Offaly konderria

Offaly konderria
Irlandako Errepublika
Administrazioa
Izen ofiziala	Uíbh Fhailí Offaly
Estatu burujabe	Irlandako Errepublika
Province of Ireland	Leinster
ISO 3166-2	IE-OY
Hiriburua	Tullamore
Zatiketa	ikusi Birr (en) , Tullamore (en) eta Edenderry (en)
Geografia
Koordenatuak	53°15′N 7°30′W
Azalera	2.001 km²
Mugakideak	Tipperaryko konderria, Galwayko konderria, Roscommoneko konderria, Westmeatheko konderria, Meatheko konderria, Kildareko konderria eta Laoiseko konderria
Demografia
Biztanleria	78.003 (2016) 1.316 (2011)
Dentsitatea	38,98 bizt/km²
Ordu eremua	UTC±00:00
Matrikula	OY
offaly.ie

Offaly konderria (gaeleraz Contae Uíbh Fhailí) Irlandako erdialdean dago kokatuta, Leinsterreko probintzian. 1.999 km2-ko azalera dauka eta 76.687 biztanle ditu (2011). Tullamore/Tulach Mhór da hiriburua eta hiri nagusia.

Geografia

Natura

Ipar-mendebaldea Shannon ibaiaren lautadak hartzen du. Beste ibai batzuk Camcor, Brosna eta Silver ibaia dira. Hegoaldean berriz Slieve Bloom mendiak daude, mendirik altuena Arderin (irlanderaz Ard Éireann) da bere 527 metrorekin.

Aipatzekoa da era berean Bog of Allen izeneko zohikaztegia, zingira batetatik sortua eta 958 km² dituenez ondoko konderrietara ere zabaltzen dena. Zohikaztegi gehiago ere badaude, Clara bog, Boora bog eta Raheenmore Bog.

Hiri nagusiak

• Tullamore/Tulach Mhór (14.361 biztanle), hiriburua
• Portarlington/Cúil an tSúdaire (7.788) Laois eta Offalyren artean
• Edenderry/Eadán Doire (6.490)
• Birr/Biorra (5.818)

Historia

Jadanik Aro mesolitikoan populaturik zegoen Boora bog eremua. K.a. 6800-6000 arteko harrizko aizkorak eta gezien puntak aurkitu dira zohikaztegiko indusketetan. Brontze Aroko tresnak ere aurkitu izan dira Birr gazteluaren ondoan.

Erdi Aro goiztiarrean Clonmacnoise multzo monastikoa eratu zen, Irlandako garrantzitsuenetakoa bihurtu zena. Hurrengo mendeetan O'Conor Faly (iparraldean) eta O'Carroll Ely (hegoaldean) leinuek agindu zuten lurralde hauetan, harik eta ingelesek 1556an eremua kolonizatu eta King's County izenaren azpian ("Erregearen konderria") dena konderri bakar bihurtu zuten arte. Historikoki Offaly izenaz ezagutu bada ere ez zen 1922 arte egoera ofizializatu.

Ekonomia

Zohikatza izan da konderriaren jarduera ekonomikoaren oinarria.

XVIII mendean Dublin eta Limericken arteko Ubide Handia zabaltzerakoan Tullamore eta Banagher herriek hazkunde nabaria izan zuten.

Ondasun nabarmenak

• Birr gaztelua
• Clonmacnoise multzo monastikoa
• Kinnitty gaztelua
• Clonony Gaztelua
• Parklandsetako eskulturak

Kirolak

Joko gaelikoak dira nagusi Offalyko konderrian. Offaly GAA taldeak hiru aldiz irabazi du Futbol gaelikoaren txapelketa nagusia eta lau aldiz Hurlingaren txapelketa. 70, 80 eta 90 hamarkadetan talde indartsuak osatu zituen.

Bestalde Tullamore Town futbol taldea Irlandako lehen mailan ari da.

Herritar ospetsuak

• William Parsons, (1800-1867), astronomoa eta politikaria
• Dónal Lunny, (1947-), folk musikaria eta Planxty taldeko kidea.
• Brian Cowen, (1960-), Irlandako Errepublikako Taoiseach edo Lehen Ministaria.

Iruditegia

• 
  Tullamoreko Charleville Gaztelua
• 
  Birr gaztelua
• 
  Leviathan teleskopioa Birr gazteluan
• 
  Clonmacnoise
• 
  Clonmacnoise
• 
  Kinnitty gaztelua
• 
  Clonony gaztelua
• 
  Parklandsetako eskulturak
• 
  Parklandsetako eskulturak

Kanpo estekak

• Konderriko webgune ofiziala

• Datuak: Q184445
• Multimedia: County Offaly / Q184445