstandbeeld
Vryheidstandbeeld
Ligging van die Vryheidstandbeeld in die Verenigde State
Koördinate: 40°41′21″N 74°02′40″W / 40.68917°N 74.04444°W / 40.68917; -74.04444
Lande Vlag van Verenigde State van Amerika Verenigde State
Tipe Kultureel
Kriteria i, vi
Verwysings 307
Streek† Noord-Amerika
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie 1984  (8ste Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn.
† Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Die Vryheidstandbeeld, ook bekend onder sy Engelse naam Statue of Liberty (amptelik Liberty Enlightening the World; Frans: La Liberté éclairant le monde) is 'n kolossale neo-klassieke standbeeld op Liberty Island in die New Yorkse hawe in die Verenigde State van Amerika. Die koperstandbeeld, wat deur die mense van Frankryk aan die mense van Amerika geskenk is, is ontwerp deur die Franse beeldhouer Frédéric Auguste Bartholdi en sy metaalraamwerk is gebou deur Gustave Eiffel van Eiffeltoringfaam. Dit is op 28 Oktober 1886 ingewy.

Liberty Island met die Vryheidstandbeeld.

Die standbeeld stel die godin Libertas voor – sy hou 'n fakkel bo haar kop met haar regterhand en in haar linkerhand hou sy 'n tablet met die datum JULY IV MDCCLXXVI (4 Julie 1776 in Romeinse syfers), die datum van die Amerikaanse onafhanklikheidsverklaring. 'n Gebreekte boei en ketting lê aan haar voete terwyl sy vorentoe loop; dit vier die afskaffing van slawerny kort tevore.[1] Die standbeeld het ná sy oprigting 'n ikoon van vryheid en van die VSA geword; dit word beskou as 'n simbool van verwelkoming aan immigrante wat per boot in die land aankom.

Bartholdi is geïnspireer deur die Franse regsprofessor en politikus Édouard René de Laboulaye, wat glo in 1865 gesê het enige monument wat opgerig word om die Amerikaanse onafhanklikheid te vier, behoort 'n gesamentlike projek van die Franse en Amerikaners te wees. Die Frans-Duitse Oorlog het die projek tot in 1875 vertraag, toe Laboulaye voorgestel het Frankryk finansier die standbeeld en Amerika verskaf 'n terrein en bou die voetstuk.

Dit was moeilik om geld in te samel, veral in Amerika, en teen 1885 is bouwerk aan die voetstuk byna in die wiele gery deur 'n gebrek aan fondse. Die uitgewer Joseph Pulitzer van die New York World het 'n projek begin om geld in te samel en meer as 120 000 bydraers gewerf, waarvan die meeste minder as 'n dollar (in 2020 sowat $29 werd) gegee het. Die beeld is in Frankryk gebou, in kratte na Amerika vervoer en op die voltooide voetstuk aanmekaargesit.

Die Amerikaanse vuurtoringraad het die standbeeld tot in 1901 geadministreer en daarna die Amerikaanse departement van oorlog. Sedert 1933 onderhou die nasionale parkdiens die standbeeld, wat 'n groot toeriste-attraksie is. Die publiek se toegang tot die balkon om die fakkel is in 1916 verbied.

Ontwerp en bouproses

[wysig | wysig bron]

Oorsprong

[wysig | wysig bron]
Die godin Libertas en Sol Invictus (die "Onoorwonne Son"; bo) het albei die Vryheidstandbeeld beïnvloed.

Volgens die nasionale parkdiens het die idee van 'n monument wat deur die Franse aan die Amerikaners geskenk word, posgevat by Édouard René de Laboulaye, president van die Franse Vereniging teen Slawerny en 'n belangrike politieke denker van sy tyd. Die projek kan teruggespeur word na 'n gesprek in 1865 tussen Laboulaye. 'n voorstander van die afskaffing van slawerny, en die Franse beeldhouer Frédéric Bartholdi. Hy het tydens die gesprek gesê hy dink dit sal goed wees as so 'n projek 'n gesamentlike poging is tussen Frankryk en Amerika,[2] wat pas slawerny afgeskaf het.

