On iki xəlifə

On iki xəlifə — İslam (həm Sünni, həm də Şiə) mənbələrində müsəlmanların sonuncu peyğəmbəri Məhəmməddən və Şiə mənbələrində həm də on iki imamlardan nəql olunan hədislərə əsasən Məhəmməddən sonra müsəlmanlara rəhbər olacaq on iki şəxs. On iki imam şiələrinə görə bu on iki xəlifə elə məhz on iki imamdır.

Şiəlikdə

(حديث مرفوع) حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى ، حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ ، سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ ، قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، يَقُولُ : " يَكُونُ اثْنَا عَشَرَ أَمِيرًا ، فَقَالَ كَلِمَةً لَمْ أَسْمَعْهَا ، فَقَالَ أَبِي ، إِنَّهُ قَالَ : كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ "

Cabir ibn Abdullah : " Nəbi (s) — nin : "(Bir dövürdə) on iki əmir olacaqdır. (O zamana qədər İslam əziz qalacaqdır)",- deyə buyurduğunu eşitdim."- demişdir. Yenə Cabir : Ancaq Peyğəmbərin söylədiyi bir kəliməni eşitməmişdim. Onu da atam (Səmurə) : "Rəsulillah (s) : — Bunların hamısı Qureyş-dəndir",- buyurduğunu dedi."

حدثنا قتيبة بن سعيد حدثنا جرير عن حصين عن جابر بن سمرة قال سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يقول ح وحدثنا رفاعة بن الهيثم الواسطي واللفظ له حدثنا خالد يعني ابن عبد الله الطحان عن حصين عن جابر بن سمرة قال دخلت مع أبي على النبي صلى الله عليه وسلم فسمعته يقول إن هذا الأمر لا ينقضي حتى يمضي فيهم اثنا عشر خليفة قال ثم تكلم بكلام خفي علي قال فقلت لأبي ما قال قال كلهم من قريش

Bizə Kuteybə ibn Səid rəvayət etdi. (Dedi ki) : Bizə Cərir, Hüseyndən, o da Cabir ibn Səmurədən nəqlən rəvayət etdi. Mən Peyğəmbər (s) — i (belə) buyurarkən eşitdim, deyib : Bizə Kifəa ibn Heysəm əl-Vasiti də rəvayət edib. Lafiz onundur. (Dedi ki) : Bizə Xalid (yəni ibn Abdullah ət-Təhhan) Hüseyndən, o da Cabir ibn Səmurədən nəqlən rəvayət etdi. Cabir belə deyib : Atamla birlikdə Peyğəmbər (s) — in yanına daxil oldum. Və onu : "Həqiqətən bu iş onların aralarında on iki xəlifə gələnə qədər bitməyəcəkdir !" buyurarkən eşitdim. Sonra mənə gizli qalan bir sözü danışdı. Həmən atama : — Nə dedi ? deyə soruşdum. — "Hamısı Qureyşdəndir" (buyurdu) dedi.

حَدَّثَنَا حَسَنُ بْنُ مُوسَى ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ ، عَنِ الْمُجَالِدِ ، عَنِ الشَّعْبِيِّ ، عَنْ مَسْرُوقٍ ، قَالَ : كُنَّا جُلُوسًا عِنْدَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ ، وَهُوَ يُقْرِئُنَا الْقُرْآنَ ، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ : يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ ، هَلْ سَأَلْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : كَمْ تَمْلِكُ هَذِهِ الْأُمَّةُ مِنْ خَلِيفَةٍ ؟ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ : مَا سَأَلَنِي عَنْهَا أَحَدٌ مُنْذُ قَدِمْتُ الْعِرَاقَ قَبْلَكَ ، ثُمَّ قَالَ : نَعَمْ ، وَلَقَدْ سَأَلْنَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَقَالَ : " اثْنَا عَشَرَ ، كَعِدَّةِ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ

Məsruk dedi ki: Abdullah ibn Məsudun yanında oturmuşduq və o bizə Quran oxuyurdu. Birisi ona belə dedi: "Ey Əbu Əbdurrəhman! Rəsulullahdan soruşdunuz mu özündən sonra ümmətində neçə dənə xəlifə gələcək ?" Abdullah ibn Məsud dedi ki: "Mən İraqa gələndən bəri bu sualı məndən sadəcə sən soruşdun. Bəli, Rəsulullahdan soruşudq, buyurdu ki: "On iki adam, İrail Oğullarının naqibləri kimi "

