Επενδυτική φούσκα, ψηφιακά σκουπίδια, διαδικτυακά μπάζα -Τοξικά απόβλητα της τεχνητής νοημοσύνης

Δύο άρθρα των Christian Stöcker και Τhomas Fischermann/Heike Buchter για την πραγματική πραγματικότητα στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης, πέρα από τον ντόρο και την καλλιέργεια προσδοκιών σε επενδυτές και χρήστες. Τρομπάρουν πάλι κοπανιστό αέρα σε μια ακόμη φούσκα; 

1 Τεχνητή νοημοσύνη: Μια φούσκα ψηφιακών σκουπιδιών απειλεί την φούσκα του χρήματος

© Christian Stöcker: Künstliche Intelligenz - Eine Schrottblase bedroht die Geldblase (Der Spiegel, 2.11.2025)

 

Aυξάνεται o φόβος ότι η επενδυτική φούσκα τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην τεχνητή νοημοσύνη ετοιμάζεται να σκάσει. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης: Αποτελείται από όσα παράγουν τα σημερινά μοντέλα ΑΙ και τα συσσωρεύουν στον ψηφιακό χώρο. Ίσως και αυτή η δεύτερη φούσκα αναγκάσει την πρώτη να σκάσει, σύντομα ή αργότερα.

Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν τις επενδυτικές φούσκες ως κάτι καλό. Για παράδειγμα, οι Byrne Hobart και Tobias Huber, δύο συγγραφείς, οι οποίοι ως προς την κύρια απασχόληση τους αλλά τις βασικές πεποιθήσεις τους είναι επενδυτές κεφαλαίων υψηλού ρίσκου (venture capitalists). Στο βιβλίο τους Boom: Bubbles and the End of Stagnation, δημοσιευμένο σε αγγλική γλώσσα πριν από περίπου έναν χρόνο, υμνούν την φούσκα των επενδύσεων, υμνούν τις «μικρές ομάδες ανθρώπων με κοινό όραμα, με τεράστιους οικονομικούς πόρους και με όσο πιο μικρή γίνεται υποχρέωση να λογοδοτούν», υμνούν τα «υπερδραστήρια άτομα» που αλλάζουν τον κόσμο. Επέστρεψε πάλι η θεωρία του «Μεγάλου Ανδρός», μόνον που οι σημερινοί μεγάλοι άνδρες χρειάζονται πολλά, πάρα πολλά χρήματα.
Είναι ενδιαφέρον και αξιοπερίεργο ότι μερικά από τα βασικά παραδείγματα του βιβλίου είναι έργα κυβερνήσεων και κρατών: Λόγου χάρη, η δημιουργία της ατομικής βόμβας με το «Πρόγραμμα Μανχάτταν» ή το αμερικανικό πρόγραμμα προσελήνωσης [«Απόλλων»]. Και τα δύο ελάχιστη σχέση είχαν με ιδιωτικό κεφάλαιο. Στη συνέχεια, οι δύο συγγραφείς βάζουν και το κρυπτονόμισμα Bitcoin στην ίδια κατηγορία επιτευγμάτων.

Υποσχέσεις και μύθοι του ψηφιακού μετασχηματισμού, Πράσινη Νέα Συμφωνία, Παγκόσμιος Νότος

Ingo Dachwitz, Sven Hilbig: Mythos grüne Digitalisierung - KI und der neue Raubbau am Globalen Süden, Blatter 9/2025, Σεπτέμβριος 2025

Ο ήχος του μέλλοντος είναι ένας χαμηλής έντασης ηλεκτρικός βόμβος. Δονεί βαθιά, μέχρι και στα κόκαλα. Εδώ στο κέντρο δεδομένων ποτέ δεν επικρατεί σιωπή. Ο χώρος είναι γεμάτος με τον μονότονο ήχο μιας χορωδίας μηχανικών ψιθύρων. Το βουητό χιλιάδων ανεμιστήρων, τα ρυθμικά κλικ των περιστρεφόμενων σκληρών δίσκων, το ήρεμο σφύριγμα του διαφύγοντος πεπιεσμένου αέρα.

Και προπαντός το συνεχές, βαθύ βουητό του συστήματος ψύξης· γιγάντιοι βιομηχανικοί ανεμιστήρες στο βάθος, παρέχουν τις απαραίτητες υπηρεσίες τους. Χιλιάδες rack servers γεμίζουν τον απέραντο χώρο, με τους ηλεκτρικούς γίγαντες να στέκονται πλάτη με πλάτη και να σχηματίζοντας ένα φαράγγι από ατσάλι και γυαλί. Μόνο περιστασιακά ακούγονται ανθρώπινοι ήχοι ανάμεσα από τις σειρές. Συζητήσεις μεταξύ δύο τεχνικών με πνιγμένες φωνές. Ένα σύντομο τρίξιμο της μπότας τους στο πάτωμα. Το μεταλλικό κροτάλισμα ενός κατσαβιδιού όταν αγγίζει ένα περίβλημα σκληρού δίσκου. Αυτά τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας γρήγορα απορροφώνται από το ατελείωτο βουητό. Σ' αυτούς τους καθεδρικούς ναούς της ψηφιακής εποχής, οι μηχανές δίνουν τον τόνο. Η ηλεκτρική τους χορωδία είναι η συνεχής προσευχή. Ο θεός που υπηρετούν ονομάζεται πρόοδος.

Tεχνητή νοημοσύνη: Contradictio in terminis, με άλλα λόγια σχήμα οξύμωρον;

Δεν είναι ακριβώς αυτό. Όμως, με μια αυστηρή εξέταση από τις σκοπιές της βιολογικής εξέλιξης και της θεωρίας των συστημάτων, ο ίδιος ο όρος «τεχνητή νοημοσύνη», άν τον δούμε ως κυριολεξία και αυστηρά λογικά, παραπέμπει σ' ένα διαδεδομένο είδος λογικού σφάλματος στο οποίο μπορεί να οδηγήσει ένας επιπόλαιος, επιφανειακός τρόπος σκέψης. Πρόκειται για το κατηγοριακό σφάλμα (categorical mistake).
Πράγμα που σημαίνει, το να κατατάσσεις ένα γνωστικά προσδιορίσιμο αντικείμενο ή δραστηριότητα σε μια κατηγορία ή ομάδα αντικειμένων ή δραστηριοτήτων που δεν του ταιριάζει, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα άκυρα, ατελή ή ατεκμηρίωτα. Εν προκειμένω, ένα επίτευγμα της πληροφορικής τεχνολογίας κατατάσσεται επιπόλαια στην κατηγορία που περιλαμβάνει ικανότητες νοητικής προσπέλασης της πραγματικότητας δημιουργημένες μέσω της φυσικής εξέλιξης των έμβιων ειδών.