Οικονομία, τρόποι ζωής και κριτική του καπιταλισμού. Δομές και πράξις στην Κριτική Θεωρία

Στις κοινωνικές επιστήμες, και πιο γενικά στην κοινωνιολογική και πολιτική φιλοσοφία του 20ού αιώνα, εμφανίστηκε με πολλές μορφές ένα πρότυπο σκέψης που βλέπει την οικονομία υπό στενή οπτική γωνία. Τη βλέπει ως σύστημα, και μάλιστα κλειστό. Στην οικονομία βλέπει μόνον δομή, δηλαδή στοιχεία που ανήκουν σ’ αυτήν και τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά όχι και τις δράσεις ενεργών παραγόντων που δρουν  ταυτόχρονα «μέσα και έξω» από την οικονομία. Όσο μένουμε στα πλαίσια αυτού του προτύπου, όταν επιχειρούμε να την παρατηρήσουμε «εκ των έξω», η οικονομία γίνεται αδιαφανής, μαύρο κουτί· έτσι μετατρέπεται σε αντικείμενο που μπορεί να εξετάζεται μόνον «από μέσα», δηλαδή αποκλειστικά με οικονομικές θεωρίες...

→  Συνέχεια εδώ   ←

Ουΐλλιαμ Μπλέικ: Ο Δάντης κυνηγημένος από τα Τρία Θηρία (σπό την εικονογράφηση της Θείας Κωμωδίας)

Γιάννης Βούλγαρης: Αρχίζοντας από τον Κόσμο - Μνήμη Ιμμάνουελ Βαλλερστάιν (1930 - 31 Αυγούστου 2019)

Σχεδόν έναν χρόνο πριν πέθανε ο Αμερικανός ιστορικός και κοινωνιολόγος Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν, σπουδαίος μελετητές της παγκόσμιας ιστορίας, άξιος συνεχιστής του Φερνάν Μπρωντέλ, του Λυσιέν Φεβρ, του Μαρκ Μπλοκ και των άλλων ιστορικών της λεγόμενης Σχολής των Annales.

Το άρθρο του Γιάννη Βούλγαρη γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Βαλλερστάιν. Η αναδημοσίευσή του τώρα, αξίζει για δύο λόγους: Αφενός επειδή αναδεικνύει πόσο ουσιαστικό περιεχόμενο υπάρχει στο έργο του Βαλλερστάιν. Αφετέρου, επειδή καθίσταται όλο και πιο φανερή η επικαιρότητα και ο ρεαλισμός των συμπερασμάτων του Αμερικανού ιστορικού. Πολλά - και πρώτα απ' όλα το διαφαινόμενο τέλος της ηγεμονίας των ΗΠΑ, η άνοδος της Κίνας και οι φυγόκεντρες δυνάμεις εντός της πολιτικής Δύσης (The West) που σχηματίστηκε μετά το 1950 - δείχνουν ότι έχουμε εισέλθει βαθιά σε εποχή μεγάλης αστάθειας του διεθνούς συστήματος, με εντελώς αβέβαιη έκβαση. Τώρα που η κρίση της πανδημίας και τα οικονομικά της επακόλουθα επιστεγάζουν μια σειρά άλλων κρίσεων - ενώ ο βηματισμός της κλιματικής κρίσης ακούγεται όλο και πιο βαρύς πίσω μας και μας κυνηγά - σβήνει κάθε ψευδαίσθηση ότι στον θαυμαστό μοντέρνο, πλούσιο, ελεύθερο κόσμο μας όλα είναι υπό έλεγχο. Παραμύθι ήταν ότι το ταξίδι της ιστορίας μπήκε σε ήρεμες θάλασσες.
Για τέτοιες εποχές, παλαιοί σοφοί, αλλά και ο Βαλλερστάιν (που ήταν ένας από τους πιο «Ευρωπαίους» - δηλαδή οικουμενικούς - Αμερικανούς σοφούς), μας επισήμαιναν ότι «κοινή είναι η τύχη» των κοινών ανθρώπων, άρα είναι ανόητο να καταφρονούμε τους πιο δυστυχείς από εμάς· και προειδοποιούσαν ότι «το μέλλον είναι αόρατον». Τέτοιοι καιροί αδιαφάνειας και αβεβαιότητας είναι οι εποχές των αποφάσεων. Πρέπει να αποφασίσεις επειγόντως προς τα πού να πάς και τί πρέπει να αφήσεις πίσω σου.