بسند حسن

sənədi həsəndir

حدثنا عمرو بن عثمان حدثنا مروان بن معاوية عن إسمعيل يعني ابن أبي خالد عن أبيه عن جابر بن سمرة قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لا يزال هذا الدين قائما حتى يكون عليكم اثنا عشر خليفة كلهم تجتمع عليه الأمة فسمعت كلاما من النبي صلى الله عليه وسلم لم أفهمه قلت لأبي ما يقول قال كلهم من قريش

Cabir ibn Səmurə (r.ə.) belə demişdir : Rəsulillah (s) — ın belə buyurduğunu eşitdim : "Sizə ətrafında (bütün) ümmətin toplanacağı on iki xəlifə gələnə qədər, bu din ayaqda qalmağa (mövcud olmağa-red) davam edəcəkdir." (Bu arada) Rəsulillah (s) — dan bir söz eşitdim amma başa düşmədim, atama : Rəsulillah (s) nə deyir ?" dedim. "Hamısı Qüreyşdəndir" (buyurdu) dedi.

حدثنا موسى بن إسمعيل حدثنا وهيب حدثنا داود عن عامر عن جابر بن سمرة قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لا يزال هذا الدين عزيزا إلى اثني عشر خليفة قال فكبر الناس وضجوا ثم قال كلمة خفيفة قلت لأبي يا أبت ما قال قال كلهم من قريش حدثنا ابن نفيل حدثنا زهير حدثنا زياد بن خيثمة حدثنا الأسود بن سعيد الهمداني عن جابر بن سمرة بهذا الحديث زاد فلما رجع إلى منزله أتته قريش فقالوا ثم يكون ماذا قال ثم يكون الهرج

Cabir ibn Səmurə (r.ə.) belə demişdir : Rəsulillah (s) — ı bunları deyərkən eşitdim. "On iki xəlifə (gəlincə) yə qədər bu din əziz olaraq davam edəcək." Bundan sonra insanlar, təkbir gətirdilər, fəryad etdilər. Sonra Rəsulillah (s) səssizcə (yavaş-red) bir şey söylədi, Atama : "Atacan, Rəsulillah (s) nə dedi ?" dedim "Hamısı Qureyşdəndir (buyurdu) dedi.

Əsvəb Səid əl Həmədani, Cabir ibn Səmurə (r.ə.)-dən bu (əvvəlki) hədisi rəvayət etdi və bunu əlavə etdi : Rəsulillah (s) evinə dönndükdən sonra Qureyşlilər ona gəlib "Sonra nə olacaq ?" dedilər. "Fitnə və daxili müharibə" buyurdu.

حدثنا أبو كريب محمد بن العلاء حدثنا عمر بن عبيد الطنافسي عن سماك بن حرب عن جابر بن سمرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم يكون من بعدي اثنا عشر أميرا قال ثم تكلم بشيء لم أفهمه فسألت الذي يليني فقال كلهم من قريش قال أبو عيسى هذا حديث حسن صحيح حدثنا أبو كريب حدثنا عمر بن عبيد عن أبيه عن أبي بكر بن أبي موسى — ص 435 — عن جابر بن سمرة عن النبي صلى الله عليه وسلم مثل هذا الحديث وقد روي من غير وجه عن جابر بن سمرة قال أبو عيسى هذا حديث حسن صحيح غريب يستغرب من حديث أبي بكر بن أبي موسى عن جابر بن سمرة وفي الباب عن ابن مسعود وعبد الله بن عمرو

Cabir ibn Səmurə (r.ə.)-dən rəvayətə görə, Rəsulullah (s) belə buyurmuşdur : " Məndən sonra on iki idarəçi gələcək." Cabir deyir ki ; sonra bir şey daha söylədi lakin anlaya bilmədim və yanımdakı şəxsdən soruşdum. Dedi ki : "Hamısı da Qüreyş-dəndir."

