odpowiedzieć

See also: ôdpowiedzieć

Old Polish

Alternative forms

• otpowiedzieć

Etymology

From od- +‎ powiedzieć. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɔtpɔvjɛd͡ʑɛ(ː)t͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɔtpɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/, /ɔtpɔvjɛd͡ʑet͡ɕ/

Verb

odpowiedzieć pf (imperfective odpowiadać)

1. (attested in Lesser Poland) to answer; to reply; to respond [with accusative or dative or k (+ dative) ‘to what/whom’; or with na (+ accusative) ‘to what’; or with przeciw (+ dative) ‘against what’; or with o (+ locative) ‘about what/whom’]

   Synonym: opowiedzieć

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[1], Krakow, page 184a:

     Tedy vøcz swøthy Gan gestcy mv on tako byl odpouedzal

     [Tedy więc święty Jan jestci mu on tako był odpowiedział]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], section 3,13:

     Rzekl bog: Czemusz to vczynyla? Otpowyedzala (quae respondit): Wøsz myø sdradzyl

     [Rzekł Bog: Czemuś to uczyniła? Otpowiedziała (quae respondit): Wąż mię zdradził]

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], section 18,36:

     Tedi wszitek lyvd vmylkl a nye otpowyedzal gemv nyczego (non respondit ei quidquam)

     [Tedy wszytek lud umilkł a nie otpowiedział jemu niczego (non respondit ei quidquam)]

   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], section 1,16:

     Y odpowyedzeli sø kv Iozve rzekøcz (responderuntque ad Iosue atque dixerunt)

     [I odpowiedzieli są ku Jozue rzekąc (responderuntque ad Iosue atque dixerunt)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 113:

     Czeszarz nye odpovyedzyav nycz y wschedl v rąda svymy (leg. z swymi) przyaczyelmy

     [Cesarz nie odpowiedziaw nic i wszedł w radę z swymi przyjacielmi]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 137:

     Iesus k temv nycz nye odpovyedzyal (ad haec verba puer Iesus nihil respondebat)

     [Jesus k temu nic nie odpowiedział (ad haec verba puer Iesus nihil respondebat)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 416:

     A nykt nye mogl odpovyedzyecz na to slova (nemo poterat ei respondere verbum Mat 22, 46)

     [A nikt nie mogł [jemu] odpowiedzieć na to słowa (nemo poterat ei respondere verbum Mat 22, 46)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[8], page 126:

     Povydz my, synkv myly,... przeczyv takyey potvarzy czo mam odpovyedzyecz (ad hanc calumniam quid est respondendum)?

     [Powidz mi, synku miły,... przeciw takiej potwarzy co mam odpowiedzieć (ad hanc calumniam quid est respondendum)?]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 682:

     Alye o szvych zvolyenykoch nycz nye odpovyedzyal (sc. Jesus)... przeto, yze nyyednego przy ssobye ny myal

     [Ale o swych zwolenikoch nic nie odpowiedział (sc. Jesus)..., przeto, iże nijednego przy sobie ni miał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 24:

     Vestchnąla (sc. dziewica), czem by ym odpovyedzyecz mogla (quid illis respondere posset, inspiraret)

     [Westchnęła (sc. dziewica), czem by im odpowiedzieć mogła (quid illis respondere posset, inspiraret)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 636:

     Ale pyrvey, nyzly ym myly Kristus na tho odpovyedzyal, aze svyąthy Pyotr... mayącz myecz dobyl go

     [Ale pirwej niżli (czy niźli) im miły Krystus na to odpowiedział, aże święty Piotr... mając miecz dobył go]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 145:

     Myly Yesus odpovyedzyal k temv rzekącz

     [Miły Jesus odpowiedział k temu rzekąc]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[13], page 192:

     A na to maya odpovyedzyecz (respondetur)

     [A na to mają odpowiedzieć (respondetur)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page 780:

