Είναι εθνικιστές οι νεοφιλελεύθεροι;

Οι νεοφιλελεύθεροι είναι κατά κάποιο τρόπο «εκ φύσεως» καταδικασμένοι να είναι εθνικιστές ή «χορηγοί» των εθνικιστών. Μια βασική αρχή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής είναι να προωθείται η διεθνοποίηση-παγκοσμιοποίηση της οικονομικής σφαίρας, σε καμιά περίπτωση όμως η διεθνοποίηση της πολιτικής σφαίρας και της δημοκρατίας. Ένα βασικό κανονιστικό δόγμα του ορθόδοξου νεοφιλελεύθερου είναι το εξής: Το οικονομικό Σύνταγμα πρέπει να είναι υπερεθνικό-διακρατικό και ανεπηρέαστο από την πολιτική· επιπροσθέτως, πρέπει να είναι «τεχνικό» και όχι πολιτικό. Όμως το πολιτικό Σύνταγμα πρέπει να μείνει περιορισμένο στο εθνικό κράτος, λέει.

«Αποκλείεται κατηγορηματικά μια πολιτική συνταγματική θεσμοθέτηση πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους. Το πολιτικό Σύνταγμα πρέπει να παραμείνει κρατικό! [...] Με την απόσπαση από τα χέρια του κράτους του οικονομικού Συντάγματος σταθεροποιείται σε διεθνικό επίπεδο ο χαρακτήρας της εταιρικής και της χρηματοπιστωτικής εξουσίας. Μέσω των αγορών και υπό την αιγίδα των αποκρατικοποιημένων οικονομικών θεσμών (GATT, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα), η δύναμη που διέθετε κάποτε το κρατικό πολιτικό Σύνταγμα μεταμορφώθηκε σε αδυναμία. Από τις “ενσωματωμένες στο κράτος αγορές” της Κεϋνσιανής εποχής φθάσαμε σε “κράτη ενσωματωμένα στις αγορές”» (Βλ. Hauke Brunkhorst - «Συλλογικός Βοναπαρτισμός; Η Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Κρίση», στο συλλογικό έργο Δημοκρατία ή Καπιταλισμός - Η Ευρώπη σε Κρίση, τόμ.1, 2014. Επίσης, τα μεταφρασμένα έργα του Colin Crouch  Μεταδημοκρατία, 2006 και Ο Περίεργος Μη Θάνατος του Νεοφιλελευθερισμού, 2014)

Η ανομολόγητη συμφωνία φιλελεύθερων και λαϊκιστών: Tο οικονομικό Σύνταγμα είναι (και θα είναι) υπερκρατικό, διεθνές· το πολιτικό Σύνταγμα να μείνει περιορισμένο στο εθνικό κράτος

Μολονότι οι ρητορικές τους είναι πολύ διαφορετικές, οι σημερινοί (νεο)φιλελεύθεροι αφενός, οι δεξιοί λαϊκιστές (μαζί και οι εξ αριστερών προσπάθειες για απομιμήσεις) αφετέρου, δεν διαφέρουν πολύ ως προς το ουσιαστικό διακύβευμα της εποχής.

Στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας, το κανονιστικό πλαίσιο της οικονομικής σφαίρας, το οικονομικό Σύνταγμα, έχει ξεφύγει εντελώς από τον έλεγχο του εθνικού κράτους. Είναι υπερ/διακρατικό και παγκόσμιο: Οι θεσμοί και τα θεσμικά του όργανα λέγονται ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Το ακροτελεύτιο άρθρο του ορίζει ως τελικούς εγγυητές τις διεθνείς αγορές. Αντίθετα, τα βασικά στοιχεία του πολιτικού Συντάγματος παραμένουν αυστηρά περιορισμένα στην σφαίρα του εθνικού κράτους (1). Σ΄ αυτό τον περιορισμό, στην απαγόρευση μιας πραγματικής δημοκρατικής διαβούλευσης και λήψης ουσιαστικών και δημοκρατικά νομιμοποιημένων πολιτικών αποφάσεων και σε επίπεδο πέραν του μεμονωμένου κράτους, υπερθεματίζουν φυσικά οι λαϊκιστές, συμφωνούν ανεπιφύλακτα οι νεοφιλελεύθεροι, συμφωνούν με επιφυλάξεις χωρίς πρακτική σημασία οι παραδοσιακοί φιλελεύθεροι και το αποδέχονται πολλοί σοσιαλ-φιλελεύθεροι (παρά την κοσμοπολίτικη ρητορική μερικών).