Οι δυσκολίες και οι έντονες ζυμώσεις εντός της ΕΕ δείχνουν ότι στην ήπειρό μας το μήνυμα λαμβάνεται, έστω και αμυδρά, με χρονοκαθυστέρηση· ωστόσο ερμηνεύεται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με αποκλίνουσες οπτικές γωνίες πολιτικών και άλλων δυνάμεων. Η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία είναι πάντα «under construction», έργο εν εξελίξει, με μακρύ χρονοδιάγραμμα. Αλλά το μήνυμα δεν φτάνει καθόλου στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Εδώ οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες και ανταγωνισμοί παραμένουν δέσμιες τρόπων σκέψης του 20ού Αιώνα, αλλά και μιας πολιτικής για τις πηγές ενέργειας που της απομένει ζωή 20 χρόνων το πολύ. Εδώ σέρνουν το χορό «γεμάτοι από την ένταση του πάθους οι χειρότεροι», οι αδίστακτοι και οπισθοδρομικοί, ενώ οι άλλοι σέρνονται πίσω τους «χωρίς πεποίθηση». Το μήνυμα δεν φτάνει ούτε στο ελληνικό κομματικό σύστημα· εδώ η διπολική διαταραχή Μεσοπολεμικού τύπου έχει γίνει αιώνια. Οι ελληνικές οικονομικές ελίτ, όπως και οι πολιτικές, στα δεξιά, στο κέντρο και αριστερά, στα λόγια συμμερίζονται την ευρωπαϊκή κοινή μοίρα. Όμως στην πράξη μένουν αμέτοχες, αμετακίνητες στις πατροπαράδοτες παρεΐστικες-φατριαστικές, άπληστες νοοτροπίες. Πίσω από ιδεολογικά προσχήματα θριαμβεύει ωμός κυνισμός. «Ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε...». «Μετά από εμάς, άς έλθει ο κατακλυσμός». Η δημιουργική πολιτική παραμένει στα αζήτητα. Στην Ελλάδα - δεξιά και αριστερά - το «νεκρό βάρος της ιστορίας» έγινε βάρος ασήκωτο, αυτοκαταστροφικό. Συσκοτίζει.

Γ. Ρ.

©Τα Νέα - Γιάννης Βούλγαρης: Αρχίζοντας από τον Κόσμο, 14.9.2019

 

Έχουμε καταλάβει πια ότι ο Αύγουστος έχει ειδήσεις, μερικές μάλιστα φορές στενάχωρες. Στο έβγα λοιπόν του μήνα, στις 31 Αυγούστου, «έφυγε» ένας σημαντικός διανοούμενος ο Ιμμάνουελ Βάλερσταϊν (1930-2019). Πλήρης ημερών, άφησε πίσω του ένα πλούσιο έργο, προκλητικό, επίμαχο, αμφισβητούμενο, γόνιμο. Έργο που θέτει επίκαιρα ερωτήματα για τη σημερινή ιστορική περίοδο των ραγδαίων παγκόσμιων γεωπολιτικών και οικονομικών μεταβολών. 

© Lazarides: Ludo, The Chaos Theory

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: Mακροχρόνια διαρθρωτική οικονομική στασιμότητα ή συμβαίνει κάτι χειρότερο;

© Immanuel Wallerstein (από τον προσωπικό του επίσημο ιστότοπο): Secular Stagnation, or is it worse?, 15.9.2016

Η παγίδευση της πραγματικής οικονομίας σε πολύ χαμηλούς ρυθμούς μετά το σκάσιμο της φούσκας στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης (στο σύνολο της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική) το 2008, η πιο μακροχρόνια στασιμότητα στην παραδοσιακά αναπτυγμένη μεγάλη χώρα της Ανατολής, την Ιαπωνία, η διαρκής αστάθεια του τερατωδώς διογκωμένου χρηματοπιστωτικού τομέα και κυρίως, το άν και πως είναι εφικτή η αναζωογόνηση της ανάπτυξης στη Δύση, διαιρούν τα πνεύματα. Πολλοί μετα- και νεο-Κεϋνσιανοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι δυνατότητες ανάκαμψης υπάρχουν, αρκεί να στραφούν οι Δυτικές κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες σε Κεϋνσιανές μεθόδους διαχείρισης της ζήτησης, με ισχυρότερο όπλο τα προγράμματα δημόσιων επενδύσεων, κυρίως σε έργα υποδομής ή και στη στροφή προς την πράσινη ενέργεια.