     A przeczyv temv mamy tako0 odpovyedzyecz: Krolevstvo Iesucristovo zovye dvoyako

     [A przeciw temu mamy tako odpowiedzieć: Krolewstwo Jesukrystowo zowie dwojako]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[15], page 92:

     Odpovyedzyely (responderunt), yze bog wschech bogow wschedl w zyemyą

     [Odpowiedzieli (responderunt) […] , iże Bog wszech bogow wszedł w ziemię]

2. (law, attested in Greater Poland, Masovia) to defend (to stand before court as the defendant) [with accusative ‘what’, along with dative ‘to whom’, along with instrumental ‘with what’, along with na (+ accusative) or o (+ accusative) ‘to what’, along with za (+ accusative) ‘for what’]
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 65:

     Thedy tho daly przyszyasznyczy czyscz przed nymy y pythaly obudw (leg. obudwu) stronu, thakoly szye tho szthalo. Thedy odpowyedzyely z obu stron

     [Tedy to dali przysiężnicy czyść przed nimi i pytali obudwu stronu, takoli sie to stało. Tedy odpowiedzieli z obu stron]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 70:

     Anna stala przed gaynym szadem... y othpowyedzyala themu goszczyowy tako

     [Anna stała przed gajnym sądem... i otpowiedziała temu gościowi tako]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 123:

     Zalowal nany woyth... prosto yemu dayacz wyną, tedy on tesz prosto odpowyedzyal szwą nyewynnoscz

     [Żałował nań wojt... prosto jemu dając winę. Tedy on też prosto odpowiedział swą niewinność]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 143:

     Tego konya zaluyą na baythka yako trzech grzywyen. Na tho odpowyedzyal baythko rzekacz

     [Tego konia żałuję na bajtka jako trzech grzywien. Na to odpowiedział bajtko rzekąc]

   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Tedi pan Hinczka otpouedzal ot szebe hy od dzeczi, isze to gest stara rzecz, nerad bich o to otpouedzal

     [Tedy pan Hinczka otpowiedział ot siebie hi od dzieci, iże to jest stara rzecz, nierad bych o to otpowiedział]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 14:

     Zalwyąncz w prawye nyemyeczskem przeczywko krzywemv, gemv thymsze prawem othpowyedzeecz nye powynyen (eodem iure reo respondere non tenetur)

     [Żałując w prawie niemiecskiem przeciwko krzywemu, jemu tymże prawem otpowiedzieć nie powinien (eodem iure reo respondere non tenetur)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 86:

     Brat, yenze nye chczal przes brata swego otpowyedzyecz, o czanscz swey dzyedzini ma otpowyedzyecz (tenebitur respondere)

     [Brat, jenże nie chciał przez brata swego otpowiedzieć, o część swej dziedziny ma otpowiedzieć (tenebitur respondere)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 14:

     Vszylstwo dzevyczaam czynączy... prawem polskym mayą othpowyedzecz o thą rzecz (iure Polonico tenentur respondere)

     [Usilstwo dziewicam czyniący... prawem polskim mają otpowiedzieć o tę rzecz (iure Polonico tenentur respondere)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:

     Za kradzeszstwa y skody vczynyone powynny mayą bycz prawem othpowyedzecz (tenebuntur iudicialiter respondere)

     [Za kradzieżstwa i szkody uczynione powinni [mają] być prawem otpowiedzieć (tenebuntur iudicialiter respondere)]

3. (attested in Greater Poland) to threaten, to make threats; to get back, to get revenge
   • 1959 [1422], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1120, Poznań:

     Yaco Szandziuog... Yasza crome paną starosczinego myru ne wordrowal... any go chowal, kedy Benakowy... poszega otpowedzal

     [Jako Sędziwoj... Jasza kromie pana starościnego miru nie fordrował... ani go chował, kiedy Bieniakowi... pożegę (?) otpowiedział]

4. to speak; to announce; to tell about
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], section 31,27:

     Przeczyesz przes mego wyedzenya vczyekl any gesz my otpowyedzal (cur... fugere voluisti nec indicare mihi), abich czyø wiprowadzyl s radoszczyø?

