Tempovojaĝado

Relativa plilongigo de tempo. La ruĝa horloĝo progresas relative malrapide kompare kun la blua horloĝo

Tempovojaĝado estas la koncepto de moviĝado inter malsamaj momentoj en tempo laŭ maniero analoga al moviĝado inter malsamaj punktoj en la spaco (aŭ kosmo), aŭ sendante objekton (aŭ en iuj kazoj nur informojn) malantaŭen en tempo, t.e. al momento antaŭ la nuna, aŭ sendante objekton antaŭen, t.e. de la prezento al la estonteco tiel, ke oni ne devas sperti la inter(temp)an periodon (almenaŭ ne ĉe la normala rapido de tempopaso). Iuj interpretoj de tempovojaĝado ankaŭ sugestas ke provo vojaĝi malantaŭen en tempo povus alporti personon en paralelan universon kies historio komenciĝus diverĝiĝi de la veturanta originala historio post la momento kiam la veturanto alvenis en la pasintecon.

Kvankam tempovojaĝado estas ofta intrigo en fikcio ekde la 19-a jarcento, kaj unudirekta vojaĝado en la estontecon estas ebla konsiderante la fenomenon de tempo-dilato sur bazo de rapido en la teorio de speciala relativeco (ekzempligita de la ĝemela paradokso) kaj ankaŭ gravita tempo-dilato en la teorio de ĝenerala relativeco, estas nuntempe nesciata ĉu la leĝoj de fiziko permesus tempovojaĝadon en pasintecon.

Ĉia teknika aparato, kiu ebligus tempovojaĝadon, estas nomata tempomaŝino.

Paradoksoj de Tempovojaĝado

Vojaĝo reen en la tempo, eĉ se ĝi estas fizike ebla, povas konduki al kelkaj ontologiaj paradoksoj , t.e. por indiki nian mankon de kompreno de la mondo. Ekzemple, laŭ la avo-paradokso, kiu estas unu el la paradoksoj de tempovojaĝado, persono vojaĝas reen en la tempo kaj mortigas sian avon antaŭ renkonti sian edzinon, la avinon de la pasaĝero. Kiel rezulto li ne estas supozita esti naskita, signifante ke la avo ne povas esti murdita, ĉar ekzistas vere neniu kiu revenos en tempo kaj faros tion. La du oftaj manieroj trakti tiujn paradoksojn estas supozi ke vojaĝo reen en la tempo ne estas ebla (la "kronologiokonserva hipotezo"), aŭ alternative supozi ke vojaĝo reen en la tempo estas ebla kaj la paradoksoj funkcios en multe preter nia kompreno, aŭ almenaŭ preter nia nuna kompreno.

Alia ebleco trakti paradoksojn de tempovojaĝado baziĝas sur unu el la interpretoj de kvantuma teorio. Laŭ tiu interpreto, nomita la interpreto de la multoblaj mondoj, disigo de historio okazas en ĉiu momento kiam kvantuma evento okazas. La disigo estas diktita de la ondofunkcio en tiu momento. En la kunteksto de vojaĝo reen en la tempo, maniero eviti paradoksojn estas atingita ĉi tie. Ekzemple, eblas, ke la sama homo, kiu reiras en la tempo kaj mortigas sian avon, daŭras en malsama historio, kaj ne en la historio, en kiu li eniris la tempomaŝinon. Lia nova historio okazas paralele kun la origina historio de kiu li venis, tio estas, ĝi estas en paralela mondo.

La aktuala stato de esploro ĝenerale, kaj la manko de kvantuma gravito teorio precipe malhelpas nin en ĉi tiu punkto de pritraktanta la intrigante demando de la eblo de movi reen en tempo, kaj decidi sur la ekzisto aŭ ne-ekzisto de oni difinis mikroskopa tempo sago.

Vidu ankaŭ

• Usona televidserio The Time Tunnel
• Hispana televidserio El ministerio del tiempo
• Germana televidserio Dark