Trimurti
| Enghraifft o'r canlynol | y drindod driphlyg |
|---|---|
| Yn cynnwys | Brahma, Vishnu, Shiva |
Yn ôl y ddysgeidiaeth sy'n rhan ganolog o athrawiaeth ac addoliad prif ffrwd Hindŵaeth, mae'r duwiau Brahma, Vishnu, a Shiva yn cynrychioli'r tair prif agwedd ar y Duwdod, a adnabyddir gyda'i gilydd fel y Trimurti neu'r Drindod (Sansgrit त्रिमूर्ति trimūrti; tri tri/tair + murti ffurf). Dyma'r dwyfoldeb triphlyg diwinyddiaeth goruchaf mewn Hindŵaeth[1][2][3][4]. O fewn y system Trimurti, Brahma yw'r Creawdwr, Vishnu yw'r Cynhaliwr, a Shiva yw'r Dinistriwr neu'r Trawsnewidiwr. Gellir eu hystyried yn dair brif agwedd ar y Duwdod fel y mae'n arddangos yn y Bydysawd, er y gall enwadau unigol amrywio o hyn. Mae'r iogi Dattatreya chwedlonol yn aml yn cael ei drin nid yn unig fel un o'r 24 afatar o Vishnu, ond hefyd o Shiva a Brahma yn ogystal mewn un corff tri phen.[5] Ystyrir bod y symbol Om Hindŵaidd yn cyfeirio at Trimurti, lle mae A, U ac M y symbol Om yn cael eu hystyried fel creu, cadw a dinistr.[6] Y Tridevi yw'r drindod o dduwiesau ar gyfer y Trimūrti.[7][8]
Esblygiad
[golygu | golygu cod]Gwelodd y cyfnod Puranic o'r 4g i'r 12g OC gynnydd mewn crefyddau ôl-Vedic ac esblygiad o'r hyn a elwir yn "Hindŵaeth synthetig".[9]
Nid oedd unrhyw unffurfiaeth yn y cyfnod hwn, ac roedd yn cynnwys Brahmaniaeth traddodiadol (neu uniongred) a gweddillion traddodiadau ffydd Vedig hŷn, ynghyd â gwahanol enwadau neu grefyddau sectyddol, yn arbennig Shaiviaeth, Vaishnaviaeth, a Siactiaeth a oedd o fewn y gorlan uniongred ond a oedd eto'n ffurfio endidau gwahanol.[10] Un o nodweddion pwysig y cyfnod hwn yw ysbryd o gydweithio rhwng ffurfiau uniongred a sectyddol.[11] O ran yr ysbryd cymod hwn, dywed RC Majumdar:
Mae ei fynegiant mwyaf nodedig i'w ganfod yn y cysyniad diwinyddol o'r Trimūrti, hy, amlygiad y Duw goruchaf mewn tair ffurf: Brahmā, Viṣṇu, a Śiva . . . Ond ni ellir ystyried yr ymgais yn llwyddiant mawr, oherwydd ni ddyrchafwyd Brahmā yn yr un modd a Śiva neu Viṣṇu, ac roedd yr enwadau gwahanol yn aml yn diffinio Trimūrti fel y tri amlygiad o'u duw sectyddol nhw eu hunain.[12]