A'təl adlı bir yəhudi peyğəmbərimizin yanına gələrək "Ey Məhəmməd! Uzun zamandır səndən soruşmaq istədiyim bir neçə sual var; əgər cavab versən sənin əlinlə müsəlman olacağam" dedi. Peyğəmbərimiz "Soruş ey Əmmarə!" deyincə yəhudi suallarını soruşmağa başladı. Cavablarını aldıqdan sonra da "Doğru söylədin" dedi. Sonra "Yaxşı, sənin xəlifən kimdir?" deyə soruşdu. Verdiyi suala açıqlama olaraq "Çünki xəlifəsi olmayan peyğəmbər yoxdur; bizim peyğəmbərimiz Musa b. İmranın xəlifəsi də Yuşa b. Nun idi." dedi. Bundan sonra Peyğəmbərimiz belə buyurdu: "Mənim xəlifəm Əli b. Əbu Talibdir. Ondan sonra mənim iki nəvəm olan Həsən və Hüseyndir. Sonra da Hüseynin nəslindən doqquz adam bir-birinin ardınca gəlirlər." Yəhudi -"Ey Məhəmməd! Onların adları nədir?" deyə soruşduqda peyğəmbərimiz yenə belə buyurdu: "Hüseyn dünyadan köçdükdən sonra oğlu Əli , ondan sonra oğlu Məhəmməd , ondan sonra oğlu Cəfər , ondan sonra oğlu Musa , ondan sonra oğlu Əli , ondan sonra oğlu Məhəmməd , ondan sonra oğlu Əli , ondan sonra oğulu Həsən , ondan sonra da oğlu Hüccətullah Məhəmməd Məhdidir. Bunlar on iki nəfərdir." Yəhudi, daha sonra müsəlman oldu və bu hidayətindən dolayı Allaha həmdü-səna etdi.

Sünnilikdə

(حديث مرفوع) حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى ، حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ ، سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ ، قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، يَقُولُ : " يَكُونُ اثْنَا عَشَرَ أَمِيرًا ، فَقَالَ كَلِمَةً لَمْ أَسْمَعْهَا ، فَقَالَ أَبِي ، إِنَّهُ قَالَ : كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ "

Cabir ibn Abdullah : " Nəbi (s) — nin : "(Bir dövürdə) on iki əmir olacaqdır. (O zamana qədər İslam əziz qalacaqdır)",- deyə buyurduğunu eşitdim."- demişdir. Yenə Cabir : Ancaq Peyğəmbərin söylədiyi bir kəliməni eşitməmişdim. Onu da atam (Səmurə) : "Rəsulillah (s) : — Bunların hamısı Qureyş-dəndir",- buyurduğunu dedi."

حدثنا قتيبة بن سعيد حدثنا جرير عن حصين عن جابر بن سمرة قال سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يقول ح وحدثنا رفاعة بن الهيثم الواسطي واللفظ له حدثنا خالد يعني ابن عبد الله الطحان عن حصين عن جابر بن سمرة قال دخلت مع أبي على النبي صلى الله عليه وسلم فسمعته يقول إن هذا الأمر لا ينقضي حتى يمضي فيهم اثنا عشر خليفة قال ثم تكلم بكلام خفي علي قال فقلت لأبي ما قال قال كلهم من قريش

Bizə Kuteybə ibn Səid rəvayət etdi. (Dedi ki) : Bizə Cərir, Hüseyndən, o da Cabir ibn Səmurədən nəqlən rəvayət etdi. Mən Peyğəmbər (s) — i (belə) buyurarkən eşitdim, deyib : Bizə Kifəa ibn Heysəm əl-Vasiti də rəvayət edib. Lafiz onundur. (Dedi ki) : Bizə Xalid (yəni ibn Abdullah ət-Təhhan) Hüseyndən, o da Cabir ibn Səmurədən nəqlən rəvayət etdi. Cabir belə deyib : Atamla birlikdə Peyğəmbər (s) — in yanına daxil oldum. Və onu : "Həqiqətən bu iş onların aralarında on iki xəlifə gələnə qədər bitməyəcəkdir !" buyurarkən eşitdim. Sonra mənə gizli qalan bir sözü danışdı. Həmən atama : — Nə dedi ? deyə soruşdum. — "Hamısı Qureyşdəndir" (buyurdu) dedi.

