Griza pufino
| Biologia klasado | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
| Puffinus griseus Gmelin, 1789 | ||||||||||||
| Konserva statuso | ||||||||||||
Teritorio de la Grizaj pufinoj malhelblue kaj reproduktaj lokoj flave
| ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
La griza pufino (ĉe Novzelando: la ŝafbirdo, aŭ »tiki«) estas birdspeco el la Procelariedoj, kun longeco de ĉirkaŭ 40 cm.
La birdspeco ŝajne rilategas al la Granda ("P." gravis) kaj Fajnbeka pufinoj, kiuj havas nigrajn buŝojn kaj ne havas pintojn ĉe la vostoj, sed ni ne scias precize la interligon.[1] Ĉi tiuj tri birdspecoj estas kelkaj el la plej grandaj de pufinoj kiuj apartenas al la alia speco »Ardenna«.[2]
Aspekto
[redakti | redakti fonton]Ĝi havas maldikajn flugilojn kaj malpalgrizaj plumoj. Grizaj pufinoj estas 40–51 cm longaj, kun flugila longeco de ĉirkaŭ 94 ĝis 110 cm.[3] Ĝi flugas samkiele ol aliaj pufinoj (flugadas per malmultaj flugilmovoj de flanko al flanko, preskaŭ sur la akvo). Pallume la birdo aspektas tutnigra, sed bonlume kiel malpalbruna kun arĝenteca streko ĉe la mezo de la subflugiloj. La griza pufino bruadas ĉe sia loĝejo kaj infannaskejo.
Loĝejoj kaj almovoj
[redakti | redakti fonton]Griza pufino infannaskigas sur malgrandaj insuloj en la malnorda Pacifiko kaj Atlantiko, ĉefe ĉe Novzelando, Falklandoj, Fuegio, Aŭklandoj kaj la Filipinsulo ĉe Norfolko. Ili komencas naskigi oktobre, kaj kovas la idon dum ĉirkaŭ 54 tagoj. Post la eloviĝo, la gepatroj vartas la idon dum ĉirkaŭ 86 ĝis 109 tagoj.[3]
Ili flugas longege, de la Pacifiko aŭ Atlantiko al la Arktiko de sezono aŭ sezono. Ne kunflugemas kiel aro sed kiel unuopulo. Ĉe la Atlantiko, la birdspeco povas flugi pli ol 14 000 km for de sia infannaskejaj loĝogrupoj ĉe Falklandoj al norda Norvegio, alie flugas de Novzelando al la Aleutoj. Birdoj de Novzelando povas flugi eĉ 74 000 km jare, flugante al Japanlando, Alasko kaj Kalifornio (pli ol 500 km tage).[4]
Ekologio kaj statuso
[redakti | redakti fonton]La birdoj manĝas fiŝojn kaj inkfiŝojn, kaj povas subakviri ĝis 68 m por manĝo.[4] Tamen, plejofte prenas manĝon ĉe la akva vizaĝo, kaj emas postiri ol balenoj kaj fiŝkaptistaj ŝipoj por preni postnaĝantajn kaj forĵetitajn fiŝoj.
La ino naskigas nur unu ovon, kiu blankas. La birdoj loĝemas nestotrue (kiuj kovriĝas de kreskaĵoj), kaj vizitemas la loĝejon nur nokte (por eviti birdmanĝantajn bestojn, ekzemple mevoj).
En Novzelando, ĉirkaŭ 250,000 birdoj kolektiĝas de la indiĝenanoj (Maorioj) por oleo, graso kaj manĝaĵo.[3] Junbirdoj preniĝis el siaj loĝejoj, forplumiĝas, kaj ofte konserviĝas.
Ĉi birdspeco estas nune Preskaŭ Minacata de la IUCN.[5] Malpli kaj malpli birdoj naskiĝas ĉiujare. Oni ne scias precizajn kiomojn, ĉar la kalkulometodo pri kiom birdoj mortiĝas ne eĉ zorgas pri ĉiuj mortospecoj. Morti ĉi pufinoj ne tre gravas al la monda pufinopopolo, ĉar la pufinoj ĉiam revenas kaj reloĝas ĉe la malnovaj loĝejoj. Do se multegaj pufinoj mortiĝus, nur la popolo de ja tie malpliiĝus.
Ideohelpo al »La birdoj« de Hitchcock
[redakti | redakti fonton]Ĉe la 18a de aŭgusto en 1961, la gazeto »Santa Cruz Sentinel« informis pri miloj da frenezaj grizaj pufinoj[6] kiuj vidiĝis ĉe la Norda Monterey-a golfobordoj en Kalifornio. La birdoj forvomecis anĉovojn, flugis kontraŭ objektojn, kaj mortis eĉ surstrate. (Post ol la okazo, troviĝis venenaj algoj en 79% el la planktojn manĝitajn, en la birdaj stomakoj.)[7] La okazo interesvekis Alfred Hitchcock-on do tiu okazo, kaj la historio pri teruriga birdo de Daphne du Maurier, helpis idenaskigi la nun-famekonata 1963 filmon »The Birds«.[8]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Austin (1996), Heidrich et al. (1998), Austin et al. (2004)
- ↑ Penhallurick & Wink (2004), sed vidu ankaŭ Rheindt & Austin (2005)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 McGonigal, David. (2008) Antarctica: Secrets of the Southern Continent. Buffalo, NY: Firefly Books, p. 220. ISBN 978-1-55407-398-6.