Mae adnabyddiaeth Brahma, Vishnu, a Shiva fel un yn cael ei bwysleisio'n gryf yn y Kūrma Purāṇa, lle mae 1.6 Brahman yn cael ei addoli fel Trimurti; Mae 1.9 yn arbennig yn annog undod y tri duw, ac mae 1.26 yn ymwneud â'r un thema. Gan nodi diddordeb y Gorllewin yn y syniad o drindod (sy'n hynod o debyg i'r Drindod Sanctaidd: y Tad, y Mab a'r Ysbryd Glân), mae’r hanesydd AL Basham yn egluro cefndir y Trimurti fel a ganlyn:
Mae'n rhaid bod rhywfaint o amheuaeth a yw'r traddodiad Hindŵaidd erioed wedi cydnabod Brahma fel y Duw Goruchaf yn y ffordd y mae Visnu a Siva wedi'u cenhedlu a'u haddoli.[13]
Mae'r cysyniad o Trimurti hefyd yn bresennol yn y Maitri Upanishad, lle mae'r tri duw yn cael eu hesbonio fel tri o'i ffurfiau goruchaf.[14]
Temlau Trimurti
[golygu | golygu cod]Gellir gweld temlau sy'n ymroddedig i amrywiadau o'r Trimurti mor gynnar â'r 6g OC, ac mae rhai temlau heddiw lle mae'r Trimurti yn cael eu haddoli'n parhau. Yn eu plith y mae:
- Teml Baroli Trimurti
- Ogofâu Eliffantaidd
- Deml Trimurti Mithrananthapuram
- Teml Prambanan Trimurti
- Teml Savadi Trimurti
- Deml Thripaya Trimurti
- bryniau Thirumoorthy
Safbwyntiau o fewn Hindŵaeth
[golygu | golygu cod]Yn gyffredinol, gellir dweud bod gan y trimurti lai o rôl yn Hindŵaeth y canrifoedd diwethaf nag yn India hynafol.
Shaiviaeth
[golygu | golygu cod]Mae Shaivitiaid yn honni, yn ôl Shaiva Agama, bod Shiva yn cyflawni pum gweithred - creu, cadwraeth, diddymiad, gras, a rhith. Yn y drefn honno, mae'r tri cham cyntaf hyn yn gysylltiedig â Shiva fel Sadyojata (yn debyg i Brahma), Vamadeva (yn debyg i Vishnu) ac Aghora (sy'n debyg i Rudra). Felly, nid yw Brahma, Vishnu a Rudra yn dduwiau gwahanol i Shiva, ond yn hytrach yn ffurfiau ar Shiva. Fel Brahma/Sadyojata, mae Shiva yn creu. Fel Vishnu/Vamadeva, mae Shiva yn cadw. Fel Rudra/Aghora, mae'n diddymu. Mae hyn yn cyferbynnu â'r syniad mai Shiva yw "Duw dinistr". Shiva yw'r Duw goruchaf ac mae'n cyflawni pob gweithred, a dim ond un yw dinistr. Mae Ergo, y Trimurti yn fath o Shiva Ei Hun ar gyfer Shaivas. Cred y Shaivitiaid mai'r Arglwydd Shiva yw'r Goruchaf, sy'n ymgymryd â rolau beirniadol amrywiol ac yn cymryd enwau a ffurfiau priodol, a hefyd yn sefyll uwchlaw'r rhain i gyd.[15] Enghraifft weledol amlwg o fersiwn Shaivism o'r Trimurti yw'r cerflun Trimurti Sadashiva yn Ogofâu Elephanta ar Ynys Gharapuri.