Κόλιν Κράουτς: Η εξασθένηση της Σοσιαλδημοκρατίας και η παρακμή των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων - αλλαγή κοινωνικής διαστρωμάτωσης και πολιτικά λάθη

© Frankfurter Rundschau: Agenda 2010 ist eine Ursache des Niedergangs - συνέντευξη του Colin Crouch στον Michael Hesse, 23.5.2016

  

Τι οδήγησε στην εξασθένηση της γερμανικής - και γενικά της ευρωπαϊκής - Σοσιαλδημοκρατίας? Ο Βρετανός πολιτικός επιστήμονας Colin Crouch μιλά στην Frankfurter Rundschau για το τέλος ενός μεγάλου λαϊκού κόμματος - και γενικά για το τέλος των μεγάλων παραδοσιακών λαϊκών κομμάτων.

  

M.H: Κύριε Κράουτς οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες έχουν πέσει σε κάποιες δημοσκοπήσεις ακόμη και κάτω από το 20 %. Το πολιτικό βάρος τους μειώνεται με αυξανόμενο ρυθμό, όπως και πολλών άλλων ευρωπαϊκών Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Πότε άρχισε η πτώση των Σοσιαλδημοκρατών;

C.C: Η πρώτη αιτία αυτής της μείωσης, που είναι κοινή για το SPD και όλα τα άλλα Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, είναι η μείωση της βιομηχανικής εργατικής τάξης, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της οικονομίας των υπηρεσιών και του τριτογενούς τομέα. Οι άνθρωποι που εργάζονται σ' αυτούς τους νέους τομείς της οικονομίας δεν έχουν ιδιαίτερα σαφή ταυτότητα. Άλλοτε δίνουν την ψήφο τους στους Σοσιαλδημοκράτες, άλλοτε όχι. Δεν είναι τοποθετημένοι πολιτικά. 

  

Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Σρέντερ «Ατζέντα 2010» ήταν αντίδραση στην πτώση των Σοσιαλδημοκρατών ή αιτία της πτώσης τους;

Ήταν και τα δύο! Όπως ο Μπλερ και οι Νέοι Εργατικοί στη Βρετανία, έτσι και το Νέο Κέντρο στη Γερμανία προσπάθησε να διαμορφώσει ένα κόμμα αριστερά του Κέντρου για την εποχή μετά την εργατική τάξη· αυτή η προσπάθεια ήταν μέρος της απάντησης στην πτώση των Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που ήδη είχε αρχίσει. Έπρεπε να κάνουν κάτι, έπρεπε να αντιδράσουν στην πτώση. Ωστόσο, με τις μεταρρυθμίσεις εκείνες προχώρησαν υπερβολικά. Πίστεψαν ότι ο καπιταλισμός και ο ακραίος πλούτος δεν θα μπορούσαν ποτέ πιά να οδηγήσουν σε προβληματικές καταστάσεις. [Ως συγκυβερνών κόμμα,] οι Σοσιαλδημοκράτες υιοθέτησαν την πολιτική Hartz IV [για την κοινωνική ασφάλιση και την απασχόληση], η οποία - αν και συνέβαλε στη δημιουργία περισσότερων θέσεων απασχόλησης - ήταν πολύ σκληρή για τους φτωχότερους ανθρώπους. Αυτός είναι ο λόγος που η «Ατζέντα 2010» είναι μια αιτία της περαιτέρω πτώσης των Σοσιαλδημοκρατών στη Γερμανία. 