     [Przecz jeś przez mego wiedzenia uciekł ani jeś mi otpowiedział (cur... fugere voluisti nec indicare mihi), abych cię wyprowadził s radością?]

   • 1959 [1491], “Teksty polskie z końca XV w.”, in Rafał Leszczyński, editor, Rozprawy Komisji Językowej‎^[17], volume VII, page 58:

     Iescze wselki thowarzisz, yesliby chczial precz vendrovacz, thedi ma odpovyedziecz swemu mystrzowy dobrze przeth thym..., a tho dlathego, aby mv mystrz wczas sgothowal pyenyąndze yego

     [Jeszcze wszelki towarzysz, jesliby chciał precz wędrować, tedy ma odpowiedzieć swemu mistrzowi dobrze przed tym..., a to dlatego, aby mu mistrz wczas zgotował pieniądze jego]

5. to express opposition, to object
   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[18], section 1,18:

     Ktosz odpowye (qui contradixerit) vstom twim a nye poslvcha wszech rzeczi twych, gesto gemv przikazvges, smyerczø vmrze

     [Ktoż odpowie (qui contradixerit) ustom twym a nie posłucha wszech rzeczy twych, jeż to jemu przykazujesz, śmiercią umrze]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[19], section 33,8:

     Swirzchowanye twee a vczene twe od møza swyøtego twego, gegozesz skvszil... y *sødzillesz v wod *odpowyadzanich (iudicasti ad aquas contradictionis)

     [Zwirzchowanie twe a uczenie twe od męża świętego twego, jegożeś skusił... i sądziłeś u wod odpowiedzianych (iudicasti ad aquas contradictionis)]

Derived terms

adjective

• odpowiedni

 

adverb

• odpowiedziale

 

nouns

• odpowiedzenie
• odpowiedź
• odpowiedźca

 

Related terms

nouns

• odpowiadacz
• odpowiadanie

 

verbs

• powiedzieć pf, powiadać impf

 

Descendants

• Polish: odpowiedzieć
• Silesian: ôdpowiedzieć

References

• Bańkowski, Andrzej (2000) “odpowiedzieć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “odpowiedzieć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish odpowiedzieć. By surface analysis, od- +‎ powiedzieć. Compare Kashubian òdpòwiedzec.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ɔt.pɔˈvjɛ.d͡ʑɛt͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ɔt.pɔˈvjɛ.d͡ʑɛt͡ɕ/, /ɔt.pɔˈvjɛ.d͡ʑet͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛd͡ʑɛt͡ɕ
• Syllabification: od‧po‧wie‧dzieć

Verb

odpowiedzieć pf (imperfective odpowiadać)

1. (transitive, intransitive) to answer; to reply; to respond (to respond, either verbally or in written text) [with dative ‘to someone’; or with na (+ accusative) ‘to what (that person said)’]

   Synonyms: odeprzeć, odrzec, zareplikować

2. (intransitive) to respond (to react to an action) [with na (+ accusative) ‘to what’]

   Synonym: zareagować

3. (intransitive) to answer; to reply; to respond (to give an answer in class to a teacher) [with z (+ genitive) ‘what question/subject’]
4. (intransitive) to answer; to reply; to respond (to react to someone's action doing the same thing)

   Synonym: odwzajemnić

5. (intransitive) to answer for; to answer to (to be responsible for something; to face the negative consequences of something; to be accountable before someone) [with przed (+ instrumental) ‘to whom’], [with za (+ accusative) ‘for what’]
6. (intransitive) to suit (to be proper or suitable) [with dative ‘someone’]
7. (intransitive) to cause, to explain, to be the reason for [with za (+ accusative) ‘for what’]
8. (intransitive) to agree with, to match, to correspond [with dative ‘what’]
9. (transitive, obsolete) to repeat, to say again

