In de tweede uitgave van de Atlas van Nederland staan de mensen centraal. Hun leefgebied, hun wonen, werken, verzorging en recreatie worden in beeld gebracht. De twintig delen waaruit de atlas is opgebouwd behandelen vraagstukken die ons aller bestaan raken, als bewoonbaarheid, welvaart en welzijn, inrichting van de ruimte, zorg voor het milieu.

Nederland is lang geleden door onze voorouders bewoonbaar gemaakt. De strijd tegen het water wordt nog steeds, op een sterk vergrote schaal, voortgezet. Hoe ziet het land eruit, waar boeren generaties land een stempel op het landschap hebben gezet? Hoe is het veranderd door industrie, handel en verkeer? Welke mogelijkheden biedt het nog voor de landbouw en voor de stedeling die op zoek is naar rust en verpozing?

Ons land kent, hoe klein het ook is, een ruime verscheidenheid van bodems, landschappen en bewoningsvormen. Vrijwel elk plekje in ons land is in de loop der tijden van karakter veranderd. Tegenwoordig voltrekken de processen zich in een overrompelend tempo. Alle veranderingen die op ons afkomen roepen een scala van vragen op.

Over deze vragen, over mensen, hun land, hun activiteiten en plannen, gaan de atlasdelen die wij hierna de revue laten passeren. Het beeld van land en samenleving is veelkleurig. Daaraan wordt recht gedaan in kaarten en kartogrammen. De begeleidende tekst steunt op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en geeft een heldere toelichting op wat naar de inzichten in beeld is gebracht.

De Atlas van Nederland wordt uitgegeven onder auspiciën van de Stichting Wetenschappelijke Atlas van Nederland, gesubsidieerd door het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. De eerste editie van de atlas is verschenen in de jaren 1963 tot 1977. In de tweede uitgave, gericht op een bredere kring van gebruikers, vormt de mens in Nederland het centrale thema. Dit omvat het in beeld brengen van de geleding en de ontwikkeling van de verschijnselen die verband houden met wonen, werken, verzorging, recreatie en communicatie binnen Nederland.

De Redactiecommissie Atlas van Nederland, die in samenwerking met het Bureau Wetenschappelijke Atlas van Nederland, de Topografische Dienst en het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf de tweede uitgave verzorgt, heeft gekozen voor een opzet in twintig delen. De delen van de atlas vormen een samenhangend geheel. De auteurs stellen in overleg met de redactiecommissie de delen samen, terwijl tal van (overheids)diensten en universiteiten medewerking verlenen bij het verschaffen van gegevens van statistische aard en overige resultaten van wetenschappelijk onderzoek.

Met medewerking van de Universiteit Utrecht probeert de Stichting de atlas te behouden als levend concept. De internetversie leent zich er uitstekend voor om dat te bereiken en maakt het zelfs mogelijk om de atlas te actualiseren, zij het via een andere weg dan die waarlangs de gedrukte atlas tot stand is gekomen. Eddie Poppe en Henriëtte Giesbers willen namelijk proberen om dat te bereiken door krantenkaarten toe te voegen aan de bestaande kaarten. Het NRC Handelsblad heeft al enkele kaarten ter beschikking gesteld, die in de atlas zijn opgenomen.

De indeling van de internetversie van de Atlas van Nederland is dezelfde als die van de gedrukte versie. Daardoor is het gemakkelijk om bij het raadplegen van deze site de gedrukte atlas erbij te nemen om aanvullende informatie op te zoeken.

De internetversie van de Atlas van Nederland bevat een selectie van de kaarten van de gedrukte versie. Bij deze selectie heb ik zoveel mogelijk kaarten gekozen waarop geheel Nederland is afgebeeld. Daarnaast heb ik die kaarten gekozen waarvoor relatief weinig kennis vereist is om hetgeen in kaart gebracht is te begrijpen. Bij alle geselecteerde kaarten zijn ook de legenda's en de bijbehorende teksten opgenomen.

De kaarten in de gedrukte atlas waren allen voorzien van een cijfermatige schaalaanduiding. Deze is niet zonder meer over te nemen in deze internetversie, omdat de weergave van de kaarten sterk afhankelijk is van de beeldgrootte en de resolutie van het beeldscherm. De schaalaanduidingen heb ik daarom weggelaten.

Eddie Poppe