- ↑ 4,0 4,1 Shaffer et al. (2006)
- ↑ BLI (2008)
- ↑ Live Science. "Hitchcock's Crazed Birds Blamed on Toxic Algae"
- ↑ Detroit Free Press. "Mystery of incident that inspired Hitchcock's 'The Birds' solved?" 28a Decembro, 2011.. Arkivita el la originalo je 2012-01-07. Alirita 2013-03-28 .
- ↑ American Film Institute.
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Austin, Jeremy J. (1996): Molecular Phylogenetics of Puffinus Shearwaters: Preliminary Evidence from Mitochondrial Cytochrome b Gene Sequences. Molecular Phylogenetics and Evolution 6(1): 77–88. COI:10.1006/mpev.1996.0060 (HTML resumo)
- Austin, Jeremy J.; Bretagnolle, Vincent & Pasquet, Eric (2004): A global molecular phylogeny of the small Puffinus shearwaters and implications for systematics of the Little-Audubon's Shearwater complex. Auk 121(3): 847–864. DOI: 10.1642/0004-8038(2004)121[0847:AGMPOT]2.0.CO;2 HTML resumo
- Heidrich, Petra; Amengual, José F. & Wink, Michael (1998): Phylogenetic relationships in Mediterranean and North Atlantic shearwaters (Aves: Procellariidae) based on nucleotide sequences of mtDNA. Biochemical Systematics and Ecology 26(2): 145–170. COI:10.1016/S0305-1978(97)00085-9 PDF kompleta teksto
- Penhallurick, John & Wink, Michael (2004): Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene. Emu 104(2): 125-147. COI:10.1071/MU01060 (HTML resumo)
- Rheindt, F. E. & Austin, Jeremy J. (2005): Major analytical and conceptual shortcomings in a recent taxonomic revision of the Procellariiformes - A reply to Penhallurick and Wink (2004). Emu 105(2): 181-186. COI:10.1071/MU04039 PDF kompleta teksto
- Shaffer, S.A.; Tremblay, Y.; Weimerskirch, H.; Scott, D.; Thompson, D.R.; Sagar, P.M.; Moller, H.; Taylor, G.A.; Foley, D.G.; Block, B.A. & Costa, D.P. (2006): Migratory shearwaters integrate oceanic resources across the Pacific Ocean in an endless summer. Proceedings of the National Academy of Sciences 103(34): 12799-12802. COI:10.1073/pnas.0603715103PDF kompleta teksto[rompita ligilo] Supporting figures
- John Thayer & Bangs, Outram (1908): The Present State of the Ornis of Guadaloupe Island. Condor 10(3): 101-106. COI:10.2307/1360977 DjVu kompleta teksto Arkivigite je 2012-06-16 per la retarkivo Wayback Machine PDF kompleta teksto Arkivigite je 2012-02-05 per la retarkivo Wayback Machine
- VanderWerf, Eric A. (2006): Observations on the birds of Kwajalein Atoll, including six new species records for the Marshall Islands. Micronesica 38(2): 221–237. PDF kompleta teksto Arkivigite je 2011-06-15 per la retarkivo Wayback Machine
Libroj
[redakti | redakti fonton]- Bull, John L.; Farrand, John Jr.; Rayfield, Susan & National Audubon Society (1977): The Audubon Society field guide to North American birds, Eastern Region. Alfred A. Knopf, New York. ISBN 0-394-41405-5
- Harrison, Peter (1988): Seabirds (2nd ed.). Christopher Helm, London. ISBN 0-7470-1410-8
- Gillson, Greg (2008): Field separation of Sooty and Short-tailed Shearwaters off the west coast of North America Birding 40(2): 34-40.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Sooty Shearwater - Speciteksto en The Atlas of Southern African Birds.
- Fotoj de Grizaj pufinoj
- BTO BirdFacts - Griza pufino
- The Titi Project: Retejo de longdaŭra projekto pri Griza pufino en Novzelando Arkivigite je 2012-07-28 per la retarkivo Wayback Machine. 2006-NOV-20
- NPR: The Common Shearwater, Nature's Migration King. Day to Day, 8an de Aŭgusto 2006. 2006-NOV-20
- TerraNature The incredible journey of sooty shearwater from New Zealand to the north Pacific for an endless summer 25 Aprilo 2007
- Tītī – muttonbirding Arkivigite je 2008-10-15 per la retarkivo Wayback Machine en Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand
- * A Seaweed Pantry - Tales from Te Papa, Epizodo 100 - filmeto pri petrelidumado
| ||||||||||||||||||