Volgens 'n verslag in 2000 van die parkeraad is dit egter 'n legende wat op 'n geldinsamelingspamflet ontstaan het, en is die standbeeld waarskynlik in 1870 bedink.[3]

Volgens Bartholdi, wat later die storie van die gesprek vertel het, is Laboulaye se beweerde kommentaar nie as 'n voorstel bedoel nie, maar dit het Bartholdi geïnspireer.[2]

Bartholdi het Amerika in Junie 1871 besoek.[4] Bedloe's Island (nou Liberty Island) in die New Yorkse hawe het dadelik sy aandag getrek as 'n terrein vir die beeld, want alle skepe wat die hawe binnekom, moet daarverby vaar. Hy was verheug om te hoor dit behoort aan die regering.[5] Bartholdi het onder andere vir president Ulysses S. Grant besoek en dié het vir hom gesê dit sal nie moeilik wees om die eiland vir die beeld te verkry nie.[6]

Bartholdi het die eerste model van sy konsep in 1870 gemaak.[7] Nadat hy terug in Frankryk was, het hy verder aan die konsep gewerk.[7]

Detail van 'n fresko van 1855-'56 deur Constantino Brumidi wat twee vroeë vroulike simbole van Amerika wys: Columbia (links) en die Indiaanse prinses.

Ontwerp, styl en simbolisme

[wysig | wysig bron]

Bartholdi en Laboulaye het nagedink oor wat die beste manier sou wees om die idee van Amerikaanse vryheid weer te gee.[8] 'n Vrouefiguur wat in die vroeë Amerikaanse geskiedenis gereeld as kultuursimbool van die nasie gebruik is,[9] was Columbia, wat beskou is as 'n beliggaming van Amerika, nes Britannia met Brittanje en Marianne met Frankryk vereenselwig is. Columbia het die tradisionele Europese personifikasie van die Amerikas as 'n "Indiaanse prinses" vervang, omdat laasgenoemde begin beskou is as onbeskaafd en neerhalend teenoor Amerikaners.[9]

Thomas Crawford se Statue of Freedom (1854-'57) bo-op die koepel van die Capitol.

Die ander belangrike vroulike ikoon in Amerika was 'n voorstelling van Liberty, of Vryheid, wat geskoei was op die Romeinse godin van vryheid, Libertas, wat algemeen in Antieke Rome aanbid is, veral deur bevryde slawe. Daar was 'n Liberty-figuur op die meeste Amerikaanse muntstukke van dié tyd[8] en voorstellings van Liberty het in gewilde en burgerlike kuns verskyn, insluitende Thomas Crawford se Statue of Freedom (1863) bo-op die Capitol in Washington, D.C.[8]

Die standbeeld se ontwerp roep ikonografie op wat algemeen in die antieke geskiedenis was, onder andere die Egiptiese godin Isis, die antieke Griekse godin met dieselfde naam, die Romeinse Columbia en die Christelike ikonografie van die Maagd Maria.[10][11]

Crawford se standbeeld is in die vroeë 1850's ontwerp. Dit sou oorspronklik 'n pileus, of vryheidshoed, opgehad het wat in antieke Rome aan bevryde slawe gegee is. Daar was egter kommer daaroor, en Delacroix het die pileus eindelik met 'n kroon vervang.[12]

Die sewe strale van die kroon vorm 'n halo[13] en roep die son, die sewe oseane en die sewe kontinente op,[14] asook ander maniere waarop Liberty die wêreld verlig, benewens die fakkel.[15]

Bartholdi se vroeëre modelle was almal soortgelyk: 'n vrouefiguur in 'n neo-klassieke styl wat vryheid voorstel, met 'n mantel en 'n fakkel wat omhoog gehou word. Gerugte dat die gesig op dié van die beeldhouer se ma geskoei is, is as onwaar afgemaak.[16] Hy het die figuur met 'n sterk, ongekompliseerde silhoeët ontwerp wat goed afgeëts sou wees teen die dramatiese hawe-agtergrond en wat passasiers wat die baai op bote binnekom, 'n veranderende perspektief op die beeld sou gee terwyl hulle na Manhattan vaar.

Hy het dit groot, klassieke kontoere gegee en eenvoudige beeldhouwerk gebruik wat die groot skaal en erns van die projek weerspieël.[15]

Vroeë werk

[wysig | wysig bron]

Hoewel planne vir die standbeeld nog nie gefinaliseer was nie, het Bartholdi in 1976 solank die regterarm, met die fakkel, en die gesig begin ontwerp.[17] Die arm is in Amerika op die Centennial Exhibition uitgestal, en daarna in Madison Square Park, waar dit verskeie jare gebly het voordat dit terug Frankryk toe is om by die res van die standbeeld te voeg.[18]

Op 3 Maart 1877, op sy laaste dag in sy amp, het president Grant 'n verdrag onderteken waarvolgens die Amerikaanse president die standbeeld wou aanvaar wanneer Frankryk dit skenk en waarvolgens hy 'n geskikte terrein daarvoor sou kies. President Rutherford B. Hayes, wat die volgende dag president geword het, het Bedloe's Island gekies, die terrein wat Bartholdi voorgestel het.[19]

Bouwerk in Frankryk

[wysig | wysig bron]
Die kop van die standbeeld op die Paryse Wêreldskou, 1878.
Bouwerk aan die voetstuk in Junie 1885.