Ο Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν, εξέχων Αμερικανός συνεχιστής της Σχολής του Φερνάν Μπρωντέλ και των Annales, ο οποίος επικεντρώνεται στα φαινόμενα της μακράς και μέσης διάρκειας της ιστορίας και τα μελετά με χρήση αντίστοιχων μαθηματικών μοντέλων συστημικής ανάλυσης (και «Χαοτικής» συμπεριφοράς), ανήκει σε αυτούς που έχουν διαφορετική γνώμη. Ως ιστορικός - και όχι ως οικονομολόγος - δεν βλέπει τα φαινόμενα που συμβαίνουν τώρα ως απλή «κυκλική κρίση» του καπιταλιστικού συστήματος (π.χ. σαν την Παγκόσμια Κρίση του 1929), από αυτές που στην ιστορία του ξεπεράστηκαν μέσω «δημιουργικής καταστροφής» κεφαλαίων και τεχνολογικών καινοτομιών. Αντίθετα, τα ερμηνεύει ως προμηνύματα ανεπανόρθωτης «εξάντλησης» του συστήματος.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα συμπεράσματά του, άν και τα αποδέχεται μόνον μικρή μειοψηφία αναλυτών, συγκλίνουν με απόψεις άλλων μελετητών, οι οποίοι εργάζονται με διαφορετικά εργαλεία, όπως είναι π.χ. ο προερχόμενος από τη γερμανική Σοσιαλδημοκρατία κοινωνιολόγος Βόλφγκανγκ Στρέεκ (Wolfgang Streeck), πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Max Planck της Κολωνίας (βλ. το βιβλίο του How Will Capitalism End? Essays on a Failing System). 
Ενδιαφέρον είναι επίσης, ότι ο Βαλλερστάιν, όπως όλοι οι αναλυτές που χρησιμοποιούν και «μαθηματικά του Χάους» στα μοντέλα τους, αλλά και ο Στρέεκ (ο οποίος επικαιροποιεί, εκτός των άλλων, και την παλιά λαμπρή συστημική ανάλυση του ουγγρο-αμερικανού ιστορικού της οικονομίας, οικονομολόγου και κοινωνιολόγου Καρλ Πολάνυι), αφήνουν ανοιχτό και μη προβλέψιμο το τι θα υπάρξει «μετά» ως διάδοχη κατάσταση. Αυτό είναι μια βασική διαφορά από την μαρξική παράδοση, είναι σύμφωνο όμως με την ιστορική εμπειρία της μακράς διάρκειας. (βλ. και την εξαιρετική συνέντευξη του Ζίγκμουντ Μπάουμαν «Εναντίον της μελαγχολίας των αριστερών»). Τέλος, ο Βαλλερστάιν θεωρεί εφικτή την μελλοντική «αλλαγή συστήματος» μόνον στη μέση διάρκεια, δηλαδή αφού περάσουν άλλα 20-40 χρόνια, «όταν εκείνοι που βλέπουν ευνοϊκά την έλευση ενός διαδόχου συστήματος, του ενός ή του άλλου είδους, αποκτήσουν αρκετή ισχύ για να δώσουν στη διχαλοδρόμηση την επιθυμητή γι' αυτούς κατεύθυνση». Όσο για τη βραχεία διάρκεια της ιστορίας, στην οποία ζούν οι πραγματικοί άνθρωποι, «αυτό που μπορούμε να κάνουμε», λέει, είναι «να ελαχιστοποιούμε τον πόνο εκείνων που πλήττονται πιο έντονα». 
Γεννάται όμως το εξής ερώτημα και αντεπιχείρημα: Με ποιό άλλο τρόπο μπορεί να γίνει στον παρόντα χρόνο λιγότερος ο πόνος των πιό ευάλωτων, αν όχι με κλασικές Κεϋνσιανές πολιτικές αντικυκλικής παρέμβασης των κρατικών και διακρατικών θεσμικών οργάνων; Δηλαδή με επενδύσεις που μειώνουν την ύφεση και ανεργία στις (αναπόφευκτες) περιόδους οικονομικής πτώσης και με διαχείριση που εμποδίζει τις επωφελείς για λίγους κερδοσκοπικές φούσκες περιουσιακών στοιχείων, στις περιόδους οικονομικής ανόδου.