   Synonym: powtórzyć

10. (transitive, obsolete) to reject, to deny

    Synonym: odmówić

11. (intransitive, Middle Polish) to guess correctly

    Synonym: odgadnąć

12. (intransitive, Middle Polish, law) to defend (to stand before court as the defendant)
13. (Middle Polish, intransitive) to threaten, to make threats; to get back, to get revenge
14. (intransitive, Middle Polish) to speak up (to begin speaking)

    Synonym: odezwać się

15. (intransitive, Middle Polish) to express loyalty or subservience
16. (intransitive, Middle Polish) to declare war

    Synonym: wypowiedzieć wojnę

17. (intransitive, Middle Polish) to send delegation
18. (intransitive, Middle Polish) to be penalized

Conjugation

Conjugation of odpowiedzieć pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		odpowiedzieć
future tense	1st	odpowiem			odpowiemy
	2nd	odpowiesz			odpowiecie
	3rd	odpowie			odpowiedzą
	impersonal	odpowie się
past tense	1st	odpowiedziałem, -(e)m odpowiedział	odpowiedziałam, -(e)m odpowiedziała	odpowiedziałom, -(e)m odpowiedziało	odpowiedzieliśmy, -(e)śmy odpowiedzieli	odpowiedziałyśmy, -(e)śmy odpowiedziały
	2nd	odpowiedziałeś, -(e)ś odpowiedział	odpowiedziałaś, -(e)ś odpowiedziała	odpowiedziałoś, -(e)ś odpowiedziało	odpowiedzieliście, -(e)ście odpowiedzieli	odpowiedziałyście, -(e)ście odpowiedziały
	3rd	odpowiedział	odpowiedziała	odpowiedziało	odpowiedzieli	odpowiedziały
	impersonal	odpowiedziano
conditional	1st	odpowiedziałbym, bym odpowiedział	odpowiedziałabym, bym odpowiedziała	odpowiedziałobym, bym odpowiedziało	odpowiedzielibyśmy, byśmy odpowiedzieli	odpowiedziałybyśmy, byśmy odpowiedziały
	2nd	odpowiedziałbyś, byś odpowiedział	odpowiedziałabyś, byś odpowiedziała	odpowiedziałobyś, byś odpowiedziało	odpowiedzielibyście, byście odpowiedzieli	odpowiedziałybyście, byście odpowiedziały
	3rd	odpowiedziałby, by odpowiedział	odpowiedziałaby, by odpowiedziała	odpowiedziałoby, by odpowiedziało	odpowiedzieliby, by odpowiedzieli	odpowiedziałyby, by odpowiedziały
	impersonal	odpowiedziano by
imperative	1st	niech odpowiem			odpowiedzmy
	2nd	odpowiedz			odpowiedzcie
	3rd	niech odpowie			niech odpowiedzą
passive adjectival participle		odpowiedzianyy	odpowiedzianya	odpowiedzianye	odpowiedziany	odpowiedzianye
anterior adverbial participle		odpowiedziawszy
verbal noun		odpowiedzenie

Derived terms

adjectives

• odpowiedni
• odpowiedzialny

 

nouns

• odpowiedzialna
• odpowiedzialny
• odpowiedź

 

Related terms

adjectives

• odpowiadalny
• odpowiednikowy
• odpowiedniościowy
• odpowiedziowy

 

adverbs

• odpowiednio
• odpowiedzialnie

 

nouns

• odpowiadacz
• odpowiadaczka
• odpowiadalność
• odpowiedniczka
• odpowiednik
• odpowiedniość
• odpowiedzialność

 

verbs

• powiedzieć pf, powiadać impf

 

Further reading

• odpowiedzieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• odpowiedzieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “odpowiedzieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ODPOWIEDZIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 16.02.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 641
• odpowiedzieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego