Λεκτικά πολεμοφόδια, θεολογικές γομώσεις

*
ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΜΟΝΙΜΑ | 09:

Καιρικά σχόλια από τον ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

Τι σημαίνει ιδεολογική ηγεμονία; Να εξαναγκάζεις και τον εχθρό σου ακόμη να χρησιμοποιεί τη δική σου γλώσσα, τις δικές σου έννοιες, τη δική σου ρητορική.

Ο Παναγιώτης Κονδύλης εντοπίζει την συμβολική οριστικοποίηση της ήττας του Ancien Régime στην υιοθέτηση από τους αριστοκράτες απολογητές του της γλώσσας του κοσμικού διαφωτισμού. Γύρω στα 1800, ακόμη και οι οπαδοί της ελέω θεού μοναρχίας επιχειρηματολογούν κοσμικά και πεφωτισμένα. Αν θέλουν να ακουστούν, δεν μπορούν να κάνουν κι αλλιώς…

Η εξαέρωση της αριστεράς δηλώνεται καθαρά μετά το 1989 με τη νέα ρητορική των σοσιαλιστικών και εργατικών κομμάτων:

 εγκαταλείποντας την ταξική ανάλυση και την κριτική κατά του πλούτου, οι διάφοροι Μπλαιρ αρχίζουν να πιθηκίζουν το φιλελεύθερο ζαργκόν περί «ευκαιριών» και «ατελεύτητων δυνατοτήτων» του καπιταλισμού.

Σήμερα, ζούμε μια παρόμοια ιστορική στιγμή. Σε μια κυκλική κίνηση, το φιλελεύθερο ζαργκόν ξαναδίνει τη θέση του στην ωμή θεολογία. Δεν υπάρχει θέση για πολιτική λεπτολογία και ανάλυση. Στην κονίστρα δεν πολεμούν πλέον σκληρά συμφέροντα ή εξωραϊσμένες προσδοκίες: γιγαντομαχούν αυτοπροσώπως το Αγαθό και το Πονηρό, οι μάρτυρες και οι εγκληματίες, ο Θεός και οι εχθροί του.

Φυσικά οι ΗΠΑ, η Δύση ολόκληρη, έχουν μακρά παράδοση στην εκκοσμίκευση της θεολογικής γλώσσας του μεσσιανισμού. Όλα τα πολιτικά κινήματα των Νέων Χρόνων είναι μασκαρεμένες θρησκείες. Όμως αυτή η νέα πολιτική η ασκούμενη ουσιαστικά από του άμβωνος είναι ποιοτικά ένα σημείο καμπής.

Ήδη ο γουοκισμός και η πολιτική ορθοέπεια άνοιξαν τον δρόμο προς αυτή την αποκοσμίκευση της πολιτικής και έγιναν άθελά τους η Κερκόπορτα για την εν θριάμβω επιστροφή των ιεροκηρύκων. Οι δικαιωματιστές, μεθυσμένοι από την ισχύ τους, έφτιαξαν μια γλωσσική Ιερά Εξέταση όπου, κατά το πρότυπο της παλαιάς βλασφημίας των θείων, μια και μόνο λέξη κάποτε αρκούσε για να στείλει κάποιον απευθείας στο κολαστήριο. Θυμίζω το προφητικό Ανθρώπινο στίγμα του Φίλιπ Ροθ.

Τώρα λαμβάνουν τα επίχειρα. Διότι τα λεκτικά τους πολεμοφόδια όσο κι αν είναι θεολογικής γομώσεως, απέναντι στην γνήσια, την γυμνή, την φωναχτή θεολογία είναι ανίσχυρα. Τι να σου κάνει η διαρκής δαιμονολογία κατά της «ακροδεξιάς», όταν οι άλλοι σου μιλούν ευθέως για τον Σατανά τον ίδιο;

///

Το 1991, χρονιά που έγινε ανεξάρτητο κράτος, η Ουκρανία μετρούσε 52 εκατομμύρια κατοίκους. Το 2022, χρονιά που άρχισε (εκ νέου) ο πόλεμος, είχαν απομείνει 41 εκατομμύρια. Σήμερα, οι ουκρανικές αρχές εκτιμούν ότι στη χώρα δεν ζουν περισσότεροι από 28,5 εκατομμύρια άνθρωποι…

Βέβαια, παντού σχεδόν στην Ανατολική Ευρώπη η καθεστωτική στροφή τη δεκαετία του 1990 οδήγησε σε τρομακτική μείωση του πληθυσμού. Από 9 εκ. το 1990, η Βουλγαρία είχε το 2017 μόλις 7, και προβλέπεται να πέσει στα 5 το 2050. Οι Βαλτικές Χώρες έχασαν μεταξύ 20-35% του πληθυσμού τους και προβλέπεται να χάσουν άλλο ένα 20%. Πάνω από 2 εκατομμύρια ανθρώπους έχασε η πρώην Ανατολική Γερμανία, που είδε ειδικά τους νέους να μετοικούν στη Δύση μαζικά. Μόνο την δεκαετία που μας πέρασε η Κροατία έχασε το 10% του πληθυσμού της και η Πολωνία προβλέπεται να χάσει 6 εκ. κατοίκους ώς το 2050.