Γ. Ρ.

 

Οι οικονομολόγοι όλου του κόσμου παλεύουν με κάτι που δυσκολεύονται να εξηγήσουν: Γιατί άραγε οι τιμές των μετοχών συνεχίζουν να ανεβαίνουν στις αγορές κεφαλαίων, παρά το γεγονός ότι αυτό που ονομάζεται ανάπτυξη φαίνεται να είναι στάσιμο; Η κρατούσα οικονομική θεωρία υποθέτει ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί. Αν δεν υπάρχει άνοδος της οικονομίας, οι τιμές στις αγορές πέφτουν και έτσι τονώνεται ο ρυθμός ανόδου της οικονομίας. Και όταν ανακάμψει η οικονομική ανάπτυξη, τότε οι τιμές στις αγορές ανεβαίνουν και πάλι. 
Όσοι παραμένουν πιστοί σ' αυτόν τον τρόπο θεώρησης, λένε ότι η ανωμαλία αυτή είναι μια στιγμιαία εκτροπή. Ορισμένοι μάλιστα, αρνούνται ότι συμβαίνει. Αλλά υπάρχουν και άλλοι που βλέπουν την ανωμαλία αυτή ως σημαντική πρόκληση για την κρατούσα θεώρηση. Στοχεύουν να αναθεωρήσουν αυτή τη θεώρηση, ώστε να λάβει υπόψη αυτό που πολλοί τώρα αποκαλούν «μακροχρόνια διαρθρωτική στασιμότητα» («secular stagnation»). Σ' αυτούς που ασκούν κριτική στην κρατούσα θεώρηση περιλαμβάνονται διάφορα εξέχοντα πρόσωπα, κάποια από αυτά βραβευμένα με Νόμπελ για την οικονομία. Στους κόλπους τους υπάρχουν πολύ διαφορετικοί στοχαστές, όπως ο Αμάρτυα Σεν (Amartya Sen), ο Τζόζεφ Στίγκλιτς (Joseph Stiglitz), ο Πωλ Κρούγκμαν (Paul Krugman) και ο Στίβεν Ρόουτς (Stephen Roach).

ΗΠΑ: Διακύμανση του πραγματικού ΑΕΠ (ανά έτος) 2002-2015 και ο χρηματιστηριακός δείκτης Dow Johnes 2003-2016

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: Brexit, σύμπτωμα αναταραχής· χαοτικό και απρόβλεπτο παγκόσμιο σύστημα

Απόσπασμα από άρθρο στον προσωπικό ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein : Brexit: Symptom, Not Cause, of Turmoil, 1.7.2016

[...] Ποια θέματα ορίζουν το βασικό υπόβαθρο της συζήτησης και της διαμάχης [στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ]; Τέσσερα είναι τα κυριότερα: Η λαϊκή οργή εναντίον του λεγόμενου Κατεστημένου και των κομμάτων του. Η γεωπολιτική υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι πολιτικές της λιτότητας. Τέλος, οι πολιτικές της ταυτότητας. Όλα αυτά συνέβαλαν στην αναταραχή. Αλλά όλα αυτά έχουν μια μακρά ιστορία που είναι κατά πολύ παλαιότερη του δημοψηφίσματος για την Brexit. Η σειρά προτεραιότητας των τεσσάρων αυτών θεμάτων είναι διαφορετική για καθέναν από τους πολλαπλούς δρώντες παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι οι Βρετανοί που ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λαϊκή οργή εναντίον του Κατεστημένου αποτελεί δύναμη ισχυρή. Ξεσπάει συχνά όταν υπάρχει αβεβαιότητα στις οικονομικές συνθήκες, όπως ασφαλώς συμβαίνει σήμερα. Αν αυτό εμφανίζεται τώρα ως ισχυρότερο κίνητρο σε σύγκριση με το παρελθόν, αυτό πιθανώς συμβαίνει επειδή η οικονομική αβεβαιότητα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σύγκριση με το παρελθόν.