Met sy terugkeer na Parys in 1877 het Bartholdi daarop gekonsentreer om die kop te voltooi, en dit is in 1878 op die Paryse Wêreldskou uitgestal.

Die kop en arm is gebou met die hulp van die Franse argitek Eugène Viollet-le-Duc, wat in 1879 siek geword het. Hy is kort daarna oorlede, sonder aanduidings van hoe hy die dop van die beeld aan die steunstruktuur sou heg.[20] Die volgende jaar het Bartholdi die dienste van die innoverende ontwerper en bouer Gustave Eiffel verkry.[21] Hy het besluit om die beeld nie te rigied te maak nie, want stres sou daartoe lei dat dit kraak. Die beeld sou effens in die winde van die New Yorkse hawe moes kon beweeg en kon uitsit op warm somerdae; hy het dus die steunstruktuur losweg aan die dop geheg met plat ysterstawe.[16]

Eiffel se ontwerp was een van die eerste voorbeelde van bekledingsmuur-argitektuur, waar die buitekant van 'n gebou nie gewig dra nie, maar deur 'n binneraamwerk ondersteun word. Hy het twee binneste spiraaltrappe bygevoeg waarmee besoekers na die waarnemingspunt in die kroon kon klim.[22] Daar is ook toegang na die waarnemingsplatform om die fakkel, maar omdat die arm so smal is, is daar net 'n enkele leer van 12 m lank.[23]

Die dele van die toring is in die Eiffelfabriek in die Paryse voorstad Levallois-Perret gebou.[24] Die buitekant is ook in Frankryk gebou en sou daarna na Amerika vervoer word, waar dit op Bedloe's Island aanmekaargesit sou word.[25]

Laboulaye is in 1883 oorlede en hy is as voorsitter van die Franse komitee vervang deur Ferdinand de Lesseps, die bouer van die Suezkanaal. Die voltooide standbeeld is op 4 Julie 1884 in Parys aan die Amerikaanse ambassadeur in Frankryk, Levi P. Morton, oorhandig. De Lesseps het aangekondig dat die Franse regering vir die vervoer van die beeld na New York sou betaal.[26] Teen Januarie 1885, toe die voetstuk eindelik gereed was ná baie kritiek, finansiële probleme en ander krisisse, is die standbeeld vir sy seereis voorberei.[27]

Ontwerp

[wysig | wysig bron]
Frank Leslie's Illustrated Newspaper van Junie 1885 wys (kloksgewys van links) houtsneewerke van die voltooide standbeeld in Parys; Bartholdi; en die standbeeld se binnewerke.
Unveiling of the Statue of Liberty Enlightening the World (1886) deur Edward Moran. Museum of the City of New York.

Die fondament vir Bartholdi se standbeeld sou gelê word binne Fort Wood, 'n ongebruikte weermagbasis op Bedloe's Island wat tussen 1807 en 1811 gebou is. Die versterkings was in die vorm van 'n elfpuntige ster. Die standbeeld se fondament en voetstuk is so beplan dat die beeld in 'n suidoostelike rigting sou kyk om skepe te groet wat die hawe van die Atlantiese Oseaan af binnekom.[28]

In 1881 is Richard Morris Hunt aangestel om die voetstuk te bou. Weens geldprobleme is sy oorspronklike voetstuk van 35 m tot 27 m verlaag.[29] Die ontwerp bevat elemente van klassieke en Asteekse argitektuur.[16] Dit is met argitektoniese detail gefragmenteer om die aandag op die standbeeld te vestig.[29] Dit het die vorm van 'n stomp piramide van 19 m breed by die basis en 12 m breed aan die bokant. Die vier sye lyk eenders. Net onder die beeld is 'n uitkykplatform.[30]

Bouwerk aan die fondament het in 1883 begin en die voetstuk se hoeksteen is in 1884 gelê.[31]

Konstruksie en inwyding

[wysig | wysig bron]

Op 17 Junie 1885 het die Franse stoomskip Isère in New York aangekom met die kratte waarin die standbeeld verpak was. New Yorkers was geesdrigftig, 200 000 mense het op die dokke byeengekom en honderde bote het die skip op see gaan verwelkom.[32][33]