حَدَّثَنَا حَسَنُ بْنُ مُوسَى ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ ، عَنِ الْمُجَالِدِ ، عَنِ الشَّعْبِيِّ ، عَنْ مَسْرُوقٍ ، قَالَ : كُنَّا جُلُوسًا عِنْدَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ ، وَهُوَ يُقْرِئُنَا الْقُرْآنَ ، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ : يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ ، هَلْ سَأَلْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : كَمْ تَمْلِكُ هَذِهِ الْأُمَّةُ مِنْ خَلِيفَةٍ ؟ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ : مَا سَأَلَنِي عَنْهَا أَحَدٌ مُنْذُ قَدِمْتُ الْعِرَاقَ قَبْلَكَ ، ثُمَّ قَالَ : نَعَمْ ، وَلَقَدْ سَأَلْنَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَقَالَ : " اثْنَا عَشَرَ ، كَعِدَّةِ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ

Məsruk dedi ki: Abdullah ibn Məsudun yanında oturmuşduq və o bizə Quran oxuyurdu. Birisi ona belə dedi: "Ey Əbu Əbdurrəhman! Rəsulullahdan soruşdunuz mu özündən sonra ümmətində neçə dənə xəlifə gələcək ?" Abdullah ibn Məsud dedi ki: "Mən İraqa gələndən bəri bu sualı məndən sadəcə sən soruşdun. Bəli, Rəsulullahdan soruşudq, buyurdu ki: "On iki adam, İrail Oğullarının naqibləri kimi "

بسند حسن

sənədi həsəndir

حدثنا عمرو بن عثمان حدثنا مروان بن معاوية عن إسمعيل يعني ابن أبي خالد عن أبيه عن جابر بن سمرة قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لا يزال هذا الدين قائما حتى يكون عليكم اثنا عشر خليفة كلهم تجتمع عليه الأمة فسمعت كلاما من النبي صلى الله عليه وسلم لم أفهمه قلت لأبي ما يقول قال كلهم من قريش

Cabir ibn Səmurə (r.ə.) belə demişdir : Rəsulillah (s) — ın belə buyurduğunu eşitdim : "Sizə ətrafında (bütün) ümmətin toplanacağı on iki xəlifə gələnə qədər, bu din ayaqda qalmağa (mövcud olmağa-red) davam edəcəkdir." (Bu arada) Rəsulillah (s) — dan bir söz eşitdim amma başa düşmədim, atama : Rəsulillah (s) nə deyir ?" dedim. "Hamısı Qüreyşdəndir" (buyurdu) dedi.

حدثنا موسى بن إسمعيل حدثنا وهيب حدثنا داود عن عامر عن جابر بن سمرة قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لا يزال هذا الدين عزيزا إلى اثني عشر خليفة قال فكبر الناس وضجوا ثم قال كلمة خفيفة قلت لأبي يا أبت ما قال قال كلهم من قريش حدثنا ابن نفيل حدثنا زهير حدثنا زياد بن خيثمة حدثنا الأسود بن سعيد الهمداني عن جابر بن سمرة بهذا الحديث زاد فلما رجع إلى منزله أتته قريش فقالوا ثم يكون ماذا قال ثم يكون الهرج

Cabir ibn Səmurə (r.ə.) belə demişdir : Rəsulillah (s) — ı bunları deyərkən eşitdim. "On iki xəlifə (gəlincə) yə qədər bu din əziz olaraq davam edəcək." Bundan sonra insanlar, təkbir gətirdilər, fəryad etdilər. Sonra Rəsulillah (s) səssizcə (yavaş-red) bir şey söylədi, Atama : "Atacan, Rəsulillah (s) nə dedi ?" dedim "Hamısı Qureyşdəndir (buyurdu) dedi.

Əsvəb Səid əl Həmədani, Cabir ibn Səmurə (r.ə.)-dən bu (əvvəlki) hədisi rəvayət etdi və bunu əlavə etdi : Rəsulillah (s) evinə dönndükdən sonra Qureyşlilər ona gəlib "Sonra nə olacaq ?" dedilər. "Fitnə və daxili müharibə" buyurdu.

حدثنا أبو كريب محمد بن العلاء حدثنا عمر بن عبيد الطنافسي عن سماك بن حرب عن جابر بن سمرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم يكون من بعدي اثنا عشر أميرا قال ثم تكلم بشيء لم أفهمه فسألت الذي يليني فقال كلهم من قريش قال أبو عيسى هذا حديث حسن صحيح حدثنا أبو كريب حدثنا عمر بن عبيد عن أبيه عن أبي بكر بن أبي موسى — ص 435 — عن جابر بن سمرة عن النبي صلى الله عليه وسلم مثل هذا الحديث وقد روي من غير وجه عن جابر بن سمرة قال أبو عيسى هذا حديث حسن صحيح غريب يستغرب من حديث أبي بكر بن أبي موسى عن جابر بن سمرة وفي الباب عن ابن مسعود وعبد الله بن عمرو

Cabir ibn Səmurə (r.ə.)-dən rəvayətə görə, Rəsulullah (s) belə buyurmuşdur : " Məndən sonra on iki idarəçi gələcək." Cabir deyir ki ; sonra bir şey daha söylədi lakin anlaya bilmədim və yanımdakı şəxsdən soruşdum. Dedi ki : "Hamısı da Qüreyş-dəndir."

