Ουμπέρτο Έκο: άνθρωπος των γραμμάτων, πολιτικόν ζώον, ακατάβλητος ουτοπιστής και ρεαλιστής

του Χανς Γιούργκεν Σλαμπ

  

 © Der Spiegel - Hans-Jürgen Schlamp: Zum Tod Umberto Ecos: Der realistische Utopist, 20.2.2016

    

Η Ιταλία έχασε τον Umberto Eco, το πιο σημαντικό σύμβολο του ηθικού και μαχητικού διαλογικού πολιτισμού. Ήταν άνθρωπος των γραμμάτων, όμως ποτέ δεν απέφυγε την εμπλοκή στην πολιτική μάχη: αντιτάχθηκε στον Μπερλουσκόνι, στην εκκλησία, στις Ερυθρές Ταξιαρχίες, στη Μέσα μαζικής ενημέρωσης.

   

«Χάσαμε», είχε δηλώσει ο Ουμπέρτο Έκο στον Spiegel το καλοκαίρι του 2001. Είχε αναγορεύσει τις τότε βουλευτικές εκλογές σε «ηθικό δημοψήφισμα» εναντίον του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Αλλά ο μεγιστάνας των Μέσων ενημέρωσης και πολυεκατομμυριούχος κέρδισε και επέτρεψε για δεύτερη φορά, για να αναλάβει την εξουσία στη Ρώμη. 

Αλλά ο Έκο δεν εγκατέλειψε τη μάχη. Συνέχισε να γράφει, όπως και πριν, επί δεκαετίες, κριτικά δοκίμια για την πολιτική, «που ευνοεί μόνο τους πλούσιους». Στα βιβλία του είχε κρυμμένα ειρωνικά πολιτικά μηνύματα. Ένα είδος agitprop, ξανά και ξανά εναντίον του Μπερλουσκόνι ή εναντίον άλλων που μοιάζουν με τον Μπερλουσκόνι, όπως πολλοί άλλοι σε πολλές άλλες χώρες. 

Ο Έκο ήταν σ' όλη του τη ζωή ένα «πολιτικόν ζώον». Όν που εξέπεμπε γύρω του πολιτική. Ένας ουτοπιστής, όπως πολλοί από τους φανταστικούς χαρακτήρες στα μυθιστορήματά του. Χωρίς ουτοπίες, λέει ο Έκο, η ανθρωπότητα δεν θα μπορέσει να τα βγάλει πέρα. Ο ίδιος όμως ήταν βέβαιος ότι οι ουτοπίες είναι ελκυστικές μόνον για όσο διάστημα μένουν απραγματοποίητες. «Όταν ο Λένιν θέλησε να κάνει πραγματικότητα τη μαρξική ουτοπία, η ουτοπία μετατράπηκε σε κάτι το τρομακτικό». Η ουτοπία λέει ο Έκο, «δεν είναι ένας σταθερός στόχος, αλλά ένας ορίζοντας που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση».

Ουμπέρτο Έκο: Ο πρωτο-φασισμός και τα σημάδια του

Πλήρες σε Ελληνική μετάφραση
 Ur-Fascism © New York Review of Books, Vol. 42, Nr 11, 22.6.1995

μέρος του δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα The Modern World
  στα Ελληνικά στην ιστοσελίδα Gravity & the Wind (14.1.10) - 

αναδημοσίευση συντομευμένης επιλογής: doctv, EcoLeft,  
Red NoteBook, stavrovelonia, tvx

Ολόκληρο το αγγλικό κείμενο της ΝΥR of Books (σε pdf):  εδώ

   

«Ο πρωτοφασισμός μπορεί να επιστρέψει με το πιο αθώο προσωπείο. Είναι καθήκον μας να τον αποκαλύπτουμε και να καταδεικνύουμε οποιαδήποτε από τις νέες μορφές του…».

     
Το 1942, σε ηλικία δέκα ετών, έλαβα το Πρώτο Επαρχιακό Βραβείο των Ludi Juveniles (Αγώνες Νεότητας - εθελοντικός/υποχρεωτικός διαγωνισμός για νεαρούς Ιταλούς Φασίστες - δηλαδή για κάθε Ιταλό σε παιδική και νεανική ηλικία). Έδειξα τη ρητορική μου ικανότητα στο θέμα: «Θα έπρεπε να πεθάνουμε για τη δόξα του Μουσολίνι και το αθάνατο πεπρωμένο της Ιταλίας»; Η απάντησή μου ήταν θετική. Ήμουν έξυπνο παιδί. Πέρασα δύο από τα νεανικά χρόνια μου ανάμεσα σε SS, Φασίστες, oπαδούς της μουσολινικής Δημοκρατίας του Βορρά [republicchini] και αντάρτες, που πυροβολούσαν ο ένας τον άλλο, και έμαθα πώς να αποφεύγω τις σφαίρες. Ήταν καλή άσκηση.
  
Τον Απρίλιο του 1945, οι αντάρτες κατέλαβαν το Μιλάνο. Δύο μέρες αργότερα, έφτασαν στη μικρή πόλη όπου ζούσα εκείνη την εποχή. Ήταν μια στιγμή χαράς.