Παρ’ όλα αυτά, οι ουκρανικές συνθήκες είναι πρωτοφανείς κατά τη σύγχρονη εποχή. Πρέπει να πάει κανείς πολύ πίσω, ίσως ώς τον Τριακονταετή Πόλεμο και τις δημογραφικές συνέπειές του στη γερμανόφωνη Μεσευρώπη, για να βρει ανάλογη πληθυσμιακή κατάρρευση.

///

Ποια της ζωής μας χαρά

μένει απ’ τη λύπη ανέγγιχτη;

Τίνος η δόξα ποτέ

στέκει στη γη αμετάθετη;

Όλα πιο αχνά απ’ τη σκιά,

όλα πιο ψεύτικα απ’ τ’ όνειρα.

Μια του ανέμου ριπή

κι όλα τα σάρωσε ο θάνατος.

///

Το ΕΛΙΑΜΕΠ είναι μια παλιά και πονεμένη ιστορία. Περίπου σύμπασες οι εκθέσεις και οι συστάσεις του των προηγούμενων δεκαετιών έχουν ένα κοινό: ότι έπεσαν δραματικά έξω… Αρκεί να συγκρίνει κανείς όλους αυτούς τους άχρηστους τόμους που εξέδωσε από το 1988 και έπειτα, με τις λιτές αναλύσεις του Παναγιώτη Κονδύλη, για να πάρει μια ιδέα.

Στη συνέντευξη που η νέα διευθύντριά του, Έλενα Λαζάρου, παραχώρησε στο Βήμα ακούγονται μύριες όσες αοριστολογίες και ευχολόγια περί «αξιών» και περί «γυναικών» και περί «νέων ερευνητών», κυρίως δε περί «Ευρώπης», πρώην εργοδότιδος της Λαζάρου. 

Ποιες λέξεις δεν ξεστομίζει η συνεντευξιαζόμενη καν άπαξ; Κρατηθείτε: τις λέξεις ΗΠΑ, Κίνα, Κύπρος, Τουρκία, Ιράν, μετανάστευση, ισλαμισμός, ακροδεξιά, τρομοκρατία, προστατευτισμός, παγκοσμιοποίηση, Ισραήλ, Γάζα, Παλαιστίνη, εθνοκάθαρση, γενοκτονία…

///

Μαίνεται ο «αγώνας» για την ελευθερία του λόγου ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού. Στις ΗΠΑ οι τραμπικοί ζήτησαν και πήραν, προσωρινά έστω, το κεφάλι του Τζίμμυ Κίμμελ, γνωστού επικριτή του προέδρου, του οποίου η εκπομπή στο ΑBC ανακοινώθηκε ότι αναστέλλεται. Ο Λευκός Οίκος χαιρέτισε το γεγονός και απαίτησε και άλλες απολύσεις ομοφρόνων του Κίμμελ.

Στη Γερμανία, το NDR εκπαραθύρωσε την Γιούλια Ρους και τη δική της εκπομπή, το μόνο ίσως βήμα λόγου στα γερμανικά κρατικά ΜΜΕ που επιτρέπει ερωτήματα δυσάρεστα στα ώτα των κρατούντων (περί μετανάστευσης, ισλαμισμού, κ.ά.). Στράφηκαν εναντίον της οι ίδιοι οι «συνάδελφοί» της, πράγμα εντελώς φυσικό: η τεράστια πλειοψηφία των δημοσιογράφων στον γερμανικό τύπο, ψηφίζει Πράσινους.

///

Ήλλαξες απ’ ό,τι ήσουνε κι όλος εξαναπλάστης

κ’ ήφηκες το λογαριασμό κ’ ήσφαλες κ’ ελαθάστης

κ’ εκαταστάθης άγνωστος κι ωσάν το ζό γυρίζεις

και το καλό από το κακό ποιόν είναι δε γνωρίζεις.

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

///

Οι δηλώσεις Φιντάν περί πρώτου πλήγματος κατά των εχθρών της Τουρκίας και η συνεχιζόμενη αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης φανερώνουν την όλο και αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της Άγκυρας.

Η οποία είναι απολύτως δικαιολογημένη. Μέσα σε λίγα χρόνια, ο Ερντογάν εξανάγκασε

• το PKK σε συνθηκολόγηση,

 •απαλλάχτηκε από τον Άσσαντ,

 •συνέβαλε στη συντριβή των Αρμενίων στο Αρτσάχ,

 •έβαλε πόδι στην Λιβύη,

 •την Αλβανία,

 •την Σομαλία, 

•τα ξαναβρήκε με τους (προνομιακούς, υποτίθεται, εταίρους της Ελλάδας) Αιγυπτίους, Εμιρατιανούς και Σαουδάραβες,

• τα πάει μια χαρά (εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων) με τη Μελόνι και τους περισσότερους Ευρωπαίους (στους οποίους έχει καταστεί πλέον απαραίτητος ακόμη και όταν πρόκειται για την ίδια την άμυνά τους!), 

•συνομιλεί και συναλλάσεται ταυτοχρόνως με το Κίεβο και τη Μόσχα.

Την ίδια στιγμή, οι χώρες που αντικειμενικά είναι ο κύριος ανασχετικός φραγμός στις φιλοδοξίες του στην περιοχή (η Ρωσσία, το Ισραήλ, το Ιράν, δευτερεύοντως η Γαλλία), είναι μπλεγμένες σε δύσκολες εξωτερικές και εσωτερικές περιπέτειες και για ακαθόριστο χρονικό διάστημα είναι άδηλο αν είναι σε θέση να του αντιταχθούν.

Προσθέστε και την προσωπική σχέση εκτίμησης του Ερντογάν με τον Τραμπ, προσθέστε και τα άλματα που έχει κάνει η Τουρκία στην πολεμική της βιομηχανία, και το συμπέρασμα είναι πρόδηλο. Η Άγκυρα αισθάνεται ότι μπορεί να πιέσει για την οριστική διευθέτηση των «προβλημάτων» της με την Ελλάδα, επί της οποίας ο κλοιός που έχει στήσει στενεύει διαρκώς.

Απέναντι σε αυτά τα ολοφάνερα, εμείς φαίνεται να έχουμε περιπέσει σε εγκεφαλικό κώμα. Τα συστημικά μέσα συστηματικά θάβουν τις δυσοίωνες ειδήσεις και η κυβέρνηση ονειρεύεται πως πλέει σε «ήρεμα νερά». Με την εμμονή μας να βρεθούμε στην «σωστή πλευρά της ιστορίας» έχουμε πλήξει καίρια τα εκτός Δύσης διεθνή μας ερείσματα, χωρίς να έχουμε ενισχύσει τα ενδοδυτικά. Οι εξοπλισμοί στους οποίους κουτσά στραβά υποχρεωθήκαμε, μικρή σχέση έχουν με τις πραγματικές μας ανάγκες και τις συνθήκες διεξαγωγής του σύγχρονου πολέμου. Η δε ψευδαίσθηση ότι εξευμενίζουμε την Τουρκία παραιτούμενοι εμπράκτως από τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (όπως κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια, και ιδίως από το 2019 και εντεύθεν) είναι η επικρατούσα σε συμπολίτευση και αντιπολίτευση. Με αποτέλεσμα, το βλέπουμε καθημερινά, την αποθράσυνση της γείτονος.

Οι Τούρκοι δεν είναι τυχοδιώκτες, προχωρούν μεθοδικά. Όσο κι αν θέλουμε να κοροϊδευόμαστε (και το θέλουμε όσο τίποτε άλλο), όλα μαρτυρούν ότι μπροστά μας έχουμε το φάσμα ενός νέου ’74, ενός νέου ’22. Όμως φοβάμαι ότι πλέον είναι αργά. Όχι μόνο για να αντιδράσουμε, αλλά και για να συνειδητοποιήσουμε καν το μέγεθος του κινδύνου.

