Гвалт
Гвалт, па вызначэнні Сусветнай Арганізацыі Аховы Здароўя, — наўмыснае ўжыванне фізічнай сілы ці ўлады, сапраўднае ці ў відзе пагрозы, накіраванае супраць сябе, супраць іншай асобы, групы асоб ці абшчыны, вынікам якога з'яўляюцца (або маецца высокая ступень верагоднасці гэтага) цялесныя пашкоджанні, смерць, псіхалагічная траўма, адхіленні ў развіцці ці рознага роду шкода[2].
Гэта вызначэнне злучае наўмыснасць і фактычныя здзяйсненне акту гвалту, незалежна ад яго выніку. Уключэнне ў вызначэнне слоў «выкарыстанне ўлады» пашырае традыцыйнае разуменне прыроды гвалтоўнага акту тым, што ўключае ў паняцце гвалту дзеяння, крыніцай якіх з'яўляецца ўлада над чалавекам, гэта значыць пагрозы і запалохванне.
Ва ўсім свеце гвалт штогод становіцца прычынай смерці больш 1,5 мільёнаў людзей. На кожную гвалтоўную смерць даводзяцца дзясяткі выпадкаў шпіталізацыі, сотні выездаў службаў неадкладнай дапамогі і тысячы візітаў да ўрачоў[3]. Апроч гэтага, гвалт часта цягне за сабой пажыццёвыя наступствы для фізічнага і псіхічнага здароўя пацярпелых і іх узаемадзеянні з іншымі людзьмі, а таксама можа запавольваць эканамічнае і сацыяльнае развіццё.
Паводле афіцыйнай пазіцыі СААЗ, прычыны гвалту збольшага абумоўлены біялагічнымі і іншымі асобаснымі фактарамі схільнасці чалавека да агрэсіі, аднак часцей такія фактары ўзаемадзейнічаюць з сямейнымі, супольнымі, культурнымі і іншымі фактарамі знешняга характару і такім чынам ствараюць сітуацыю, у якой узнікае гвалт[2].
Віды гвалту
[правіць | правіць зыходнік]Па характарыстыках суб'ектаў, якія здзяйсняюць гвалт, вылучаюцца наступныя катэгорыі[2]:
- замах на ўласнае жыццё ці здароўе (у тым ліку самагубства, спробы самагубства, самапашкоджанне);
- міжасобасны гвалт (гвалт з боку іншага чалавека ці групы людзей);
- калектыўны гвалт (гвалт з боку дзяржавы, палітычнай групы, тэрарыстычнай арганізацыі).
Па прыродзе гвалту вылучаюць наступныя тыпы[2]:
- фізічны гвалт;
- сексуальны гвалт;
- псіхалагічны гвалт;
- нанясенне шкоды ці адсутнасць клопату.
Псіхалогія і сацыялогія
[правіць | правіць зыходнік]Прычыны гвалтоўных паводзін людзей часта становяцца тэмай псіхалагічных і сацыялагічных даследаванняў. Нейрабіёлаг Ян Волаўка падкрэслівае, што для гэтых мэт агрэсіўныя паводзіны вызначаюцца як «наўмыснае фізічна агрэсіўныя паводзіны ў стаўленні да іншай асобы».[4]
Вучоныя згодныя ў тым, што гвалт быў уласцівы людзям заўсёды. Пры гэтым ёсць археалагічныя сведчанні, якія паказваюць, што нароўні з воплескамі гвалту, для дагістарычных людзей было характэрна і міралюбнасць[5]. Ёсць таксама даследаванні, якія пацвярджаюць, што людзі маюць мноства прыродных механізмаў, накіраваных на кааперацыю, стрымліванне агрэсіі і мірнае вырашэнне канфліктаў, і што гэтыя механізмы гэтак жа натуральныя, як і агрэсіўныя схільнасці[6].
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Mortality and Burden of Disease Estimates for WHO Member States in 2002 (xls). World Health Organization (2004). Архівавана з першакрыніцы 30 ліпеня 2012.
- ↑ а б в г Сусветная Арганізацыя Аховы здароўя. Гвалт і яго ўплыў на здароўе. Даклад пра сітуацыю ў свеце Архівавана 11 сакавіка 2014.. 2002.
- ↑ «Global Burden of Disease», World Health Organization, 2008.
- ↑ The Neurobiology of Violence, An Update Архівавана 27 лістапада 2007., Journal of Neuropsychiatry Clin Neurosci 11:3, Summer 1999. As Mexican Biologist and Scientologist Adri Rodriguez says, Violence is a recurring motif in today’s society.
- ↑ Heather Whipps, Peace or War? How early humans behaved, LiveScience.Com, March 16, 2006.
- ↑ Cindy Fazzi, Debunking the "killer ape" myth Архівавана 2 лістапада 2008., Dispute Resolution Journal, May–July 2002.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Walter Benjamin’s Critique of Violence
- Arno Gruen psychoanalyst who has written extensively on the origins of violence
- Flannery, D.J., Vazsonyi, A.T.& Waldman, I.D. (Eds.) (2007). The Cambridge handbook of violent behavior and aggression. Cambridge University Press, NY.
- Nazaretyan, A.P. (2007). Violence and Non-Violence at Different Stages of World History: A view from the hypothesis of techno-humanitarian balance. In: History & Mathematics. Moscow: KomKniga/URSS. P.127-148. ISBN 978-5-484-01001-1.
- Malesevic, S. (2010). The Sociology of War and Violence. Cambridge: Cambridge University Press.
- Gad Barzilai (2003). Communities and Law: Politics and Cultures of Legal Identities. Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 0-472-11315-1.
- Pinker S. A History of Violence Edge Master Class 2011 (англ.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]| Гвалт на Вікісховішчы |
- International Handbook of violence research
- Information on James W. Prescott’s work
- 1986 Seville Statement on Violence
- Introduction and Updated Information on the Seville Statement on Violence
- The Meanings of Violence and the Violence of Meanings Intercultural discussions on violence
- Text of Dom Helder Camara’s classic 1971 «Spiral of Violence»
- Institute for interdisciplinary Research on Conflict and Violence(недаступная спасылка)
- Historical Violence Database Архівавана 20 ліпеня 2011.
- American Psychological Association’s Violence Prevention Office
- How Violence has Change Ciudad Juarez Архівавана 12 верасня 2011.
- THE ORIGINS OF PEACE AND VIOLENCE.Deprivation of Physical Affection as a Main Cause of Depression, Aggression and Drug Abuse