A'təl adlı bir yəhudi peyğəmbərimizin yanına gələrək "Ey Məhəmməd! Uzun zamandır səndən soruşmaq istədiyim bir neçə sual var; əgər cavab versən sənin əlinlə müsəlman olacağam" dedi. Peyğəmbərimiz "Soruş ey Əmmarə!" deyincə yəhudi suallarını soruşmağa başladı. Cavablarını aldıqdan sonra da "Doğru söylədin" dedi. Sonra "Yaxşı, sənin xəlifən kimdir?" deyə soruşdu. Verdiyi suala açıqlama olaraq "Çünki xəlifəsi olmayan peyğəmbər yoxdur; bizim peyğəmbərimiz Musa b. İmranın xəlifəsi də Yuşa b. Nun idi." dedi. Bundan sonra Peyğəmbərimiz belə buyurdu: "Mənim xəlifəm Əli b. Əbu Talibdir. Ondan sonra mənim iki nəvəm olan Həsən və Hüseyndir. Sonra da Hüseynin nəslindən doqquz adam bir-birinin ardınca gəlirlər." Yəhudi -"Ey Məhəmməd! Onların adları nədir?" deyə soruşduqda peyğəmbərimiz yenə belə buyurdu: "Hüseyn dünyadan köçdükdən sonra oğlu Əli , ondan sonra oğlu Məhəmməd , ondan sonra oğlu Cəfər , ondan sonra oğlu Musa , ondan sonra oğlu Əli , ondan sonra oğlu Məhəmməd , ondan sonra oğlu Əli , ondan sonra oğulu Həsən , ondan sonra da oğlu Hüccətullah Məhəmməd Məhdidir. Bunlar on iki nəfərdir." Yəhudi, daha sonra müsəlman oldu və bu hidayətindən dolayı Allaha həmdü-səna etdi.

Ədəbiyyatda

Mən qulami xanədanam, padişahımdı Əli,

Ehtiyacım var ona püşdü-pənahımdı Əli,

Könlümü qıldı münəvvər, mərhəmanımdı Əli,

Qibləgahımdır Məhəmməd , səcdəgahımdır Əli.

Gəldilər həqdən bəyanə sirri ağaz etdilər,

Sözləri ilə bu cahan mülkinə pərvaz etdilər,

Həmdülillah, biz gədanı məhrəmi-raz etdilər,

Qibləgahımdır Məhəmməd , səcdəgahımdır Əli.

Ta əzəldən padişahımdır Həsən xülqi-riza,

Dünyavi üqbəda sərtacım Hüseyni Kərbala,

Nuri çeşmimdir İmam Zeynul-İbad,

Qibləgahımdır Məhəmməd , səcdəgahımdır Əli.

Canu dildən bəndəye Baqir, qulami Cəfərəm,

Museyi-Kazım, İmam Rzaya kəmtərəm

Şah Təqi, Baba Nəqi yolunda paki-bəstərəm,

Qibləgahımdır Məhəmməd , səcdəgahımdır Əli.

Masəva tərk eyləyib bizləri diyari ləhlətə,

Hakim onlardır, bu gün layiqdir onlar hörmətə,

Lah deyənlər uğrayırlar bu cahanda möhnətə,

Qibləgahımdır Məhəmməd , səcdəgahımdır Əli.

Cümləmiz arzu edənlər Əskəriyyə əsgərüz,

Mehdiyi-Sahib Zamana biz təvəlla eyləriz,

Həmdillah eylə Ey Nəsimi, biz yolunu gözləriz,

Qibləgahımdır Məhəmməd, səcdəgahımdır Əli.

İmadəddin Nəsimi

Həmçinin bax

• On iki imam

Xarici keçidlər

• "12 halife hadisi şii kaynaklarında" (türk). 2013-01-18. İstifadə tarixi: 2014-05-15.
• "12 halife hadisi sünni kaynaklarında" (türk). 2012-07-16. İstifadə tarixi: 2014-05-15.
• "Ehl-i Sünnet Kitaplarında On İki Halife Hadisleri ve On İki İmam İnancı" (türk). caferilik.com. 2016-03-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-15.