Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Το ιμπεριαλιστικό εγχείρημα του Πούτιν, ο πόλεμος, «η Δύση», οι φιλελεύθεροι

The Imperial Project - Jan-Werner Müller on “the West” and the War, The New Institute, 1.04.2022
Μια παλιά αλλά ολόφρεσκη  συνέντευξη του Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ στον Νικίτα Κάνταν, λίγο μετά την έναρξη της επίθεσης του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας (τον Φεβρουάριο του 2022). 

 

Νικίτα Κάνταν: Είναι αυτός ο πρώτος λαϊκιστικός πόλεμος;
Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Δεν νομίζω ότι η έννοια του λαϊκισμού - τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ - βοηθάει εδώ. Όλοι οι λαϊκιστές ισχυρίζονται ότι αυτοί, και μόνον αυτοί, αντιπροσωπεύουν εκείνον που συχνά αποκαλούν «τον πραγματικό λαό». Βεβαίως ο Πούτιν πράγματι ισχυρίζεται ότι μόνον αυτός αντιπροσωπεύει την Ρωσία (και ορισμένοι από τους ακόλουθούς του ισχυρίζονται ακόμη και ότι «χωρίς τον Πούτιν δεν υπάρχει Ρωσία»). Επιπλέον, ο Πούτιν προβάλλει ισχυρισμούς για το ποιοί αποτελούν λαό και ποιοί όχι, ειδικά για άλλους, μή Ρώσους. Για παράδειγμα, το αρνείται στους Ουκρανούς. Αλλά για να καταλήγουμε, η έννοια του ιμπεριαλισμού μας εξυπηρετεί καλύτερα για να καταλάβουμε τι κάνει ο Πούτιν. Είναι ενδιαφέρον ότι παρατηρητές από τον Παγκόσμιο Νότο το έχουν δει αυτό πιο καθαρά σε σύγκριση με ορισμένους στην Ευρώπη.

Jan-Werner Müller

Φιλελευθερισμός από φόβο, για εποχές φόβου; Η περίπτωση της Τζούντιθ Σκλαρ

Στο βιβλίο του για τον Καρλ Σμιτ Ένας Επικίνδυνος Νους (A Dangerous Mind - Carl Schmitt in Post-War European Thought), ο Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ (Jan-Werner Müller) υπενθυμίζει ότι «ο φιλελευθερισμός ήταν αρχικά θεωρία για μια μεταβατική περίοδο στην πολιτική, στην κοινωνία και στην οικονομία. Ο Μπενζαμέν Κονστάν, η Μαντάμ ντε Σταέλ και ο Αλεξίς ντε Τοκβίλ [στην εποχή αμέσως μετά τη Γαλλική Επανάσταση] είδαν ως πρόκληση τη διαχείριση της μετάβασης από τη φεουδαρχική κοινωνία σε ένα φιλελεύθερο συνταγματικό κράτος. [Αργότερα] με τον Μπένθαμ, τον Μιλ και άλλους, ο [φιλοσοφικός και πολιτικός] φιλελευθερισμός έγινε μια αφήγηση επικεντρωμένη σε ιδέες περί προόδου και ορθολογικότητας. Τελικά, στον 20ό Αιώνα, εκφράστηκε προπαντός ως ηθική φιλοσοφία για μια δίκαιη και εύτακτη κοινωνία [...] Ο φιλελευθερισμός είναι και τώρα μια πολύ αφηρημένη θεωρία· κατασκευάζει πρότυπα που επικεντρώνεται σε ηθικά ζητήματα ιδωμένα sub specie aeternitatis [υπό την οπτική γωνία της αιωνιότητας]».

Η Τζούντιθ Σκλαρ (Judith Shklar), Λετονή με καταγωγή από εβραϊκή οικογένεια, κοριτσάκι όταν ο Ναζισμός έσπερνε φόβο σε όλη την Ευρώπη, βρέθηκε πρόσφυγας στη Σουηδία και μετά, μέσω Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου, στην Ιαπωνία, στον Καναδά και στις ΗΠΑ, όπου βρήκε μια νέα πατρίδα. Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, έγραψε το 1989 για έναν φιλελευθερισμό διαφορετικό, ανοίκειο τότε αλλά και τώρα στους ιδεολόγους φιλελεύθερους, ο οποίος δεν εκπηγάζει από φιλοσοφικές και πολιτικές ιδέες και μεγάλες αφηγήσεις περί προόδου ή από αντιλήψεις περί δικαίου, ούτε και από κοινωνικές στοχοθετήσεις για οικονομική μεγέθυνση και υλική ευημερία μέσω χειρισμού των φυσικών και ανθρώπινων πόρων. Το «έτος των θαυμάτων» 1989, την ώρα που οι ιδεολόγοι εόρταζαν αυτό που εξέλαβαν ως παγκόσμιο θρίαμβο μιας φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων και είχαν ήδη αρχίσει να οραματίζονται πάλι το «τέλος της ιστορίας», εκείνη έγραφε για έναν αμυντικό, στοιχειώδη αλλά απτό πολιτικό φιλελευθερισμό, που έχει ως αφετηρία και κίνητρο τον Φόβο. Πόσο διαψεύσθηκαν και εκτέθηκαν εκείνοι οι θριαμβολογούντες ιδεολόγοι! Αλλά και πόσο δυσκολεύει η Σκλαρ φιλελεύθερους και αντιφιλελεύθερους, ιδίως τώρα που ο καταστροφικός πόλεμος μεγάλης κλίμακας επέστρεψε στην Ευρώπη!