© Lazarides: Ludo, The Chaos Theory

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πεδίο πολιτικής σύγκρουσης, εσωτερικής και πλανητικής, αλλά δεν κινδυνεύει να καταρρεύσει

© Immanuel Wallerstein : Collapse of the European Union? A Skeptical View, 15.3.2016

Ένα από τα πολλά στοιχήματα, με τα οποία ειδήμονες και πολιτικοί καταγίνονται αυτή την εποχή, είναι το να μαντέψουν άν και πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρόκειται να καταρρεύσει και ενδεχομένως άν ήδη καταρρέει. Όποιος παρακολουθεί τις ειδήσεις σ' όλο τον κόσμο, γνωρίζει όλες τις τυπικές ερμηνείες: Μια Grexit ή Brexit θα έχουν ως αποτέλεσμα και άλλες εξόδους. Κανείς δεν θέλει και άλλους μετανάστες (ή πρόσφυγες) στη δική του χώρα. Η Γερμανία έχει υπερβολικά μεγάλη δύναμη - ή δεν είναι αρκετά δυνατή. Οι ακροδεξιές δυνάμεις και κόμματα ενισχύονται σχεδόν παντού. Η συμφωνία του Σένγκεν, η οποία απαλλάσσει από την υποχρέωση θεώρησης την εσωτερική κίνηση προσώπων, έχει ανασταλεί στις περισσότερες χώρες που την εφάρμοζαν. Η ανεργία αυξάνεται ασταμάτητα.

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: Η Αριστερά και το Έθνος, άλυτες αμφισημίες

© Immanuel Wallerstein:  The Left and the Nation: Unresolved Ambiguities, 15.2.2016

(από τον προσωπικό ιστότοπο του Immanuel Wallerstein)

  
   

Με τη Γαλλική Επανάσταση δημιουργήθηκε η πολιτική γεωγραφία Δεξιάς και Αριστεράς. Τότε γεννήθηκε και η ρεπουμπλικανική αντίληψη για τη δημοκρατία και για το εθνικό κράτος, σύμφωνα με την οποία κάθε πολίτης απολαμβάνει τα δικαιώματα και την ισονομία μέσω της συμμετοχής στη ζωή του έθνους και μόνον αυτού. Στην πράξη τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν ακριβώς έτσι. Ως αντίδραση, προέκυψαν και διαφορετικές αντιλήψεις περί δημοκρατίας, όπου άλλες κοινότητες, «φαντασιακές» ή μη, πλάι στο έθνος, διεκδικούν καρδιές και πνεύματα των ατόμων. 

Στην αριστερή (και όχι μόνον) πολιτική, συνυπάρχουν ασαφώς οι δύο αντίθετες αντιλήψεις, με αποτέλεσμα παράλυση και διχασμό. Προπαντός σήμερα, χρειάζεται μια στάση απέναντι στην ιδέα του έθνους μετά λόγου γνώσεως, με πολιτική ουσία και συνοχή.

  

Ο όρος «έθνος» (“nation”) έχει πάρει πολλές διαφορετικές έννοιες στο πέρασμα των αιώνων. Αλλά σήμερα, και λίγο πολύ σε όλη την περίοδο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, ο όρος έχει συνδεθεί με το κράτος, με το εθνικό κρατος [στις περισσότερες γλώσσες, και ταυτοτικά, ως «έθνος-κράτος»]. Σ' αυτή την χρήση, το «έθνος» αναφέρεται σε όσους, δικαιωματικά και σύμφωνα με το νόμο, είναι μέλη της κοινότητας που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός κράτους.

Άν αυτοί που αποτελούν ένα έθνος οδηγούν στη δημιουργία ενός κράτους, ή, αντίστροφα, το κράτος δημιουργεί την κατηγορία του έθνους και με αυτόν τον τρόπο τα δικαιώματα εντός του κράτους, αυτό είναι μια μακροχρόνια συζήτηση. Η δική μου γνώμη είναι ότι ότι τα κράτη δημιουργούν τα έθνη και όχι το αντίστροφο.