Ψηφιδωτό από το Σπίτι της Πομπηίας VIII

Κόλιν Κράουτς: Η ιδέα του έθνους γίνεται καταχρηστικά πολιτικό εργαλείο. Με αφορμή την Brexit

© Frankfurter Rundschau: Die Idee der Nation wird missbraucht - συνέντευξη του Colin Crouch στον Michael Hesse, 28.6.2016
  

Ο Βρετανός πολιτικός επιστήμονας Colin Crouch μιλά για την Brexit, την ΕΕ και τις συνέπειες του εθνικισμού όταν γίνεται εργαλείο πολιτικού χειρισμού «αλλοτριωμένων, ρευστών ως προς την ένταξη σε κοινωνικές τάξεις και άθρησκων πληθυσμών», οι οποίοι δύσκολα μπορούν να αποκτήσουν πολιτική ταυτότητα. «Η Brexit ήταν μια εξέγερση του παρελθόντος, από ανθρώπους που χρησιμοποιούν και μια ρητορική για το μέλλον». Κίνητρά τους ήταν «κατασκευάσματα της φαντασίας», λέει ο ίδιος σε άλλη συνέντευξη (Kölner Stadt-Anzeiger, 27.6.2016), αλλά «στον πραγματικό κόσμο οι φαντασιώσεις καταλήγουν σε δάκρυα». Η έξοδος του ΗΒ από την ΕΕ θα έχει πολύ πιο δυσμενείς συνέπειες για τους Βρετανούς, παρά για τους ανθρώπους στις εναπομένουσες 27 χώρες της ΕΕ, υποστηρίζει ο Κράουτς.

Η ΕΕ «πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι μια πολιτική που στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νομικούς κανονισμούς και σε εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης δεν επαρκεί για να καλύψει τη δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια των ανθρώπων». Ο γαλλο-γερμανικός πυρήνας της ΕΕ αντέχει ακόμη, λέει ο Κράουτς· όμως στο πλευρό του θα πρέπει να συμπράξουν «και άλλα σημαντικά κράτη-μέλη, όπως η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, ίσως και η Πολωνία, για να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι ανοιχτή σε πολλές και διαφορετικές επιρροές».
 

Καθηγητά Crouch, έχει ακόμη και τώρα η ΕΕ μια ευκαιρία για ένα βιώσιμο μέλλον;

Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι μια πολιτική που στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νομικούς κανονισμούς και σε εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης δεν επαρκεί για να καλύψει τη δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια των ανθρώπων. Το αντίθετο, μια τέτοια πολιτική δεν είναι καθόλου ικανοποιητική. Χωρίς τη Βρετανία ίσως το καταλάβει ευκολότερα.

   

Ποιος πρέπει να αναλάβει τώρα χρέη σχεδιαστή της πολιτικής; Προπαντός η Γερμανία και η Γαλλία; Η δεύτερη φαίνεται να είναι πολύ αδύναμη προς το παρόν.

Αυτή η συμμαχία αντέχει ακόμη ως προς τα βασικά. Η Γαλλία θα πρέπει να ενισχυθεί, όμως μαζί με τη Γερμανία και τη Γαλλία θα πρέπει να συμπράξουν και άλλα σημαντικά κράτη-μέλη - η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, ίσως και η Πολωνία - για να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι ανοιχτή σε πολλές και διαφορετικές επιρροές.

Τι θα γίνει με το δεξιούς λαϊκιστές; Θα μπορέσουν να αρπάξουν τώρα την ευκαιρία που τους προσφέρεται και ενδεχομένως να την χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους;  

Για αλλοτριωμένους, ρευστούς ως προς την ένταξη σε κοινωνικές τάξεις και άθρησκους πληθυσμούς, για τους οποίους είναι δύσκολη η εξεύρεση μιας πολιτικής ταυτότητας, το έθνος και ο εθνικισμός γίνονται τώρα τα «οχήματα» τα οποία τους προσφέρονται για να «επιβιβαστούν». Όπως δείχνει το βρετανικό δημοψήφισμα, το πρόβλημα είναι το εξής: είναι αδύνατο να εκμεταλλευτείς πολιτικά την ιδέα του έθνους, χωρίς να τροφοδοτήσεις  το μίσος και την οργή κατά των μειονοτήτων. 