Vaishnaviaeth
[golygu | golygu cod]Er gwaethaf y ffaith bod y Vishnu Purana yn disgrifio bod Vishnu yn ail-greu ei hun fel Brahma er mwyn creu, ac fel Rudra (Shiva) er mwyn dinistrio,[16] nid yw Vaishnavism yn gyffredinol yn cydnabod cysyniad Trimurti; yn lle hynny, maen nhw'n credu mewn afatars o Vishnu ee Bwdha, Rama, Krishna. Credant hefyd bod Shiva a Brahma ill dau yn ffurfiau o Vishnu. Er enghraifft, mae ysgol Dvaita yn hawlio mai Vishnu yn unig yw'r Duw goruchaf, gyda Shiva yn israddol, ac yn dehongli'r Puranas yn wahanol. Er enghraifft, mae Vijayindra Tîrtha, ysgolhaig o Dvaita yn dehongli'r 18 puranas yn wahanol. Mae'n dehongli'r puranas Vaishnavaidd fel puranas satvic a Shaivite fel tamasig ac mai dim ond piwranas satvic sy'n cael ei ystyried yn awdurdodol, ddiffiniol.[17]
Shaktiaeth
[golygu | golygu cod]Mae'r enwad Benywaidd- ganolog Shaktidharma yn aseinio rolau amlwg y tair ffurf (Trimurti) ar Dduwdod Goruchaf nid i dduwiau gwrywaidd ond yn hytrach i dduwiesau benywaidd: Mahasarasvati (Creatrix), Mahalaxmi (Preservatrix), a Mahakali (Destructrix). Gelwir y fersiwn fenywaidd hon o'r Trimurti yn Tridevi ("tair duwies"). Yna mae'r duwiau gwrywaidd (Brahma, Vishnu, Shiva) yn cael eu lleihau'n ddim byd ond asiantau cynorthwyol i'r fenyw goruchaf Tridevi. Yn llyfr 1af (4edd bennod) Srimad Devi Bhagwat Purana, mae Devi Trimurti'n annerch fel a ganlyn:
Adi Parashakti ydw i. Fi yw perchennog y bydysawd hwn. Fi yw'r Realaeth Absoliwt. Rwy'n ddeinamig mewn ffurf fenywaidd ac yn statig mewn ffurf wrywaidd. Rydych chi wedi ymddangos i lywodraethu'r bydysawd trwy fy egni. Chi yw ffurf wrywaidd y Realaeth Absoliwt, tra mai fi yw ffurf fenywaidd y Realaeth hwnnw. Yr wyf y tu hwnt i ffurf, y tu hwnt i bopeth, ac mae holl alluoedd Duw wedi'u cynnwys ynof. Mae'n rhaid eich bod chi'n gwybod mai fi yw'r egni tragwyddol.
Smartiaeth
[golygu | golygu cod]Mae Smartism yn enwad o Hindŵaeth sy'n rhoi pwyslais ar grŵp o bum duw yn hytrach nag ar un duwdod arbennig.[18] Mae'r system "addoliad o'r pum ffurf" (pañcāyatana pūjā), a boblogeiddiwyd gan yr athronydd o'r nawfed ganrif Śankarācārya ymhlith Brahmins uniongred o draddodiad Smārta, yn galw ar y pum duw Shiva, Vishnu, Brahma, Shakti a Surya.[19][20] Ychwanegodd Śankarācārya yn ddiweddarach Kartikeya at y pump hyn, gan wneud cyfanswm o chwech. Hyrwyddwyd y system ddiwygiedig hon gan Śankarācārya yn bennaf i uno prif dduwiau'r chwe sect mawr ar statws cyfartal.[21] Mae'r athroniaeth fonistig a bregethwyd gan Śankarācārya ei gwneud yn bosibl i ddewis un o'r rhain fel prif dduw, ac ar yr un pryd addoli'r pedwar duw / duwiesau eraill fel ffurfiau gwahanol o'r un Brahman hollalluog.
Saura
[golygu | golygu cod]Nid yw'r enwad Saura, sy'n addoli Surya fel pen y Duwdod a'r saguna Brahman, yn derbyn y Trimurti gan eu bod yn credu fod Surya yn Dduw. Roedd ffurfiau cynharach ar y Trimurti weithiau'n cynnwys Surya yn lle Brahma, vishnu neu shiva neu fel pedwerydd uwchben y Trimurti, y mae'r tri arall yn ymrithiadau ohonynt; Surya yw Brahma yn y bore, Vishnu yn y prynhawn a Shiva gyda'r nos. Roedd Surya hefyd yn aelod o'r Vedic Trimurti gwreiddiol, a oedd yn cynnwys Varuna a Vayu. Mae rhai Sauras yn addoli naill ai Vishnu neu Brahma neu Shiva fel amlygiadau o Surya, mae eraill yn addoli'r Trimurti fel amlygiad o Surya, ac eraill yn addoli Surya yn unig.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Datttreya
- Moirai
- Om
- Tridevi
- Trikaya
- Y Drindod
- duwiau triphlyg
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Grimes, John A. (1995). Ganapati: Song of the Self. SUNY Series in Religious Studies. Albany: State University of New York Press. ISBN 0-7914-2440-5.