Judith «Dita» Nisse Shklar, 1928-1992

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Η πολιτική πόλωση είναι συνειδητό έργο των ελίτ. Ο ρόλος ΜΜΕ και κομματικών συστημάτων, η ανάγκη πολιτικής παιδείας

 © Project Syndicate - Jan-Werner Müller: The People vs. Democracy?, 6.3.2018

αναδημοσίευση: Social Europe, 9.3.2018
  

[...] «Στις ΗΠΑ, η κομματική πόλωση δεν προέκυψε αντικειμενικά, ως αντανάκλαση συγκεκριμένων πολιτισμικών διαφορών. Τουλάχιστον εν μέρει, ήταν και είναι έργο μιας ελίτ που το προώθησε συνειδητά και σκόπιμα για να διασπάσει τη χώρα, και έτσι να προσφέρει πολιτικό πλεονέκτημα· μερικές φορές και για προσωπικό όφελος. Εκτός των άλλων, η πόλωση είναι και big business [...]

[...] Αυτά που σε πολλές χώρες είναι εμφανώς ελαττωματικά ή έχουν αποτύχει και χρειάζεται συστηματική ανασυγκρότησή τους, είναι τα συστήματα των Μέσων Επικοινωνίας και τα συστήματα των πολιτικών κομμάτων» [...]

O Jan-Werner Müller γράφει για τις ΗΠΑ, για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, για τον Ντόναλντ Τραμπ, για την Ουγγαρία, για την Πολωνία. Ωστόσο, εκτός από τα τοπικά και επιμέρους της εκεί πολιτικής, υπάρχουν τα παγκόσμια της εποχής μας και τα ακόμη πιο καθολικά και διαχρονικά κοινά μας - ως πολιτικών ζώων. Μιλά και για μας ο μύθος: Για την σημερινή Ελλάδα, της καταστροφικής πόλωσης, που προωθείται αμφίπλευρα, εσκεμμένα και συνειδητά· και για τον πόλεμο στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης (αλλά και σε τοξικά, τάχα πολιτικοποιημένα «κοινωνικά» δίκτυα). Για Μου-Μούου-Έ που είναι ακριβώς ό,τι ο Μύλλερ αποκαλεί «μαζορέτες κομμάτων». Και ολιγαρχών, βέβαια.

Ας ανακαλέσουμε στη μνήμη και τις πολώσεις μας των προηγούμενων δεκαετιών, άν τις ξεχάσαμε. 

Γ. Ρ.

Το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ιταλία, όπου οι λαϊκιστές και τα ακροδεξιά κόμματα ξεπέρασαν τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων, με πρότυπο την δίδυμη καταστροφή της Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο και της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, φαίνεται να στερέωσε και να αποσκλήρυνε μια συνήθη πεποίθηση των φιλελεύθερων: Γι αυτές τις καταστροφές φταίνε οι άνθρωποι που ψηφίζουν, λένε. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι «συνήθεις πολίτες», είναι πολύ ανορθολογιστές και άσχημα ενημερωμένοι, και γι' αυτό κάνουν τρομακτικά άσχημες επιλογές. Κάποιοι προχωρούν ένα βήμα παραπέρα και καταλογίζουν στους πολίτες αυτούς συνειδητές, σταθερές προτιμήσεις για αντιδημοκρατικούς ηγέτες. Μάλιστα, ένα νέο βιβλίο μας βεβαιώνει ότι το πρόβλημα είναι ένα, οι άνθρωποι εναντίον της δημοκρατίας [Yascha Mounk: The People vs. Democracy. Why Our Freedom Is in Danger and How to Save It]

 

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Αντιπροσωπευτική δημοκρατία στη μεταπολεμική Ευρώπη και η «σκιά» της, ο λαϊκισμός

 του Γιάν-Βέρνερ Μύλλερ   

© Blätter für deutsche und internationale Politik - Jan-Werner Müller: Schatten der Repräsentation: Der Aufstieg des Populismus, «Blätter» 4/2016
  

Ο λαϊκισμός είναι σε άνοδο και τα αίτια προκαλούν έντονες συζητήσεις. Άν δώσουμε πίστη σε ορισμένα μοντέλα της πολιτικής επιστήμης, στις κοινωνίες υπάρχει σταθερή ζήτηση λαϊκισμού. Για παράδειγμα, ισχυρίζονται ότι στην Ευρώπη, ένα ποσοστό 10 - 15 % των ψήφων είναι σε κάθε περίπτωση εξασφαλισμένο για τους λαϊκιστές. Μήπως λοιπόν πρέπει να το συνηθίσουμε και να συμβιβαστούμε με την Μαρίν Λε Πεν, με τον Βίκτορ Ορμπάν, με τον Ντόναλντ Τραμπ και με τους Εναλλακτικούς της Γερμανίας; 

Σύμφωνα με αυτούς τους αναλυτές, άν τα μετριοπαθή εθνικιστικά ή συντηρητικά κόμματα δεν είχαν εγκαταλείψει τη θέση τους εναντίον της πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας, τότε δεν θα είχαν αφήσει χώρο διαθέσιμο για τους λαϊκιστές. Όμως, από τη στιγμή που την εγκατέλειψαν (όπως έκαναν, λόγου χάρη, οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και πιο έντονα με την τωρινή πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ για το προσφυγικό ζήτημα), άνοιξαν ξαφνικά ελεύθερο χώρο που τον καταλαμβάνουν οι λαϊκιστές ανταγωνιστές τους.[1] 

© Gildaro Antezana: Κοκκορομαχία