Acherontia lachesis — буйны масіўны матыль з размахам крылаў да 13 см, з сямействабражнікі (Sphingidae). Адзін з трох відаў роду Acherontia[1][2]. Адметнай асаблівасцю з’яўляецца характэрны малюнак на грудзях, які нагадвае чалавечы чэрап[3].
Бінамінальная назваAcherontia lachesis узыходзіць да грэчаскай міфалогіі. Ахеронт у міфалогіі — адна з 5 рэк у падземным царстве мёртвых[4], таксама слова «Ахерон» ужывалася для абазначэння глыбіні і жахаў пекла.
Лахесіс(руск.) (бел. (грэч.Λάχεσις, «Лёс») — імя адной з 3 мойр(руск.) (бел., якая прадвызначала лёс жыцця (даўжыню ніткі)[4].
Acherontia lachesis з’яўляецца прадстаўніком роду Acherontia, які вылучаюць у трыбу Acherontiini (Boisduval, 1875). Сваяцтва паміж родамі ў межах трыбы цалкам не даследавана[1].
Размах крылаў самцоў 87-110 мм, самак 100—132 мм[3][6]. Пярэднія крылы маюць завостраную вяршыню, іх вонкавы край — роўны. Афарбоўка пярэдніх крылаў з’яўляецца зменлівай і ў раных асобін можа адрознівацца рознай ступенню інтэнсіўнасці малюнка, наяўнасцю альбо адсутнасцю плям і цёмных палос. У большасці выпадкаў пярэднія крылы бура-чорнага колеру, месцамі чорныя, складана размаляваныя, хвалістымі палосамі. Заднія крылы вохрыста-жоўтага колеру з двума чорнымі папярочнымі палосамі. Пасярэдзіне спінкі маецца чырванавата-жоўтая фігура, якая нагадвае чэрап з чорнымі вачніцамі. Брушка жоўтае, у чорных паўколах па пярэднім краі сегментаў і блакітна-шэрай падоўжнай паласой[2]. Хабаток карацей грудзей, тоўсты, пакрыты вейчыкамі. Губныя шчупікі шчыльна прыціснутыя да галавы. Вусікі кароткія, стрыжнепадобныя, рэзка звужаныя і злёгку выгнутыя перад вяршыняй[7].
Ад распаўсюджанага ў Еўропе бражніка мёртвая галава (Acherontia atropos) адрозніваецца больш насычанай і яркай афарбоўкай, выцягнутай формай «чэрапу», чырванавата-карычневай або чырванавата-цаглянай акантоўкай знізу «чарапа», наяўнасцю невялікіх сініх плям на ніжніх крылах і больш буйнымі памерамі[3].
Час лёту матылькоў адбываецца з канца ліпеня да сярэдзіны жніўня. Матылі актыўныя ў прыцемках і ў першай палове ночы. Іх часта прыцягваюць штучныя крыніцы святла, да якіх прылятаюць не толькі самцы, але і самкі, гатовыя да адкладвання яец. Дадатковае харчаванне гуляе важную ролю ў падтрыманні жыцця матылькоў, а таксама ў паспяванні яец у самак. Кароткі і тоўсты хабаток служыць для харчавання выцякальнымі драўнянымі сокамі, а таксама сокамі пашкоджаных і пераспелых пладоў і садавіны. Аднак, да харчавання апошнімі матылі звяртаюцца вельмі рэдка. Ахвотна ядуць мёд, пранікаючы ў гнёзды меданосных пчол, дзе праколваюць вочкі сотаў хабатком. Падчас харчавання матылі аддаюць перавагу садзіцца на субстрат, а не завісаць у палёце, як робяць многіх іншыя віды бражнікаў[2].
Яйцы зялёнага ці жоўта-зялёнага колеру памерам 1,5 × 1,2 мм. Самкі адкладаюць іх на ніжні бок лісця кармавых раслін. Вусень апошняга ўзросту дасягае даўжыні 95-125 мм. Падобны на вусеня бражніка мёртвая галава (Acherontia atropos), але больш буйны і яркаафарбаваны. Рог на канцы цела выгнуты ў выглядзе літары «S», крупчасты і шурпаты. Вусені з’яўляюцца паліфагамі і могуць харчавацца многімі відамі раслін з некалькіх сямействаў. Харчуюцца пераважна на раслінах з сямейства паслёнавыя (Solanaceae). Таксама могуць харчавацца на наступных травяністых і хмызняковых раслінах: відах сямейства вербенавых (Verbenaceae), бабовых (Fabaceae), маслінавых (Oleaceae), бігноніевых (Bignoniaceae), ясноткавых (Labiatae) і батаце (Ipomoea batatas)[3]. Кукалка гладкая і бліскучая. Яе даўжыня складае 57-87 мм, а шырыня 14 мм. Звычайна размяшчаецца ў глебе ўнутры ломкага землянога кокана[2].
Зноскі
↑ абвKitching I. J. Phylogeny of the death´s head hawkmoth, Acherontia [Laspeyres], and related genera (Lepidoptera: Sphingidae, Acherontiini) // Systematic Entomology. — 2003. — Vol. 28. — P. 71—88.
↑ абвгPittaway, A. R. The hawkmoths of the western Palaearctic. — L.: Harley Books in association with the Natural History Museum, 1993. — 240 p. — ISBN 9780946589210.
↑ абвгдеИзерский В.В.(руск.) (бел.. Бомбикоидные чешуекрылые и хохлатки Сибири и Дальнего Востока. — Киев: Гнозис, 1999. — 160 с.
↑ абН. А. Кун. Мифы Древней Греции. — Москва: АСТ, Астрель, 2004. — 400 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-17-025345-1.
↑Dmitry Telnov. Biodiversity, biogeography and nature conservation in Wallacea and New Guinea: Volume 2. — The Entomological Society of Latvia, 2015. — P. 168. — 428 p.
↑A.R. Pittaway. Acherontia lachesis (Fabricius, 1798)(нявызн.). Sphingidae of the Eastern Palaearctic. Архівавана з першакрыніцы 23 красавіка 2021. Праверана 18 чэрвеня 2010.(Праверана 16 кастрычніка 2016).
↑Определитель насекомых Дальнего Востока России. Т. V. Ручейники и чешуекрылые. Ч. 3 / под общ. ред. П. А. Лера. — Владивосток: Дальнаука, 2001. — 621 с. — 500 экз. — ISBN 5-8044-0092-4
↑Toshirō Haruta. Moths of Nepal. — Tokyo: Japan Heterocerists' Society, 1992. — P. 40.
↑Jeremy Daniel Holloway. The Moths of Borneo: Superfamily Bombycoidea: families Lasiocampidae, Eupterotidae, Bombycidae, Brahmaeidae, Saturniidae, Sphingidae. — Kuala Lumpur: Malaysian Nature Society, 1987. — P. 122. — 199 p.
Pittaway, A. R. The hawkmoths of the western Palaearctic. — L.: Harley Books in association with the Natural History Museum, 1993. — 240 p. — ISBN 9780946589210.