///

Η ΣΦΗΚΑ

Στη γλώσσα ένιωσα ένα θρόισμα μόνο
ακολουθούμενο από κάποιο πόνο.
Πώς στο ποτήρι μου έπεσε και πότε;
Φτύνοντας τη γουλιά την είδα τότε

μαύρη και κίτρινη να σπαρταράει
σε μια κηλίδα παγωμένο τσάι·
να ’τανε μελισσούλα, να ’ταν σφήκα
ξελογιασμένη απ’ του ποτού τη γλύκα;

Να πω δεν ήξερα. Μα αγωνιούσα
για τη ζωούλα την ψυχομαχούσα,
αυτόν τον Διγενή που γι’ αλωνάκι
του ’λαχε το γλαυκό μου τραπεζάκι.
Έλεγα: Απόκαμε, δεν θα ξεφύγει…
Ώσπου είδα τις φτερούγες της ν’ ανοίγει.
4.9.2025

///

Κάθε φορά που συμβαίνει ένα αποτρόπαιο έγκλημα υποκινημένο από μια ιδεολογία, από τους ομοϊδεάτες του θύματος ακούγονται τα ίδια κραυγαλέα αναθέματα. Το μόνο που διαφέρει εκάστοτε είναι η ταυτότητα του αναθεματιζόμενου.

«Η αριστερά είναι η παράταξη των δολοφόνων!» ανέκραξε ο Έλον Μασκ για τον φόνο του Κερκ. Αλλάξτε τη λέξη «αριστερά» κατά βούληση και έχετε το ατέρμονο εδώλιο των υπολόγων της Ιστορίας. «Η δεξιά!», «οι κομμουνιστές!», «οι φασίστες!», «ο καπιταλισμός!», «το κράτος!», «οι άπιστοι!», «οι αιρετικοί!», «οι αποικιοκράτες», «οι σταυροφόροι!», «οι τρομοκράτες!», κ.ο.κ., κ.ο.κ.

Δεν υπάρχει σχεδόν συλλογικό υποκείμενο που να μην έχει δικαστεί και καταδικαστεί σ’ αυτό το διαρκές δικαστήριο του αίματος, άλλο λίγο και άλλο πολύ. Δεν υπάρχει πολιτική παράταξη, έθνος, θρησκεία, οικονομικοκοινωνικό σύστημα που να μην έχει κάτσει στο εδώλιο.

Η πραγματικότητα είναι όμως ότι οι ιδέες και οι ταυτότητες και οι εθνότητες και οι θρησκείες οι ίδιες δεν σκοτώνουν. Σκοτώνουν πάντοτε οι άνθρωποι που τις επικαλούνται. Και συχνά φτάνουν σ’ αυτό το σημείο, όταν αυτές τις ιδέες και τις ταυτότητες τις εκλαμβάνουν όχι ως ρυθμιστικά ιδεώδη, ως δρόμους δηλαδή προς την επίτευξη ενός σκοπού, αλλά ως απόλυτες και απαράκαμπτες αλήθειες. Όταν δηλαδή τις παίρνουν τοις μετρητοίς.

Ο φανατισμός, η απόλυτη πίστη δηλαδή σε μια ιδέα, είναι φονικός διότι οι φορείς του παύουν να βλέπουν τον συγκεκριμένο, απτό άνθρωπο εμπρός τους. Στη θέση τους βλέπουν ένα σχήμα, μια αφαίρεση, ένα σκιάχτρο, έναν αριθμό που δέχεται μόνο δυο πρόσημα: φίλος ή εχθρός: Ο μη ων μετ’ εμού κατ’ εμού εστί…

Ο φανατικός είναι άνθρωπος αδύναμος και επιπλέον απλοϊκός. Νομίζει ότι οι παρωπίδες που φοράει τον προστατεύουν από την πολυπλοκότητα του πραγματικού κόσμου εκεί έξω την οποία και τρέμει. Και αισθάνεται υπαρξιακό και εξολοθρευτέο εχθρό όποιον τολμά να του θίξει την απλοϊκή κοσμοεικόνα του. Όσο πιο αβέβαιος νιώθει εσωτερικά για την πίστη του, τόσο πιο αμείλικτος γίνεται για τους αλλόγνωμους και τους αντιρρησίες.


Γι’ αυτό και η βία που εκείνος ασκεί είναι ριζικότερη, καταστρεπτικότερη, τραγικότερη από κάθε άλλη βία. Ο κοινός εγκληματίας συνήθως ξέρει ότι αδικεί. Ο φανατικός οπτασιάζεται ότι επιβάλλει δικαιοσύνη.

///

Η παρακμή κυοφορεί πάντα τη βία. Οι κοινωνίες που δεν βρίσκουν πια νόημα στην ύπαρξη, έχουν ανάγκη να δουν το αίμα να κυλά για να ξυπνήσει μέσα τους το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, για να πειστούν ότι είναι ακόμη ζωντανές. Μερικές φορές, αν τους έχει περισσέψει ικμάδα, ρίχνονται καταπάνω στον πρώτο τυχόντα, ζητούν εξιλαστήριο θύμα. Συχνότερα όμως, κόβουν τις ίδιες τους τις φλέβες.