Ulrike Guérot: Η ακραία ανισότητα και οι απατηλοί μύθοι που αφηγούνται οι κοινωνικές ελίτ

της Ούλρικε Γκερό

   
©  Der Standard - Ulrike Guérot: Trinken Sie noch linksdrehendes Wasser? 27.8.2015

και στον προσωπικό ιστότοπο της Ulrike Guérot

 

Είναι γνωστό ότι στην Αμερική, η ιστορία του Ρόκφέλερ, για τον μικρό λούστρο που κατάφερε να γίνει εκατομμυριούχος, εξακολουθεί να πείθει. Γι' αυτό το λόγο, άν ρωτήσετε τους Αμερικανούς ταξιτζήδες, οι περισσότεροι θα σας πούν ότι ψηφίζουν Ρεπουμπλικανούς, επειδή οι Δημοκρατικοί τους κλέβουν επιβάλλοντας φόρους. «Freedom». Αυτού του είδους η ελευθερία είναι μια καθαρά αμερικανική αφήγηση. Η ελευθερία από το κράτος και τους φόρους είναι αναπόσπαστο κομμάτι της, γιατί διαφορετικά δεν μπορεί κανείς να αποκτήσει χρήματα, πόσο μάλλον να πλουτίσει. Το γεγονός ότι, παρόλα αυτά, ούτως ή άλλως δεν πλουτίζει, δεν έχει γι' αυτούς σημασία.
Από τη δεκαετία του 1970, το πραγματικό εισόδημα του φτωχότερου ενός πέμπτου των Αμερικανών μειώνεται σταθερά. Το όνειρο κανενός λούστρου δεν γίνεται πραγματικότητα. Δεν πειράζει. Τα ετήσια εισοδήματα της αμερικανικής μεσαίας τάξης έχουν μείνει στάσιμα στο ύψος των 50.000 $ περίπου και αυτή η στασιμότητα είναι ολοφάνερη. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς (Joseph Stiglitz) έχει παρουσιάσει  τα αριθμητικά στοιχεία το 2012, στο βιβλίο του The Price of Inequality - «Το τίμημα της ανισότητας», στο οποίο υποστηρίζει μεταξύ των άλλων, ότι μια τόσο μεγάλη αύξηση της ανισότητας των εισοδημάτων, με την πάροδο του χρόνου θα έχει ως αναγκαστική συνέπεια και την απώλεια της δημοκρατίας.

Πολλή πολιτική αλλά χωρίς περιεχόμενο, δημοκρατία μακριά από τον «δήμο»

Εμφανώς στην «ιδιόμορφη περίπτωση» της Ελλάδας, λιγότερο εμφανώς αλλού, η πολιτική και οι πολιτικές δυνάμεις εντός του κράτους μοιάζουν σήμερα να χάνουν το περιεχόμενό τους και να απομένουν άδεια κελύφη και ετικέττες. Κόμματα και πολιτικοί αλληλομάχονται, διεκδικούν με αμφιλεγόμενα μέσα την ψήφο ή την ανοχή των πολιτών αλλά δεν φαίνεται να «κάνουν πράγματα». Τα πραγματικά σημαντικά γεγονότα διαδραματίζονται σε διεθνικό και υπερεθνικό επίπεδο: Στις αμοιβαίες σχέσεις των χωρών της Δύσης μεταξύ τους και με ισχυρές αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα, διαδραματίζονται ως ανεξέλεγκτες ροές κεφαλαίων και ως συστημικές πιέσεις ή κρίσεις ενός χρηματοοικονομικού καπιταλισμού που δεν γνωρίζει σύνορα. Σε ασταθείς ζώνες, όπως στη Μέση Ανατολή, διαδραματίζονται ως εξεγέρσεις, πολεμικές συγκρούσεις ή έξωθεν επεμβάσεις, που μετατρέπουν ολόκληρους πληθυσμούς σε πρόσφυγες χωρίς πατρίδα.