Die voetstuk is eers in April 1886 voltooi. Net daarna het die samestelling van die standbeeld begin. Eiffel se ysterraamwerk is aanmekaargesit[34] en daarna is die dele van die dop versigtig vasgesit.[35] Vanweë die breedte van die voetstuk was dit onmoonlik om steierwerk op te sit, en werkers het aan toue gehang.[36]

'n Inwydingseremonie is op 28 Oktober 1886 gehou, met president Grover Cleveland, die voormalige goewerneur van New York, wat die verrigtinge gelei het.[37]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Abolition". Statue of Liberty National Monument (in Engels). National Park Service. 26 Februarie 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 November 2019. Besoek op 18 November 2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 Harris 1985, pp. 7–9.
  3. ↑ Joseph, Rebecca M.; Rosenblatt, Brooke; Kinebrew, Carolyn (September 2000). "The Black Statue of Liberty Rumor". National Park Service. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2014. Besoek op 31 Julie 2012.
  4. ↑ Moreno 2000, pp. 39–40.
  5. ↑ Harris 1985, pp. 12–13.
  6. ↑ Khan 2010, pp. 102–103.
  7. ↑ 7,0 7,1 Khan 2010, p. 85.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Sutherland 2003, pp. 17–19.
  9. ↑ 9,0 9,1 Bodnar, John (2006). "Monuments and Morals: The Nationalization of Civic Instruction". In Warren, Donald R.; Patrick, John J. (reds.). Civic and Moral Learning in America. Macmillan. pp. 212–214. ISBN 978-1-4039-7396-2. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Februarie 2021. Besoek op 3 Oktober 2020.
  10. ↑ The encyclopedia of ancient history. Bagnall, Roger S. Malden, MA: Wiley-Blackwell. 2013. ISBN 978-1-4051-7935-5. OCLC 230191195.{{cite book}}: AS1-onderhoud: ander (link)
  11. ↑ Roberts, J. M. (John Morris), 1928-2003. (1993). History of the world. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-521043-3. OCLC 28378422.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  12. ↑ Khan 2010, pp. 105–108.
  13. ↑ "Get the Facts (Frequently Asked Questions about the Statue of Liberty)". Statue of Liberty. National Park Service. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Julie 2017. Besoek op 19 Oktober 2011.
  14. ↑ "Lady Liberty Reverse Statue of Liberty (1886)". Presidential $1 coin. United States Mint. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Desember 2011. Besoek op 29 Julie 2010.
  15. ↑ 15,0 15,1 Turner, Jane (2000). The Grove Dictionary of Art: From Monet to Cézanne : Late 19th-century French Artists. Oxford University Press US. p. 10. ISBN 978-0-312-22971-9. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Februarie 2021. Besoek op 3 Oktober 2020.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Interviewed for Watson, Corin. Statue of Liberty: Building a Colossus (TV documentary, 2001)
  17. ↑ Khan 2010, pp. 126–128.
  18. ↑ Harris 1985, p. 49.
  19. ↑ Khan 2010, p. 135.
  20. ↑ Khan 2010, pp. 136–137.
  21. ↑ Khan 2010, p. 137.
  22. ↑ Harris 1985, p. 33.
  23. ↑ Harris 1985, p. 32.
  24. ↑ "La tour a vu le jour à Levallois". Le Parisien (in Frans). 30 April 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2019. Besoek op 8 Desember 2012.
  25. ↑ Khan 2010, p. 144.
  26. ↑ Bell & Abrams 1984, p. 37.
  27. ↑ Bell & Abrams 1984, p. 38.
  28. ↑ "Statistics". Statue of Liberty. National Park Service. 6 Augustus 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2014. Besoek op 19 Oktober 2011.
  29. ↑ 29,0 29,1 Auchincloss, Louis (12 Mei 1986). "Liberty: Building on the Past". New York. p. 87. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2021. Besoek op 19 Oktober 2011.
  30. ↑ Bartholdi, Frédéric (1885). The Statue of Liberty Enlightening the World. p. 62. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)
  31. ↑ Khan 2010, p. 169.
  32. ↑ Harris 1985, p. 112.
  33. ↑ "The Isere-Bartholdi Gift Reaches the Horseshoe Safely" (PDF). The Evening Post. 17 Junie 1885. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 12 Januarie 2021. Besoek op 11 Februarie 2013.
  34. ↑ Moreno 2000, p. 19.
  35. ↑ Bell & Abrams 1984, p. 49.
  36. ↑ Moreno 2000, p. 64.
  37. ↑ Khan 2010, p. 176.

Bibliografie

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Vryheidstandbeeld&oldid=2616636"