///

Τα κράτη στην εξωτερική τους πολιτική δρουν κατά βάση ορθολογικά. Σε αυτό επιμένει η ρεαλιστική σχολή των Διεθνών Σχέσεων, ιδίως ο επιφανέστερος σημερινός της εκπρόσωπος, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σικάγου Τζων Μερσχάιμερ. Οι ρεαλιστές είναι οι πειστικότεροι ερμηνευτές της πραγματικότητας που μας περιβάλλει, αυτό έχει αποδειχθεί κατά κόρον τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, ο ισχυρισμός περί ορθολογικού υποβάθρου των ενεργειών των κρατών στα μάτια μου παραμένει αθεμελίωτος.

Τι το ορθολογικό υπάρχει στην ωμή αγνόηση κάθε προσχήματος τις προάλλες στο Κατάρ από μέρους του Ισραήλ (και των ΗΠΑ που, θέλοντας και μη, το σιγοντάρουν); Η ιδέα ότι μια ισχυρή προσώρας (κάθε ισχύς είναι πρόσκαιρη…) αλλά αντικειμενικά μικροσκοπική χώρα μπορεί α) να επικρατεί εις το διηνεκές κατατρομοκρατώντας όλες τις άλλες πολύ μεγαλύτερες γύρω της, β) να αγνοεί την απέχθεια και την αηδία που προξενεί σε όλον τον πλανήτη, και ότι γ) σε αυτές της τις πράξεις μπορεί να επαφίεται ες αεί στην υποστήριξη της φθίνουσας αμερικανικής υπερδύναμης και της όλο και πιο αμελητέας Ευρώπης, ενώ και σ’ αυτό η τάση είναι η αντίθετη, όλα τούτα λοιπόν στερούνται ρεαλιστικής βάσης.

Δεν είναι ορθολογικοί σχεδιασμοί, ψύχραιμες σταθμίσεις ισχύος. Είναι απατηλές εκλογικεύσεις άμετρων και αυτοκαταστροφικών παθών. Εν προκειμένω, του πατροπαράδοτου εβραϊκού μεσσιανισμού που μεταμφιεσμένος στην μοντέρνα σωτηριολογία του σιωνισμού κάνει τον Νετανιάχου και τους οπαδούς του να οπτασιάζονται, εντελώς μεγαλόφωνα πλέον, το Μεγάλο Ισραήλ.

Η ιερή οργή του μικρού που υπέφερε και ζητά να πάρει το αίμα του πίσω αδιαφορώντας αν πλήττει δικαίους και αδίκους είναι αυτοτυφλωτική. Έχει θρέψει υπέροχους μύθους και αφηγήσεις, αλλά ας μη γελιόμαστε, στην πραγματική ζωή, Κόμηδες Μοντεχρίστοι δεν υπάρχουν. Στην καλύτερη περίπτωση ο ισραηλινός λαός ετοιμάζει για τον εαυτό του τη μοίρα του Σαμσών. Αν δεν βρίσκεται ήδη στην πλευρά των Φιλισταίων…

Ακόμη και αν δεν μείνει ρουθούνι Παλαιστίνιου στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, το Ισραήλ δεν πρόκειται να ησυχάσει. Όποιος δεν ξέρει να συγχωρεί, δεν μπορεί να περιμένει και από τους άλλους συγχώρηση: κι αυτό δίδαγμα του ρεαλισμού είναι. Αργά ή γρήγορα, κάποιος εξίσου φιλέκδικος και μεσσιανιστής θα βρεθεί να τον «ανταμείψει» με το δικό του αμείλικτο νόμισμα.

///

Με διαφορά πια, η Ρωσία είναι η πρώτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρώπης σε ΑΕΠ κατά αγοραστική δύναμη – και τέταρτη στον κόσμο. Και η ειρωνεία; Τη Γερμανία και την Ιαπωνία, που ώς πρόσφατα προηγούνταν, τις έφτασε και τις ξεπέρασε μετά το 2022 και την έναρξη του ρωσσοουκρανικού πολέμου.

Πηγή:https://neoplanodion.gr/2025/09/29/lektika-polemophodia/?fbclid=IwY2xjawNINOVleHRuA2FlbQIxMQABHl3zoGeDKZY8BFFNJaLrJaevnbMKTCpsHA4KpvELO5xIfyPzFIaUAMri71yj_aem_ibfaGVlBKErfALpX_Lm3lA