François Bouchot (1840):
Ναπολέων Βοναπάρτης, το πραξι-
κόπημα της 18ης Μπρυμαίρ

Το μεταδημοκρατικό πλαίσιο και οι προκλήσεις των ΣΥΡΙΖΑ και PODEMOS

του Κώστα Κανελλόπουλου 

αναδημοσίευση απο τα © Σύγχρονα Θέματα, τχ. 127 σ. 7-9 , 9 Φεβρουαρίου 2015 (pdf)

Το 2006 κυκλοφόρησε στα ελληνικά το δοκίμιο του Colin Crouch (Κόλιν Κράουτς) με τον εύγλωττο τίτλο Μεταδημοκρατία.[1] Στο δοκίμιό του ο Crouch καταθέτει τον προβληματισμό του για την κατάσταση της δημοκρατίας, εντάσσοντάς την και αυτή στον αστερισμό των εννοιών που κατανοούνται πλέον με το πρόθημα «μετα-». Όπως σημειώνει, το «μετα-» αποτυπώνει την ιστορική παραβολή της κίνησης του αντικειμένου στο οποίο αναφέρεται. Έτσι η χρονική περίοδος 1 είναι προ-δημοκρατική και φέρει ορισμένα χαρακτηριστικά που συνδέονται με την απουσία της δημοκρατίας, η χρονική περίοδος 2 είναι η περίοδος της ακμής της δημοκρατίας (και αυτή την περίοδο ουσιαστικά χρησιμοποιούμε για να δώσουμε θετικό περιεχόμενο στα εκάστοτε χαρακτηριστικά), και η περίοδος 3 είναι η εποχή που έχουν διαμορφωθεί νέες συνθήκες, που στην περίπτωση μας μειώνουν τη σημασία της δημοκρατίας χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει ότι έχουμε περάσει σε μια σαφώς αντι-δημοκρατική κατάσταση. Η χρονική περίοδος 3 φέρει έντονα ακόμη τα ίχνη της περιόδου 2, αλλά μερικά πράγματα αρχίζουν να θυμίζουν την περίοδο 1.

© Στέλιος Φαϊτάκης: Η Διαμάχη, 2012

© Στέλιος Φαϊτάκης: FIP, 2013

Κόλιν Κράουτς, «Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού» - δύο κείμενα

του Θανάση Γιαλκέτση και του Γιώργου Σιακαντάρη

Η δύναμη των γιγάντων

 Θανάσης Γιαλκέτσης    © "Εφημερίδα των Συντακτών", 30.11.2014

Μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, πολλοί είχαν σπεύσει να προαναγγείλουν τον θάνατο του νεοφιλελευθερισμού και την επιστροφή στον Κέινς και στην κρατική παρέμβαση. Το κράτος παρενέβη πράγματι, αλλά το έκανε για να διασώσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα, συρρικνώνοντας ταυτόχρονα τους μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας και τα δικαιώματα του κόσμου της εργασίας. Με την κρατική παρέμβαση η κρίση του ιδιωτικού χρέους μετατράπηκε σε δημοσιονομική κρίση. Και ο νεοφιλελευθερισμός επανεμφανίστηκε πιο επιθετικός, επιβάλλοντας τις πολιτικές λιτότητας και τις «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» ως τη μοναδική συνταγή για την έξοδο από την κρίση. Με άλλα λόγια, ο νεοφιλελευθερισμός όχι μόνον επέζησε μετά την κρίση που ο ίδιος προκάλεσε, αλλά βγήκε ακόμα πιο ενισχυμένος από αυτήν. Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο;