Εισαγωγή στη Λειτουργική

Τα χαρακτηριστικά και το νόημα της χριστιανικής Λατρείας

Η Λατρεία που προσφέρουμε στον Θεό έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό: είναι Λατρεία «πνευματική», δηλαδή λατρεύουμε τον Θεό (Τον δοξολογούμε και Του απευθύνουμε κάποια αιτήματα) μέσα από την καρδιά μας. Όπως γνωρίζουμε, η χριστιανική Εκκλησία γεννήθηκε μέσα σε εβραϊκό περιβάλλον, στο οποίο οι Εβραίοι λάτρευαν τον Θεό χρησιμοποιώντας (με αυστηρότητα) πολλούς κανόνες. Τους κανόνες αυτούς οι Εβραίοι τούς «λάτρευαν», δηλαδή,θεωρούσαν ότι όταν τους εφάρμοζαν, τότε αυτόματα είχαν λατρεύσει πραγματικά τον Θεό (εβραϊκή τυπολατρία).
Ο Χριστός, όμως, δίδαξε ότι τον Θεό Τον λατρεύουμε με την καθαρότητα της καρδιάς μας, όταν δηλαδή η καρδιά και το πνεύμα μας είναι αγνά και απαλλαγμένα από κακίες και μικρότητες. Γι’ αυτό, τονίζουμε ότι η λειτουργική μας ζωή, θα είναι λαμπρή και σωστή, όταν είμαστε καλύτεροι άνθρωποι. Διότι, ο Θεός δεν έχει ανάγκη, όταν Τον λατρεύουμε, από την τήρηση κανόνων ούτε από υλικές  προσφορές, αλλά από την εσωτερική μας καθαρότητα. Μόνο τότε, η Λατρεία Του αποκτά το πραγματικό νόημά της: όταν Τον δοξολογούμε και Τον παρακαλούμε για διάφορα αιτήματα,  αναγνωρίζοντας ότι είναι ο Δημιουργός μας, εκείνος που θέλει να γίνουμε άγιοι, πλησιάζοντάς Τον όσο μπορούμε. Η ιστορική εξέλιξη της χριστιανικής Λατρείας
Όπως αναφέραμε λίγο πριν, η Λατρεία μας γεννήθηκε και εξελίχτηκε, για να φθάσει μέχρι την εποχή μας. Γι’ αυτό, αναφερόμαστε στην «ιστορική εξέλιξη» της Λατρείας, δηλαδή στο πώς η Λατρεία (τα Μυστήρια, οι Ακολουθίες και οι προσευχές), εμφανίστηκαν για πρώτη φορά και πώς έλαβαν διάφορες μορφές -στο πέρασμα των αιώνων- μέχρι να αποκτήσουν την οριστική τους διαμόρφωση. Ενδιαφερόμαστε να μάθουμε για την ιστορική εξέλιξη της Λατρείας μας, όχι μόνο για να  εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας, αλλά και για να μυηθούμε στο βαθύτερο νόημά της. Διότι, όταν γνωρίσουμε την εξέλιξη αυτή, μαθαίνουμε ταυτόχρονα τη σημασία της και μπορούμε να  αξιοποιήσουμε τη γνώση αυτή για το σήμερα, δηλαδή για να είμαστε σωστότεροι Χριστιανοί, όταν συμμετέχουμε στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας μας.

 Ο λειτουργικός χωροχρόνος και ο ανθρώπινος βίος
Παραπάνω τονίσαμε ότι οι Ακολουθίες και οι προσευχές της Εκκλησίας τελούνται σε ορισμένο
χρόνο και, συνήθως, σε ορισμένο τόπο. Όταν, για παράδειγμα, λατρεύουμε τον Θεό κατά την
Ακολουθία του Εσπερινού, αυτή η Ακολουθία γίνεται σε ορισμένη ώρα της ημέρας, το «εσπέρας», δηλαδή το απόγευμα, και, συνήθως, τελείται στον Ναό, αν και μπορεί να τελεστεί οπουδήποτε αλλού. Γι’ αυτό, χρησιμοποιούμε τη φράση «λειτουργικός χωροχρόνος», εννοώντας δηλαδή τις δύο αυτές παραμέτρους (του χρόνου και του τόπου), κατά την τέλεση των Ακολουθιών στη λειτουργική μας ζωή.
Αυτός, όμως, ο λειτουργικός χωροχρόνος σχετίζεται άμεσα με τη ζωή του ανθρώπου (με τον ανθρώπινο βίο). Η Λατρεία της Εκκλησίας μας, δηλαδή, έρχεται να συναντήσει τις ανάγκες της
ζωής μας και να ανταποκριθεί σε αυτές. Ο χώρος και ο χρόνος που τελείται η Λατρεία, ακολουθούν την ανθρώπινη ζωή και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και σε έκτακτες περιστάσεις ή δοκιμασίες στις οποίες ο άνθρωπος θα βρεθεί. Η λειτουργική ζωή «αγκαλιάζει» την ανθρώπινη ζωή, την ακολουθεί στην πορεία της και διαμορφώνεται ανάλογα με αυτήν.

 Η Λατρεία ως έκφραση του Δόγματος της Εκκλησίας
Το Δόγμα της Εκκλησίας είναι η αλήθειά της, το περιεχόμενο της πίστης της. Η Εκκλησία αγωνίστηκε, κυρίως κατά τους οκτώ πρώτους αιώνες από την ίδρυσή της, για να υπερασπιστεί την αλήθειά της απέναντι στις προσβολές των αιρέσεων. Οι αιρέσεις αλλοίωναν το Δόγμα της Εκκλησίας, διαδίδοντας τις κακοδοξίες τους και παραπλανώντας τους πιστούς. Για να αντιμετωπίσει τις αιρέσεις, η Εκκλησία συγκάλεσε Οικουμενικές και τοπικές Συνόδους, ενώ, όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας έγραψαν έργα εναντίον των αιρέσεων, καταδεικνύοντας την ουσία της ορθόδοξης πίστης.
Αμέσως μετά την αντιμετώπιση των αιρέσεων, οι Πατέρες της Εκκλησίας έγραψαν ευχές για τα Μυστήρια και τις Ακολουθίες της Λατρείας, στις οποίες ενσωμάτωσαν την ορθόδοξη διδασκαλία με τρόπο περιεκτικό, αλλά και σαφή. Έτσι, ισχύει η διαπίστωση ότι στη Λατρεία της Εκκλησίας καταχωρίζεται ολόκληρο το ορθόδοξο Δόγμα. Η λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, επομένως, είναι η έκφραση του Δόγματος αυτού, η έκφραση, δηλαδή, της απόλυτης αλήθειας, με τη χάρη και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος.

Πηγή:Γεώργιος Φίλιας, Δημήτριος Χοϊλούς, Κωνσταντίνος Πρέντος, Λειτουργική Ζωή της Εκκλησίας Β´ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,σελ : 7-10