- ↑ Jansen, Eva Rudy (2003). The Book of Hindu Imagery. Havelte, Holland: Binkey Kok Publications BV. ISBN 90-74597-07-6.
- ↑ Radhakrishnan, Sarvepalli (Editorial Chairman) (1956). The Cultural Heritage of India. Calcutta: The Ramakrishna Mission Institute of Culture.
- ↑ Winternitz, Maurice (1972). History of Indian Literature. New Delhi: Oriental Books Reprint Corporation.
- ↑ Mhatre, Sandeep. "Datta Sampradaay and Their Vital Role". Swami Samarth temple. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 March 2016.
- ↑ Young Scientist: A Practical Journal for Amateurs. Industrial Publication Company. 1852.
- ↑ https://www.hindufaqs.com/tridevi-the-three-supreme-goddess-in-hinduism/
- ↑ Ar gyfer system Trimurti sydd â Brahma fel y crëwr, Vishnu fel cynhaliwr neu warchodwr, a Shiva fel y dinistriwr. gweler Zimmer (1972) t. 124.
- ↑ For dating of Puranic period as c. CE 300-1200 and quotation, see: Majumdar, R. C. "Evolution of Religio-Philosophic Culture in India", in: Radhakrishnan (CHI, 1956), volume 4, p. 47.
- ↑ For characterization as non-homogeneous and including multiple traditions, see: Majumdar, R. C. "Evolution of Religio-Philosophic Culture in India", in: Radhakrishnan (CHI, 1956), volume 4, p. 49.
- ↑ For harmony between orthodox and sectarian groups, see: Majumdar, R. C. "Evolution of Religio-Philosophic Culture in India", in: Radhakrishnan (CHI, 1956), volume 4, p. 49.
- ↑ For quotation see: see: Majumdar, R. C. "Evolution of Religio-Philosophic Culture in India", in: Radhakrishnan (CHI, 1956), volume 4, p. 49.
- ↑ Sutton, Nicholas (2000). Religious doctrines in the Mahābhārata (arg. 1st). Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. t. 182. ISBN 81-208-1700-1.
- ↑ "Brahma, Rudra, and Vishnu are called the supreme forms of him. His portion of darkness is! Rudra. His portion of passion is Brahma. His portion of purity is Visnu"—Maitri Upanishad [5.2]
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2006-09-26. Cyrchwyd 2022-01-22.
- ↑ Flood, Gavin (13 July 1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, p. 111, ISBN 0-521-43878-0, https://archive.org/details/introductiontohi0000floo/page/111
- ↑ Sharma, B. N. Krishnamurti (2000). A history of the Dvaita school of Vedānta and its literature: from the earliest beginnings to our own times. Motilal Banarsidass Publishers. t. 412. ISBN 81-208-1575-0. Cyrchwyd 2010-01-15.
- ↑ Flood (1996), p. 17.
- ↑ Dating for the pañcāyatana pūjā and its connection with Smārta Brahmins is from Courtright, p. 163.
- ↑ For worship of the five forms as central to Smarta practice see: Flood (1996), p. 113.
- ↑ Grimes, p. 162.
Ffynonellau cyffredinol
[golygu | golygu cod]- Basham, A. L. (1954). The Wonder That Was India: A Survey of the Culture of the Indian Sub-Continent Before the Coming of the Muslims. New York: Grove Press.
- Courtright, Paul B. (1985). Gaṇeśa: Lord of Obstacles, Lord of Beginnings. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-505742-2.
- Flood, Gavin (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43878-0.
- Flood, Gavin, gol. (2003). The Blackwell Companion to Hinduism. Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-3251-5.
- Zimmer, Heinrich (1972). Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-01778-6.