ne

 Binêre herwiha: Ne, nê, û ne-

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /nɛ/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: ne

Hoker 1

ne

1. peyvikek e wateya dijî gotinekê didiyê

   Ew ne kurd e.

   Ev ne bi dilê min e.

Ji wêjeya klasîk

• Hêj ne lewh û enbiyayê muhteşem
  Salîha tesbîh kirî nûra şikelf — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Herwiha

• ni

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ne‎
• kurdî-krîlî: нә

Hevmane

• nî
• nîn
• nin

Etîmolojî

• proto-hindûewropî: *ne- ("ne, na")

• proto-îranî:

avestayî: na ("ne, na")

farisiya kevn: nai ("ne, na")

partî: ny ("ne, na")

farisî: nā ("ne, na")

osetî: ne ("ne, na") … ^{alfabeya arî}

kurmancî: na, ne

soranî: na ("ne, na")

zazakî: ne ("ne, na")

sanskrîtî: nā ("ne")

yûnanî: ne ("ne")

latînî: ne ("ne")

almanî: nein ("ne")

îngilîzî: no ("ne") ...

Çavkanî: Horn p.236, Watkins p.57, Etymonline

Werger

• Afrîkansî: nee → af, nie → af
• Albanî: jo → sq, nuk → sq
• Almanî: nein → de, nicht → de, noch → de
• Erebî: ﻻ (la), ^?la‎ → ar
• Esperantoyî: ne → eo
• Farisî: nh‎ → fa, ^?nî‎ → fa
• Ferî: nei → fo, ikki → fo
• Fînî: ei → fi
• Frîsî: gjin → fy, né → fy, neen → fy, net → fy
• Gaelîka skotî: cha → gd
• Holendî: nee → nl, neen → nl, niet → nl
• Îngilîziya kevn: na
• Îngilîzî: no → en, not → en, nay → en, nope → en, nonpasserine → en, il- → en, mal- → en, ^?noway → en, ^?noways → en, ^?nowise → en
• Îzlendî: ekkert → is, ekki → is
• Katalanî: no → ca
• Kînyarwandayî: oya → rw
• Latînî: non → la
• Malezî: tidak → ms, bukan → ms
• Mecarî: nem → hu
• Norwecî: ikke → no, ne → no
• Papyamentoyî: no → pap, nò → pap
• Polonî: nie → pl
• Portugalî: não → pt
• Romanyayî: nu → ro
• Rusî: нет → ru (net), не → ru (ne)
• Spanî: no → es
• Swahîlî: la → sw
• Swêdî: ej → sv, icke → sv, ingen → sv, intet → sv, nej → sv
• Tirkî: hayır → tr, değil → tr, yok → tr, gayri → tr, ^?ha → tr, ^?sız → tr
• Zuluyî: cha → zu

Hoker 2

ne

1. peyvikek e bersiva pirsê bi negatîvî dide:
   - Tu dê li gel wan biçî?
   - Ne.

Hevmane

Li gel

• na
• nexêr (1)
• no

Formeke lêkerê

ne

2. Formek tewandî ye ji lêkera bûn bo kesên pirjimar, bi dêla in tê bikaranîn wextê ku peyva berî wê bi dengdêrekê re xilas dibe.

   Ew mamoste ne.

   Ma em wehşî ne?!

   Gelo hûn herdu bira ne?

Herwiha

• (devokî) nin
• (biştî dengdarekê) in, în

Bide ber

(formên lêkera bûn):

• (piştî dengdarekê): im, î, e, in, în (devok)
• (biştî bêdengekê): me, yî, ye, ne

Binere herwiha

• -in

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *h₁sénti (“ew in”) (ji *h₁es-), proto-îranî *-end (“ew -in”).

Hevreha -in, -n û ne (bi maneya "ew in") yên kurmancî, farisî [skrîpt hewce ye] (-end, “ew -in”), soranî -(i)n, ermenî են (en, “ew in”), latînî sunt (“ew in”), fransî sont (/son/, “ew in”), îtalî son (“ew in”)...

Hêjayî gotinê ye ku formên proto-hindûewropî û yên proto-îranî yên bo kesê yekem yê pirrjimar (em) û kesê duyem yê pirrjimar (hûn) ji kurdî winda bûne û forma sêyem ya pirrjimar (ew) li cihê wan jî tê bikaranîn. Bo nimûne, di farisî de forma -îm li gel peyva ma (em) û ya -îd jî li gel peyva şuma (hûn) tê bikaranîn û forma -end (hevbera "-in") ya kurdî tenê li gel îşan/anha/anan (ew/wan) tê xebitandin. Herwiha -î, -e û -in jî ji heman rehê *h₁es- yê proto-hindûewropî ne.

Esperantoyî

Bilêvkirin

• IPA: /ne/
• Kîtekirin: ne

• Deng (Holenda (Wijchen))^ⓘ
• Deng (Brezîl)^ⓘ
• Deng (Fransa (Toulouse))^ⓘ
• Deng (Fransa (Vosges))^ⓘ
• Deng (Białystok)^ⓘ

Pirtik

ne

1. na

   Ne, mi ne venas.

   Na, ez nayêm.

2. na-, ne-, ni-

   Vi ne volis.

   Te nexwest.

Etîmolojî

Ji fransî ne û rusî не (ne)(ne).

Fransî

Bilêvkirin

•  IPA: /nə/
• Deng^ⓘ
• Deng (Fransa (Vosges))^ⓘ
• Deng (Fransa (Cornimont))^ⓘ

Pirtik

ne

1. ne, nîne, nî

Herwiha

• n’

Şoşonî

Navdêr

ne

1. ez

Tirkî

Bilêvkirin

• Deng^ⓘ
• Deng^ⓘ

Cînav

ne

1. çi

   Sen ne dedin? (Te çi got?)