Ευγένιος Ντελακρουά, Η Ελευθερία (1830)

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: “Το κέντρο δεν αντέχει”

“Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι

Είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους”

  

Από τον προσωπικό ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein - The Center Isn’t Holding Very Well 

Σχόλιο Νο. 377, 15. 5. 2014 

    

Μακραίνει ο κατάλογος των χωρών με εμφύλια σύγκρουση που διαρκεί και επιδεινώνεταi. Πριν από λίγο καιρό, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης επικεντρώνονταν στη Συρία. Τώρα στην Ουκρανία. Θα είναι αύριο η Ταϊλάνδη; Ποιος ξέρει; Η ποικιλία των ερμηνειών της αναστάτωσης και το πάθος τους είναι πολύ εντυπωσιακά.

Στο σύγχρονο παγκόσμιο σύστημά μας, υποτίθεται πως οι κατεστημένες ελίτ που κατέχουν τα ηνία της εξουσίας διαβουλεύονται μεταξύ τους και στη συνέχεια καταλήγουν σε  “συμβιβασμούς”, την εφαρμογή των οποίων μπορούν να εγγυηθούν οι ίδιες. Κανονικά αυτές οι ελίτ κατατάσσουν τους εαυτούς τους σε δύο βασικά στρατόπεδα: κεντρο-δεξιά και κεντρο-αριστερά. Υπάρχουν πραγματικές διαφορές μεταξύ τους, αλλά ως αποτέλεσμα αυτών των συμβιβασμών”, η όλη μεταβολή των πραγμάτων στο πέρασμα του χρόνου ήταν ελάχιστη.

Α' Παγκ. Πόλεμος: Στρατιώτες επιστρέφουν απο το μέτωπο

Η γεωπολιτική του σχίσματος στην Ουκρανία, η απόκλιση ΗΠΑ και «Γαλλο-Γερμανικού άξονα»

του Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν 

από τον ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein :  The Geopolitics of Ukraine’s Schism (15.2.2014) 

H Ουκρανία υποφέρει από ένα βαθύ εσωτερικό σχίσμα εδώ και αρκετό καιρό, που απειλεί να γίνει ένας από εκείνους τους άσχημους εμφύλιους πολέμους που συμβαίνουν σε όλο και περισσότερες χώρες. Μέσα στα όρια της σημερινής Ουκρανίας υπάρχει ένα ρήγμα ανατολής-δύσης, γλωσσικό, θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό, με την κάθε πλευρά να είναι περίπου το 50 % του όλου της χώρας. 

Τη σημερινή κυβέρνηση (θεωρείται ότι κυριαρχείται από το ανατολικό μισό της χώρας), την κατηγορεί δημόσια η άλλη πλευρά για διαφθορά και απολυταρχισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό είναι αλήθεια, τουλάχιστον εν μέρει. Ωστόσο, δεν είναι σαφές άν μια κυβέρνηση που θα κυριαρχείται από το δυτικό μισό, θα ήταν λιγότερο διεφθαρμένη και λιγότερο αυταρχική. Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα τίθεται εσωτερικά σε γεωπολιτικούς όρους: Εάν η Ουκρανία πρέπει να είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή πρέπει να έχει ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία.

Ο βασιλιάς Κνούτ διατάζει την θάλασσα

Πανικός για παγκόσμιο αποπληθωρισμό

του Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν
 

από τον επίσημο ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein :  Panic About World Deflation (1.2.2014)

Όχι πολύ καιρό πριν, οι ειδήμονες και οι επενδυτές έβλεπαν τις «αναδυόμενες αγορές» - ένας ευφημισμός για την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και κάποιους άλλους - ως σωτήρες της παγκόσμιας οικονομίας. Ήταν αυτοί που θα στήριζαν με διατηρήσιμο τρόπο την ανάπτυξη και κατά συνέπεια τη συσσώρευση κεφαλαίου, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία ήταν διστακτικές στον παλιό παραδοσιακό ρόλο τους ως στυλοβάτες του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. 

Έτσι, είναι αρκετά εντυπωσιακό που τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Ιανουαρίου, η Wall Street Journal (WSJ), η Main Street, οι Financial Times (FT), το Bloomberg, η New York Times (NYT) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), όλοι μαζί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την «κατάρρευση» αυτών των ίδιων αναδυόμενων αγορών, ανησυχώντας ιδιαίτερα για τον αποπληθωρισμό, που θα μπορούσε να είναι «μεταδοτικός». Μου ακούγεται σαν πανικός μόλις και μετά βίας συγκαλυμμένος.